Cari Denge Tanımı

Cari Denge Tanımı
Dr.Dilek Seymen
Cari Dengeyi iki farklı özdeşlikle
tanımlamak mümkün,
(I) Ödemeler Bilançosundaki sınıflamaya göre Cari
Denge Tanımı,
• Cari denge mal ve hizmet ithalat ve ihracatı,
net dış varlık gelirleri ve karşılıksız
transferlerden oluşmaktadır.
CAt= NXt+rtBt+TRt
CAt= NXt+rtBt+TRt
• NXt, net mal ve hizmet ihracatını (mal ve hizmet
ihracat ithalat farkını);
• B, bono, tahvil, hisse senedi, krediler ve fiziki
sermayeyi içeren net dış varlıkları;
• rt,
uluslararası faiz oranı veya getiri oranını
göstermektedir.
• rtBt, net dış varlıklardan sağlanan net geliri; rtBt, net
faiz ve net kar transferlerinden oluşmaktadır
• TRt, karşılıksız transferler ise net özel ve resmi
transferleri kapsamaktadır. Karşılıksız transferleri, net
işçi dövizleri ve bedelsiz ithalat olarak ayırmak da
mümkündür.
(II) Milli Gelir Hesabı dikkate alınarak (Tasarruf-Yatırım
Eşitliğinden hareketle)
Cari Denge Tanımı
• Gayri safi yurt içi hasıla ve gayri safi milli hasıla
özdeşliklerinden hareketle, tasarruflar ve
yatırımlar arasındaki farkın cari açığı
oluşturduğunu göstermek mümkündür.
• GSYİH= Ct+It+Gt+Xt-Mt
GSYİH= Ct+It+Gt+Xt-Mt
Gayri safi yurt içi hasıla (GSYİH),
özel sektör tüketim harcamaları (C),
özel ve kamu sektörü yatırımları (I),
kamu harcamaları (G),
ve dış ticaret gelir ve giderlerinden (X ve M)
oluşmaktadır.
• Gayri safi milli hasıla (GSMH) ise GSYİH’ya net dış
alem faktör gelirlerini ekleyerek elde edilecektir.
•
•
•
•
•
• Xt-Mt=NXt şeklinde de yazılabilir.
• Bu tanımlamadan hareketle;
• GSMH= Ct+It+Gt+NXt+rtBt+TRt eşitliği
YDt
yazılabilir.
• Burada GSMH (YNt),
• GSYİH (YDt) ye net dış varlık gelirleri (faiz gelirleri ve kar
transferleri) (rtBt) ile işci dövizleri gibi karşılıksız
transferler (TRt) eklenmiştir.
• İki eşitlikten yararlanarak cari dengeyi oluşturan
unsurları bir arada toplamak mümkün olur;
• YDt+rtBt+TRt = Ct+It+Gt+NXt+rtBt+TRt
• YDt+rtBt+TRt - (Ct+It+Gt) = NXt+rtBt+TRt
YNt
- (Ct+It+Gt) =
CA
Toplam iç talebin (Ct+It+Gt) milli üretimi aşan
kısmı cari açığı oluşturmaktadır.
YNt - (Ct+It+Gt) = CA
• Yukarıdaki eşitlikte (Ct+Gt) ifadesi toplam
tüketimi verdiğinden, GSMH’nın tüketilmeyen
kısmı tasarrufu verecektir;
• St= YNt-(Ct+Gt)
• St-It =CA olacaktır.
• Böylece ülke içinde tasarrufların yatırımlardan
az olması cari açığa neden olacaktır.
CA= (Sg-Ig)+(Sp-Ip)
• Burada St toplam tasarruf miktarını vermektedir ve iki kısımdan oluşur;
• St= Sp+Sg= (YNt-Tt-Ct)+(Tt-Gt)
• Toplam tasarruflar, özel ve kamu tasarruflarından oluşmaktadır.
• Özel kesim tasarrufu (Sp), özel kesimin tüketim ve vergilerden arındırılmış
kullanılabilir geliridir.
• Kamu kesimi tasarrufu ise (Sg), devletin vergi gelirleri ile harcamaları
arasındaki farkı yansıtır ve kalemin negatif olması bütçe açığını gösterir.
• Bu ayırımı dikkate alarak, tasarruf yatırım farkına dayalı cari denge
denklemini tekrar yazmak mümkündür;
• CA= (Sg-Ig)+(Sp-Ip)
CA= (Sg-Ig)+(Sp-Ip)
• Böylece cari işlemler açığı kamu kesimi tasarruf eksiği
ile özel kesimin tasarruf eksiği toplamına eşit
olacaktır.
• Bu denklik cari açığın milli gelir hesaplarında hangi
değişkenlerden kaynaklandığını göstermesi açısından
önemlidir.
• Cari dengenin tasarruf yatırım farkına dayalı sunumu
onun sürdürülebilirliği konusunda da önemli fikir
vermektedir.
• Böylece cari açık tanımlamasına birbirini tamamlayan iki açıdan bakıldığında,
• ilk tanımlama da cari açık NXt ve/veya rtBt değişkenlerinin negatif olması
nedeniyle bir döviz açığını göstermektedir.
• İkincisi bu açık yurt içinde kamu ve/veya özel kesimde bir harcama fazlası
olduğunu ve bu açığın yurt içinde kapatılamadığını göstermektedir. Yurt içi
yatırımlar yurt içi tasarruflarla karşılanamamakta ve hükümetin bütçe açığı
bulunmaktadır. Bu döviz açığı ya yurt dışından borçlanılarak ya da doğrudan
yatırımlar yoluyla kapatılmaya çalışıldığından bu durum net dış varlıkları
azaltmaktadır.
• Tersi durum yurt içi yatırımlarını finanse edebileceğinden daha yüksek
miktarda tasarruf eden ve bu farktan daha düşük miktarda bütçe açığı
bulunan bir ülkenin yabancı varlık stokunu artıracağı şeklinde açıklanabilir. Bu
yurt dışına sermaye çıkışı anlamına gelecektir. Yurt dışına sermaye çıkısı ise
cari işlemler fazlasıyla mümkün olacaktır.