yaşlılara eve yemek servisi programları

YAŞLILARA EVE YEMEK SERVİSİ PROGRAMLARI1
• Çağlar boyu insanlar kırımlara yol açan çeşitli
sağlık sorunları, afetler ve savaşlar gibi
nedenlerle ileri yaşlara kadar ulaşamadan
yaşamlarını yitirmişlerdir.
• Bu yüzden yakın zamana kadar yaşlılık ve
sorunları ile ilgili konular gündeme gelmemiştir.
• Son yüzyılda bilimdeki gelişmeler sağlık
hizmetlerine de olumlu yansımalar yapmış,
insan ömrü uzamıştır.
2
• Böylelikle sağlıklı şekilde yaşlanan insanların
deneyimlerinden ve gücünden daha uzun süre
yararlanma olanağı doğmuştur.
• Ancak, bazı yaşlılarda çeşitli sağlık sorunları
yaşam kalitesinde önemli bozulmalara neden
olmuştur.
3
Tablo: Türkiye’de Yıllara Göre yaşlı
nüfusunun Dağılımı(Yüzde)
Yıllar
65 +
1950
3.3
1960
3.5
1970
4.4
1980
4.7
1990
4.3
2000
5.5
2005
5.8
4
• Yaşlı nüfus olarak ele alındığında Türkiye’de
halen 4 milyon dolayında kişi 65 yaş ve üzeri
grupta yer almaktadır.
• Doğumda beklenen yaşam süresi bakımından da
Türkiye’de son 50 yıllık dönemde 20 yıl dolayında
artış olmuştur. Halen ülkemizde doğumda
beklenen yaşam süresi 71 yıl dolayındadır
• Bu sayının önümüzdeki 20 yıl içinde iki katına
çıkacağı tahmin edilmektedir.
5
• Bazı gelişmiş ülkelerde ise yaşlıların nüfus içindeki
değerin %15 ve daha üzerinde olduğu
bilinmektedir.
• Gelişmelerin bu şekilde devam etmesi durumunda
dünyada yaşlı nüfusun önümüzdeki 50 yıl içinde 4
kat artacağı ve artışın daha çok gelişmekte olan
ülkelerde meydana geleceği hesaplanmaktadır.
6
YAŞLILIKTA BESLENME DURUMUNU
ETKİLEYEN SOSYOLOJİK DEĞİŞİKLER
Sosyal izolasyon;
•
•
•
•
Yaşlı bireyin sevdiklerini zamanla kaybetmesi,
iş arkadaşları ile bağlantısının kesilmesi,
fiziksel sınırlılıklar nedeniyle aktivitelere katılamaması,
ekonomik yetersizlikler
sosyal izolasyona neden olmaktadır.
• Sosyal izolasyon besin güvenliğinin sağlanamaması
riskini arttırmaktadır.
• Yalnız yemek yiyen yaşlılar, yakınlarıyla yemek yiyen insanlara göre
daha az enerji almakta ve daha az çeşitlilikte diyetle beslenmektedir.
• Sosyal izolasyon yaşlılarda depresyon bulgularını arttırmakta ve bu
durum iştahı olumsuz etkilemektedir.
7
YAŞLILIKTA BESLENME DURUMUNU
ETKİLEYEN SOSYOLOJİK DEĞİŞİKLER
Sınırlı gelir durumları:
• Yaşlı amerikanların %5.5-16 sı gelir
yetersizliğinden dolayı besine
ulaşamamaktadır.
• Yaşlılar besine ulaşamadığı için yetersiz
beslenmektedirler.
8
YAŞLILIKTA BESLENMENİN ÖNEMİ
• İyi beslenme hayatın her aşamasında önemlidir. Bebeklik,
hamilelik, yaşlılık dönemlerinde iyi beslenme alışkanlıkları
kritik önem taşımaktadır.
• Sadece diyet ile ilişkili hastalıkların oluşumunu azaltmaz
aynı zamanda sağlığı geliştirir,
• Yaşlıların çoğunluğunun enerjik, hayat dolu ve bağımsız bir
yaşam sürdürmelerini kolaylaştırır,
• Hastalık sonrası sağlığın yeniden kazanılması için gereken
zamanı azaltır ve sağlık kaynaklarının daha verimli
kullanılmasına yardımcı olur
9
Yaşlılarda beslenme planlanırken;
• Sıklıkla rastlanan besin öğesi yetersizliği
durumunun düşünülmesi gerekir.
• Kronik hastalıkların önlenmesi hedef alınmalıdır.
• Yaşlılarda yetişkin bireylerden farklı olarak besin
alımını etkileyebilecek faktörlere
de dikkat edilmesi gereklidir
10
YAŞLILAR İÇİN GELİŞTİRİLMİŞ BESİN PİRAMİDİ
Yağlar ve şekerler
Çok az
Süt ve Süt ürünleri 34 porsiyon
Sebzeler
3 veya üzeri porsiyon
Ekmek ve tahıl
grubu
6 veya üzeri
porsiyon
Yaşlılar daha fazla Ca, D vitamini,B12 vitaminine
fazla ihtiyaç duyabilirler.
