Sigara ve astım - Antalya Halk Sağlığı Müdürlüğü

ASTIM HASTALIĞI
ANTALYA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
BULAŞICI OLMAYAN HASTALIKLAR VE
PROGRAMLAR ŞUBESİ
BU EĞİTİMDE NELER
PAYLAŞACAĞIZ?
Astım Hastalığı Nedir?
Belirtileri Nelerdir?
Kimler Risk Altındadır?
Tanısı ve Tedavisi Nasıldır?
Astım hastalığı nedir?
Akciğerlerdeki bronş dediğimiz hava
yollarının alerjiye veya sık geçirilen
enfeksiyonlara bağlı müzmin iltihabi
hastalığıdır. Havayolları iltihaplı, şiş,
kızarık ve daralmıştır. Havayollarında
aşırı duyarlılık vardır.
Hava yollarında aşırı
duyarlılık nedir?
Normal bir insanın havayollarında
karşılaştığı
zaman
herhangi
bir
kasılmaya yol açmayan sigara dumanı,
parfüm, yemek ve bazı diğer kokulara
astımlı havayolları aşırı tepki verir.
Aşırı tepki sonucu bronşların daralması
halidir.
Astımın belirtileri nelerdir?
Nefes darlığı
3 Haftadan uzun süren öksürük
Göğüste ıslık(hırıltı) sesi
Göğüste tıkanıklık hissi
Astımın belirtileri nelerdir?
Nefes darlığı ataklar halinde gelmekte
olup özellikle geceleri uykudan hastayı
kaldırması tipiktir. Ataklar arasında
hastanın
genelde
nefes
darlığı
yakınması yoktur.
Astımın belirtileri nelerdir?
Hastaların bir kısmında nefes darlığı sürekli
bir hal alabilir ve hastanın yaşam kalitesini
bozarak
sürekli
geceleri
uykudan
uyandırmaya, iş gücü kaybına, acile
başvurulara, hastaneye yatmalara neden
olabilir.
Astımın belirtileri nelerdir?
Astımlılarda mutlaka nefes darlığı
olmak zorunda değildir. Öksürükle de
seyreden
astım
formları
vardır.
Özellikle geceleri gelen ve hastayı
uykudan uyandıran öksürük, eforla
gelen öksürük yakınmaları olduğunda
astım akla gelmelidir.
Astım atağı
Astım atağında genelde tetiği çeken bir
faktör vardır. Altta yatan temel çoğu
hastada alerji olmakla beraber en sık
enfeksiyonları takiben astım ataklarına
rastlanır. Astım atağında havayollarında var
olan iltihap artarak hava yollarını iyice
daraltır.
Astım atağı
Havayollarında balgam üreten hücrelerin
salgısı artar, tıkaçlar oluşur. Hava yollarının
etrafındaki kas lifleri kasılarak
hava
yollarının daha da daralmasına neden olur
.
Kimler risk altındadır?
Astım temelde genetik bir hastalıktır. Yakın
aile çevresinde astım olan kişilerde astım
gelişme olasılığı daha yüksektir. Aile
yakınlarında astım olmadan da genetik bazı
bozukluklara bağlı olarak astım gelişme
olasılığı vardır. Ayrıca çevresel faktörlerde
astım gelişiminde rol oynayabilir.
Astım atağına yolaçan etkenler
Ev tozu akarları
Çimen, ağaç, hububat polenleri
Kedi, köpek, kuş gibi ev içerisinde beslenen hayvanlar
Psikolojik faktörler
Egzersiz
Nezle, grip gibi enfeksiyonlar
Hamam böcekleri
Küfler
Astım atağına yolaçan etkenler
Sigara dumanı
odun, kömür dumanı
Tezek yakma
parfüm, saç spreyleri
Yemek ,boya, otomobil içerisindeki kokular
Sis, hava kirliliği
Aşırı rutubetli iklim
Hava, mevsim değişimleri
Gülme, ağlama
Mesleki faktörler
Korunma
Ev tozu akarlarından korunmak
Ev tozu akarları gözle göremediğimiz
mikroskop altında keneye benzeyen
canlılardır. Bunlar en çok yatak, yastık,
yorgan, battaniye, halı, perde, mobilya gibi
yerlerde barınır. Yüksek yerlerde akarların
yaşama olasılığı çok azken özellikle
rutubetli iklimlerde yaşama olasılığı çok
fazladır.
