kurtuluş savaşında cepheler - Şehit Er Mehmet Cücük Ortaokulu

KURTULUŞ SAVAŞINDA CEPHELER
DOĞU CEPHESİ
GÜNEY CEPHESİ
Fransız İhtilali’nden sonra,
Osmanlı Devleti üzerinde
çıkarları olan Çarlık Rusyası’nın
etkisiyle milliyetçilik, Ermeniler
arasında yayılmaya başladı.
Ermeni sorunu ilk defa uluslar
arası alanda, 1878 Berlin
Antlaşması’yla gündeme geldi.
Rusya ve İngiltere, Ermeni
sorununu kendi çıkarları için
kullanmaya başladılar. I. Dünya
Savaşı başladığında Rusya, Doğu
Anadolu’yu işgale başlayınca,
Ermenileri bölgede huzursuzluk
çıkarmak için kullandı. Ermeniler
bağımsız bir Ermenistan Devleti
kurma hayaliyle Türklere
saldırmaya ve katliamlara
başladılar.Mondros Ateşkes
Antlaşması hükümlerine
uymayarak ordusunu terhis
etmeyen Kazım Karabekir
Paşa, TBMM tarafından Doğu
Cephesi Komutanlığı’na atandı
(15. Kolordu Komutanı). Bu
cephede yapılan savaşlar, Kars,
Sarıkamış ve Gümrü’nün
Türklerin eline geçmesiyle
sonuçlandı. Ermenilerle Gümrü
Antlaşması yapıldı. (3 Aralık
1920)
1. Ermeniler işgal ettikleri yerleri
geri verdiler.
2. Doğu Anadolu’daki
isteklerinden vazgeçtiler.
3. Ardahan ve Artvin dışında
doğu sınırı çizildi.
4. Ermenistan Hükümeti, Sevr
Antlaşması’nı tanımayacaktı.
Önemi
o TBMM’nin uluslar arası
alandaki ilk siyasi ve askeri
başarısıdır.
o Ermenistan, TBMM’yi tanıyan,
Sevr’in geçersizliğini kabul eden
ilk devlet olmuştur.
o Sevr’in geçersizliğini gösteren
ilk antlaşmadır.
o Doğu cephesi kapatıldı,
buradaki birlikler batı cephesine
kaydırıldı.
o TBMM’nin gücü ve otoritesi
arttı.
NOT: Yeni Türk devletinin ilk
askeri cephesi doğuda
kurulmuştur.
Mondros Ateşkes Antlaşmasının 7. maddesi
bahane edilerek Mersin, Adana ve Dörtyol
Fransızlarca;Urfa ,Antep ve Maraş İngilizlerce
işgal edildi.Fransa ile bir antlaşma yaparak 15
eylül 1919’da ,buradaki haklarını Fransa’ya
devrederek buradan ayrıldılar.Fransızlar da ,daha
önce Osmanlı Devletinin Suriye’ye sürgün ettiği
Ermenileri silahlandırarak Türklere karşı
saldılar.Bunun üzerine bölge halkı Kuva-yı
Milliye birlikleri oluşturarak Fransız ve
Ermenilere karşı mücadele etmeye başladılar.İlk
direniş Hatay Dörtyol’da oldu.Maraş’ta ilk
direniş, Fransızların Maraş Kalesindeki Türk
bayrağını indirip yerine Fransız bayrağı asmaları
üzerine başladı. Maraş şehri, 12 Şubat 1920’de
işgalden kurtarıldı.Antep ve Urfa halkı da, Maraş
halkı gibi kahramanca mücadele etti. Urfa da 10
Nisan 1920’de işgalden kurtarıldı. Antep, büyük
bir direniş göstermiş(Şahin Bey en önemli
önderleri) 6000 şehit verdikten sonra ancak teslim
olmuştu.10 Şubat 1921’de ancak işgal edilebildi.
Ankara antlaşmasıyla (20 Ekim 1921 de
Sakarya Savaşından sonra imzalandı) işgalden
kurtarıldı. TBMM her üç şehri de İstiklal
madalyası ile; sırasıyla, Antep’e” Gazi”(1921),
Maraş’a “Kahraman”(1973),Urfa’ya “Şanlı”
(1984) unvanlarını vermiştir.
Antalya ve Güneybatı Anadolu’yu işgal eden
İtalyanlara karşı ciddi bir savaş olmamıştır. İzmir
ve civarını Yunanistan’a kaptıran İtalyanlar
burada ekonomik çıkarlar elde etmek için milli
mücadele hareketine karşı çıkmamışlardır
.II.İnönü zaferinden sonra bölgeyi terk etmeye
başlayan İtalyanlar Sakarya Savaşı sonucu
bölgeyi tamamen terk etmişlerdir.Güney
cephesindeki savaşlar Fransa ile yapılan Ankara
Antlaşmasıyla 20 Ekim 1921) sona erdi.
1. Fransa ile savaş sona erecek, Güney
Anadolu’da işgal ettiği yerleri boşaltacak
2. Hatay ve İskenderun’da Fransasız mandası
altında özel bir yönetim kurulacak, Türkçe resmi
dil olacak, kültürlerini geliştirebilecekler.
