DOĞU CEPHESİ ERMENİ MESELESİ Millet-i Sadıka Berlin Antlaşması Suikast ve baskınlar(1904 Sason; 1914’de Zeytun) Tehcir Kanunu(14 Mayıs 1915’de ) Wilson Mondros Paris Sevr GÜMRÜ ANTLAŞMASI(3 ARALIK 1920) 1-Ermeniler Kars, Gümrü ve Sarıkamış’ı terk edecektir. 2-Aras Nehri ile Çıldır Gölü arası Türk-Ermeni sınırı olacaktır. 3-Ermeniler TBMM aleyhine olan antlaşmaları tanımayacaktır. 4-Göç ettirilmiş olan Ermeniler altı ay içinde Türkiye’ye geri dönebilecektir. Ardahan’ın bir kısmı, Artvin ve Batum Gürcülerin elindeydi. TBMM’nin verdiği ültimatom sonucunda 23 Şubat 1921’de Gürcüler Artvin, Ardahan ve Batum’u terk etti Gümrü Antlaşmasının Önemi: 1-Mondros Mütarekesi ile belirlenen sınırlar ilk defa aşılmıştır. 2-TBMM’nin ilk askeri ve siyasi başarısı görüldü. 3-Ermenistan, TBMM’yi antlaşma imzalayarak tanıyan ilk devlet oldu. 4-Misak-ı Milli yönünde ilk adım atıldı. 5-Sevr Antlaşmasına ilk darbe vuruldu. 6-Doğu sınırının belirlenmesi yönünde ilk adım atıldı. 7-Doğudaki güçleri batıya kaydırma imkanı oluştu. GÜNEY CEPHESİ 1-Maraş halkı Fransızları 10 Şubat 1920’de Maraş’tan atmayı başarmıştır. 2-11 Nisan 1920’de ise Urfa halkı Fransızları memleketlerinden atmayı başardı. 3-Antep ise bütün gayretlerine rağmen Fransızlara teslim olmak zorunda kaldı(Şubat 1921). 4-Adana’da mücadeleler 20 Ekim 1921’de imzalanan Ankara Antlaşmasına kadar devam etti. BATI CEPHESİ I. İNÖNÜ(6-10 OCAK 1921) Sebepleri: 1-Demir yolu hattından dolayı Yunanlılar Eskişehir’i ele geçirmek istiyordu. 2-Yunanlılar, yardım alabilmek için, batılı devletlere güçlerini ispatlamak istiyordu. 3-Yunanlılar Çerkez Ethem’in isyanından faydalanmak istiyordu. 4-Yunanlılar TBMM’ye Sevr Antlaşmasını kabul ettirmek istiyordu. sonuç:İsmet İnönü komutasındaki düzenli ordu Yunanlıları durdurmayı başarmıştır. I. İnönü Zaferinin Önemi: 1-Düzenli ordu ilk zaferini kazandı. 2-İtilaf devletleri arasında anlaşmazlık yaşandı. 3-İsmet İnönü tuğgeneral rütbesi aldı. 4-TBMM’nin içte ve dışta saygınlığı arttı. 5-Çerkez Ethem isyanı bastırıldı. 6-Afganistan ve SSCB ile dostluk anlaşması imzalandı. 7-İstiklal marşı kabul edildi(12 Mart 1921). 8-Teşkilat-ı Esasiye Kanunu kabul adildi. 9-Halkın orduya ve TBMM’ye karşı güveni arttı. 10-Asker toplama işi kolaylaştı. 11-İstanbul hükümeti ve TBMM Londra Konferansına davet edildi. LONDRA KONFERANSI (23 ŞUBAT-12 MART 1921) Sebepleri: 1-Düzenli ordunun I. İnönü başarısı. 2-İtilaflar devletlerinin, aralarındaki anlaşmazlıklara çözüm bulmak istemesi. 3-Rusya ile TBMM’nin yaklaşmaya başlaması. 4-TBMM’ye Sevr Antlaşmasının kabul ettirilmek istenmesi. 5-Yunan ordusuna zaman kazandırma düşüncesi. 6-TBMM’nin Gümrü başarısı. 7-Türklerin Güneyde Fransızlara karşı başarılı mücadeleler vermesi. Mustafa Kemal Türkler Adına Konferanstan Olumlu Bir Sonuç Çıkmayacağını Biliyor; Fakat Şu Sebeplerden Dolayı Konferansa Katılımı Kabul Ediyordu: 1-Türklerin haklı davasını ve misak-ı millisini dünyaya duyurmak. 2-İşgalcilerin ‘Türk milleti barışa yanaşmıyor.’ tezini çürütmek. 3-Yeni kurulan orduya zaman kazandırmak. 