ch05 2018 kaynaklar ve ticaret heckscher-ohlin modeli

Chapter 5
Kaynaklar, ve
Ticaret: HeckscherOhlin Modeli
Önizleme
• Üretim olanakları
• Girdi bileşimini değiştirme
• Faktör fiyatları ve ürün fiyatları, ile kaynaklar ve üretim
arasındaki ilişki
• Heckscher-Ohlin modelinde ticaret
• Faktör fiyatları eşitlenmesi
• Ticaret ve Gelir dağılım
• Ampirik kanıt
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-2
Giriş
• Ticaret,
işgücü
verimliliğindeki
farklılıktan
doğabileceği gibi, ülkeler arasındaki kaynak
(resource) farklarına da dayanabilir.
• Heckscher-Ohlin teorisi ticaretin ülkeler arası işgücü,
işgücü yeteneği, fiziki ve parasal sermaye, ya da diğer
faktör farkları nedeniyle olacağını öngörür.
 Ülkelerin farklı göreli faktör yoğunlukları (relative abundance
of factors of production) vardır.
 Üretim prosesleri faktörleri farklı relatif yoğunlukta (relative
intensity) kullanır.
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-3
Giriş (devam)
• Eli Heckscher, 1919
• Bertil Ohlin, 1933 (1977 ‘de Nobel aldı)
• → Heckscher-Ohlin Teorisi (Faktör Oranları ,
Faktör Donanımları Teorisi) (Factor Proportions
Thoery)
• Heckscher-Ohlin teorisine göre ülkeler arasındaki
işgücü, işgücü nitelikleri (labor skills), fiziki sermaye,
toprak ya da üretimin diğer faktörlerindeki farklılıklar
ticaretin oluşumunu açıklayan verimli farklar doğurur.
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-4
Heckscher-Ohlin Modeli
• Heckscher-Ohlin teorisinin ana varsayımları:
 Ülkerler üretim faktörleri donatımı bakımından
farklıdır (Bazı faktörlerde relatif bollukları vardır
(relatif abundance) ).
 Üretilen mallar da üretim faktör yoğunlukları ya da
nisbi faktör oranları bakımından farklılık gösterirler.
• Ör: Emek yoğun, sermaye yoğun, toprak yoğun mallar
• Heckscher-Ohlin teorisinin diğer varsayımları:
 Bir malın üretim teknolojisi tüm ülkelerde aynı
 Ülkelerin talep koşulları birbirine benzer
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-5
İki Faktörlü Heckscher-Ohlin Modeli
2 ülke : yerli ve yabancı
2 ürün : kıyafet ve yiyecek.
2üretim faktörü: İşgücü ve sermaye
Kullanılan işgücü ve sermaye karışımı ülkeden
ülkeye değişir (bu farklılık verimliliği etkiler)
5. Her ülkedeki işgücü arzı ve sermaye arzı sabit ve
ülkeden ülkeye farklı.
6. Uzun dönemde hem işgücü hem sermaye sektörler
arası hareket edebilir, bu onların sektörler arası
getirilerini (ücretler ve kira oranı) eşitler.
1.
2.
3.
4.
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-6
ÜRETİM OLANAKLARI
EK BİLGİ
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-7
Üretim Olanakları
• Biden fazla üretim faktörü olması durumunda, üretim
fırsat maliyeti artık sabit değil ve Üretim Olanakları
Eğrisi (Production Possibilities Frontier-PPF) de
artık düz çizgi değildir.
• Neden?
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-8
Üretim Olanakları
• Her bir sektörde sabit sermaye ve işgücü bileşimi
kullanıldığını varsayalım.
• 2 üretim faktörü : işgücü ve sermaye






aKC = bir m2 kıyafet üretimi için kullanılan fiziki sermaye
aLC = bir m2 kıyafet üretimi için kullanılan işgücü
aKF = bir kalori yiyecek üretimi için kullanılan fiziki sermaye
aLF = bir kalori yiyecek üretimi için kullanılan işgücü
K = üretim için kullanılabilir toplam işgücü
T = üretim için kullanılabilir toplam sermaye
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-9
Üretim Olanakları (devam)
• Üretim olanakları hem sermaye hem işgücü
gereksinimlerinden (requirements) etkilenir:
aTFQF + aTCQC ≤ K
Her birim yiyecek
üretimi için
gereken sermaye
Toplam
yiyecek
üretimi
Her birim kıyafet
üretimi için
gereken sermaye
aLFQF + aLCQC ≤ L
Her birim yiyecek
üretimi için
gereken işgücü
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
topam
sermaye
kaynakları
Toplam
kıyafet
üretimi
topam
işgücü
kaynakları
Her birim kıyafet
üretimi için
gereken işgücü
4-10
Şekil 5-1a: Üretim Olanakları Eğrisi –
Faktörlerin İkamesi (Substitution) olmadan
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-11
Üretim Olanakları (devam)
• Sayısal Örnek:
K = 3000, üretim için kullanılabilen toplam sermaye
L = 2000, üretim için kullanılabilen toplam işgücü
• Her sektörde sabit sermaye işgücü bileşimi
kullanıldığını varsayalım (faktör ikamesi yok)
 aKC = 2 bir m2 kıyafet üretimi için kullanılan fiziki
sermaye
 aLC = 2 bir m2 kıyafet üretimi için kullanılan işgücü
 aKF = 3 bir kalori yiyecek üretimi için kullanılan fiziki
sermaye
 aLF =1 bir kalori yiyecek üretimi için kullanılan işgücü
Üretim Olanakları (devam)
• Kullanılan sermayenin sermaye arzını
geçemeyeceğine dair sermaye kısıtı:
aTFQF + aTCQC ≤ K
2QC + 3QF ≤ 3000
• Kullanılan işgücünün işgücü arzını
geçemeyeceğini gösteren işgücü kısıtı :
aLFQF + aLCQC ≤ L
2QC + QF ≤ 2000
Üretim Olanakları (devam)
• Ekonomi bu iki kısıt altında üretmek zorundadır,
yani üretim için yeterince sermaye ve işgücü
olmalıdır.