Et grubu besinler
2 porsiyon(150 g)
Meyveler
2 porsiyon ve üzeri
(f+) besinlerde diyet
posası bulunmalıdır.
(Etiketleri kontrol et)
Sıvılar
6-8 bardak ve üzeri
11
YAŞLILARA SUNULAN BESLENME HİZMETLERİ
• Türkiye'de kentleşme ve sanayileşme özellikle büyük kentlerde, aile
yapılarında önemli değişikliklere neden olmuştur. Ataerkil aile
yapısından çekirdek (modern) aile yapısına çok hızlı bir geçişin
sürdüğü ülkemizde bu değişimden en fazla etkilenen grup yaşlılardır.
•
Yıllardır aile içinde söz sahibi olan yaşlılar kentlerde yaşam
şartlarının güçleşmesi ile ailelere yük olmaya başlamıştır.
• Yaşlı öğe ekonomik koşulların zorlu olduğu ülkelerde aile içinde,
eskiden olduğu gibi ekonomik ve manevi yaşam yükünü
paylaşamamaktadır. Bu durum aile içindeki samimi
duyguların yitmesine ve saygının zayıflamasına
neden olmaktadır.
12
YAŞLILARA SUNULAN BESLENME HİZMETLERİ
• Böylece aile için bir anlamda yük olarak nitelendirilen yaşlı
öğe, günümüzde kentlerde yeni yaşam koşullarında, yeni
aile modeline ve kent yaşamına uyum sağlayamamakta bu
yapı içinde mutsuz olmaktadır.
•
Bütün bu çevresel ve toplumsal sorunlar hızlı
kentleşmeden kaynaklanan çarpıklıklar, bireylerin
davranışlarındaki değişmeler yaşlılarla ilgili yeni hizmet
modellerinin arayışını gündeme getirmiştir. Böylece
yaşlılarla ilgili hizmet kurumlarının organizasyonu konusu
da önem kazanmıştır.
13
YAŞLILARA SUNULAN BESLENME HİZMETLERİ
DPT tarafından Türkiye genelinde yapılan bir araştırmada
yaşlıların yaklaşık;
• %36'sının çocukları ile
• %63'ünün kendi evinde ayrı yaşadığı
• % 1‘ inin ise akrabalarının yanında yada kurumlarda
yaşamlarını sürdürdükleri saptanmıştır.
Kır kent karşılaştırılmasında;
• kentte yaşlıların %70'inin kendi evlerinde yalnız
yaşadıkları,
• kırsal kesimde ise bu oranın %5 olduğu bulunmuştur
14
YAŞLILARA SUNULAN BESLENME HİZMETLERİ
• Arlı ve arkadaşları, yaşlıların %10.9’unun günde üç öğün
yemek yediğini,
• Şanlıer ve Yaman Ankara’da yaşayan yaşlıların
%58.5’inin günde üç öğün yemek yediklerini
saptamışlardır.
• Ayar ve Sürücüoğlu’nun çalışmalarında, yaşlıların
%70.6’sının ise üç öğün yemek yediği saptanmıştır .
• Yaman ve arkadaşları, yaşlıların %24.4 ünün öğün
atladığını saptamışlardır .
15
EVE YEMEK SERVİSİ PROGRAMLARI
16
Eve yemek servisi programlarının tanımı:
Yaşlıların evlerine;
• haftada 5 gün, günde 1 veya 2 öğün sıcak olarak,
• her öğünde RDA’nın en az 1/3 ü karşılanacak
şekilde,
• yaşlılardan ihtiyacı olanlar olursa, hafta sonu da
yemeklerinin karşılanabileceği,
• yaşlının yaşam kalitesini arttırmaya yönelik olarak
yapılan yemek servisleridir.
17
Eve yemek servisi programlarının
tarihçesi
•
2.dünya savaşı sırasında, İngiltere’de kendi evlerinde kalmak isteyen
fakat yardıma ihtiyacı olan yaşlara yardım edilmesi ile oluşmuştur.
•
Eve yemek servis programları Avustralya’da South Melbourne’da
1952 yılında başladı. Yemekler bir kadın tarafından 3 tekerlekli
bisikletle dağıtılıyordu. Sayı baş edilemeyecek boyutlara ulaşınca,
kadın Kızılhaç’ı kurdu.
•
Yeni güney Galler Ülkesinde 1957 yılında, Sidney şehir meclisi
tarafından eve yemek servisi programları başlatıldı. İlk hafta şehir
içinde oturanlara 150 yemek servis edildi. Yemekler belediye binası
mutfağında yapılıyordu.
•
Bu servis Yeni güney Galler Ülkesinde diğer bölgeler hızla yayıldı.
Bugün Meals on Wheels olarak bilinen yaklaşık 315 grup
oluşmuştur.