4-TBMM’yi hukuken tanıtmak. Londra Konferansının Önemi: 1-TBMM hukuken tanındı. 2-Sevr Antlaşmasından işgalcilerin taviz verebileceği görüldü. 3-İşgalciler arasıdaki görüş ayrılıkları büyüdü. 4-Konferanstan sonuç çıkmaması Türk milletine tam zafer kazanılması gerektiğini gösterdi. Soru: I.İnönü Zaferinin siyasi-Diplomatik sonuçları hangileridir? TÜRK-AFGAN DOSTLUK ANTLAŞMASI (1 MART 1921) TBMM ve Afganistan karşılıklı olarak birbirinin meşruluğunu tanımayı ve yardımlaşmayı kabul ettiler. Önemi: İlk defa doğulu bir İslam devleti TBMM’yi ve misak-ı milliyi tanıdı. NOT:Afganistan 1919’a kadar İngiliz sömürgesi altındaydı. MOSKOVA ANTLAŞMASI (16 MART 1921) Türk-Rus Yakınlaşmasının Sebepleri: 1-TBMM’nin Gümrü başarısı. 2-I. İnönü Zaferi. 3-TBMM’nin güvenilir dost imajı vermesi. 4-SSCB’nin dost arayışı. 5-TBMM’nin İtilaf devletleri ile yakınlaşıyor olması. 6-Boğazların açık halde oluşunun SSCB’yi kendi adına endişelendirmesi. 7-Güneyde Fransızlara karşı başarılar kazanılması. 8-Mustafa Kemal’in diplomatik çabaları. 9-Her iki ülkenin de düşmanının ortak olması. 10-Rusya’nın Anadolu Mücadelesini kendi rejimine dönüştürmek istemesi. • • • • • II. İNÖNÜ SAVAŞI- SEBEPLERİ: (23 MART-31 MART 1921) Yunanlılar Türk ordusunun daha fazla güçlenmesini önlemek, İtilafların I. İnönü muharebesinin intikamını almak istemesi Sevri Türk tarafına kabul ettirme fikri İtilafların sürekli Yunan birliklerini kışkırtması Eskişehiri alıp ,Ankara’yı işgal ederek Milli Mücadeleyi sona erdirmek. • • • • • • • II. İNÖNÜ SAVAŞI- SONUÇLARI: (23 MART-31 MART 1921) Düzenli orduya ve TBMM olan güven artmıştır. Fransızlar Zonguldak’ı boşaltmaya başladılar. İngiltere Malta’da bulunan esirleri bırakmıştır. İtalyanlar Anadolu’dan çekilmeye başlamışlardır. (tam olarak boşaltmaları sakarya savaşından sonradır) Fransızların barış teklifi TBMM tarafından reddedilmiştir. Batı Cephesi birleşmiştir. (Gediz Muharebelerinden sonra batı cephesi ikiye ayrılmıştı) TBMM kararıyla Fevzi Çakmak’a Orgenerallik unvanı verildi. II. İNÖNÜ SAVAŞI- SONUÇLARI: (23 MART-31 MART 1921) 2.İnönü Zaferi nedeniyle Mustafa kemal Paşa İsmet paşa’ya gönderdiği telgrafta şunları ifade etmiştir; “…siz orda yalnız düşmanı değil milletin makus talihini(kara bahtını) de yendiniz. Düşman çizmesi altındaki karabahtlı topraklarımızla beraber bütün vatan en ücra köşesine kadar sizin zaferinizi kutluyor…” Mustafa Kemal ATATÜRK • • • • ESKİŞEHİR-KÜTAHYA MUHAREBELERİ (10-24 TEMMUZ 1921) Dikkat: Düzenli Ordunun tek yenilgisidir. Yunanlar, İnönü Savaşlarında iyi savunma yapan bir Türk ordusuyla karşılaşmıştır. Türk Ordusunu taarruz gücüne erişmeden yok edilmek, İnönü savaşlarının intikamını almak, İngilizlerin gözünde prestij kazanmak. Ankara’yı alıp Sevr‘i uygulatmak. Mustafa Kemal bu olaydan sonra TBMM tarafından ‘’BAŞKOMUTAN’’ tayin edildi. 