• Faktör ikamesi (factor substitution) olmadan
üretim olanakları eğrisi bu iki kısıtın iç kısmıdır.
Şekil 5-1b: Üretim Olanakları Eğrisi –
Faktörlerin İkamesi (Substitution) olmadan
Üretim Olanakları (devam)
• Maksimum yiyecek üretimi 1000 (point 1)
sermayenin hepsi kullanılıyor, işgücü fazlası var.
• Maksimum giyecek üretimi 1000 (point 2)
işgücünün hepsi kullanılıyor, sermaye fazlası var.
• İşgücü ve sermaye kısıtlarının kesişimi 500
yiyecek ve 750 giyecekte (point 3).
Üretim Olanakları (devam)
• Bir birim daha giyecek üretmenin yiyecek üretimi
cinsinden fırsat maliyeti sabit değil:
 Ekonomi az miktarda giyecek ve çok miktarda yiyecek üretiyorken
düşük (örnekte 2/3)
 Ekonomi çok miktarda giyecek ve az miktarda yiyecek üretiyorken
yüksek (örnekte 2)
• Neden? Çünkü ekonomi daha çok kaynağını bir ürün
üretimi için ayırdığında bu kaynakların marjinal verimliliği
(marginal productivity) düşük,
Ve böylece o ürünün fırsat maliyeti yüksek olur.
Üretim Olanakları (devam)
Faktörlerin ikamesi (Substitution) yok ise
Yukarıdaki PPF denklemi işgücünün sermaye ile
ikamesine (ya da tersine) izin vermiyor.
 PPF üzerindeki her bir çizgi segmenti boyunca birim faktör
gereksinimleri (unit factor requirements) sabit.
 (Üretim Olanakları Eğrisi Şekil 5-1’deki kırmızı çizgi
şeklindedir çünkü hem işgücü hem de sermaye
gereksinimleri koşulu aynı anda sağlanmalı.)
4-18
Üretim Olanakları (devam)
Faktörlerin ikamesi (Substitution) var ise
• Eğer üreticiler üretim prosesinde bir girdi yerine
ötekini kullanabilirlerse (ikame edebiliyorsa),
• PPF eğimli olur.
• Giyeceğin fırsat maliyeti üreticiler daha çok giyecek ürettikçe
artar. (bkz. Şekil 5-2)
4-19
Şekil 5-2: Üretim Olanakları Eğrisi Faktörlerin İkamesi (Substitution) var ise
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-20
Üretim ve Fiyatlar
Ekonomi ne üretir?
• Üretim Olanakları Eğrisi (Production Possibilities
Frontier PPF) bir ekonominin neyi üretebileceğini
(yeterliliğini) gösterir.
• Ancak ekonominin neyi ürettiği (tercihi) ürün
fiyatlarına bağlıdır.
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-23
Üretim ve Fiyatlar
Ekonomi ne üretir?
• Ekonomi toplam üretim değerini,V, maximize eden
noktada üretmelidir.
• Eş-değer (isovalue) çizgisi sabit bir üretim değerini,V,
gösteren çizgidir:
V = PCQC + PFQF
 PC kıyafet fiyatı ,
 PF yiyecek fiyatı.
 Eş-değer çizgisini eğimi: – (PC /PF)
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-24
Üretim ve Fiyatlar (devam)
• V: Eş-değer (isovalue) çizgisi:
 V = PCQC + PFQF
 PFQF = V – PCQC
 QF = V/PF – (PC /PF)QC
 Eş-değer çizgisini eğimi: – (PC /PF)
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-25
Şekil 5-3: Fiyatlar ve Üretim
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-26
Üretim ve Fiyatlar (devam)
• Belli bir relative kıyafet fiyatı için, ekonomi
olabilecek en yüksek eşdeğer eğrisine değen
Q noktasında üretim yapar.
• O noktada,
kıyafetin relatif fiyatı = PC /PF
= PPF’in eğimi ( yani kıyafetin fırsat maliyeti)
ne eşittir.
- Başka bir deyişle, üretimdeki ödünleşim (trade-off)
piyasa fiyatlarına göre ödünleşime eşittir .