3. Anadolu Selçuklu hükümdarı Süleyman Şah’ın
mezarı Türk toprağı sayılacak ve buraya Türk
bayrağı çekilecek.(Caber Kalesi)
ÖNEMİ:*İlk kez savaş halinde olduğumuz bir
devletle anlaşma imzalandı; İngiltere bu
durumdan memnun olmadı
*Hatay hariç Türkiye-Suriye sınırı belirlendi.
NOT: Hatay’ın Fransa’ya bırakılması Misak-ı
Milliye aykırıdır. Ancak İtilaf devletleri
arasındaki parçalanmayı gerçekleştirmek için
Hatay Fransa’ya verilmiştir.
*Güney cephesindeki savaş sona erdiğinden
buradaki birlikler Batı cephesine kaydırıldı ve
Batı cephesi güçlendi
BATI CEPHESİ
I.İNÖNÜ SAVAŞI
(6-10 OCAK 1921)
Yunan Saldırısının
Amaçları
• TBMM’ye, Sevr
Antlaşması’nı kabul
ettirmek ve yeni topraklar
kazanmak,
• Çerkez Ethem
İsyanı’ndan faydalanmak,
düzenli orduyu daha
doğmadan yok etmek,
• İstanbul-Bağdat demir
yolunun geçtiği
Eskişehir’i ele geçirerek
ulaşımı kontrol altına
almak,
• Ankara’ya ulaşarak
Milli mücadeleyi sona
erdirmek.
Savaşın Sonuçları:
• TBMM’nin kurduğu
düzenli ordunun ilk
askeri başarısıdır.
• Türk Milletinin kendine
olan güveni ve kurtuluş
ümidi arttı. Halkının
TBMM’ye ve düzenli
orduya güveni arttı.
Askere alım işleri
hızlandı.
• Çerkez Ethem olayı
tamamen sona erdi.
• Bu zafer TBMM’nin
içte ve dışta itibarını
arttırdı.
• TBMM bu zaferden
sonra Londra
Konferansına davet
edildi
•Sovyet Rusya ile
Moskova
Antlaşması_imzalandı.
• İsmet Bey albaylıktan
generalliğe yükseltildi.
*-Birinci İnönü
Savaşı’ndan sonra 1921
Anayasası (Teşkilat-ı
Esasi) ilan edilmiş ve
İstiklal Marşı kabul
edilmiştir.
*-Afganistan ile dostluk
antlaşması
imzalandı.(TBMM yi
tanıyan ilk Müslüman
devlet Afganistan
olmuştur
II.İNÖNÜ SAVAŞI
(23 Mart- 1 Nisan 1921)
KÜTAHYA-ESKİŞEHİR SAVAŞI
(10 – 24 Temmuz 1921
SAKARYA MEYDAN SAVAŞI
23 Ağustos-13 Eylül 1921)
BÜYÜK TAARUZ SAVAŞI
(26-30 Ağustos 1922)
Yunanlılar, Londra
Konferansı’nın başarısız
olmasından dolayı yeniden
saldırıya geçtiler. Amaçları
Londra Konferansı’ndaki
tekliflerin TBMM
tarafından kabul edilmesini
sağlamaktı. Eskişehir ve
Kütahya’yı alarak Ankara
üzerine yürümeyi
amaçladılar.
Taarruza geçen Yunan
ordusu İnönü önlerinde bir
kez daha yenilerek geri
çekildi.
Sonuçları:
• Halkın orduya ve
TBMM’ye olan güveni
arttı.
• Mustafa Kemal Paşa,
İsmet Beye çektiği
telgrafta “Siz orada yalnız
düşmanı değil, milletin
makus (kötü) talihini de
yendiniz.” dedi.
Avrupalı devletler
karşısında II. Viyana
kuşatmasından sonra üst
üste iki savaş
kazanamama durumu
makus talih olarak
değerlendirilmiş ve
burada ikinci İnönü ile
bu kötü talihin kırıldığı
anlatılmıştır
• TBMM’nin
Anadolu’daki otoritesi
arttı.
Yunanlıları destekleyen
devletlerarasında, görüş
ayrılıkları çıktı. İtalyanlar
ve Fransızlar Yunanlıları
desteklemekten vazgeçip
TBMM ile anlaşma
yollarını aramaya
başladılar.
NOT: İnönü Savaşlarının
Milli’ Mücadelede en
önemli özelliği, düşmanı
oyalayarak saldırı gücünü
zayıflatması ve
ilerlemelerini
engellemesidir.
Yunanlılar II. İnönü Savaşı’ndan
sonra, Türk ordusunu yenmek
için daha fazla asker ve silaha
ihtiyaçları olduğunu anladılar.
Bu yüzden gerekli hazırlıklarını
yaptılar. Türk ordusunun
kendisini toparlamasına fırsat
vermeden saldırdılar. EskişehirKütahya Savaşları sonunda Türk
ordusu Milli’ Mücadelede ilk ve
son yenilgisini aldı.
Sonuçları:
• Afyon, Eskişehir ve
Kütahya Yunanlıların eline
geçti.
