otizm sunu 1 - Antalya HSM

OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU
ANTALYA HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ
Otizm, belirtileri yaşamın ilk yıllarında ortaya
çıkan, yaşam boyu devam eden,
 sosyal etkileşim
 iletişim alanında belirgin gecikme-sapmalar
 sınırlı ilgi alanları ve tekrarlayıcı davranışlar
ile kendini gösteren karmaşık gelişimsel
bir bozukluktur.
OTIZMIN NEDENLERI
Otizm nedeni henüz tam olarak belirlenememiş
bir bozukluktur. Diğer pek çok bozuklukta
olduğu gibi otizmin de tek bir nedeni yoktur,
birçok faktörün bir araya gelmesiyle oluştuğu
düşünülmektedir.
 Otizmli bireylerde beynin çalışma şekli farklıdır.
Merkezi sinir sisteminde bir anormallik olduğu
ve beyinde hücreler arasında mesaj taşıyan
kimyasal ileticilerde eksiklik ya da fazlalık
olduğu düşünülmektedir.
 Bunun yanı sıra genetik de otizmde önemli bir
faktördür. Kardeş ve ikiz çalışmaları otizmde
genetiğin rolünü doğrulamaktadır.

Otistik bozukluğun tüm ırklarda, etnik gruplarda
ya da sosyal statüsü farklı gruplarda
görülebileceği, ailenin gelir durumu, yaşam
biçimi ve eğitim düzeyi ile otistik bozukluk
arasında bir bağ olmadığı vurgulanmaktadır.
Otizm tanısı alan çocukların çoğunda değişik
derecelerde öğrenme güçlüğü ve zeka geriliği de
görülebilir.
Otizmli çocukların sorun yaşadığı üç temel alanı şu
şekilde sıralayabiliriz:
• Çocuklar kişilerarası iletişimde sorun yaşarlar.
• Çocukların sosyal ilişkileri ve sosyal gelişimi
diğer çocuklardan farklıdır.
• Çocuğun ilgi alanları, faaliyetleri kısıtlı ve
yineleyicidir.
OTİZM TANISI ALMIŞ ÇOCUKLARIN
GENEL ÖZELLİKLERİ
Bazı şeyleri tekrar tekrar söyleyebilirler.
 Eşyalarını paylaşmak ya da sizinle oynamak
istemeyebilirler.
 Sizi duymuyormuş gibi davranabilirler.
 Vücutlarını farklı görünecek şekilde ve tekrar
tekrar hareket ettirebilirler.(öne arkaya
sallanma; ellerini kollarını sallama gibi)
 Sizin nasıl hissettiğinizi anlamayabilirler.
 Küçük bile olsa değişimler huzursuz olmalarına
neden olabilir.
 Herkes bazı şeylerde iyidir (güçlü yanlar) ve bazı
şeylerde daha iyi olmayabilir. (zayıf yanlar)

OTİZM TANISI ALMIŞ ÇOCUKLARIN
GELİŞİMSEL ÖZELLİKLERİ
Aşağıdaki belirtilerden sadece biri otizmi işaret
etmez. Çocuk genelde aşağıdaki kategorilere dağılmış
şekildeki belirtileri gösterirler.
Davranışlar
 Açıklanamayan öfke nöbetleri.
 Alışılmadık ilgileri ve bağlanmalarının olması.
 Alışılmadık hareketler. (kanat çırpar gibi kolları
hareket ettirme, sallanma)
 Değişimle başa çıkmada zorlanma.
Duyular
 Her gün duyduğu bazı seslerden ürkme.
 Sınırlı çeşitte yiyecek yeme.
 Ayakucunda yürüme.
İletişim
 1 yaş itibariyle ismiyle seslenildiğinde tepki
vermeme.
 1 yaş itibariyle eliyle bir şeyleri işaret etmeme,
göstermeme ya da el sallamama.
 Daha önceden kullandığı kelimeleri artık
kullanmama.
 18. Ayda konuşma kaybı.
 2 yaş itibariyle spontan cümleler kurmama.
 Seçici duyma. (Bazı belirli seslere tepki verme
ama insan sesini yok sayma)
Sosyal Beceriler
 Kendisine konuşulduğunda yüzünü yana
çevirmesi.
 Gülümsemeye gülümsemeyle karşılık vermeme.
 Başka çocuklara olan ilgi eksikliği.
 Sıklıkla kendi dünyasında gibi görünme.
 Basit yönergeleri takip edememe.
(Ayakkabılarını ver gibi)
Oyun
 Kendi başına oynamayı tercih etme.
 Çok kısıtlı sosyal oyun.
 Belli oyuncaklarla kısıtlı oyun.
 Nesnelerle alışılmadık biçimlerde oynama
eğilimi. (sürekli döndürme ya da dizme şeklinde)
NORMAL GELIŞIM GÖSTEREN
ÇOCUKLARIN ÖZELLIKLERI
15. Ay Normal Gelişim Özellikleri