18
Eve yemek servisi programlarının amaçları
• İhtiyacı olan ve risk altındaki yaşlılara
ulaşmak(düşük gelirli, çok aşırı yaşlı olanlar)
• Akut ve kronik rahatsızlıkları nedeniyle yemek
hazırlayamayan ve pişiremeyen, alış-veriş
yapamayan yaşlılara yemek servisi yapmak
19
Eve yemek servisi programlarının
amaçları
• Daha yoğun destek ve korumaya ihtiyacı
olan yaşlıları alternatif yardım yapmak için
belirlemek
• Yaşlılarda besin alımı ile ilgili ekonomik
düşüncelerini, besin güvensizliğini
azaltmak
20
Eve yemek servisi programlarının amaçları
• Yaşlılarda sağlıklı kilonun devamını sağlamak,
hastalıkları önlemek, hızlı kilo kaybını önlemek
• Yaşlılara alış-verişlerinde yardım etmek
• Yaşlılarda beslenme durumunu taramak ve
değerlendirmek
• Yaşlılara beslenme danışmanlığı vermek
21
Eve yemek servisi programlarının amaçları
• Yaşlılara beslenme eğitimi vermek
• Fiziksel aktivite programları düzenlemek
• Yemek yiyemeyecek durumda olan yaşlılara belirli yerlerde
ofisler kurarak, aile üyelerini destekleyerek, bakıcı veya
yardımcı tahsis ederek yemek yemelerine yardımcı olmak
• Tedavi amaçlı diyet uygulayan yaşlılara diyetlerine uygun
besinleri temin etmek
22
Eve yemek servisi programlarının amaçları
• Yaşlılara ihtiyaçları olan mutfak araç-gereçlerini temin
etmek(buzdolabı, pişirme kolaylığı sağlayan mikrodalga
fırınlar, konserve açacakları, sebze doğrama robotları,)
• Yaşlılara beslenme desteği vererek sağlıklarının devamını
sağlamak ve hastanede kalış sürelerini azaltmak ve sağlık
harcamalarını en aza indirmek
• Yemek servisi hizmetinde görev alan insanların yaşlılarla
vakit geçirmesiyle yaşlılardaki sosyal izolasyonu azaltmak.
Yeni oluşan sağlık problemlerinin tespit etmek ve tedavi
etmektir.
23
Eve yemek servisi programlarına katılan
bireylerde aranacak şartlar:
•
60 yaş ve üzeri eve bağımlı yaşlılar
•
Toplu beslenme yapılan alanlara gidemeyen yaşlılar
•
Resmi olmayan destek sistemi (arkadaş,aile,komşu) bulunmayan yaşlılar
•
Yalnız yaşayan yaşlılar veya eşlerinin sağlık durumları kötü olanlar
•
Düşük gelire sahip yaşlılar
•
Fonksiyon bozukları nedeniyle yemek hazırlayamayan veya pişiremeyen,
yiyecek alış-verişi yapamayan yaşlılar
•
Beslenme riski ve besin güvensizliği riski olan yaşlılar
•
Yüksek gelire sahip olup, fonsiyonel bozuklukları olan ve para karşılığında
yemek servisi hizmeti almak isteyen yaşlılar
24
25
Eve yemek servisi programlarına katılan
yaşlıların aldıkları hizmetler:
• Beslenme eğitimi- bireylere iyi beslenmeye karşı pozitif
tutumlar geliştirmek, sağlıklı besin satın alma nasıl olacağı
konusunda bilgilendirmek
• Beslenme danışmanlığı- yaşlıların sağlık durumlarını
iyileştirmek için uygulamaları gereken diyetlerle ilgili
bilgilendirilmesini sağlar.
• Alış-veriş yardımı ve taşıma hizmetleri-besin alımını
kolaylaştırmakta ve yaşlıların kolaylıkla alış-veriş
yapmalarına imkân vermektedir. Yaşlılara soyulmuş ve
kesilmiş meyve, doğranmış et temin edilmektedir. Bu,
yaşlılara gün içinde ne zaman, neyi yiyeceğini seçmesine
imkan tanımaktadır.
26
Eve yemek servisinde yer alması
gereken özel diyetler
•
•
•
•
•
•
Düşük sodyumlu diyet ,
Az yağlı diyet ,
Diyabetik diyet ,
Düşük potasyumlu diyet,
Blendirize edilmiş diyet,
Yumuşak besin içeren diyet
27
Eve yemek servisi programlarını destekleyen
kuruluşlar:
• Bölgesel devlet fonları
• Eve yemek servisi alan yaşlıların gönüllü olarak
yaptıkları bağışlar
• Yemekleri taşıyan ve dağıtan gönüllüler
• Kar amaçlı olmayan kuruluşlar, özel ödenekler ve
yardımlar
28
Eve yemek servisi programlarını
destekleyen kuruluşlar:
• Belediyelerin bütçeleri
• Hayır kuruluşlarının bağışları
• Camilerde toplanan bağışlar
• Valilik sosyal yardımlaşma kurumlarının
bütçeleri
29
Eve yemek servisi programlarını
destekleyen kuruluşlar:
• Sivil toplum örgütlerinin destekleri
• Kermeslerden elde edilen gelirler
• Kampanyalarla toplanan gelirler
• Sigorta primleri
• Zengin yaşlıların vasiyetleri sonucu kalan miraslar
30
Eve yemek servisi programlarını
destekleyen kuruluşlar:
• Reklam yapmak isteyen şirketlerden elde edilen
gelirler( gönüllülerin tişörtlerine yapılan baskı
reklamlar, ofise arabalarının üzerine yazılan
reklamlar vb. )
• Büyük marketlerin ve gıda sanayisinin besin
bağışları (konserveler, süt tozu, kepekli makarna
ve pirinç)
• Avrupa birliği hibeleri
31
Eve Yemek Servisi Programlarında
Görev Alacak Kişiler
•
•
•
•
•
•
•
•
Sosyal hizmet uzamanı
Diyetisyen
Müdür (işletmeci)
Müdür yardımcısı
(işletmeci)
Gönüllü koordinatörü
Muhasebeci
Gönüllüler
Mutfak çalışanları
(aşçı, gözetmen vb.)
