1- ÜMİT SURGURTEKİN İNCEBOZ – Osteoporoz Tanı ve Tedavi
advertisement
Osteoporoz Tanı ve Tedavi Prensipleri Dr. Ümit İNCEBOZ Balıkesir Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum AD "Osteoporoz" Sistemik iskelet hastalığı – Düşük kemik kütlesi – Kemik mikromimarisinde bozulma – Artmış kırık riski Osteoporoz ne kadar sık? • 50 yaş civarındaki kadında %4 • 80 yaşındaki kadında %52 • 2050 yılında dünya geneli için hesaplanan osteoporotik kalça kırığı olacak kişi sayısı 6.3 MİLYON ! Sunum Planı Osteoporozun patogenezi Osteoporozda tanı Osteoporozda tedavi prensipleri Sunum Planı Osteoporozun patogenezi Osteoporozda tanı Osteoporozda tedavi prensipleri Kemik Dokusu • Kortikal kemik (%80) – Yoğun ve sıkı – Uzun kemikler boyunca – Ortasında silindirik boşluk • Trabeküler kemik (%20) – Hafif, balpeteği şeklinde – Basınç ve baskıya göre şekillenir – Uzun kemiklerin uçlarında ve vertebrada Kemik Hücreleri – Osteositler – Osteoblastlar – Osteoklastlar Hemapoetik sistem hücreleri Stromal Kök Hücreleri Osteoklast Prekürsörleri Osteoklast Prekürsörleri Kemiğin gücünü sağlayan; • Kemik Mineralizasyon yoğunluğu • Kemik Kalitesi (hidroksi apatit kristal büyüklüğü, kollagen yapısı, kemiğin mikromimarisi) Genetik ve beslenme Yaşlanma Yetersiz tepe kemik kütlesi Düşük Kemik yoğunluğu Artmış kemik kaybı Kırıklar Menopoz Travma Hastalıklar Sunum Planı Osteoporozun patogenezi Osteoporozda tanı Osteoporozda tedavi prensipleri Osteoporoz tanısı • Klinik tanı • Biyokimyasal tanı • Radyolojik tanı Osteoporozun klinik uyarı işareti yoktur Osteoporoz risk faktörleri (BMD-tanımına göre) Değiştirilemez • Kadın • İleri yaş (65 yaş ve üzeri) • Önceden osteoporotik kırık öyküsü • Irk (beyaz) • Erken menopoz (<45) • Ailede kalça kırığı öyküsü • Hastalıklar (RA, çölyak vb) Değiştirilebilir • • • • Düşük BMI (<58 kg) Sigara kullanımı Alkol Uzun süreli (>3 ay) glukokortikoid kullanımı Osteoporotik Kırık Risk Faktörleri • • • • • • • • İleri yaş (65 yaş ve üzeri) Önceden osteoporotik kırık öyküsü Düşük BMD Ailede kalça kırığı öyküsü Düşük BMI (<58 kg) RA, Uzun süreli (>3 ay) glukokortikoidler Sigara kullanımı Alkol Yaş • Yaş ilerledikçe kırık riski artar • 50 yaşından sonra her 7-8 yılda bir kırık riski iki katına çıkar Kırık öyküsü • Peri ve postmenopozal kadında bir osteoporotik kırık varsa diğer bir osteoporotik kırık için 2 kat risk • Osteoporotik kırık öyküsü BMD’den bağımsız olarak riski artırır Kemik Mineral Yoğunluğu (BMD) • BMD’nin 1 SD azalması=%10-12 mineral yoğunluk azalması=kırık riskinde 1.52.5 kat artış Ailede kalça kırığı öyküsü • Ailede kalça kırığı öyküsü (özellikle kalça kırığı) osteoporotik kırık riskini %50-100 artırır Kilo azlığı • <57.7 kg (veya BMI<21) hem düşük BMI hem de kırık riskini artırır Erken Menopoz • Menopozdan 2-3 yıl öncesinden, 3-4 yıl sonrasına kadar kemik kaybı hızlı (%5-7) seyreder • Bu kaybın 2/3’ünden sorumlu olan «Östrojen azalması» dır • Romatoid Artrit (X2 kırık riski) • >3 