• Türk ordusu daha fazla
kayıp vermemek için
Sakarya Nehri’nin doğusuna
çekildi.
• Düzenli ordunun varlığı
tartışılmaya başlandı. Kuvayi Milliye’nin yeniden
kurulmasını isteyenler oldu.•
TBMM’nin Ankara’dan
Kayseri’ye taşınması
tartışılmaya başladı.
• Mustafa Kemal Paşaya
Başkomutanlık yetkisi
verildi. Üç aylık bir süre
için meclisin bütün yetkileri
Mustafa Kemal’de toplandı.
Sakarya Meydan Savaşı için yapılan
en önemli hazırlık ordunun
ihtiyaçlarının karşılanması için
halktan yardım istenmesidir. Bu
amaçla ‘Teklif-i Milliye” (Milli’
Yükümlülük Emirleri)
yayımlanarak halkın orduya giyecek,
yiyecek, ulaşım ve silah bakımından
destek olması sağlandı.
Kütahya-Eskişehir Savaşlarında elde
ettikleri başarıyı devam ettirmek ve
Türk ordusuna son darbeyi vurarak
Ankara’yı işgal etmek isteyen
Yunanlılar yeni bir saldırı başlattılar.
Yapılan Sakarya Savaşı yüz
kilometrelik bir cephe üzerinde 22
gün 22 gece sürdü. Mustafa Kemal,
Sakarya Savaşı’nda dünya Savaş
tarihine geçen meşhur “Hattı
Müdafaa yoktur, sathı müdafaa
vardır. 0 satıh bütün vatandır.
Vatanın her karış toprağı
vatandaşın kanıyla ıslanmadıkça
bırakılamaz. Büyük küçük her
birlik, ilk durabildiği noktada
tekrar düşmana karşı cephe
kurarak çarpışmayı sürdürür.
Yanlarındaki birliklerin çekilmek
zorunda olduğunu gören birlikler
onlara bağlı olamaz. Bulundukları
yerde sonuna kadar karşı
koyacaklardır.” emrini verdi.
Türk ordusunun kahramanca direnişi
karşısında Yunanlılar yenilerek geri
çekildi.
Sonuçları:
• Bu zaferin kazanılmasıyla Türklerin
1683 II. Viyana Kuşatması’yla
başlayan geri çekilişi son buldu.
• Askeri’ dehasıyla zaferin
kazanılmasını sağlayan Mustafa
Kemal Paşaya TBMM Mareşallik
rütbesi ile Gazilik unvanını verdi
(19 Eylül 1921).
• Sakarya Meydan Savaşı Türk
Kurtuluş Savaşı’nın son savunma
savaşı oldu. Türk ordusu taarruz
konumuna geçti.
• Kars ve Ankara Antlaşmaları’nın
imzalanmasını sağladı.
• İtilaf Devletleri, TBMM
Hükümetine yeni barış tekliflerinde
bulundular. Sevr Antlaşması’nın biraz
değiştirilerek sunulan bu teklifler
TBMM tarafından kabul edilmedi.
Yunan ordusu, Sakarya’da
uğradığı mağlubiyetin
ardından Eskişehir,
Kütahya ve Afyon’un
doğuşuna çekildi. Burada
savunma tedbirleri almaya
ve askeri güçlerini
arttırmaya çalıştı.
Kütahya-Eskişehir Muharebeleri
sonucunda Türk ordusunun
Sakarya Irmağının doğusuna
çekilmesi üzerine Mustafa
Kemal Paşa TBMM’de
eleştirilere hedef olmuştu.
Mecliste Mustafa Kemal’e
inananlar ordunun başına
geçmesini istiyorlardı. TBMM,
5 Ağustos 1921 ‘de Mustafa
Kemal’e hem başkomutanlık
görevinin verilmesi hem de
meclisin tüm yetkilerini
kullanmasını kabul etmişti
Mustafa Kemal bu yetkileri
kullanarak ordunun eksiklerini
ulusun özverisi sayesinde
giderdi.
Türk ordusu, Kurtuluş
Savaşı’nın ilk taarruz
harekâtına hazırlanıyordu.
Ordu için,
• Tekâlif-i Milliye Emirleri
ile halktan yardım
sağlanıyor,
• İstanbul’daki
cephaneliklerden silah ve
cephane kaçırılıyor,
• Eldeki sınırlı imkânlarla
silahlar ve bu silahlara
cephaneler yapılıyordu.
Yapılan Hazırlıklar:
*Mustafa Kemal'in
başkomutanlık yetkisi
sürekli hale getirildi.
*Doğu ve Güney
Cephesindeki askeri
birlikler batı cephesine
kaydırıldı.
*Özellikle Sovyet
Rusya'dan silah ve
malzeme alındı.
*Ordunun taarruz
eğitimine ağırlık verildi
Büyük Taarruz’un
Sonuçları:
• Kurtuluş Savaşı’nın bu
son mücadelesi de başarıya
ulaşarak tamamlandı,
• Batı Anadolu’daki Yunan
işgali sona erdi:
• İtilaf Devletlerinin
teklifiyle Mudanya
Ateşkes Anlaşması
imzalandı.