Ev tozu akarlarından korunmak
Yatak örtüsü, nevresim ve çarşafların
haftada en az iki kez değiştirilerek 60C
üzerinde bir sıcaklıkta yıkanması,
Evde sık sık temizlik yapılması, tercihen
temizliği astımı olmayan birinin yapması,
astımlı yapacaksa maske kullanması,
Evin sık sık havalandırılması,
Yatak odasında halı varsa kaldırılması,
Ev tozu akarlarından korunmak
Kumaş döşeli eşyalar yerine deri, suni deri,
ahşap, plastik tercih edilmesi,
Evde peluş oyuncak bulundurmamalı,
Yatak ve yastıkların akarları geçirmeyen bir
kılıf ile kaplanması,
Akarları öldüren kimyasal solüsyonlarla
temizlik yapılması,
Özellikle HEPA filtreli hava temizleme
cihazlarının kullanılması,
Polenlerden korunmak
Polen sezonu(nisan-mayıs-haziran) gerekli
olmadıkça dışarıda bulunmamalı,
Ev ve arabalarda polenleri tutan hava
filtreleri,
hava
temizleme
cihazları
kullanılmalı,
Polenin yoğun olduğu günlerde dış ortamda
maske ve gözlük takılmalı,
Polenlerden korunmak
Polenlerin yoğun olduğu dönemlerde kapı
ve pencereler kapalı tutulmalı,
Evdeki pencereler
kapatılmalı,
ince
örgülü
telle
Polen sezonu boyunca alerjiye
koruyucu antialerjik ilaçlar alınmalı,
karşı
Küf mantarlarından korunmak
Evde nemli rutubetli duvarlar varsa tamirini
yaptırın,
Evde havalandırmayı artırın,
Küflü malzemeleri atın,
Küflü yerleri çamaşır suyu ile silin,
Hamam böceklerinden
korunmak
Böcek giriş yerleri yok edilmeli,
Böcek ilacı ile ilaçlama, ardından yoğun
temizlik yapılmalı,
Açıkta çöp, gereksiz eşya, yiyecek
bırakılmamalı,
Mutfak temizliğine özen gösterilmeli,
Ev hayvanlarından korunmak
Alerjik kişinin evine ev hayvanı alınmamalı,
Evde hayvan varsa uzaklaştırılmalı,
Evdeki hayvan uzaklaştırılamıyorsa
HEPA filtreli hava temizleme cihazı
kullanılmalı,
Yakın temasta maske takılmalı,
Hayvanın tüyleri alerjenlerin
miktarını azaltabilecek şampuanla
haftada bir yıkanmalı,
Enfeksiyonlardan korunmak
Her sene sonbahar aylarında mutlaka grip aşısı
yaptırılmalı,
Gribi olan kişi ile yakın temas kurulmamalı,
Kış ayları boyunca vücut direncini arttırıcı
vitaminler, antioksidanlar içeren meyve ve
sebzeleri bol miktarda tüketmeli,
Gerekirse vitamin takviyesi alınmalı,
Enfeksiyon döneminde astım ilaçlarının dozunu
arttırmak gerekebilir,
Enfeksiyonlardan korunmak
Merkezi havalandırması olan işyerlerinde
hava temizleme cihazı kullanılmalı,
Astımlı hastalarda sık görülen
hastalığına karşı dikkatli olunmalı,
sinüzit
Islak saçla dışarıya çıkılmamalı,
Sinüzit belirtileri varsa (burun tıkanıklığı,
koyu renkli geniz akıntısı, öksürük, balgam)
doktor önerisi ile uzun süreli 15-20 gün
antibiyotik kullanmak gerekebilir,
Zararlı etkenlerden korunma
Sigara içilen ortamda bulunmamalı,
Hava kirliliğinin, sisin yoğun olduğu
havalarda dışarıya çıkılmamalı,
Saç spreyi, parfüm, deodorant
kullanılmamalı,
Isınmak için odun, kömür sobası
kullanılmamalı,
Psikolojik korunma
Psikolojik
sorunlar
astım
atağını
tetikleyebilir, tedaviye uyumu güçleştirebilir.