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-27
Girdi Bileşiminin Seçimi
(Choosing the Mix of Inputs)
• Üreticiler kıyafet ya da yiyecek üretmek için farklı
miktarlarda üretim faktörleri kullanabilirler.
• Tercihleri işçilere ödenen ücret seviyesi (w), ve
sermaye kiralamanın kira bedeline (r) (ya da
sermayenin fırsat maliyetine) bağlıdır.
 r: sermayenin başkalarına kiralanma ya da başkalarından
kiralanma fiyatı, borç ya da kira oranı
 w: ücret seviyesi
• Ücret seviyesi(w) kira oranına (r) göre arttıkça,
üreticiler hem yiyecek hem kıyafet üretiminde daha az
işgücü hizmetleri ve daha çok sermaye kullanırlar.
w/r  işgücü/sermaye  ( LF/KF ve LC/KC )
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-28
H-O
Modeli Devam
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-31
Girdi Bileşiminin Seçimi (devam)
• Her bir faktör fiyatları için, giyecek üretimi yiyecek
üretimine göre (sermayeye oranla ) daha çok işgücü
kullanıyor.
aLC /aKC > aLF /aKF ya da
LC /KC > LF /KF
(Giyecek üretiminin daha yüksek L/K oranı var)
• Giyecek üretimi relatif olarak işgücü yoğun (labor
intensive) yiyecek üretimi ise sermaye yoğun
(capital intensive).
Şekil. 5-5: Faktör Fiyatları ve Girdi Seçimleri
Hatırlatma: Giyecek üretimi işgücü yoğun
yiyecek üretimi ise sermaye yoğun
1. Her iki sektör için de w/r oranı arttıkça,
O sektörde istihdam edilen L/K oranı azalır.
2. Her bir w/r oranı için kıyafet sektöründe (CC)
yiyecek sektörüne göre (FF) daha çok L/K
istihdam edilir.
O nedenle CC eğrisi FF eğrisinin sağında yer alıyor
Faktör Fiyatları ve Ürün Fiyatları
• Rekabetçi
piyasalarda
(competitive
markets)
competitive markets), bir ürünün fiyatı üretim
maliyetine eşittir. Ve üretim maliyeti faktör fiyatlarına
(r ve w) bağlıdır.
• Ücretler (w) ve kiralama oranındaki(r) değişikliklerin
bir ürünü üretmenin maliyetini nasıl etkileyeceği
kullanılan faktör bileşimine bağlıdır.
 Sermayenin kira oranındaki (r) artış yiyecek fiyatını (yiyecek
sermaye yoğun olduğu için) kıyafet fiyatından daha çok
etkileyecektir.
 İşgücü ücretindeki (w) artış kıyafet fiyatını (giyecek işgücü
yoğun olduğu için) yiyecek fiyatından daha çok etkileyecektir.
• w/r deki değişiklikler direkt olarak PC /PF
değişikliklerle ilişkilidir.
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
deki
4-35
Şekil 5-6: Faktör Fiyatları ve Ürün Fiyatları
Bir ürünü üretmek için gereken girdi fiyatları artarsa
o girdiyi kullanan ürünlerin fiyatı da artar.
Fiyat artışı o girdiyi daha yoğun kullanan üründe daha fazla olur.
PC /PF ile w/r oranı arasında birebir bir ilişki vardır.
Yani her bir PC /PF oranına karşılık gelen bir w/r oranı vardır.
İşgücünün relatif ücreti (w/r) arttıkça,
işgücü yoğun ürünün relatif fiyatı (PC /PF ) da artar.
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-36
Faktör Fiyatları ve Ürün Fiyatları (devam)
• Stolper-Samuelson Teoremi: Bir ürünün
relatif fiyatı artarsa, o ürünün üretiminde
yoğun olarak kullanılan faktörün reel ücreti
(ücret ya da kira bedeli) artarken, diğer
faktörlerin reel ücreti azalır. (Stolper &
Samuelson, 1941)
• Relatif ürün fiyatlarındaki herhangi
değişiklik gelir dağılımını değiştirir.
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
bir
4-37
Faktör Fiyatları ve Ürün Fiyatları (devam)
Relatif kıyafet fiyatındaki PC /PF bir artış sonucu:
İşçilerin sermaye sahiplerine oranla geliri
(w/r) artar,
Her iki endüstride kullanılan işgücü/sermaye
oranı (L/K) azalır,
İşçilerin reel geliri (alım gücü - purchasing
power) artar ve sermaye sahiplerinin reel
geliri azalır.
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-39
Kaynaklar ve Üretim
• Ekonominin kaynakları değiştikçe ürün
miktarları nasıl değişir?
• Rybczynski Teoremi Bir üretim faktörünün
miktarı arttıkça (ürün fiyatları ve öteki faktör
miktarı sabitken), o faktörü yoğun olarak
kullanan ürünün arzı artarken diğer ürünün
arzı azalır.
 (Rybczynski, 1955)
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-40
Kaynaklar ve Üretim (devam)
• Bir ülkenin işgücünün artığını varsayalım. Bu ülkedeki
işgücü/sermaye oranı L/K artıyor anlamına gelir.