5 Ağust.1921 • TBMM, Mustafa Kemal’e ‘Başkomutanlık’ yetkisini vermiştir (5 Ağustos 1921). • Mustafa Kemal, başkomutanlık yetkilerini de üç ay süreyle kullanma hakkını da almıştır. Yasa, millet egemenliğine ters düşmekle birlikte o günkü olağanüstü koşullar bunu zorunlu kılıyordu. • Mustafa Kemal’in TBMM tar.Başkomutan ilan edilmesinin temel amacı: • hızlı karar almak bu kararları süratle uygulamaya koymaktır. • . Kütahya-Eskişehir-Afyon-Bilecik, Yunan işgaline girmiştir • Ordunun daha fazla kayıp vermesini engellemek için Mustafa Kemal orduyu Sakarya’nın doğusuna çekmiştir. • İnönü savaşlarının yarattığı iyimser hava kaybolmuş, mecliste ilk kez sert tartışmalar yaşanmıştır. • Ankara’nin düşme tehlikesine karşı meclis merkezinin Kayseri’ye taşınması gündeme gelmiştir. Ancak tartışmaların ardından Ankara’da kalınmasına karar verilmiştir. NOT: Bu savaş sırasında 15 Tem 1921 de I. Maarif Kongresi toplanması Atatürk’ün eğitime verdiği önemi gösterir. BAŞKOMUTANLIK KANUNU (5 AĞUSTOS 1921) TEKALİF-İ MİLLİYE EMİRLERİ (7-8 AĞUSTOS 1921) 1-Her ilçede bir tekalif-i milliye komisyonu kurulacaktır. 2-Kanunun uygulanması için İstiklal Mahkemeleri çalışacaktır 3-Her aile bir giyimlik elbise, bir çift çorap, bir çift çarık verecektir. 4-Bedeli sonradan ödenmek üzere, halk ve esnafın elinde bulunan yiyecek, giyecek gibi her türlü temel gereksinim maddeleri ve teknik araç gereçlerle ulaşım araç gereçlerinin %40’ına el konulacaktır. 5-Halk elinde bulunan ulaşım araçları ile her ay Milli Mücadele adına 100 kilometre taşıma yapacaktır. 6-Gerekirse sahipsiz mallara el konulacaktır. 7-Halk elinde bulunan silah ve cephanenin tümünü teslim edecektir. SAKARYA MEYDAN SAVAŞI (23 AĞUSTOS-12 EYLÜL 1921) Sakarya Zaferinin Önemi: 1-Türk ordusunun II. Viyana Bozgunundan beri devam eden geri çekilişi ve savunması sona erip; taarruz dönemi başladı. 2-İtilaf bloğu dağıldı. 3-İtalyanlar Anadolu’yu terk etti. 4-Fransa ile TBMM arasında Ankara Antlaşması imzalandı. 5-İngiltere ile 22 Ekim 1921’de TBMM esir mübadelesi antlaşması imzaladı. 6-Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan ile TBMM arasında Kars Antlaşması imzalandı. 7-2 Ocak 1922’de TBMM ile Ukrayna arasında dostluk antlaşması imzalandı. 8-İngilizler TBMM’ye ateşkes teklifinde bulundu. 9-Yunanlıların taarruz gücü kırıldı. 10-Mustafa Kemal’e ‘gazilik unvanı’ ve ‘mareşallik rütbesi’ verildi(19 Eylül 1921). KARS ANTLAŞMASI (13 EKİM 1921) Ermenistan, Azerbaycan ve Gürcistan’ı Rusya’nın da teşviki ile TBMM ile antlaşma imzalamaya yönlendirdi. TBMM ile üç Sovyet cumhuriyeti arasındaki antlaşma Türkiye’nin doğu sınırına bu günkü halini verdi(Türkiye’nin Batum’un liman hizmetlerinden faydalanma hakkı da sona erdi.). ANKARA ANTLAŞMASI (FR-TBMM) (20 EKİM 1921) Antlaşmanın İçeriği: 1-Fransa, işgali altında bulunan Adana ve Antep’i terk edecektir. 2-Hatay ve İskenderun Fransa’nın mandaterliği altında bulunan Suriye’de kalacaktır. 3-Fransa Hatay’ın nüfusuna ve kültürüne müdahale etmeyecektir. 4-Fransa, bölgeden çekilmek zorunda kalırsa, Hatay ve civarını Suriye’ye bırakmayacaktır. Önemi: 1-Güney cephesi kapanmıştır. 2-Misak-ı milliden 2.taviz verilmiştir. 3-Dış politikada başarılı ve sözü geçer olmanın şartının iç politikada da başarılı olmaktan geçtiği görülmüştür. 4-Güney sınırı ilk haliyle çizilmiştir. 