12-Kalbin temel anatomisi, dolaşım sistemleri, kalbin uyarlaması, kardiyak döngü, debi, kalp atım hacmi ve hızı

Dolaşım Sistemi
Dicle Aras
Kalbin temel anatomisi, dolaşım sistemleri, kalbin
uyarlaması, kardiyak döngü, debi, kalp atım hacmi ve hızı
3.9.2015
1
Kalbin Temel Anatomisi
 Kalp sağ ve sol olmak üzere ikiye ayrılır.
 Kalbin sağ ve sol tarafını birbirinden ayıran kas duvara
interventriküler septum adı verilir.
 Kalpte atrium (kulakçık) ve ventrikül (karıncık) denilen boşluklar
bulunur.
3.9.2015
2
Kalbin Temel Anatomisi
Kalp sağ atrium ve sağ ventrikülün oluşturduğu sağ pompa ve sol
atriumla sol ventrikülün oluşturduğu sol pompa şeklinde çalışır.
Kalpteki kan atriadan ventriküllere doğru gider. Buradan da
arterlere pompalanır.
3.9.2015
3
Kalbin Temel Anatomisi
Aort,
sol
ventrikülden
çıkan ve tüm
vücuda
O2’li
kanı taşıyan en
büyük
atardamardır.
3.9.2015
4
Kalbin Temel Anatomisi
Kalpte, hareket eden kanın geri dönüşünü engellemek için
kapakçıklar bulunur.
Atriumlar ile ventriküller arasındaki kapakçıklara atrioventriküler
kapak denir.
Sağ atriumu sağ ventriküle bağlayan atrioventriküler kapakçığa
triküspit kapaktır.
3.9.2015
5
Kalbin Temel Anatomisi
Sol atriumu sol ventriküle bağlayan atrioventriküler kapağa ise
biküspit (mitral) kapak denir.
Ventriküller ile arterler arasındaki kapakçıklara ise semilüner kapak
denir.
Bunlar arterlerdeki kanın ventriküllere geri dönmesini engellerler.
3.9.2015
6
Kalbin Temel Anatomisi
Pulmoner arterle sağ ventrikül arasında pulmoner semilüner
kapaktır.
Aort ile sol ventrikül arasında ise aortik semilüner kapak bulunur.
3.9.2015
7
Pulmoner ve Sistemik Dolaşım
Kalbin sağ kısmı O2 miktarı az, CO2 miktarı fazla olan kanı
akciğerlere götürür.
Bu kanın O2 miktarı akciğerlerde normale döner ve tüm vücuda
pompalanmak üzere kalbin sol bölümüne gelir.
Buna pulmoner (küçük) dolaşım denir.
3.9.2015
8
Pulmoner ve Sistemik Dolaşım
Kalbe geri dönen O2’li kan sol atriumdan sol ventriküle, buradan
da aort yoluyla tüm vücuda pompalanır.
Dokularda O2 enerji olarak kullanılırken CO2 üretilir, CO2 miktarı
yüksek olan kan venöz dönüşle vena kava yoluyla sağ atriuma
geri döner.
Bu dolaşıma ise sistemik (büyük) dolaşım denir.
3.9.2015
9
Pulmoner ve Sistemik Dolaşım
Yanda; kalp, pulmoner ve
sistemik dolaşım. O2’den
zengin kanı taşıyan kısımlar
daha
koyu
renkle
gösterilmiştir.
3.9.2015
10
Pulmoner ve Sistemik Dolaşım
Miyokardiyum, kalbin kasılmasından ve kanın kalpten çıkışından
sorumludur.
Miyokardiyum ihtiyacı olan O2’li kanı koroner arterlerden alır.
Sağ ve sol koroner arterler tarafından, kalp kasının kendisine
sağlanan bu dolaşıma koroner dolaşım denir.
3.9.2015
11
Pulmoner ve Sistemik Dolaşım
Koroner arterler aorttan çıkarlar ve kalbi çevrelerler.
Kalp çevresinde bunlara paralel olarak koroner venler de
bulunur.
Bu venler kullanılan kanı alıp vena kavaya boşaltırlar.
3.9.2015
12
Pulmoner ve Sistemik Dolaşım
3.9.2015
13
Kalbin Uyarılması
Kalp bağımsız bir kasılma ritmine sahiptir.
Kalbe bağlı tüm sinirler zarar görse bile kalp kasılmaya devam
eder.
Kalp üzerinde bu otoritmi sağlayan bazı önemli noktalar vardır.
3.9.2015
14
Kalbin Uyarılması
Bunlar;
Sinoatrial (SA) düğüm (70-80 atım/dk),
Atrioventriküler (AV) düğüm (40-60 atım/dk),
His demeti, sağ ve sol dalları (20-40 atım/dk),
Purkinje lifleri (25-40 atım/dk),
Ektopik pacemaker.