• Üretim olanakları eğrisinin genişlemesi giyecek
(işgücü yoğun ürün olduğu için) sapmalı olur.
• Belirli bir relatif giyecek fiyatı için (PC /PF ) her iki
sektörde kıllanılan K/L oranında değişim olmaz
• (PC /PF oranı aynı kalırsa w/r ve dolayısıyla her bir
sektördeki K/L oranı da yanı kalır).
• Fazladan gelen işgücünü kullanmak için ekonomi
relatif olarak işgücü yoğun olan giyecek üretimini
artırırken relatif olarak sermaye yoğun olan yiyecek
üretimini kısıtlar.
Kaynaklar ve Üretim (devam)
Dengede:
• Marjinal gider= Marjinal getiri
Giyecek için:
• w = MPLC x PC
r = MPKc x PC
Yiyecek için:
• w = MPLF x PF
r = MPK F x PF
Buradan:
• PC/PF = MPLF / MPLC = MPKF / MPKC
• w/r = MPLC / MPKC = MPLF / MPKF
Şekil 5-8: Kaynaklar ve Üretim Olanakları
Ülke’nin
işgücünde artış PPF
eğrisinde Sapmalı büyümeye
(Biased expansion) yol açar.
Kaynaklar ve Üretim (devam)
• Yüksek işgücü / sermaye oranı olan bir ekonomi
yiyeceğe göre daha çok kıyafet üretir.
ÖRNEK: Yerli ülkenin işgücünde , yabancı ülkenin ise
sermayede relatif olarak zengin (relatively
abundant ) olduğunu varsayalım.
L/K > L*/ K*
 Benzer şekilde yerli ülke sermayede, yabancı ülke ise
işgücünde relatif olarak yoksun (relatively scarce).
• Yerli ülke giyecek relatif olarak işgücü yoğun
(relatively labor intensive) olduğu için giyecek
üretiminde relatif olarak daha verimli olur.
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-45
Heckscher-Ohlin Modeli'nde Ticaret
(devam)
• Ülkelerin aynı teknoloji ve aynı zevkleri
olduğunu varsayalım.
 Aynı teknoloji ile, her ülkenin daha fazla sahip
olduğu kaynağı relatif olarak daha yoğun olarak
kullandığı ürünün üretiminde karşılaştırmalı
üstünlüğü vardır.
 Aynı zevkleri ile, iki ülke de serbest ticaretle altında
aynı relatif ürün fiyatları ile karşılaştıklarında
yiyecek ve yiyeceği aynı oranda tüketir.
Heckscher-Ohlin Modeli'nde Ticaret
(devam)
• Kıyafet relatif olarak işgücü yoğun olduğu için, her
relatif yiyecek/kıyafet fiyatında, yerli ülkenin
kıyafet/yiyecek üretimi yabancı ülkeye göre daha fazla
olacaktır.
 Yerli ülkenin yabancı ülkeye göre daha yüksek bir
relatif kıyafet arzı olacaktır.
 Yerli ülkenin relatif arz eğrisi yabancı ülkeninkinin
sağında olacaktır.
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-49
Şekil 5-9: Ticaret Relatif Fiyatlarda
Yakınsama Doğurur
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-51
Heckscher-Ohlin Modeli'nde Ticaret
(devam)
• Ricardo modeli gibi, Heckscher-Ohlin modeli de
ticaret sonucu relatif fiyatlarda bir yakınsama öngörür.
• Ticaret ile, relatif kıyafet fiyatının işgücü yoğun (yerli)
ülkede artacağı ve işgücü kıt (yabancı) ülkede
düşeceği öngörülür.
• Relatif Fiyatlar ve Ticaret Bileşimi: Yerli ülkede,
kıyafetin relatif fiyatındaki artış relatif kıyafet
üretiminde artışa ve relatif kıyafet tüketiminde düşüşe
sebep olur;
- Yerli ülke kıyafet ihraç ve yiyecek ithalatçısı olur.
• Yabancı ülkedeki relatif kıyafet fiyatındaki düşüş onun
kıyafet ithalatçısı ve yiyecek ihracatçısı olmasına
neden olur.
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-52
Heckscher-Ohlin Modeli'nde Ticaret
(devam)
• Heckscher-Ohlin Teorisi : Bir faktörde görece
daha zengin olan bir ülke üretimde o faktörü
yoğun kullanan ürünü ihraç eder.
 Bir ekonomi zengin üretim faktörlerini yoğun kullanan
ürünleri ihraç ederken ve relatif kıt olduğu üretim
faktörlerini yoğun kullanan ürünleri ithal eder.
(Faktör Oranları , Faktör Donanımları Teorisi)
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-53
Ticaret ve Gelir Dağılımı
• Göreli fiyatlardaki değişiklikler emek ve sermayenin
kazançlarını etkileyebilir.
 Kıyafet fiyatındaki bir artış, her iki ürün üzerinden
işgücünün satın alma gücünü arttırırken her iki ürün
üzerinden sermayenin satın alma gücünü azaltır.
 Yiyecek fiyatındaki bir artışın tam tersi etkisi vardır.
