Bilimsel Araştırma Yöntemleri

24.10.2017
Bilimsel Araştırma
Yöntemleri
Nitel Araştırma Modelleri
1
Neler Öğreneceğiz?
 Nitel Araştırma Yöntemleri




Durum Çalışması
Olgubilim
Etnografya
Gömülü Teori
2
1
24.10.2017
Nitel Araştırmalar
 Nicel yaklaşım ve sosyal bilimler?
 Sınav kaygısı ile başarı arasında ilişki var mıdır?
 Sınav kaygısı yüksek bireylerin okul ve ders başarısı hakkındaki düşünceleri
nelerdir?
3
Nitel Araştırmalar
 Bir olay veya olgunun nitel veriler yardımıyla ayrıntılı bir şekilde ele
alındığı nasıl sorusuna yanıt arandığı araştırma türüdür.
 Başka bir deyişle nitel araştırma, kuram oluşturmayı temel alan bir
anlayışla sosyal olguları bağlı bulundukları çevre içerisinde araştırmayı
ve anlamayı ön plana alan bir yaklaşımdır. (Yıldırım ve Şimşek, 2000,
s.19).
4
2
24.10.2017
Nitel Araştırmaların Temel Özellikleri
 Nitel bir araştırmada araştırma problemine yaklaşım aşağıdaki şekilde
özetlenebilir;
 Araştırmacının Katılımcı Rolü
 Bütüncül Yaklaşım
 Bağlamında İnceleme
 Araştırma Deseninde Esneklik
 Nitel Veri ve Veri Toplama Teknikleri
5
Nitel Araştırmaların Temel Özellikleri:
Nitel Veri
 Nitel araştırmalarda kullanılan veriler türü itibari ile nitel, yapısı itibari ile
süreksizdir.
 Nitel veriler; metin, belge, doküman, resim, ses kayıtları, video kayıtları
v.b. Biçimlerde olabilir.
 Nitel araştırmalarda kullanılan analiz teknikleri de toplanan verinin
yapısına uygun olarak seçilmektedir.
6
3
24.10.2017
Nitel Araştırmaların Temel Özellikleri :
Veri Toplama Teknikleri
 Nitel araştırmalarda kullanılan başlıca veri toplama teknikleri;
 Gözlem
 Katılımcı-Katılımsız
 Görüşme
 Bireysel-Grup
 İnceleme
 Doküman-Materyal
7
Nitel Araştırma Modelleri
Nitel Araştırma Yöntemi
Durum Çalışması
Fenomenoloji
Etnografya
Gömülü Teori
8
4
24.10.2017
Durum Çalışması
(Örnek Olay)
Nitel Araştırma Modelleri
9
Nitel Araştırma Modelleri:
Örnek Olay
 Araştırmalarda durum çalışmaları bir olayda meydana gelen ayrıntıları
tanımlamak ve görmek, bir olaya ilişkin olası açıklamaları geliştirmek ve bir olayı
değerlendirmek amacıyla kullanılır (Gell, Brog ve Gell, 1996).
 Durum çalışmaları temel olarak, belirli bir ünitenin, konunun, kavramın
derinlemesine kendisi ve çevresi ile ilişkilerini belirlemeyi ve o ünite, konu ve
kavram hakkında bir yargıya varmayı, ne sorusundan çok, nasıl ve niçin
sorularına cevap üretmeyi amaçlamaktadır (Kohlbeacher, 2006).
10
5
24.10.2017
Nitel Araştırma Modelleri:
Örnek Olay
 Durum çalışması tek bir bireye, gruba ya da bütün topluma odaklanabilir. Bu
yaklaşım birden fazla veri teknolojilerini, tarihler, belgeler, sözlü tarih,
derinlemesine görüşmeler ya da katılımcı gözlemleri kullanabilir.
 Toplanan veriler incelenen olay, durum için geçerli olup genelleme amacı taşımaz
ancak benzer çalışmaların yapılmasının ardından (örnek olay sayısının artması)
genellenebilirlik sağlanabilir.
11
Nitel Araştırma Modelleri:
Örnek Olay
Güçlü Yanları
 Olayları derinlemesine inceleme imkanı sağlar.
 Olayların “Nasıl” ve “Niçin” olduğunu açıklar.
 Değişimi anlamayı ve açıklamayı sağlar.
 Esnektir.
 Araştırmacıya olayları daha iyi anlaması için katılım şansı vermektedir.
12
6
24.10.2017
Nitel Araştırma Modelleri:
Örnek Olay
Sınırlılıkları
 Analiz edilecek çok fazla dokümanın olması
 Araştırmacının öznel yargılarına da yer verebilme ihtimali
 Genellenebilir olmaması
 Bulguların kullanışlılığı, bulguların birbirine benzer olması
 Bir durumdan farklı sonuç çıkarma yollarının olması
13
Fenomenoloji
(Olgubilim)
Nitel Araştırma Modelleri
14
7
24.10.2017
Nitel Araştırma Modelleri:
Olgubilim
 Fenomenoloji olarak da adlandırılır. Olguların varlığını
Olgu, bilimsel verilere
inceleme ve tanımlama yöntemidir. Bir başka deyişle olgu
dayalı, kanıtlanabilir
“gerçek midir?” sorusuna yanıt arar.