Rahatlatıcı,
gevşetici
nefes
alma,
meditasyon teknikleri,
Sürekli pozitif düşünme,
Kitap okuma, kurs gibi eğitimsel faaliyetler,
Doktor gerek görüyorsa psikolojik yönden
destekleyici ilaç kullanılabilir.
Egzersizde ataktan korunma
Özellikle soğuk kuru havalarda egzersiz
yapmaktan kaçınmalı,
Kirli, sisli havalarda egzersiz yapmaktan
kaçınmalı,
Egzersiz öncesi kısa
hareketleri yapmalı,
ataklarla
ısınma
Gerekiyorsa egzersiz öncesi rahatlatıcı ilaç
alınmalı,
Çevresel korunma
Hastaların astıma bağlı şikayetleri rutubetin
fazla ve hava kirliliğinin yoğun olduğu
yerlerde fazlalaşmaktadır. Bu amaçla
mümkün olduğunca ılıman iklime sahip
yerlerde yaşanması önerilmektedir.
Mesleksel astımdan korunma
Şikâyetler belli bir işyerine girdikten sonra
ortaya çıkıyor ve kesin iş ile ilişki
kurulabiliyorsa
mesleki
astım
tanısı
konabilir. Var olan astım bir işyerine
girdikten sonra artıyorsa buna işle artan
astım denir. Korunmak için; işten
uzaklaşma,
yer
değiştirme,
riskli
mesleklerden uzak durma (ör: fırın, berber,
oto boyacılığı, mobilya imalatı, deterjan
fabrikası,ilaç imalatı vs. )
Astım tanısı takibi
Hastalığın ilk tesbitinde bir sefere mahsus akciğer
grafisi çekmek yeterlidir. İlk başlangıçta alerji deri
testleri yapılabilir. Kan ve burun salgılarında alerji
hücrelerinin
sayısının
artıp
artmadığına
bakılabilir. Hastaya daha sonra solunum
fonksiyon testleri yapılır. Solunum fonksiyon
testleri
her
ziyarette
tekrarlanarak
bazı
parametrelerdeki değişimler izlenebilir. Solunum
fonksiyon testlerinde bir bozukluk varsa bronşları
açacak bir ilaç vererek 15-20 dakika sonra 2. bir
test yapıp bronşlardaki tıkanıklığın ilaca verdiği
yanıt saptanabilir.
Astım tanısı takibi
Eğer solunum fonksiyonları normalse özellikle
tanı safhasında bronş kasıcı bazı maddeler
uygulanarak bronş aşırı duyarlılığını ölçen
provokasyon testi denen bazı özel testler
yapılabilir. PEFMETRE denilen cihazla evde
solunum fonksiyonları hakkında fikir sahibi
olunabilir. Hastanın yaş, boy, cinsine göre normal
değerler hekim tarafından saptanarak hastaya
belli değerlerin altında kurtarıcı ilaç kullanması
gerektiği, belli değerler altına düşünce de mutlaka
doktoruna başvurması gerektiği söylenebilir.
Gebelikte astım
Gebelerin 1/3 ünde astım şikâyetleri artar.
Astım semptomları en
arasında artış gösterir.
çok
29-38.haftalar
Gebelik süresince astımı tetikleyecek etkenlerden
uzak durulmalı.
Astım ilaçlarının çoğunluğu bebek üzerine
herhangi bir olumsuz etkiye sahip olmayıp
güvenle kullanılabilir. (Doktorunuza danışın!)