Ticaret ve Gelir Dağılımı (Devamı)
• Bu nedenle uluslararası ticaret, uzun dönemde bile,
gelir dağılımını etkileyebilir:
 Bir ülkedeki bol faktör sahipleri ticaretten kazançlı
çıkarken kıt faktör sahipleri ticaretten zararlı çıkar.
İthalatla- yarışan sektörde yoğun olarak kullanılan
kullanılan üretim faktörlerleri, -- kullanıldıkları
endüstriden bağımsız olarak -- ticarete açılmaktan
zarar görür.
Ticaret ve Gelir Dağılımı (Devamı)
• Dünyanın geri kalanı ile kıyaslandığında,
ABD
yüksek vasıflı işgücü yoğun iken düşük vasıflı işgücü
buna kıyasla daha azdır.
 Uluslararası ticaretin ABD’deki düşük vasıflı işçileri
–sadece geçici süre değil - kalıcı olarak da daha
kötü duruma düşürecek bir potansiyeli var.
Ticaret ve Gelir Dağılımı
• Gelir dağılımında değişiklikler, sadece uluslararası
ticaret ile değil, her ekonomik değişim ile birlikte
meydana gelir.
 Teknolojideki değişiklikler, tüketici eğilimdeki değişiklikler,
kaynakların tükenişi ve yenilerinin bulunması...hepsi gelir
dağılımını etkiler.
 Ekonomistler (A.B.D.’de) artan gelir eşitsizliğinin temel
sorumlusu olarak teknolojideki değişimi ve bunun sonucunda
eğitime ödenen ücret primini görüyorlar.
• Ticareti önlemek yerine ticaretten dolayı (ya da başka
bir ekonomik değişim) kaybedenleri telafi etmek daha
iyi olurdu.
 Ekonomi bütün olarak ticaretten kazanım sağlar.
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-65
Ticaret ve Gelir Dağılımı (devam)
Ticaret politikasındaki politik bir meyil vardır:
• Ticaretten dolayı potansiyel olarak kaybedenler politik
olarak kazananlardan daha organize.
 Kaygılar genellikle küçük bir kesim üzerinde yoğunlaşır, fakat
kazanımlar kalabalık arasında yayılmıştır.
 Şeker ithalatını önlemek için herkes yılda ortalama $8 ödüyor:
• bu politikanın toplam masrafı yılda ortalama 2 milyar $.
 Bu programın kazanımları ise toplamda ortalama 1milyar $,
• fakat bu miktar relatif olarak az sayıdaki şeker üreticisine
gidiyor.
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-66
Kuzey-Güney Ticareti ve Gelir Eşitsizliği
• Son 40 yılda, Güney Kore, Meksika, ve Çin gibi ülkeler
A.B.D.’ye niteliksiz işgücü yoğun (kıyafet, ayakkabı,
oyuncak, montaj ürünler) ürünler ihraç ettiler.
• Aynı zamanda, niteliksiz işçilerin ücretleri nitelikli
işçilere göre daha yavaş arttığı için A.B.D.’deki, gelir
eşitsizliği arttı.
Önceki trend sonraki trendin nedeni midir?
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-67
Kuzey-Güney Ticareti ve Gelir Eşitsizliği
(Devamı)
Heckscher-Ohlin modeli yoğun faktörlerin sahiplerinin
ticaretten kazanacağını ve kıt faktörlerin sahiplerinin
ticaretten kaybedeceğini öngörür.
•
Ancak bu öngörüyü destekleyen kanıt azdır.
1. Modele göre, gelir dağılımında bir değişim ürün
fiyatlarındaki değişimden dolayı olur. Ancak nitelik
yoğun ürün fiyatlarının niteliksiz-yoğun ürün
fiyatlarına göre değiştiğine dair kanıt yoktur.
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-68
Kuzey-Güney Ticareti ve Gelir Eşitsizliği
(Devamı)
2. Modele göre, niteliksiz işgücü yoğun ülkelerde
niteliksiz işçilerin ücretleri nitelikli işgücü ücretlerine
oranla artmalıdır, ancak bazı durumlarda bunun tersi
gözlenmiştir:


Meksika’da nitelikli işgücü ücretleri niteliksiz işgücü
ücretlerinden daha hızlı artmıştır.
Oysaki Meksika A.B.D. ve Kanada’ya kıyasla niteliksiz işçi
yoğun bir ülke.
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-69
Kuzey-Güney Ticareti ve Gelir Eşitsizliği
(Devamı)
3. Model tam olarak doğru olsa bile ticaret ABD
ekonomisinin küçük bir kısmını oluşturuyor, bu
nedenle ABD fiyatları ve ücretleri üzerindeki etkisinin
küçük olması gerekir.
• Ticaret ekonomistlerinin çoğunun görüşüne göre
sorumlu ticaretten ziyade işçi vasıfları üzerine büyük
vurgu yapan yeni üretim teknolojileridir.
(Örneğin, bilgisayarların yaygınlaşması ve işyerindeki
diğer ileri teknolojiler.)
