SİYASİ PARTİLERDE KURUMSALLAŞMA Yrd. Doç. Dr
advertisement
Siyasi Partiler ve Seçimler Yrd. Doç. Dr. Köksal ŞAHİN Saü| e-Kamu Bu dersteki öğrenme hedefleri, öğrencilerin; Bir siyasi partinin kurumsallaşması ifadesiyle neyin kastedildiğini fark edebilmesi Siyasi partilerin kurumsallaşmasını değerlendirmede kullanılan başlıca ölçütleri kavrayabilmesi Bu ölçütlerden hareketle Türk siyasi partilerinin kurumsallaşma düzeylerine yönelik yorumlarda bulunabilmeleri şeklindedir 2 Öğrenme Hedefleri 5. Siyasi Partilerde Kurumsallaşma 5.1. Kurumsallaşma – Siyasal Gelişme İlişkisi 5.2. Samuel Huntington’un Kurumsallaşma Ölçütleri 5.2.1. Uyarlanabilirlik 5.2.2. Karmaşıklık 5.2.3. Özerklik 5.2.4. Tutarlılık GİRİŞ Bugünkü derste siyasi partileri somutlaştırma doğrultusundaki çabamıza; partilerin kurumsallaşmasına yönelik teorik bilgilerden hareketle devam edilecek. Bu doğrultuda ilk olarak «Kurumsallaşma» kavramı ve «Kurumsallaşma - Siyasal Gelişme» ilişkisi üzerinde durulacak. Kurumsallaşma ve siyasal gelişme kavramları açıklanırken bunlarla demokrasi arasındaki ilişki hakkında da bilgi aktarımında bulunulacak. Ardından da siyasi partilerin kurumsallaşması konusunda başlıca teorik yaklaşım olarak kabul edilen Samuel Huntington’ın kurumsallaşma ölçütlerine göz atılacak. Yrd. Doç. Dr. Köksal ŞAHİN Bir siyasi partinin kurumsallaşması ifadesiyle ne kast edildiğini fark edebileceksiniz. KURUMSALLAŞMA – SİYASAL GELİŞME İLİŞKİSİ Kurumsallaşma kısaca; bir araya gelmenin kalıcı olması şeklinde ifade edilebilir. Dikkat edilirse bu durum bir örgütün kişilere ve özel şartlara bağımlı olmaktan kurtulması anlamını da içermektedir. Kurumsallaşma aynı zamanda bir kuruma ait fonksiyonların; yerleşmiş ve tekrar gören konuma ulaşmasıdır. Bu aşamada fonksiyonlar ve usuller kalıcılık kazanacaktır ki bu durum yapılanların itibar gördüğünün de göstergesidir. Toplumsal hayat içinde kritik görevler üstlenmiş kurumların kurumsallaşması tüm bu bahsedilenlerden ötürü son derece önemlidir. Yrd. Doç. Dr. Köksal ŞAHİN Bir siyasi partinin kurumsallaşması ifadesiyle ne kast edildiğini fark edebileceksiniz. KURUMSALLAŞMA – SİYASAL GELİŞME İLİŞKİSİ Siyasal hayat içinde demokratik kurumların ve başta da siyasi partilerin kurumsallaşması siyasal gelişme ve istikrar açısından büyük önem taşımaktadır. Siyasal gelişme ise; siyasal sistemin sorun çözme ve refah sağlama gücünün korunması ve/veya artması şeklinde ifade edilebilir. Tahmin edileceği üzere böyle bir süreç her şeyden önce siyasal kurumların iyi işlemesi ile yakından alakalıdır. Unutulmamalıdır ki; siyasi sistem içindeki başlıca kurum olan partiler ne kadar kurumsallaşırlarsa, demokrasinin varlığı açısından büyük önem taşıyan işlevlerini o kadar iyi bir şekilde yerine getirebilirler. Bu durumu bir siyasal gelişme göstergesi olarak da ele almak mümkündür. Yrd. Doç. Dr. Köksal ŞAHİN Siyasi partilerin kavrayacaksınız. kurumsallaşmasını değerlendirmede kullanılan başlıca ölçütleri Samuel