Alerjik nezle ve astım
Astımlı hastaların yaklaşık %70-80’ inde alerjik
nezle vardır. Astımın yanında sık hapşırık, burun
tıkanıklığı, burun akıntısı gibi şikayetler varsa
alerjik nezle de vardır. Alerjik nezle tedavisi ile
astım kontrolü çok daha iyi sağlanabilmektedir.
Alerjik nezleyle birlikte sinüzit sık görüldüğü için
sinüzit olup olmadığı, burunda polip denen etlerin
gelişip gelişmediği kontrol edilmelidir.
İlaçlar ve astım
Astımlı hastaların bir kısmında bazı ilaçları
aldıktan sonra alerjik reaksiyonlar ve astım ortaya
çıkabilir. Aspirin ve diğer ağrı kesicileri mümkün
olduğunca kullanmamalıdır. Bazı tansiyon ilaçları
bronşlardaki
duyarlılığı
artırarak
öksürük
krizlerine ve nefes darlığında artmaya neden
olabilir. Bazı antibiyotikler de astım krizlerini
tetikleyebilir. (Doktorunuza danışın!)
Gıda ve astım
Gıdalarla astımın ilişkisi özellikle erken çocukluk
döneminde ortaya konmuştur. Doğal beslenme
önerilmektedir. Hastaların bir kısmında reflü
şikâyetleri vardır. Mide asidi solunum yollarına
kaçtığında astımın kontrolünü güçleştirebilir,
müzmin inatçı bir öksürüğe yol açabilir. Korunmak
için ağır, yağlı, baharatlı, kolalı yiyecekler
yenilmemeli, alkol içilmemeli,az ve sık yemek
yenilmeli, yatarken yüksek yastık kullanmalıdır.
Sigara ve astım
Hamileyken sigara içen annelerin bebeklerinde
astım gelişme riski fazla olduğu gibi pasif
sigaraya maruz kalan gebelerin çocuklarında da
astım gelişme olasılığı fazladır. Çocukların
hayatlarının ilk yıllarında sigaraya maruz
kalmaları ,akciğer gelişimini olumsuz etkilemekte,
astım
gelişme
olasılığını
artırmaktadır.
Astımlıların pasif olarak sigaraya maruz kalmaları
atakların
sıklığını
arttırmakta
kontrolü
güçleştirmektedir. Sigara astımlılarda tedavi edici
ilaçların tedavi etme yeteneğini azaltmaktadır.
Astımda tam kontrol
ne demektir?
Astımı tamamen yok etmek mümkün olmayabilir.
Düzenli takip, disiplinli ilaç kullanımı ve doktor
tavsiyelerinin yerine getirilmesi ile astımın tam
kontrolü mümkündür. Astımda tam kontrol
 Hastanın hiç bir nefes darlığı, öksürük, göğüste
tıkanıklık hissinin olmaması,
 Eforla nefes darlığının olmaması,
Astımda tam kontrol
ne demektir?
Gece nefes darlığı ile uyanmaması ,
Kurtarıcı ilaç kullanmaması,
Nefes darlığı nedeni ile acile başvurmaması,
Astım nedeniyle hastaneye yatmaması ve
Bunlar sağlanırken de ilaçların herhangi bir yan
etkisinin olmaması
anlamına gelmektedir.
Astımda tedavi
1.Eğitim; Hasta hastalığı ile ilgili tüm bilgiye sahip
olmalı,
hekimle
diyalog
halinde
olmalı,
sağlığındaki değişimleri hekimiyle paylaşmalı,
önerilen ilaçları düzenli kullanmalı, kontrollerine
gitmeli, hasta günlüğü tutması ve PEFMETRE
ölçümleri yapması istendiyse bunları yerine
getirmelidir. Astım ilaçlarının kullanımı konusunda
mutlaka hekimden eğitim almalıdır.