Vasıf-Yanlı Teknolojik Değişiklik ve
Gelir Eşitsizliği
Nitelik-sapmalı teknolojik değişimlerde: Nitelikli işgücü
göreli
olarak
daha
pahalılaşmasına
rağmen
Wskilled/wunskilled , her iki sektördeki üreticiler vasıfsıza
oranla nitelikli işgücü istihdamlarını arttırarak yanıt
verirler.(Şekil 5-10 panel b)
Ticaret kaynaklı değişimlerde: Her iki sektördeki
istihdamda zıt yönde bir etki öngörülür. (ücreti artan
nitelikli işgücünün istihdam oranının azalması).(Şekil 510 panel a)
• ABD ekonomisinde birçok sektördeki nitelikli işgücü
oranlarındaki yaygın artış nitelik-sapmalı teknolojik
değişim
(skill-biased
technological
change)
açıklamaya dikkat çekiyor. (bkz. Şekil 5-11)
Şekil 5-10: Artan Ücret Eşitsizliği:
Ticaret veya Nitelik-Sapalı Teknolojik Değişim?
Şekil 5-11: ABD’nin 4 Sektör Grubunda Üretim-Dışı ve Üretim
İstihdam Oranlarının Değişimi
Vasıf-Yanlı Teknolojik Değişiklik ve Gelir
Eşitsizliği (Devamı)
• Ticaret büyük olasılıkla, teknolojik değişim sürecini
hızlandırarak, ücret eşitsizliğindeki artışlara dolaylı bir
katkı sağlamıştır.
 İhracata başlayan firmalar
teknolojilerine yöneliyorlar.
nitelikli
işgücü
yoğun
üretim
Ticaretin serbestleşmesi bu durumda geniş bir firma kesiminin bu
tarz teknoloji-artırımı yapmaya teşvik ederek yaygın bir teknolojik
değişim meydana getirebilir.
Üretim sürecini ülkeler arasında bölmek gelişmiş
ülkelerdeki nitelikli işgücüne olan göreli talebi niteliksapmalı teknolojik değişikliklere benzer şekilde
arttırabilir.
Faktör Fiyatları Eşitlenmesi
• Ricardo modelinden farklı olarak, Heckscher-Ohlin
modeli girdi (faktör) fiyatlarının ülkeler arasında
eşitleneceğini öngörür.
• Serbest ticaret relatif ürün fiyatlarını eşitler.
• Ürün fiyatları ile faktör fiyatlarının ilintili olması
sebebiyle iki ülkedeki faktör fiyatları (w,r) da eşitlenir.
• Ticaret, yoğun faktörler kullanılarak üretilen ürünlere talebi
arttırır. Bu da endirekt olarak yoğun faktörlere olan talebi
arttırarak, yoğun faktörlerin fiyatlarının artmasına neden
olur.
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-77
Tablo 5-1: Uluslararası Ücret Karşılaştırması
(A.B.D. = 100)
Ancak gerçek hayatta ülkeler arasında faktör fiyatları
eşitlenmez. (Bir sebep: kalite farkı olabilir)
Ülkeler arasında sadece işgücü kalite farklılığı ile
açıklanamayacak kadar geniş ücret farklılıkları vardır.
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-79
Faktör Fiyatları Eşitlenmesi
(Model vs Gerçek)
Ancak gerçek hayatta faktör fiyatları ülkeler arasında
tam olarak eşit değildir. Bunun bazı nedenleri:
1.
Model ticaret yapan ülkelerin aynı ürünleri ürettiğini
varsayar, (böylece o ürünlerin fiyatları eşitlenir)

2.
Ancak ülkeler faktör oranları oldukça farklı ise farklı
ürünler üretirler.
Model ticaret yapan ülkelerin aynı teknolojiye sahip
olduklarını varsayar,

Ancak farklı teknolojiler faktörlerin verimliliklerini ve
dolayısıyla da bu faktörlere ödenen ücretleri (w/r oranlarını)
etkileyebilir.
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-80
Faktör Fiyatları Eşitliği
(Model vs Gerçek) (devam)
3. Model ticaret engellerini ve taşıma masraflarını da
dikkate almıyor, ki bunlar ürün fiyatları ve faktör
fiyatlarının eşitlenmesini önleyebilir.
4.
Model sonuçlarını uzun vade için öngörür. Ancak
ticari liberalleşmeden sonra, ekonomideki üretim
faktörleri zengin faktörleri yoğun olarak kullanan
endüstrilere hızla kayamayabilirler.

Kısa vadede, faktörlerin verimlikleri halihazırdaki
endüstrilerindeki kullanımlarına göre belirlenir, böylece
ücret/kira oranları ülkeler arasında farklı olabilir.