Birileri kendisine konuştuğunda göz teması kurar.
Kucağa alınacağını fark edip kendisini kaldıracak kişiye
doğru uzanır.
Bir nesneye ya da harekete yönelip yanındaki kişiyle ortak
dikkat gösterir(Kendisine işaret edilen nesne ya da
harekete aynı anda bakar, dikkatini yöneltir, gülerek,
kıpırdayarak, parmağını uzatarak tepkisini belli eder)
Sosyal taklit becerisini gösterir, kendisine gülümseyen bir
kişiye gülümseyerek karşılık verir.
Eliyle ‘baş baş’ yapar.
Adı söylendiğinde tutarlı bir şekilde tepki verir, adını
söyleyene bakar ya da ses çıkarır.
Anne, baba der. (ane, ani, baba, şeklinde)
18. Ay Normal Gelişim Özellikleri
Vücut bölümlerini gösterebilir.
 Bazı kelimeleri anlamlı bir şekilde kullanır.
 “Mış” gibi oynar, yapabilir. (örneğin oyuncak bir
bebeği besler, sever gibi yapar)
 Bir insan kendisine yöneldiğinde o insana tepki
vermek.

24. Ay Normal Gelişim Özellikleri
İki-üç kelimeli cümleler kurar.
 Evde yapılan şeyleri taklit eder. (örneğin, toz
alır, yer süpürür, araba sürer gibi yapar)

KLINIK ÖZELLIKLER
0-3 YAŞ
 Bu dönemde otizm tanısı almış çocukların
fiziksel gelişimleri yaygın uyku ve beslenme
problemlerine rağmen yaşıtlarından farklı
değildir, hemen hepsi sağlıklı bebeklerdir.
Fiziksel olarak birçok beceriyi olağan yaşlarında
kazanmaya hazırdırlar; ancak bazı otizm tanısı
almış bebeklerin çevrelerine karşı ilgisizlikleri
nedeniyle daha geç yaşlarda oturdukları ve
yürüdükleri gözlenmektedir.

Otizm tanısı almış bir bebek, bu yaş
grubundayken fazla göz teması kurmaz;
gülümseme ve seslenmelere pek yanıt vermez.
Kucağa alınınca mutlu olmaz. Dil becerileri
açısından değerlendirildiğinde, otizmli olmayan
bir bebekten 6 aylıkken beklenilen agulama ve 9
aylıkken beklenen hecelemeler, otizmli bir
bebekte gözlenmez. 1 yaşındayken beklenilen
anlamlı kelimeler de otizmli bebeklerde
görülmemektedir.

2 yaşındaki çocuklardan beklenilen iki kelimelik
cümle kurma, verilen komutları anlama, yaşa
uygun kelime dağarcığına sahip olma gibi
yeteneklerin bu yaştaki otizmli bir çocukta henüz
gelişmediği söylenebilir.

Bir yaş civarı ve sonrasında normal gelişim
gösteren çocuklardan anne babalarının dönüşünü
fark etmeleri ve coşkuyla karşılamaları veya
küskünlüklerini ifade etmeleri beklenir. Ancak
otizmli çocukların ayrılıklara ve kavuşmalara
belirgin tepki vermedikleri söylenebilir.