32
Eve yemek servisi programlarına katılan
gönüllüler:
• Emekli olmuş sağlıklı bireyler
• Ev hanımları
• Hafta sonları ise öğrenciler
ve çalışan bireyler
33
Eve yemek servisi programlarının maliyeti
• Tennessee’deki beslenme servisi 2003 verilerine
göre evlerde 2,234,068 yemek servisi yapılmıştır.
15,400 yaşlıya yemek dağıtılmıştır. Evlere yemek
servisi harcamaları $ 10.7 milyondur.
• Older American Act Nutrition Services, 2004
yılında $ 179.9 milyon eve yemek servisi
programları için harcamıştır.
34
Yemek istek formunun doldurulması
Yaşlı bilgileri
Adı soyadı:
Telefon no:
Email adresi:
Adı soyadı
Doğum tarihi:
(60 yaşın üzerinde olmalı)
Evde yaşayan başka kişi
(varsa)
Adres :
Şehir:
Semt:
Posta kodu:
Telefon no:
Acil durumda irtibat kurulacak kişi
& yaşlının akrabası
Acil irtibat kurulacak telefon:
Evde yemek servisi:
Yemek ihtiyacının nedeni:
pazartesi - cuma
Hafta sonu/Tatil (*ek gereksinmeleri var mı?)
35
EVE YEMEK SERVİSİ PROGRAMLARINA KATILAN
KATILIMCILARIN DEĞERLENDİRİLESİ
• Beslenme sağlığı riskinin belirlenmesi:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Hasta olduğum zaman yediğim yiyeceğin çeşidi veya miktarı değişir.[2]
Günde 2 den az öğün yerim.[3]
Az sebze, meyve ve süt ürünü yerim.[2]
Her gün 3 veya daha fazla içki bira, şarap, likör içerim.[2]
Yememi zorlaştıran ağız ve diş problemlerim var[2]
İhtiyacım olan besini almak için yeterli param her zaman olmaz.[4]
Çoğu zaman yalnız yemek yerim.[1]
Günde 3 veya daha fazla ilaç alırım[1]
Son 6 ayda istemeden 3 kilo aldım veya verdim.[2]
Fiziksel olarak kendi kendime alış-veriş, yemek pişirme, beslenme
yapamıyorum.[2]
Toplam skor:___________________
36
EVE YEMEK SERVİSİ PROGRAMLARINA KATILAN
KATILIMCILARIN DEĞERLENDİRİLESİ
• Beslenme sağlığı riskinin değerlendirmesi:
• İyi! (skor 2 ve daha az) Beslenme skoru 6 ay sonra tekrar kontrol
edilmelidir.
• Orta(skor 3-5). Yaşlının yeme alışkanlıklarını ve yaşam şeklini
geliştirmek için ne yapılabileceğine bakılmalıdır. Yaşlı birey; yaşlı
beslenme programlarına, yaşlı sağlık merkezlerine
yönlendirilmelidir.Yaşlının beslenme skoru 3 ay sonra tekrar kontrol
edilmelidir.
• Yüksek (skor 6 ve üstü). Yaşlının kontrol listesi yaşlı yardım almak
için bir daha geldiğinde doktoruna, diyetisyenine gösterilmelidir.
Onlarla, yaşlının başka sağlık problemlerinin olup olmadığı
görüşülmelidir. Yaşlının beslenme sağlığını geliştirmek için yaşlıya
beslenme programı önerilmelidir.
37
EVE YEMEK SERVİSİ PROGRAMLARINA KATILAN
KATILIMCILARIN DEĞERLENDİRİLESİ
Özel diyet gereksinimlerinin göstergeleri:
•
•
•
Tedavi edici diyet alması gerekenler
Beslenme takviyesi alanlar
Besin alerjisi olanlar
38
EVE YEMEK SERVİSİ PROGRAMLARINA KATILAN
KATILIMCILARIN DEĞERLENDİRİLESİ
Besin güvenliğinin belirlenmesi:
• Besin için yeterli paran olmadığı için son 3 ayda sen veya evdeki
herhangi bir yetişkin öğün atladı mı?
- Cevabınız evet ise, para yetersizliği nedeniyle kaç kez öğün atadınız?
• Besin için yeterli paran olmadığı için son 3 ayda sen veya evdeki
herhangi bir yetişkin bütün gün yemek yemediğiniz oldu mu?
-Cevabınız evet ise, para yetersizliği nedeniyle kaç kez bütün gün
yemek yemediniz?