5-İtilaf bloğu parçalanmıştır. 6-Adana ve Antep kurtarıldı. 7-Hatay misak-ı milli sınırlarının dışında kalmıştır. 8-Güneydeki Ermeni sorunu kapanmıştır. BÜYÜK TAARRUZ (26 AĞUSTOS 1922) Taarruz İçin Yapılan Hazırlıklar: 1-Mustafa Kemal’in baş komutanlık süresi uzatıldı. 2-Rusya’dan ve bazı doğulu ülkelerden yardım sağlandı. 3-Doğu ve güney cephesinde tam güvenlik sağlandı. 4-İstanbul’dan silah ve cephane kaçırıldı. 5-Kamuoyu oluşturmak için Avrupa’ya diplomatlar gönderildi. 6-Fransa ve İtalya’nın bıraktığı silahlar toplandı. 7-Fransa ve İtalya’dan silah satın alındı. 8-Tekalif-i milliye emirleri uygulandı. 9-Ordu yoğun bir eğitime tabi tutuldu. MUDANYA MÜTAREKESİ (11 EKİM 1922) 1-Yunanlılar Doğu Trakya’yı 15 gün içinde Meriç’e kadar boşaltacak; bölgede Türk yönetimi 30 gün sonra başlayacaktır. 2-İstanbul ve çevresinin yönetimi TBMM’ye bırakılacaktır. 3-Türk ordusu barış imzalanana kadar; Çanakkale ve Kocaeli Yarımadası’nda belirlenen çizgide duracaktır. 4-Türkiye barış imzalanana kadar Doğu Trakya’da 8000 jandarmadan daha fazla güç bulundurmayacaktır. 5-Boğazların durumu yapılacak olan antlaşma ile belirlenecektir. Mudanya Mütarekesi’nin Önemi:11 Ekim 1922 1-Savaşın silahlı mücadele dönemi sona erip, diplomatik mücadele dönemi başladı. 2-Lloyd George hükümeti istifa etti. 3-İsmet Paşa diplomatik başarısını ispat etti. 4-Doğu Trakya,İstanbul ve Marmara savaş yapılmadan kurtarıldı. 5-Osmanlı yönetimi mütarekeye çağrılmamakla ve İstanbul ve çevresinin yönetimi TBMM’ye bırakılmakla Osmanlı Devletinin hukuken sona erdiği kabul edildi. 6-İngiltere TBMM’nin meşruluğunu tanıdı. LOZAN ANTLAŞMASI (24 TEMMUZ 1923) 1-Sınırlar: a-Doğu Sınırı: b-Irak Sınırı: (sonraya bırakılan tek meseledir) c-Suriye Sınırı: 2-On İki Ada: 3-Ege Adaları: 4-Boğazlar: 5-İstanbul’un Boşaltılması: 6-Kapitülasyonlar ve Düyun-ı Umumiye: 7-Ermeni Meselesi: 8-Azınlıklar: 9-Yabancı Okullar: 10-Savaş Tazminatı: 11-Patrikhane: 12-Kıbrıs: Lozan Antlaşmasının Önemi: 1-Türkiye Devleti tanındı. 2-Osmanlı devletinin sona erdiği kabul edildi. 3-Türk devletinin tam bağımsızlığı kabul edildi. 4-Osmanlı’nın bıraktığı asırlık sorunlar kapandı. 5-Devrimler için ortam hazırlandı. 6-Sevr Antlaşması yürürlükten kalktı. 7-Sömürge altında yaşayan milletlere örnek oldu. Soru: Aşağıdakilerden hangisi Lozan Barış Antlaşması’nın sonuçlarından biri değildir? A) Sevr Antlaşması’nın baskıcı planı uygulanamamıştır. B) Türk Devleti’nin diğer milletlerle eşit olduğunu belgelemiştir. C) Yeni Türk Devleti’nin bağımsızlığı kabul edilmiştir. D) Osmanlı Devleti’nin hukuken sona erdiğini gösteren ilk belgedir. E) Sömürge altında yaşayan Doğu milletlerine örnek olmuştur. I. Musul Sorunu II. Kapitülasyonlar III. Savaş tazminatı Yukarıdakilerden hangileri Lozan Barış Antlaşması sonucunda çözüme kavuşturulamamıştır? A) Yalnız I. B) Yalnız III. C) I ve II. D) I ve III. E) I, II ve III. Lozan Antlaşması’nda alınan kararlardan hangisi Türkiye’nin egemenlik haklarını kısıtlamıştır? A) Türkiye’deki tüm yabancı okulların Türk kanunlarına göre