3.9.2015
15
Kalbin Uyarılması
3.9.2015
16
Kalbin Uyarılması
Sinir uyarısı SA düğümden atria boyunca dağılır ve atria kasılarak
içindeki kanı ventriküllere boşaltır.
Sonra, atriadaki bu uyarı atria ile ventriküllerin birleştiği yerde
bulunan atrioventriküler düğümü (AV) harekete geçirir.
3.9.2015
17
Kalbin Uyarılması
Uyarı AV düğümünün bir uzantısı olan his demeti yoluyla
ventriküllere gider.
His demeti ventriküllerin duvarlarına purkinje lifleri olarak yayılır
ve purkinje sistemini oluşturur.
3.9.2015
18
Kalbin Uyarılması
Böylece uyarılar ventriküler
miyokardiyumun tamamına
ulaşır ve ventriküler kasılmayı
sağlar.
Bu
kasılma
sayesinde
ventriküllerdeki kan arterlere
ve dolayısıyla tüm vücuda
pompalanır.
Kardiyak Siklus
3.9.2015
20
Kardiyak Siklus
Kalp atımı sırasında kalpte görülen elektriksel ve mekanik
değişikliklere (basınç ve hacim) kardiyak siklus denir.
Kalp atımı sırasında miyokardiyumun
gevşemesine ise diastol denir.
3.9.2015
kasılmasına
sistol,
21
Kardiyak Siklus
Kalbin dinlenim ve maksimal egzersiz sırasında her bir siklus
için harcadığı ortalama süreler vardır;
3.9.2015
22
Kardiyak Siklus
Diastol sırasında, atria gevşediğinde basınç düşer ve venöz
sistemden gelen kan atriayı doldurmaya başlar.
Kan ile dolunca atriadaki basınç tekrar artar.
Diastol sırasında ventriküllerdeki basınç atriadan düşük olduğu
için atriaya gelen kan atrianın kasılmasıyla ventriküllere akar.
3.9.2015
23
Kardiyak Siklus
Bu durumda ventriküler basınç artarken atrial basınç düşer.
Atrial basınç düşünce vena kava ve pulmoner vendeki basınç
artar.
Kan tekrar atriaya gider ve bu siklus sürekli tekrarlanır.
3.9.2015
24
Kardiyak Siklus
Ventriküler basınç, aorttaki ve pulmoner arterdeki basınçtan
fazla olunca semilüner kapaklar açılır.
 Ventriküller kasılır ve kan, pulmoner ve sistemik dolaşıma
pompalanır.
3.9.2015
25
Kardiyak Siklus
Kalbin elektriksel
kaydedilebilir.
aktivitesi
Elektrokardiyografi
(EKG)
ile
Kalbin aksiyon potansiyeli oluşturma yeteneği, oluşan uyarının
tüm kalp üzerinde yayılma süreci ve kontraksiyon gücü izlenebilir
niteliktedir.
Bu ölçüm kalbin, yapısal ve fonksiyonel durumu hakkında bilgi
verir.
3.9.2015
26
Kardiyak Siklus
 Her bir kardiyak döngü;
 P, Q, R, S, T ve U dalgalarını,
 ST ve PR segmentlerini,
 PR, QRS, ST, QT ve RR intervallerini içerir.
3.9.2015
27
Kardiyak Siklus
3.9.2015
28
Kardiyak Siklus
Neden önemli?
Bu vektörel değerlerin anormal oluşu yani kalpte görülen ritim
bozuklukları, birçok kalp rahatsızlığını hatta ani ölümleri önlemek
için tanı olarak kullanılmaktadır.
Spor bilimlerinde, egzersizin kalp ritimleri üzerindeki akut ve
kronik etkisini incelenmektedir.
3.9.2015
29
Kardiyak Siklus
Kalpte ileti nasıl oluşur (Aksiyon potansiyeli)?
Kalp kasında elektrik uyarılarının hücre içi ve dışındaki iyon
miktarında değişiklik yaratmasıdır.
Bu iyon miktarlarındaki ani ve hızlı değişiklikler kontraksiyonu
gerçekleştirir.
3.9.2015
30
Kardiyak Siklus
Dinlenim
iyon  Polarizasyon
sürecinde,
konsantrasyonu
-90
hücre içi K+ miktarı dışına
milivolttur. Hücre içi ve dışı
göre 30 kat daha fazladır.
elektriksel
olarak
Hücre dışındaki Na+ miktarı
dengededir.
ise hücre içine göre 30 kat
daha fazladır.
3.9.2015
31
Kardiyak Siklus
Ancak kalp aktivitesi başka sistemlerce kontrol edilmektedir.