• Besin için yeterli paran olmadığı için son 3 ayda yemen gerektiğini
hissettiğinden daha az yemek yedin mi?
• Yeterli besin sağlayamadığın için son 3 ayda hiç aç kalıp, yemek
yemediğin oldu mu?
39
EVE YEMEK SERVİSİ PROGRAMLARINA KATILAN
KATILIMCILARIN DEĞERLENDİRİLESİ
Besin güvenliğinin belirlenmesi:
• Yeterli besin sağlayamadığın için son 3 ayda hiç kilo verdin mi?
• “Daha fazla almak için paramız olmadan önce, besinimizin tükenip
tükenmeyeceği konusunda düşündüm.” Bunlardan hangisi son 3 ay
içinde senin için doğru? Çoğu kez , ara sıra , hiç.
• “Son bulmadan ancak besin aldık ve daha fazla besin almak için
yeterli paramız olmadı”
• “Dengeli öğün yemek için mali güç sağlayamadık” Bunlardan
hangisi son 3 ay içinde senin için doğru? Çoğu kez , ara sıra , hiç.
Besin güvenliği skoru ; sorulara “evet” “çoğu kez” “hemen hemen her
ay/bazı aylar” cevaplarının toplamı ile hesaplanır.
40
EVE YEMEK SERVİSİ PROGRAMLARINA KATILAN
KATILIMCILARIN DEĞERLENDİRİLESİ
Besin güvenliği ek soruları:
• Son 3 ayda siz veya ailenizden birisi yemek servisi
programlarına katıldı mı?
• Son 3 ayda alış-veriş yapmaya nasıl gideceğin ile ilgili
tedirginlik yaşadın mı?
• Besin hazılama veya pişirme ile ilgili tedirginlik yaşadın mı?
• Yemek yaparken yardıma ihtiyaç duyar mısınız?
• “Son 3 ayda, gün boyunca besini 1 veya 2 öğüne yaymak
için paylaştırdım.” Bunlardan hangisi son 3 ay içinde senin
için doğru? Çoğu kez , ara sıra ,hiç.
Toplam skor:___________________
41
EVE YEMEK SERVİSİ HİZMETİ VEREN KURULUŞLARIN
TAŞIMASI GEREKEN STANDARTLAR
STANDART 1 YÖNETİM KURULLARI: Yönetim kurulu
kanunlara ve yaşlılara uygun beslenme rehberlerine göre
yiyecek servisi hizmetini yerine getirmelidir.
• Türkiye’ye özgü beslenme planını uygulamalıdır.
• Yönetim kurulları kendi bölgelerindeki yaşlıların ihtiyaçlarını
belirlemelidirler.
• Yaşlıların besin gereksinmelerine göre yemekler
düzenlenmelidir.
• Yemek servisi hizmetinin verilmesinde toplum beslenmesi
konusunda uzman olan diyetisyenler çalıştırılmalıdır.
42
EVE YEMEK SERVİSİ HİZMETİ VEREN KURULUŞLARIN
TAŞIMASI GEREKEN STANDARTLAR
• Toplum sağlığı ile ilgili yıllık raporlar takip edilmelidir.
• Yemek fabrikaları düzenli denetlenmelidir.
• Yemek servisi hizmetlerinin etkinliği ve maliyeti
belirlenmeli ve düzenli olarak gözden geçirilmelidir.
• Besin şartnameleri beslenme bilimindeki son gelişmelere
göre düzenli olarak düzenlenmelidir.
43
EVE YEMEK SERVİSİ HİZMETİ VEREN KURULUŞLARIN
TAŞIMASI GEREKEN STANDARTLAR
STANDART 2 GÖREVLER: Yemek servisi hizmetinde
çalışanlar görevleri kanunlara uygun olarak yerine
getirmelidir.
• Sektörde çalışanlar beslenme iş planının bilincinde
olmalıdır.
• Diyetisyenler yaşlıların gereksinmelerine göre besin
şartnameleri oluşturmalıdır.
• Çalışanlar beslenme ve sağlık politikalından haberdar
olmalıdır.
• Menülerin analizleri diyetisyenler tarafından
yapılmalıdır.
• Yaşlılara özgü standart tarifeler geliştirilmeli ve
kullanılmalıdır.
• Çalışanlar besin hijyeni yönünden eğitilmelidirler.
44
EVE YEMEK SERVİSİ HİZMETİ VEREN KURULUŞLARIN
TAŞIMASI GEREKEN STANDARTLAR
STANDART 3 BESLENME DURUMUNUN GÖZDEN
GEÇİRİLMESİ: Yaşlıların ortalama günlük besin
alımları bu yaş için enerji için beklenen ortalama
gereksinmeyi ve seçilmiş besin öğeleri için referans
besin öğesi alımlarını karşılamalıdır.
• Yaşlıların diş problemleri değerlendirilmelidir.
Problemlerine bir uzman tarafından çözümler
getirilmelidir.
• 10 mcg/gün D vitamini takviyesi yaşlı bireylere
yapılmalıdır.