Çocuk 2-3 yaşına geldiğinde aileler genellikle
konuşma gecikmesi sebebiyle hekime
başvurmaktadır. Çocuğun mevcut becerilerinde
gerileme olduğu durumlarda, bu gerileme
sebebiyle de hekime başvuru söz konusudur.
2-3 yaşlardaki otizmli çocuklarda baş-baş yapma,
el sallama gibi basit selamlaşmanın
hareketlerinin kazandırılması aileye zorluk
yaratabilmektedir (Akçakın, 2008).
 Bu yaşlardaki otizme eğilimli çocuklarda taklit
yeteneklerinin zayıf olduğu, yalnızlığı tercih
ettikleri, başkalarına bakmadıkları, sosyal
gülümsemelerinin olmadığı ve yüz ifadelerinin
kısıtlı olduğu bildirilmiştir.


3 yaşından beklenilen karşılıklı oyun kurma ve
yürütebilme becerileri otizmli çocuklarda
gelişmemiştir. Bu yaşlar, otizmli bir çocukta
parmak ucunda yürüme, dönme, el ve kol çırpma,
sallanma gibi hareketlerin yoğun olarak
başladığı yaşlardır. Araba plakaları, gazetedeki
logolar gibi işlevsel olmayan nesnelere ilgileri
fazladır.











Üç yaş öncesi dönemde çocuğunuz, akranlarından farklı
olarak,
Birileri kendisine konuşurken göz teması kurmuyorsa,
Adı söylendiğinde tutarlı bir tepki vermiyorsa,
Baş baş yapmıyorsa ve el sallamıyorsa,
Televizyona ve müzik dinlemeye aşırı düşkünse,
Bir şeyi başka birisine göstermek için işaret etmiyorsa,
“Al”, “ver” gibi basit komutları yerine getirmiyorsa,
Yanına gittiğinizde sizi karşılamıyorsa,
Oyun oynuyormuş gibi görünmüyorsa,
Eşyalarını paylaşmak istemiyorsa
Çocuk ruh sağlığı ve hastalıkları kliniğine başvurmanızda
yarar vardır.
OKUL ÖNCESI DÖNEM (4-5 YAŞ)



Bu yaştaki otizmli çocuklar iletişimde jest ve
mimiklerini kısıtlı olarak kullanırlar ve genelde
akranlarıyla iletişim sürdürmede sıkıntılar yaşarlar.
Genel olarak ailelerini tanımıyormuş gibi
görünebilirler ve onlarla fiziksel temasa girmekten
kaçınabilirler. Karşı tarafın ne hissettiğini ya da
karmaşık duyguları tanımlama becerileri pek fazla
gelişmemiştir.
Fiziksel gelişimleri normaldir, sağlıklı çocuklardır.
Kâğıt kesme, ipe boncuk dizme gibi ince motor
becerileri gerektiren faaliyetlerde zayıf olabilseler de
genel olarak motor becerilerde iyidirler. Aynı
zamanda birçok otizmli çocuk mekanik, takmalı
sökmeli oyuncakları kolaylıkla takıp sökebilir. Bu
dönemde motor hareketler devam eder.
Dil gelişimi açısından değerlendirildiğinde,
konuşmaya başlamalarının çok farklı yaşlarda
gerçekleştiği söylenebilir.
 Ancak bu çocuklar ilk kelimelerini genellikle 5
yaş civarında söylerler. Bazı otizmli çocukların
konuşmaya yaşıtlarıyla aynı zamanda
başladıkları, ancak daha sonra bildikleri
kelimeleri kullanmadıkları gözlenmiştir.
 Kısa cümleler, tekrarlayıcı konuşmalar,
söyleneni tekrar etme (ekolali) ve monoton ses
tonu vardır. Konuşmayan çocuklarda ise garip
sesler çıkarma söz konusudur. Bu dönemde
seslere karşı değişik tepkiler görülebilmektedir.


Birçok anne baba çocukların seslere hiç bir tepki
vermemesi sonucunda işitme problemi endişesi
ile doktora gider. Yapılan testler çocukların
işitmelerinde organik olarak bir sorunun
olmadığını göstermektedir. Gerçekten de bazen
seslere hiç tepki vermedikleri, bazen en ufak
seslere aşırı tepki gösterdikleri, bazı seslere de
çok duyarlı oldukları gözlenmektedir.
OKUL ÇAĞI
Otizmli çocuklarda okul döneminde sorunlarla
karşılaşılabilmektedir.
 Özellikle değişime dirençli oldukları için, yeni bir
ortamda bulunmak zor gelebilmektedir. Bunun
için bu dönemde daha fazla sosyal becerinin
kazanılması gerekmektedir (Mukaddes, 2008).
 Otizmli çocuklar genel olarak arkadaşlık kurmak
isterler; fakat yaklaşımlarındaki beceriksizlik,
uygunsuzluk ve diğer kişilerin ilgilerini
umursamazlık arkadaşlık geliştirmelerine engel
olabilmektedir.