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-81
Heckscher-Ohlin Modelinin Ampirik Kanıtı
• A.B.D. veri testleri
• Leontief Paradoksu. (Leontief, 1953)
Global veri testleri
 Bowen, Leamer ve Sveikauskas (1987):
Heckscher-Ohlin modelini 27 ülke verisi üzerinde
test ettiler ve Leontif Paradoksunu uluslararası
düzeyde onayladırlar. (Tablo 4-3):
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-82
Heckscher-Ohlin Modelinin Ampirik Kanıtı
• A.B.D. veri testleri
 A.B.D. dünyadaki en sermaye-yoğun ülke
olmasına rağmen A.B.D.’nin ihracatları ithalatlarına
göre daha az sermaye-yoğun:
• Leontief Paradoksu. (Leontief, 1953)
(Nobel 1973)
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-83
Tablo 5-2: A.B.D. İhracat ve İthalatının
1962 Yılı Faktör Bileşimi
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-84
Tablo 5-3: Teknolojik Verimlilik Tahminleri, 1983
(A.B.D. = 1)
“Kayıp ticaret”in nedeni ülkeler arasındaki benzer teknoloji
varsayımı olarak görünmektedir.
Teknoloji işçilerin verimliğini
servislerinin değerini etkiler.
ve
bu
nedenle
işgücü
Yüksek teknoloji sahibi ve yüksek işgücü değeri olan bir
ülke, düşük teknoloji sahibi ve düşük işgücü değeri olan bir
ülkeden çok fazla ithalat yapmayacaktır.
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-85
Tablo 5-3: Teknolojik Verimlilik Tahminleri,
1983 (A.B.D. = 1) (devam)
ABD: dünya gelirinin %25’i
dünya işgücünün %5’i
Faktör oranları teorisine göre göre ABD’nin işgücü içeren
ithalatının çok olması gerekir (işgücünün 4 misli kadar)
ancak ABD ticaretinin faktör içeriği çok daha düşük net
işgücü ithalatı göstermektedir.
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-86
Heckscher-Ohlin Modelinin Ampirik Kanıtı
Global veri testleri
 Bowen, Leamer ve Sveikauskas (1987):
Heckscher-Ohlin modelini 12 faktör ve 27 ülke
verisi üzerinde test ettiler (Tablo 4-3):
• Modele göre bir ülkenin her zaman faktör oranı gelir
oranından yüksek olan ürünleri ihraç etmesi gerekir.
 Faktör oranı = Ülkenin faktör arzı/dünyadaki faktör arzı
 Gelir oranı =Ülkenin geliri/dünyadaki toplam gelir
• Ancak ticaretin öngörülen yönde olması oranı %61
 Leontief Paradoks’una uluslararası seviyede
destek buldular.
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-88
Tablo 4-3: Heckscher-Ohlin Modelinin Testi
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-89
Heckscher-Ohlin Modelinin Ampirik Kanıtı
(Devamı)
• Heckscher-Ohlin Modeli birbiriyle ticaret yapan ülkeler
arasında faktör fiyatlarının eşitleneceğini öngördüğü
için aynı zamanda faktör fiyatları eşitleninceye kadar
üretim faktörlerinin belirli miktarda ürünü üretip ihraç
edeceğini öngörür.
- Başka bir deyişle, üretim faktörleri hizmetlerine ait tahmini bir
servis değeri ülkeler arasındaki tahmin edilen ticaret hacmi
içerisinde barınır.
Heckscher-Ohlin Modelinin Deneysel Kanıtı
(Devamı)
• Fakat faktör fiyatları ülkeler arasında eşitlenmediği
için, tahmin edilen ticaret hacmi gerçekleşenden çok
daha fazladır.
- Daniel Trefler tarafından bulunan “kayıp ticaret” in bir
sonucu.
• Bu “eksik ticaret” in nedeni ülkeler arasındaki özdeş
teknoloji varsayımı olarak görünmektedir.
- Teknoloji işçilerin verimliliğini etkiliyor ve bu yüzden de emek
hizmetinin değerini etkiler
- Yüksek teknoloji sahibi ve yüksek işgücü değeri olan bir
ülke, düşük teknoloji sahibi ve düşük işgücü değeri olan bir
ülkeden çok fazla ithalat yapmayabilir.
Heckscher-Ohlin Modelinin Deneysel Kanıtı
(Devamı)
• Donald Davis ve Donald Weinstein’ın (2001) önemli
bir çalışması, benzer teknolojilerin varsayımları ile
birlikte
faktör
fiyatının
eşitleneceği
altındaki
varsayımları yumuşatıldığında (ülkelerin aynı ürünleri
üretmesi ve maliyetsiz ticaret ile ürünlerin fiyatlarının
eşitlenmesi): (10 ülke için, K ve L)
 böylece ticaretin yönü ve faktör içeriğine ilişkin tahminler
ampirik kanıt ile uyumlu hale geliyor ve nihai olarak iyi bir
tutarlılık gösteriyor.
• “Saf “ Heckscher-Ohlin Modeli’nin öngörüleri için
destek bulmadaki güçlük yapılan bazı varsayımlardan
ötürüdür.
Heckscher-Ohlin Modelinin Deneysel Kanıtı
(Devamı)
• Donald Davis ve Donald Weinstein’ın önemli bir
çalışması faktör fiyatını eşitleyen varsayımları
vurgulayarak yaygın teknolojilerin varsayımları
yumuşatıldığında (ülkeler aynı ürünleri üretiyor ve
maliyetsiz ticaret ürünlerinin fiyatlarını eşitliyor):
- istikamet için tahminler ve ticaretin içeriğinin hacmi
deneysel kanıt ile iyi bir şekilde sıralanır ve nihai olarak
görünüm meydana getirir.
iyi bir
• “Saf “ Heckscher-Ohlin Modeli’nin tahminleri için
dayanak bulmadaki güçlük yapılan bazı
varsayımlardan kaynaklanabilir.
