Tasarruf-Yatırım Eşitliği ve Cari Denge

Cari Denge Tanımı
Dr.Dilek Seymen
Cari Dengeyi iki farklı özdeşlikle
tanımlamak mümkün,
(I) Ödemeler Bilançosundaki sınıflamaya göre
Cari Denge Tanımı,
► Cari
denge mal ve hizmet ithalat ve
ihracatı, net dış varlık gelirleri ve karşılıksız
transferlerden oluşmaktadır.
CAt= NXt+rtBt+TRt
CAt= NXt+rtBt+TRt
NXt, net mal ve hizmet ihracatını (mal ve hizmet
ihracat ithalat farkını);
► B,
bono, tahvil, hisse senedi, krediler ve fiziki
sermayeyi içeren net dış varlıkları;
► Rt,
uluslararası faiz oranı veya getiri oranını
göstermektedir.
► rtBt, net dış varlıklardan sağlanan net geliri; rtBt,
net faiz ve net kar transferlerinden oluşmaktadır
► TRt, karşılıksız transferler ise net özel ve resmi
transferleri kapsamaktadır. Karşılıksız transferleri,
net işçi dövizleri ve bedelsiz ithalat olarak ayırmak
da mümkündür.
►
(II) Milli Gelir Hesabı dikkate alınarak
(Tasarruf-Yatırım Eşitliğinden hareketle)
Cari Denge Tanımı
► Gayri safi yurt içi hasıla ve gayri safi milli
hasıla özdeşliklerinden hareketle, tasarruflar
ve yatırımlar arasındaki farkın cari açığı
oluşturduğunu göstermek mümkündür.
► GSYİH=
Ct+It+Gt+Xt-Mt
GSYİH= Ct+It+Gt+Xt-Mt
► Gayri
safi yurt içi hasıla (GSYİH),
► özel sektör tüketim harcamaları (C),
► özel ve kamu sektörü yatırımları (I),
► kamu harcamaları (G),
► ve dış ticaret gelir ve giderlerinden (X ve M)
oluşmaktadır.
► Gayri safi milli hasıla (GSMH) ise GSYİH’ya net dış
alem faktör gelirlerini ekleyerek elde edilecektir.
► Xt-Mt=NXt şeklinde de yazılabilir.
► Bu tanımlamadan hareketle;
► GSMH=
yazılabilir.
Ct+It+Gt+NXt+rtBt+TRt eşitliği
YDt
► Burada GSMH (YNt),
► GSYİH (YDt) ye net dış
varlık gelirleri (faiz gelirleri
ve kar transferleri) (rtBt) ile işci dövizleri gibi
karşılıksız transferler (TRt) eklenmiştir.
► İki
eşitlikten yararlanarak cari dengeyi oluşturan
unsurları bir arada toplamak mümkün olur;
► YDt+rtBt+TRt
= Ct+It+Gt+NXt+rtBt+TRt
► YDt+rtBt+TRt
- (Ct+It+Gt) = NXt+rtBt+TRt
- (Ct+It+Gt) =
CA
YNt
Toplam iç talebin (Ct+It+Gt) milli üretimi aşan
kısmı cari açığı oluşturmaktadır.
YNt - (Ct+It+Gt) = CA
► Yukarıdaki
eşitlikte (Ct+Gt) ifadesi toplam
tüketimi verdiğinden, GSMH’nın
tüketilmeyen kısmı tasarrufu verecektir;
► St= YNt-(Ct+Gt)
► St-It =CA
olacaktır.
► Böylece ülke içinde tasarrufların
yatırımlardan fazla olması cari açığa neden
olacaktır.
CA= (Sg-Ig)+(Sp-Ip)
►
►
►
Burada St toplam tasarruf miktarını vermektedir ve iki kısımdan oluşur;
St= Sp+Sg= (YNt-Tt-Ct)+(Tt-Gt)
Toplam tasarruflar, özel ve kamu tasarruflarından oluşmaktadır.
►
Özel kesim tasarrufu (Sp), özel kesimin tüketim ve vergilerden
arındırılmış kullanılabilir geliridir.
►
Kamu kesimi tasarrufu ise (Sg), devletin vergi gelirleri ile harcamaları
arasındaki farkı yansıtır ve kalemin negatif olması bütçe açığını gösterir.
►
Bu ayırımı dikkate alarak, tasarruf yatırım farkına dayalı cari denge
denklemini tekrar yazmak mümkündür;
►
CA= (Sg-Ig)+(Sp-Ip)
CA= (Sg-Ig)+(Sp-Ip)
► Böylece
cari işlemler açığı kamu kesimi tasarruf
eksiği ile özel kesimin tasarruf eksiği toplamına eşit
olacaktır.
► Bu denklik cari açığın milli gelir hesaplarında hangi
değişkenlerden kaynaklandığını göstermesi
açısından önemlidir.
► Cari
dengenin tasarruf yatırım farkına dayalı
sunumu onun sürdürülebilirliği konusunda da
önemli fikir vermektedir.
►
Böylece cari açık tanımlamasına birbirini tamamlayan iki açıdan
bakıldığında,
►
ilk tanımlama da cari açık NXt ve/veya rtBt değişkenlerinin negatif
olması nedeniyle bir döviz açığını göstermektedir.
►
İkincisi bu açık yurt içinde kamu ve/veya özel kesimde bir harcama
fazlası olduğunu ve bu açığın yurt içinde kapatılamadığını
göstermektedir. Yurt içi yatırımlar yurt içi tasarruflarla
karşılanamamakta ve hükümetin bütçe açığı bulunmaktadır. Bu döviz
açığı ya yurt dışından borçlanılarak ya da doğrudan yatırımlar yoluyla
kapatılmaya çalışıldığından bu durum net dış varlıkları azaltmaktadır.
►
Tersi durum yurt içi yatırımlarını finanse edebileceğinden daha yüksek
miktarda tasarruf eden ve bu farktan daha düşük miktarda bütçe açığı
bulunan bir ülkenin yabancı varlık stokunu artıracağı şeklinde
açıklanabilir. Bu yurt dışına sermaye çıkışı anlamına gelecektir. Yurt
dışına sermaye çıkısı ise cari işlemler fazlasıyla mümkün olacaktır.