Bunların yanı sıra dikkat edilmesi gereken bir
konu ise sosyal becerilerin her zaman yaşla
birlikte artmadığı yönündedir. Yapılan pek çok
araştırma, yaşla birlikte sosyal becerilerin
arttığını gösterse de bazı durumlarda sosyal
becerilerde gerileme olabileceği veya gerileme
sonrasında tekrar o becerilerin kazanılabileceği
de söylenebilir. İletişim ve öz bakım becerileri ise
yaşla birlikte artmaktadır.
GÖRÜLME SIKLIĞI


Erkeklerde kızlardan daha sık olarak gözlenir.
Erkek çocuklarda kız çocuklarına oranla 3-5 kat
daha fazladır.
ERKEN TANI VE ÖNEMI
Ülkemizde otizm tanısı koyabilecek uzmanlar
çocuk ve ergen psikiyatri uzmanları ve çocuk
nörologlarıdır.
 Otizmli çocukların dış görünümleri diğer
çocuklardan farklı değildir; ancak, davranışları
farklıdır. Tanı, uzmanlar tarafından çocuğun
gözlenmesi, gelişim testleri yapılması ve annebabalara çocuğun gelişimi hakkında sorular
sorulmasıyla konur.
 Otizmin tanısı 12 aylıktan itibaren konabilir.
Erken yaşta tanı konması, bir an önce eğitimin
başlaması açısından önemlidir.


Otizminde bugün bilinen tek tedavi özel
eğitimdir. Özel eğitimde amaç; çocuğun
ihtiyaçlarına yönelik olarak planlanmış
programlarla, çocuğun gelişimsel olarak
mümkün olduğunca akranları düzeyine
ulaşmasını sağlamaktır. Bu çocukların erken
dönemde tanınması ve uygun eğitime
başlanması, hastalığın gidişatı ve ilerleyen
dönemlerde karşılaşılabilecek problemlerin en
aza indirgenmesi açısından çok önemlidir.


Otizmde erken tanı çok önemlidir. Bunun
için en büyük görev anne babalara
düşmektedir.
Ebeveynlerin, çocuklarını gözlemlerken
dikkatli olması çok önemlidir.
ANNE BABA ŞÜPHESİ ÖRNEKLER
İletişim alanı
 İsmi söylendiğinde tepki vermeme.
 Ne istediğini söyleyememe.
 Dil gelişiminde gecikme.
 Yönergeleri takip edememe.
 Bazen duymuyormuş gibi görünme.
 Bay bay yapmama.
 Daha önce söyleyebildiği birkaç kelimeyi
 söylememe.
Sosyal alan
 Sosyal amaçlı gülümsemenin olmaması.
 Tek başına oynamayı tercih etmesi.
 Zayıf göz iletişimi.
 Kendi dünyasında olması.
 Anne babayı görmezden gelmesi.
 Başka çocuklara ilgilisinin olmaması.
Davranışsal alan
 Öfke nöbetleri.
 Hiperaktivite/ işbirliğine açık olmama.
 Oyuncaklarla nasıl oynayacağını bilmeme.
 Parmak ucunda yürüme.
 Herhangi bir nesneye aşırı bağlanma.
 Nesneleri sıraya dizme.
 Bazı ses ve durumlara aşırı tepki verme.
 Garip ve basmakalıp hareketler.
Daha fazla değerlendirmenin gerektiği acil
durumlar
 12. aya kadar agulamanın olmaması.
 12. aya kadar jestlerin olmaması.
 16. aya kadar hiçbir kelimeyi söylememesi.
 Dil ve sosyal alanda daha önceden var olan,
herhangi bir yaşta herhangi bir becerinin yok
olması.
Otizmli çocukların bazı güçlü yanları:
 Resimleri anlamak,
 Tek bir şeye konsantre olabilmek,
 Rutinleri öğrenmek,
 Bazı küçük şeyleri hemen öğrenmek,
 İyi tanıdıkları kişilerle oynamak