3.9.2015
32
Kardiyak Siklus
Sempatik ve Parasempatik
Kardioregülatuvar merkez;
Kardiyak Hızlandırıcı Merkez
Kardiyak Yavaşlatıcı Merkez
3.9.2015
33
Kardiyak Siklus
 Sempatik aktivite
 Parasempatik aktivite
Artırır;
Azaltır;
SA nodu uyarı hızını
İleti hızını
Kontraksiyon gücünü
SA nodu uyarı hızını
İleti hızını
Kontraksiyon gücünü
Odakların irritabilitesini
Odakların irritabilitesini
3.9.2015
34
Kardiyak Debi
Kardiyak debi (CQ), kalpten bir dakikada pompalanan kan
miktarıdır.
Dolaşım sisteminin, fiziksel aktivitenin getirdiği fonksiyonel
ihtiyaçları karşılayabilme kapasitesinin göstergesidir.
3.9.2015
35
Kardiyak Debi
Kardiyak debi, kalp atım hızı ve kalp atım volümünün [ayrıca
strok volüm (SV) olarak da bilinir ve kalpten bir atımda
pompalanabilen kan miktarıdır] bir ürünüdür.
CQ (L/dk) = KAV (L/atım) * KAH (atım/dk)
Kalp atım hızı veya kalp atım volümündeki artış kardiyak debide
de artışa neden olur.
3.9.2015
36
Kardiyak Debi
Dinlenme sırasında antrenmanlı ve antrenmansız kişilerin
kardiyak debilerinde pek fark yoktur. Ortalama 5-6 L/dk’dır.
Egzersizle artan iş yükü ve O2 kullanımıyla birlikte kardiyak
debide de artış olur ve bu artış antrenmanlı kişilerde daha
fazladır.
3.9.2015
37
Kardiyak Debi
Antrenmanlı erkeklerde kardiyak debi egzersiz sırasında 40
L/dk’ya çıkabilir.
Bu miktar dinlenme değerinin yaklaşık 7-8 katıdır. Antrenmansız
kişilerde bu değer 20-25 L/dk olur.
Maksimal kardiyak debi arttıkça maksimal aerobik güç de artar.
3.9.2015
38
Kardiyak Debi
Antrenman ile CQ’da oluşan değişiklikler açısından erkekler ve
kadınlar benzerdir.
Kadınlar, birim iş yükünde daha yüksek kardiyak debiye sahiptir.
Bunun nedeni olarak, kadınların düşük hemoglobin seviyesine
sahip olmaları düşünülmektedir.
3.9.2015
39
Kardiyak Debi
Bununla birlikte kadınların,
erkeklerinkinden düşüktür.
maksimal
kardiyak
debisini
Bunun sebebi olarak da kadınların daha küçük vücut yapısına
sahip olmaları düşünülmektedir.
3.9.2015
40
Kalp Atım Volümü
Antrenmansız erkeklerin dinlenik halde, ayakta dik dururkenki
kalp atım volümleri ortalama 70-90 ml/atım’dır.
Maksimal değerler ise 100-120 ml/atım’dır.
Bu değerler antrenmanlı erkeklerde dinlenik durumda 100-120
ve egzersiz sırasında 150-170 ml/atım’dır.
3.9.2015
41
Kalp Atım Volümü
Elit dayanıklılık sporcuları 200 ml/atım’a ulaşabilmektedir.
Öyleyse dayanıklılık sporcularında görülen yüksek kardiyak
debinin nedeni strok volümün artışıdır.
Çünkü maksimal kalp atım sayısı tüm bireylerde aşağı yukarı
aynıdır.
3.9.2015
42
Kalp Atım Volümü
Kadınlarda SV, kalp hacminin küçük olmasından dolayı düşüktür.
Antrenmansız kadınlarda dinlenik kalp atım volümü 50-70
ml/atım iken, egzersiz kalp atım volümü 80-100 ml/atımdır.
Antrenmanlı kadınlar ise 70-90 ml/atım dinlenik SV’ye ve 100120 ml/atım egzersiz SV’ye sahiptir.
3.9.2015
43
Kalp Atım Volümü
Kalp atım volümünü istirahat ve egzersiz sırasında düzenleyen
değişkenler şunlardır;
End-diastolik volüm (EDV), yani diastol sonunda ventrikülde bulunan
kan veya diastol sonu hacim,
Ortalama aortik kan basıncı ve
Ventriküler kasılmanın kuvveti’dir.
3.9.2015
44
Atım volümü Kalp atım sayısı
(ml)
(atım/dk)
Kardiyak debi
(L/dk)
Kardiyak Debi – Kalp Atım Volümü ve Kalp
Atım Hızı
3.9.2015
45