Huntington’un Kurumsallaşma Ölçütleri Huntington’a göre siyasal örgüt ve usullerin kuvveti kurumsallaşma düzeylerine göre değişir. Siyasal partilerin kurumsallaştıkları ölçüde kuvvetlenecekleri ve bu arada da genel manada siyasal gelişmeye katkı sağlanacağı görüşündedir. Huntington’ın siyasal gelişme teorisinden hareketle siyasi partilerin kurumsallaşma düzeyini belirleyen kriterler (ölçütler) olarak ise şunlardan bahsetmek mümkündür: Uyarlanabilirlik Karmaşıklık Özerklik Tutarlılık Yrd. Doç. Dr. Köksal ŞAHİN Siyasi partilerin kavrayacaksınız. kurumsallaşmasını değerlendirmede kullanılan başlıca ölçütleri Samuel Huntington’un Kurumsallaşma Ölçütleri UYARLANABİLİRLİK Bir siyasi parti değişen çevresel şartlara karşı kendini uyarlayabiliyorsa kurumsallaşma yönünde önemli bir merhale kat etmiş demektir. Eğer ki bir partinin kendini değişen çevresel şartlara uyarlama yeteneği zayıfsa (parti bükülmez nitelikteyse) henüz tam anlamıyla kurumsallaşamadığı söylenebilir. Uyarlanabilirlik gücünün siyasal partinin yaşı ile yakından alakalı olduğunu söylemek mümkündür. • Siyasi partilerin yaşı konusu da Huntington’un kurumsallaşma ölçütlerinden hareketle “Kronolojik Yaş” ve “Kuşaksal Yaş” şeklinde iki açıdan ele alınabilir. Yrd. Doç. Dr. Köksal ŞAHİN Siyasi partilerin kavrayacaksınız. kurumsallaşmasını değerlendirmede kullanılan başlıca ölçütleri Samuel Huntington’un Kurumsallaşma Ölçütleri Bir siyasi partinin kronolojik yaşı kavramı ile kast edilen kuruluşundan itibaren toplam var oluş süresidir. Bu süre ne kadar fazlaysa siyasi partinin uyarlanabilirlik yeteneğinin, dolayısıyla kurumsallaşma düzeyinin de yüksek olması muhtemeldir. Bir siyasi partinin kuşaksal yaşı ise lider tabakasının (parti üst yönetiminin) kaç kere değiştiği ile alakalıdır. Kuşaksal yaşın ileri olması partinin en tepesindeki yönetici takımın (genel başkan ve yakın çalışma arkadaşlarından oluşan ekibin) değişmesiyle alakalıdır. Huntington’a göre; bir siyasi partinin başında hala ilk (kurucu) lider ve ekibi bulunmaktaysa uyarlanabilirlik bu partide şüpheli durumdadır. Yrd. Doç. Dr. Köksal ŞAHİN Siyasi partilerin kavrayacaksınız. kurumsallaşmasını değerlendirmede kullanılan başlıca ölçütleri Samuel Huntington’un Kurumsallaşma Ölçütleri Uyarlanabilirlik ölçütü ile ilgili olarak siyasi partilerin “Fonksiyonellik” gücünden de bahsetmek gerekir. Varlık sebebi konumundaki fonksiyonları gündemden düşüren çevresel şartların oluşması bir siyasi parti için aşılması gereken büyük bir kriz anlamına gelir. Böyle bir durumda yeni çevresel şartları iyi okuyabilmek ve yeni fonksiyonlar üstlenebilmek bir siyasi parti adına kritik bir hamle olacaktır. Böyle bir hamlenin yapılması önemli bir kurumsallaşma göstergesi olarak değerlendirilmektedir. Yrd. Doç. Dr. Köksal ŞAHİN Siyasi partilerin kavrayacaksınız. kurumsallaşmasını değerlendirmede kullanılan başlıca ölçütleri Samuel Huntington’un Kurumsallaşma Ölçütleri KARMAŞIKLIK Bu ölçüte göre; bir siyasi parti örgütsel