ay glukokortikoid kullanımı (BMD’den bağımsız X2 kırık riski) FRAX http://www. shef.ac.uk/FRAX Osteoporozda Klinik Tanı • Ağrı • Boy Kısalması • Akut Kırık bulguları Hemen tüm Nonvertebral kırıklar düşmeye bağlı Vertebral kırıkların yaklaşık 2/3 ’i Ağrısız Vertebral kırıklar en sık T11-12, L1 3.8 cm ve daha fazla boy kısalığı vertebral kırığın işareti olabilir Osteoporozda Biyokimyasal Tanı • Alkalen fosfataz – Osteoklastik aktiviteyi gösterir – Duyarlık ve özgünlüğü az, yaşla artar – Kemiğe özgün AP da kullanım yararlılığını artırmaz • Osteoklasin – Kemik gama-karboksiglutamatı – Osteoblastlarca yapılır – Yaş, cinsiyet, mevsim, lab metodlarına göre değişebilir • Tip I kollagen yıkım ürünleri (pridinolin, deoksipridinolin) – Mineralizasyonu değil Remodelling’i gösterir Osteoporozda Radyolojik Tanı • Direkt Radyogram • DEXA • Diğer Osteoporoda Direkt Grafi • Sırt ağrısı, boy kısalması, kifoz varsa vertebral kırık açısından değerlendirilmeli • Lateral vertebra grafilerinde, vertebral yükseklikte %20 den fazla (2 cm) kısalma – Gr 1 (hafif) %20-25 – Gr 2 (orta) %25-40 – Gr3 (şiddetli) >%40 DEXA • Osteoporoz tanısında ve tanıya bağlı tedavi planlamasında GEÇERLİ tek yöntem lomber ve kalça DEXA incelemesi DEXA T skor DEXA taraması kime??? BMD gerekliliği için kullanılan risk faktörleri • • • • • • Menopoz sonrasında kırık öyküsü Zayıflık (<57.7 kg / BMI<21 kg/m2) Ailede kalça kırığı öyküsü Halen sigara kullanımı RA Alkol (her gün 330ml biraya karşılık) NAMS 2010 <65 yaş kadınlarda 10 yıllık risk, 65 yaşında beyaz ırk, Tüm ≥65 bilinen risk faktörü Populasyon yaş olmayan kadının kırık kadınlar riskine eşit veya büyük risk varsa (=9.3) Tarama Öneri (Screening DEXA ile) GRADE B USPSTF, 2011 Index değer toplamı BMD hariç ≥ 4 ise BMD değerlendirmesi yap BMD dahil ≥ 6 ise değerlendir ve tedavi planla IOF, 2001 FRAX http://www. shef.ac.uk/FRAX DEXA taraması ne sıklıkta ??? Önerilen DEXA sıklığı • Osteoporoz tedavisi alanlarda 1-2 yılda bir • Tedavi gereksinimi olmayanlarda 2-5 yılda bir NAMS, USPSTF Sunum Planı Osteoporozun patogenezi Osteoporozda tanı Osteoporozda tedavi prensipleri Kimi tedavi edelim? T-skoru Kırık Yönetim <-2.5 + İlaç <-2.5 - İlaç -1 ile -2.5 arası + İlaç -1 ile -2.5 arası - İzlem >-1 - İzlem NORA Kimi Tedavi Edelim? • T skoru < -2.5 veya Osteoporotik kırık varlığı • -1<T skoru<-2.5 ise FRAX değerlendirmesinde 10 yıllık genel kırık riski ≥20 veya femur kırığı riski ≥ 3% ise NAMS 2010 Sonuç; Osteoporoz açısından risk değerlendirmesi Osteoporoz tanısında lomber ve kalça DEXA Tedavi, osteoporoz veya kırık olanlar ile, 10 yıllık genel kırık riski ≥20 veya femur kırığı riski ≥ 3% ise yapılmalı EVİN HER YANINDA BUNLARDAN BULUYORUM ! DOKTORUM, BU YAŞTA KEMİK KAYBININ NORMAL OLDUĞUNU SÖYLEDİ Teşekkürler… Sekonder Osteoporoz ayırıcı tanısında önerilen testler • Tam kan sayımı • Serum biyokimyası: – Kalsiyum – ESR – kreatinin – Alkalen fosfataz – TSH – 24 urine calcium creatinine clearance