Tablo 5-4: Ticaretin Faktör İçeriği için Daha İyi
Ampirik Uyum
Heckscher-Ohlin Modelinin Deneysel Kanıtı
(Devamı)
• İşgücü- bol (labor-abundat) ve nitelik-kıt (skill-scarce)
gelişmekte olan ülkelere ait ihracatları, nitelik-yoğun,
işgücü-kıt (zengin) ülkelerin ihracatları ile karşıtlatırın.
 Gelişmekte olan üç ülkenin ABD’ye ihracatları en düşük vasıf
yoğunluklu sektörlerde toplanmıştır.
 Üç vasfı yoğun ülkenin ABD’ye ihracatları yüksek vasıf
yoğunluklu sektörlerde toplanmıştır.
Şekil 5-12: Birkaç Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülke için
İhracat Bileşimi, 2008-2012
Heckscher-Ohlin Modelinin Deneysel Kanıtı
(Devamı)
• Veya örneğin Çin gibi bir ülke büyüdüğünde ve göreli
olarak daha yüksek vasıflı olduğunda ihracatların
nasıl değiştiğini kıyaslarken:
- Zaman içerisinde yüksek vasıflı sektörlerde ihracatın
yoğunluğunun durmadan artması.
- Son yıllarda, ihracatın en büyük kısmı en yüksek vasıflı
sektörlerde işlem görürken önceki yıllarda ihracatlar en düşük
vasıflı sektörlerde yoğunlaştırıldı.
Heckscher-Ohlin Modelinin Deneysel Kanıtı
(Devamı)
• Ya da Çin gibi bir ülke büyüdüğünde ve göreli
olarak vasıf-yoğunluğu arttıkça ihracatların
nasıl değiştiğini kıyaslayalım:

Yüksek-vasıflı sektörlerdeki ihracat yoğunluğu
zaman içerisinde durmadan artar.
 Son yıllarda, ihracatın en büyük kısmı en yüksek
vasıflı sektörlerde gerçekleşirken önceki yıllarda
ihracatlar
en
düşük
vasıflı
sektörlerde
yoğunlaşmıştı.
Şekil 5-13: Çin İhracatının Zaman İçerisindeki
Değişimi
Özet
1. Üretim prosessinde kullanılan faktörler arasındaki
ikame (Substitution) eğimli PPF eğrisi ne yol açar.


Ekonomi bir üründen düşük miktarda üretiyorsa, o ürünün
üretiminde kullanılan kaynakların marjinal verimliliği yüksek
ve o ürünün fırsat maliyeti düşüktür.
Ekonomi bir üründen yüksek miktarda üretiyorsa, o ürünün
üretiminde kullanılan kaynakların marjinal verimliliği düşük
ve o ürünün fırsat maliyeti yüksektir.
2. Bir ekonomi kaynaklarını kullanarak yapabileceği en
yüksek üretimi yapıyorsa, bir ürünü üretmenin fırsat
maliyeti ürünün piyasadaki relatif fiyatına eşittir.
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-106
Özet (devam)
3.
Stolper-Samuelson Teoremi: Bir ürünün relatif
fiyatı artarsa, o ürünün üretiminde yoğun olarak
kullanılan faktörün reel ücretinde (r ya da w) artış
öngörülür.

4.
Üretimdeki diğer faktörlerin reel ücretlerinde ise düşme
öngörülür.
Rybczynski Teoremi: Ürün fiyatları sabitken bir
üretim faktörünün miktarı artarsa, o faktörü yoğun
olarak kullanan ürünün arzı artarken, diğer ürünün
arzının azalacağını öngörür.
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-107
Özet (devam)
5.
Bir ekonomi zengin üretim faktörlerini yoğun
kullanan ürünleri ihraç ederken kıt üretim faktörlerini
yoğun kullanan ürünleri ithal etmesini öngörür.
6.
Ticaret ile yoğun faktörlerin sahipleri kazanırken kıt
faktörlerin sahipleri ise kaybeder.
7.
Ticaret ile ülkenin genelinin daha iyi duruma gelir.
Dolayısıyla teoride her ülke içerisindeki kazananlar
kaybedenler kompanse edebilirler.
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-109
Özet (devam)
8. Heckscher-Ohlin modeli relatif ürün fiyatlarının ve
faktör fiyatlarının eşitleneceğini (Faktör Fiyatları
Eşitliği) öngörür (Ancak bu iki durum da gerçek
hayatta görülmez )
6. Heckscher-Ohlin modelinin ampirik kanıtı zayıftır
(yüksek gelir seviyesindeki ülkeler ile düşük/orta
gelir seviyesindeki ülkeler arasındaki ticaret
durumları ya da teknolojik farklılıkların dikkate
alınması dışında).
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
4-110