45
EVE YEMEK SERVİSİ HİZMETİ VEREN KURULUŞLARIN
TAŞIMASI GEREKEN STANDARTLAR
STANDART 4:Yaşlıların beslenme durumları
değerlendirilmeli, malnütrisyon riski olanlar tespit edilmeli
ve tedavi edilmelidir.
• Yaşlı ilk kez yemek hizmeti almaya başladıktan sonra 2
hafta içinde değerlenmelidir. Daha sonra en az yılda 1 kez
değerlendirilmelidir.
• Yaşlıların kiloları düzenli olarak(haftada 1) ölçülmelidir.
Kilolar kaydedilmelidir.
• Tartılar düzenli olarak (en az yılda 1 kez) kalibre
edilmelidir.
• Yaşlıda malnütrisyon durumu tespit edilmişse diyetle
ilgilenen birimlerle irtibata geçilmelidir.
46
47
EVE YEMEK SERVİSİ HİZMETİ VEREN KURULUŞLARIN
TAŞIMASI GEREKEN STANDARTLAR
STANDART 5:
Eve yemek servisi hizmetinin başlangıcında
• yaşlıların yiyecek ve içecek alımları,
• yiyecek tercihleri ,
• yaşlının yemesini etkileyen faktörler
(yutma güçlüğü,nörolojik bozukluklar)
araştırılmalıdır.
48
EVE YEMEK SERVİSİ HİZMETİ VEREN KURULUŞLARIN
TAŞIMASI GEREKEN STANDARTLAR
STANDART 6: Yemek yenilen ortamın araştırılması
• Yemek servisi hizmetinde çalışan personel sayısı yeterli
olmalıdır. Stres faktörü az olan personel daha güler yüzlü,
arkadaş canlısı olabilir ve yaşlılara moral verebilirler.
• Personel, yaşlıya yemek yerken yardım etmelidir.
• Yemek odasının güzel bir şekilde dekore edilmesine dikkat
edilmelidir.
• Yaşlı bireyin, rahatlatıcı veya sakinleştirici müzik eşliğinde
yemek yemesi sağlanmalıdır.
49
EVE YEMEK SERVİSİ HİZMETİ VEREN KURULUŞLARIN
TAŞIMASI GEREKEN STANDARTLAR
• Yaşlılara verilen menülerde, yaşlının en az iki, tercihen
3 çeşit yemeği seçmesine imkan verilmelidir.
• Yemek fabrikasında çalışan personele beslenme
eğitimleri verilmelidir.
• Yemek dağıtan gönüllülere beslenme eğitimleri
verilmelidir.
• Yaşlılar için hazırlanan yemeklere az yağlı süt ve tam
buğday unu kullanılmalıdır.
• Menü döngüleri 3 hafta veya daha uzun süre olmalıdır.
50
YAŞLILAR İÇİN EVDE PİŞİRE İŞLEMİ GEREKTİRMEYEN
TARİFLER
Sandviç:
Konserve beyaz fasulyeyi yıka ve ez.az yağlı yoğurtla
karıştır.Tercihe göre baharat ilave et. (hardal, dereotu,
maydanoz,sarımsak,soğan,kırmızı biber) Bu karışımı
kepekli ekmeğe sür.üzerine marul,dilimlenmiş salatalık ve
domates koy.
Meyve salatası:
Ananas, şeftali, kavun, çilek, muz küp küp doğra.
Meyveleri vanilyalı az yağlı yoğurtla karıştır.Üzerine
dövülmüş ceviz ekle.Tam buğday ekmeği ile servis yap.
51
YEMEK SERVİSİNDE GÖREV ALACAK GÖNÜLLÜLERE
VERİLMESİ GEREKLİ BİLGİLER
Görevleri:
• Öğle yemeği için sıcak, akşam yemeği için soğuk yemek
taşımak
• Yemeği zamanında yaşlıya ulaştırmak
• Yemeğini soğumadan yemesi için yaşlıyı teşvik etmek
• Yaşlıya güler yüzlü olmak
• Yaşlı, sıcak yemek tepsisini veya sütünü açamıyorsa ona
yardımcı olmak
• Soğuk besinleri dolaba yerleştirmek
• Hayat kurtarmak
• Yaşlıdaki değişiklikleri gözlemlemek
• Yaşlının bir problemi varsa, ilgili kuruluşlarla irtibatını
sağlamak
52
53
YEMEK SERVİSİNDE GÖREV ALACAK GÖNÜLLÜLERE
VERİLMESİ GEREKLİ BİLGİLER
Dağıtım için, gönüllü dağıtıcıya verilebilecek
yaşlı sayısı:
14 kişi (en fazla 16 kişi)
54
Gönüllülere genel tarifler
•
•
•
•
•
Her gönüllü kayıt formu doldurmalı ve tanıtım kartı
almalıdır.
Araba veya araç kullanacaksa ehliyetinin fotokopisini
vermelidir.
Her gönüllü kendine uygun olan günü ve adresi merkeze
bildirmelidir.
Gönüllüler renklerle kodlanmış veya etiketlenmiş
yemekleri merkez ofisten alıp dağıtmalıdır.(örneğin beyaz
renk: dondurulmuş besin vb.)
Yemekler sahibine ulaşıncaya kadar açılmamalıdır.