manada ne kadar karmaşık bir yapıya sahipse ve bu karmaşık yapıyı bir sorun olmaksızın yönetebiliyorsa o düzeyde kurumsallaşmış kabul edilmektedir. • Çünkü böyle bir yapı sayesinde fonksiyonel uyum (kendini uyarlama) ve badireleri atlatma gücü yüksek olmakta, partinin ömrü uzamaktadır. Kurumsallaşmanın karmaşıklık boyutuna sahip olan siyasal partilerde amaçlar noktasında tek düzelik gibi bir riskle karşı karşıya kalma zayıf bir ihtimaldir. Ayrıca karmaşık örgütsel yapı sayesinde bir siyasal parti fonksiyonsuz kalma tehlikesinden de uzaklaşabilir. Yrd. Doç. Dr. Köksal ŞAHİN Siyasi partilerin kavrayacaksınız. kurumsallaşmasını değerlendirmede kullanılan başlıca ölçütleri Samuel Huntington’un Kurumsallaşma Ölçütleri ÖZERKLİK Özerklik derecesi ile bir siyasal partinin kendisine yakın sosyal gruplar karşısında bağımsız hareket edebilme gücü kast edilmektedir Bir siyasal parti; elbette ki iş çevreleri, fikir kulüpleri, hemşeri dernekleri gibi sivil toplum kuruluşları ile etkileşimde olacaktır. İşte bunların etki ve baskısı altında kalıp kalmama düzeyi önemli bir kurumsallaşma göstergesi olarak kabul edilmektedir. Bir siyasi partinin tek bir sosyal gruba dayanmaması özerkliği hususunda bir avantaj olarak görülmekte. Çünkü bir tek sosyal grubun (işçiler ya da çiftçiler ya da esnaflar) sözcüsü konumunda olan partilerin bu sosyal grupla özdeşleşme ihtimali yüksek olmaktadır. Yrd. Doç. Dr. Köksal ŞAHİN Siyasi partilerin kavrayacaksınız. kurumsallaşmasını değerlendirmede kullanılan başlıca ölçütleri Samuel Huntington’un Kurumsallaşma Ölçütleri TUTARLILIK Bir siyasal partide; söylem birliği mevcutsa, alınan kararlar ve amaçlarda genel bir konsensüs (uzlaşma) söz konusuysa tutarlılık vardır ve partinin kurumsallık düzeyi yüksektir. Tutarlılığın sadece parti idarecileri arasında değil, parti üst yönetimi ile parti tabanı arasında da söylemsel bir uyumu gerektirdiği belirtilmelidir. Tutarlılığı yüksek olan partilerde temel amaçlar ve fonksiyon bağlamında güçlü bir anlaşma (konsensüs) yerleşmiştir. Tutarlılık parti yönetimi ile seçmenler arasındaki iletişimin pekişmesini, karşılıklı güvenin artmasını sağlayabilir. Yrd. Doç. Dr. Köksal ŞAHİN Siyasi partilerin kavrayacaksınız. kurumsallaşmasını değerlendirmede kullanılan başlıca ölçütleri SIRA SİZDE SIRA SİZDE : Sıra Sizde: Türk siyasal hayatında yer alan (yada almış) herhangi bir partiyi burada bahsedilen kurumsallaşma ölçütlerinden herhangi biri bağlamında analiz etmeye çalışın. Yrd. Doç. Dr. Köksal ŞAHİN 1- Huntington’un dile getirdiği “Kronolojik Yaş Ölçütü” nden hareket edildiğinde ülkemizde uyarlanabilirlik niteliği en yüksek olması muhtemel olan parti olarak aşağıdakilerden hangisi gösterilebilir? a) CHP b) DP c) MHP d) AKP 2- Samuel Huntington’a göre siyasal gelişmede etkili olan başlıca faktör aşağıdakilerden hangisidir? a) Modernleşme b) Sanayileşme c) Kurumsallaşma d) Hiçbiri Siyasi Partilerde Kurumsallaşma İyi çalışmalar.. Derslerinizde başarılar….