eğitim-öğretim yapacak olması B) Boğazların yönetiminin uluslararası bir komisyona bırakılması C) Düyunu umumiye İdaresinin kaldırılması D) Ülkede yaşayan azınlıkların Türk vatandaşı kabul edilmesi E) Fener Rum Patrikhanesinin İstanbul’da kalacak olması SORU:Lozan Barış Görüşmelerinde İngiliz istekleri karşısında İsmet İnönü’nün Türkiye’nin çıkarlarından taviz vermemesi üzerine İngiliz temsilcisi Lord Curzon, İnönü’ye “Konferansta bir sonuca varacağız ama memnun ayrılmayacağız. Hiçbir konuda bizi memnun etmiyorsunuz. Hiçbir dediğimizin makul olduğuna, haklı olduğuna bakmaksızın kabul etmiyor hepsini reddediyorsunuz.” demiştir. Buna göre İsmet İnönü Lozan Barış Görüşmelerinde nasıl bir tutum sergilemiştir? A) Uzlaşmacı B) Kararlı C) Hoşgörülü D) Teslimiyetçi E) İnatçı İtilaf Devletleri Lozan Konferansı’na TBMM Hükûmeti ile birlikte İstanbul Hükûmetini de davet etmiştir. Amaçları Türk tarafını bölerek birbirine düşürmektir. Buna göre TBMM, İtilaf Devletlerinin amacına engel olabilmek için aşağıdaki kararlardan hangisini almıştır? A) Görüşmelere İsmet İnönü gönderilmiştir. B) Saltanat kaldırılmıştır. C) Cumhuriyet ilan edilmiştir. D) Başkent İstanbul’dan Ankara’ya taşınmıştır. E) II.TBMM’nin açılması amacıyla seçim kararı almıştır. Yeni Türk Devleti’nin Lozan Barış Antlaşması ile elde ettiği kazanımlar arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz? A)Doğu Trakya’nın kurtarılması B) Yabancı okulların Milli Eğitim Bakanlığına bağlanması C) Ermeni yurdu meselesinin sona ermesi D) Azınlıkların Türk vatandaşı kabul edilmesi E) Yabancıların her türlü adli, siyasi ve ekonomik ayrıcalıklarının kaldırılması Türkiye’nin dış politikada yaşadığı tehlikeler bazı şairlerin dizelerine yansımıştır: Verilmeyecek şeyler vardır: Şeref gibi, şan gibi; Kars gibi, Ardahan gibi!.. Bu dizelerin, aşağıdaki devletlerden hangisinin bu yerlere yönelik isteklerine dikkat çekmek amacıyla kaleme alındığı söylenebilir? A) Sovyet Rusya B) İngiltere C) Fransa D) İtalya E) Almanya Afet İnan, Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler adlı eserinde Satı Kadın’ın Kazan Köyü’nün muhtarı olduğunu, seçimle köy idaresinin başına geçtiğini belirtmektedir. Satı Kadın’ın seçimle muhtar olabilmesi; I. cumhuriyetçilik, II. halkçılık, III. Devletçilik ilkelerinden hangileriyle ilgilidir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III Lozan Barış Konferansı’nın iç tüzük görüşmelerinde, konferansın adı, görüşmelere katılacak delege sayısı ve kurulacak komisyonlar ile komisyon başkanlarının seçimi konularında Türkiye’nin itirazlarına rağmen İtilaf Devletleri’nin teklifleri kabul edilmiştir. İtilaf Devletleri’nin bu tutumuyla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Türk milletinin Kurtuluş Savaşı’ndaki başarısını görmezlikten geldikleri B) Kendi aralarındaki sorunların hepsini çözdükleri C) Türk-Sovyet yakınlaşmasını önlemek istedikleri D) Anadolu’dan çekilmek zorunda kalan Yunanlıları her konuda destekledikleri E) Uluslararası diplomatik kuralları gözettikleri GENEL TEKRAR TESTİ 30 MAYIS 2020