Yaşlının yardım istemesi üzerine yemekler açılacaksa,
eller sabunla yıkanmalıdır ve paket daha sonra
açılmalıdır.
55
YEMEK SERVİSİNDE GÖREV ALACAK GÖNÜLLÜLERE
VERİLMESİ GEREKLİ BİLGİLER
Güvenirlik:
• Yaşlıların bilgileri kimseye anlatılmamalıdır.
• Yaşlılardan para alınmamalıdır.
• Yaşlılara kültürel, dini , politik inançlar empoze
edilmemelidir.
• Dağıtıcının kendisinin ve yaşlının güvenliği için
evlere yalnız girilmemelidir. Şoförler güvenlik için
dağıtıcının yanında bulunmalıdır.
56
YEMEK SERVİSİNDE GÖREV ALACAK GÖNÜLLÜLERE
VERİLMESİ GEREKLİ BİLGİLER
Yemek dağıtım yeri prosedürleri:
Zaman :
 10:30-11:30
 11:30 dan fazla geç kalınmamalıdır.
 Yemek alındıktan sonra yemekler yaşlılara
11:30-13:30 arasında ulaştırılmalıdır.
57
YEMEK SERVİSİNDE GÖREV ALACAK GÖNÜLLÜLERE
VERİLMESİ GEREKLİ BİLGİLER
Araç-gereçler:
1. Sıcak yemek kutusu: Sıcak yemekler besin hijyeni
yönünde sıcak kaplarda saklanmalıdır. Kutular sabunlu
suyla düzenli olarak temizlenmelidir.
2. Kağıt veya plastik çantalar: Soğuk yemeklerin
paketlenmesinde kullanılmaktadır. Bu çantalar, izole
edilmiş besinleri soğuk saklayan kutulara konmalıdır.
58
YEMEK SERVİSİNDE GÖREV ALACAK GÖNÜLLÜLERE
VERİLMESİ GEREKLİ BİLGİLER
3. Menü: Günün menüsü verilmelidir. Yaşlılara hafta sonları seçmeleri için
menü verilmelidir. 2 çeşit menü vardır. A menüsü ve B menüsü. Bu
menüler yaşlılar tarafından seçilip ,önceden yemek pişirilen mutfağa
bildirilmektedir.menüdeki yemekler aşağıdaki gibidir:
Sıcak yemekler:
Soğuk yemekler:
Normal sıcak yemekler:
NYA: normal yemek -A menüsü
(siyah yazıyla yazılmalıdır.)
NYB: normal yemek -B menüsü (mor
yazıyla yazılmalıdır.)
Diyet sıcak yemekler:
DA: diyet sıcak yemek-A menüsü
DB: diyet sıcak yemek-B menüsü
AY: Akşam yemeği
HSY: hafta sonu yemeği
1 TY: tatile özgü özel yemek
2 TY: tatil yemeği (sıcak öğle yemeği
ve akşam yemeği)
İçecekler:
1A: Az yağlı süt
1K: kaymaklı-yağlı süt
1Y: yağsız süt
59
4.
Plan: Bilgisayarda hazırlanmış, günlük dağıtılacak yemekler
ve servis edilecek yerlerin yazılı olduğu plan bir zarf içinde
olmalıdır.
TELEFON
05557684536
İSİM
ADRES
Murat Akalın
YEMEK
şükrüpaşa mah.9.sk.no:7
DYA
Kapı zilini çal.
Ayşe Doğan
04422367834
fatih mah.324 sk. No:5
NYB
Kapı tokmağına yüksek sesle vur ve sabırla biraz bekle.
TOPLAM YEMEK: NYA
2
NYB
1
DYA
DYB
AY
HSY
1
0
1
3
TOPLAM İÇECEK: Az yağlı süt
3
kaymaklı-yağlı süt
1
TY
2
yağsız süt
0
60
61
YEMEK SERVİSİNDE GÖREV ALACAK GÖNÜLLÜLERE
VERİLMESİ GEREKLİ BİLGİLER
Taşıma İşlemleri:
1.Yaşlı kapıyı açmazsa;
•
Sabırlı ol. Yaşlıya kapıyı açmak için yeterli zaman ver.
•
Yaşlı hala kapıyı açmıyorsa, komşunun kapısını çal. Yaşlıyı komşusuna
sor.Yemeği bırakınız diye bir not görürseniz yemeği bırakmayın.Eğer yaşlı
düşündüğünden geç vakitte eve dönerse yemek bozulabilir ve besin
zehirlenmesine neden olabilir.
•
Yaşlının planda yazılı telefonunu ara.
•
Yaşlının yemeğini komşusuna bırakabilirsin. Fakat kapının açılmadığını,
yemeğin komşuya bırakıldığını merkez ofise bildir.
•
Merkez ofis gün boyunca yaşlıya ulaşmaya çalışacaktır. Yaşlıya
ulaşılmazsa polise haber verilecektir. Bu nedenle yaşlı bir yere gidecekse
merkez ofise bildirmelidir.
62
ÖNERİLER
•
Sosyal Güvenlik Sistemi içinde yaşlılara yönelik sigorta
olanaklarının kapsamı genişletilerek, emeklilikte
sunulabilecek yemek hizmetlerine yönelik düzenlemeler
yapılmalıdır.