2.İlaç tedavisi; a)Koruyucu, tedavi
edici ilaçlar
b) Rahatlatıcı, bronş genişletici ilaçlar
Koruyucu, tedavi edici ilaçlar
Bu ilaçların temelini sprey veya toz şeklinde
verilen kortizonlu ilaçlar oluşturmaktadır. Tek
başına veya alerji iltihap giderici etkisi olduğuna
inanılan uzun etkili betamimetik denen ilaçlarla
birlikte verilebilir. Sürekli önerilen dozlarda
kullanılması tam olarak kontrolü sağlayabilir.
İnhalasyon ile kullanılan kortizonlu ilaçların
önerilen dozlarda kullanılması halinde yan etkileri
çok az olup yıllarca güvenle kullanılabilir. Uzun
etkili betamimetik ilaçların da yan etkileri çok
azdır.
Koruyucu, tedavi edici ilaçlar
Yardımcı tedavide bir diğer kullanabilecek ilaç
lökotrien antagonistleri denen ilaç grubu olup,
tablet şeklinde kullanılan bu ilaçların etkinliği
daha az olup özel durumlarda doktor tavsiyesi ile
kullanılabilir. Astımın kontrolünde güçlük çekilen
bazı durumlarda doktor önerisiyle ağızdan
kortizon verilebilir. Doktorun önerdiği süre ve
gerekli önlemlerle birlikte tablet şeklinde
kullanılan kortizonun yan etkileri sanıldığı kadar
çok değildir.
Rahatlatıcı,
bronş genişletici ilaçlar
Bunlar kısa etkili betamimetik ilaçlar dediğimiz
ilaçlardır, etkileri çok kısa sürede başlar. Bronşları
genişletir. Bronş kaslarında spazmı çözer ve
hastanın katı balgam parçalarını kolaylıkla
çıkarmasını sağlar. Bu ilaçları tek başına çok sık
ve hekime danışmadan kullanmak doğru değildir.
Özellikle kalp hastalarında tehlikeli sonuçlara
neden olabilir.
İmmünoterapi
aşı tedavisi
İmmünoterapi alerjisi olan maddeyi gittikçe artan
dozlarda vücuda vererek vücutta o maddeye
karşı bağışıklık oluşturmayı hedefleyen bir tedavi
şeklidir. Astımın kontrolünde güçlük çekilen,
astımla birlikte alerjik nezlesi de olan özellikle
çocuk
ve
gençlerde
doktor
önerisiyle
immünoterapi denenebilir.
İlaç tedavisi ne kadar sürer?
Gerekirse ömür boyu
Tedavide kullanılan ilaçlar yıllardan beri
kullanılan denenmiş güvenilir ilaçlardır. Çok uzun
süreler
kullanımlarında
güvenilirlikleri
kanıtlanmıştır. Astım tedavisinde amaç ağır bir
astımlıyı orta derecede astımlı hale getirebilmek,
orta astımlıyı ise hafif astımlı hale getirebilmektir.
Bu amaçla bazen ilaçların dozunu hiç azaltmadan
kontrolün sağlandığı dozda 6 ay- 1 sene sürekli
kullanmak gerekebilir.
İlaç tedavisi ne kadar sürer?
Bu süre sonunda tam olarak kontrol sağlandı ise
hekim dozu düşürmeyi deneyebilir. Dozu kişi
kendisi düşürmemelidir. Doz gittikçe düşürülerek
bir süre sonra hiç ilaç kullanmaz hale gelebilmek
hastaların bir kısmında mümkün olabilmektedir.
Astım atağında yapılacaklar?



Astım atağında kullanmakta olunan kısa etkili
betamimetik ilaçtan 2 nefes almak gerekmektedir.
Şayet nefeste bir düzelme hissedilmezse 20
dakika sonra bu ilaçtan 2 nefes daha alınabilir.
İkinci ilaç alımından 20 dakika sonra hala nefes
düzelmediyse ve özellikle durum daha da kötüye
gidiyorsa en yakın sağlık kuruluşuna başvurarak
acil yardım almak gerekebilir.
TEŞEKKÜRLER
SAĞLIKLI GÜZEL GÜNLER