•
Yerel yönetimler bünyelerinde yaşlılara yemek pişirme ve
taşıma hizmetini gerçekleştirmek için gerekli birimler
oluşturmalıdır.
•
Kuramsal hizmetler yerine yaşlıları kuruma gelmeden
önce yaşadıkları ortamlarda daha uzun süre tutabilecek
kurum dışı hizmetlere ağırlık verilmelidir. Bu hizmetlerin
sunumu için de çok çeşitli kurumlar ve hizmet modelleri
oluşturulmalıdır.
63
ÖNERİLER
•
Yemek hizmetlerinin gönüllü kuruluşlarla işbirliği içinde
yürütülmesini sağlayacak sistemler kurulmalıdır.
•
Yaşlılara sunulacak yemek hizmetlerinin kaliteli ve etkili
olabilmesinin ön koşulu bu hizmetleri sunan personelin
konularında uzman olmaları ve bu işi severek,
benimseyerek yapmaları ile mümkündür. Bu nedenle
insan kaynaklarının seçiminde bu ilkelere bağlı kalınması
ve personelin sürekli eğitilerek maddi ve manevi yönden
desteklenmesi gerekmektedir.
•
Yaşlı ağızdan yeterince beslenemiyorsa, enerji alımının
azaldığı durumlarda multivitamin suplemantasyonu ve
ağızdan enteral beslenme desteği düşünülmelidir.
64
ÖNERİLER
•
Yaşlıda beslenme durumunu periyodik olarak
değerlendirilmelidir.
•
Bir semtte yaşayan yaşlıların verdiği besin siparişlerini
almak için araba kullanabilen bir personel tasis
edilmelidir ya da büyük marketlerin müşteri servislerine
yaşlılara besin alış-verişinde yardım etmek için kanuni
yönden yükümlülükler getirilmelidir.
•
Yaşlılara yemek servisi hizmeti veren kurumların uyması
gereken hijyen kuralları, bulundurması gereken araçgereçler, kurumda çalıştırılması zorunlu personelin niteliği
kanunlarla belirlenmelidir.
65
ÖNERİLER
•
Yaşlılar evlerinde yemek servisi alırlarken oluşabilecek
suiistimalleri ortadan kaldırmak için eve yemek
servisinde çalışacak gönüllülerden adli sicil kaydı
belgesi istenmeli, çalışan personellere personel tanıtma
kartı verilmelidir ve bu kişilere eşlik edecek bir güvenlik
görevlisi kurumlarda çalıştırılmalıdır.
•
Yaşlıların menülerinde haftada en az 2 kez balık
olmalıdır.Balık w-3 yağ asidi içeriği nedeniyle yaşlıların
görme, bilişsel fonksiyon, kemik-eklem hastalıkları, kan
lipitleri üzerine olumlu etkiler yapmaktadır.
•
Yaşlıların yeterli posa alımın sağlanması için yaşlılara
kepekli ekmek ve kurubaklagil içeren çorbalar
verilmelidir.
66
ÖNERİLER
•
Yaşlılara besin pulları verilerek besini alması
kolaylaştırılmalıdır.Besin pulları yaşlıların ekonomik
durumuna katkıda bulunabilir.
•
Yaşlıların çorbaları, su yerine az yağlı sütle yapılmalıdır.
Böylelikle yaşlının besin öğesi yönünden
zenginleştirilmiş yemek yemesini ve Ca almasını
sağlayabiliriz.
•
Yaşlıların etnik yapıları, dini inanışlarının farklı
olabileceği göz önünde bulundurularak, yaşlılara özel
yemekler çıkartılmalıdır(20).
67
ÖNERİLER
•
Hastalıkları nedeniyle diyet alması gereken yaşlılara
menülerinde özel yemeklere (püre vb.) yer verilmelidir.
•
Yaşlılara sıcak yemek verilemediği öğünlerde donmuş
yemek, soğuk yemekler, uzun süre dayanabilen
yiyecekler takviye edilmelidir.
•
Yemek dağıtımı yapanlar yaşlılardan herhangi bir bahşiş,
hediye, borç almamalıdır. Sadece eve yemek servisi
yapan kuruluşlar için makbuz karşılığı bağış alabilirler.
68
ÖNERİLER
•
Kötü hava şartlarında yemek servisi yapılabilmesinin
aksatılmadan yapılması için alternatif işlemler
belirlenmelidir.
•
Yemek servisi programlarını oluşturanlar katılımcıların
memnuniyetleri belirlemek için metotlar geliştirmelidir.
•
Yaşlılara programlar ile ilgili bilgi vermek için broşürler
hazırlanmalıdır. Bu broşürlerde aşağıdaki bilgiler
verilmelidir:
–
–
–
Verilen yemek hizmetleri tanıtılmalıdır.(sıcak yemek, donmuş
yemek vb.)
İstek ve şikâyetler ile ilgili irtibat kurulabilecek numaralar ve
adresler verilmelidir.
Besin hijyeni (besinlerin saklanması, donmuş yiyecekler için
pişirme süreleri)
69
70