özellikteki bilgidir.
 Bu yaklaşıma göre olgular için tek bir gerçeklik yoktur.
Olgular bağlamına göre değişkenlik gösterebilir.
15
Nitel Araştırma Modelleri:
Olgubilim - Örneklem
 Örnekleme dahil edilecek birey sayısı genellikle 10’u geçmemelidir. Bu tür
çalışmalarda uzun görüşmeler, hatta birden fazla seans gerektiren
görüşmeler söz konusu olacağı için örneklemin sınırlı kalması doğaldır
(Yıldırım ve Şimşek, 2006).
16
8
24.10.2017
Nitel Araştırma Modelleri:
Olgubilim – Veri Toplama Süreci
 Veri toplama süreci üç aşamadan oluşmaktadır. Bunlar (Sanders, 1982; Akt Baş
ve diğ., 2008).
 1.Bireylerle derinlemesine, yarı yapılandırılmış, sözlü görüşmeler yapılmalı,
bunlar kaydedilmeli ve çözümlenmelidir. Görüşmelerin kaydedilmesi önemlidir.
 2.Olgulara ilişkin anlamlandırmalar yapabilmek için bireylerden deneyimlerini
ayrıntılı bir şekilde yazmaları istenmelidir.
 3.Katılımcı gözlemci teknikleri kullanılarak bireyin araştırılan olguya ilişkin algıları
gözlemlenmelidir.
17
Nitel Araştırma Modelleri:
Olgubilim - Örnek
 Örneğin; kız öğrencilerin düşük okullaşma oranı bir olgu olabilir. Kız öğrenciler için
okullaşma oranının düşük olmasına ilişkin yapılan araştırmalar çeşitli
değişkenlerin (coğrafi bölge, ailenin sosyo-ekonomik durumu, hangi sınıf
düzeylerinde okulun terk edildiği, başarı durumu vb.) bu sonuç ile ilişkisini
gösterebilir. Ancak başarılı olan kız öğrencilerin okulu terk etme nedenlerinin neler
olduğu, ilköğretim beşinci sınıftan sonra terk etme oranının niye arttığı, hangi
koşulları düzeltmenin bu oranı düşüreceği, ailelerin bu konuya ilişkin görüşleri vb.
konularda yeterli bilgiye sahip olunamayabilir (Büyüköztürk ve diğ., 2011).
18
9
24.10.2017
Etnografya
Nitel Araştırma Modelleri
19
Nitel Araştırma Modelleri:
Etnografya
 Bir toplumun kültürü, bir kurumun kültürü, bir arkadaşlık grubunun kültürü ya da
belirli bir amaç ya da neden ile bir araya gelen bireylerin oluşturduğu kültür ortak
oluşturulmuş bir gerçeklik bütünü olarak nitel araştırma açısından ilginç ve
önemli bir çalışma konusudur (Yıldırım ve Şimşek, 2006).
20
10
24.10.2017
Nitel Araştırma Modelleri:
Etnografya
 Etnografi, etno (insan) ve grafi (tanımlama, tasvir etme) kelimelerinden
oluşmaktadır. İnsan topluluklarının ilişkilerini ve davranışlarını kendi
ortamlarında gözleme, belgeleme ve yorumlamayı içeren bir yöntemdir (Baş ve
diğ., 2008).
 Etnografya araştırmalarının temelleri, tüm toplumlardaki insan davranışlarının
benzerlikleri ve farklılıklarını anlamaya ve açıklamaya yönelik olan antropoloji
bilimine dayanmaktadır.
21
Nitel Araştırma Modelleri:
Etnografya
 Araştırmacı incelediği toplulukla en az bir yıl süreyle yaşamalı, yerel dili
kullanmalı, kendi kültüründen olan kişilerden soyutlanmalıdır. Böylece kişi,
topluluğu tanımlamada “onlar” kavramından “biz” kavramına bir geçiş yaşayacak
ve bu durum araştırmacıya kültürü ve davranışları anlama, anlamlandırma ve
yorumlamada bir iç görü sağlayacaktır (Neuman, 2010; Çev. Özge).
22
11
24.10.2017
Nitel Araştırma Modelleri:
Etnografya
 Etnografya araştırmaları, bireylerin günlük deneyimlerini
gözlemleyerek, bireylerle ve onlarla ilgili diğer kişilerle
Doğallık
görüşme yaparak belgelenmeye dayanır ve amacı, bir
durum, bir topluluk hakkında genel bir çerçeveye
Kavrayış
ulaşmaktır (Fraenkel, Wallen ve Hyun, 2012).
Keşif
23
Nitel Araştırma Modelleri:
Etnografya – Veri Toplama Süreci
 Etnografya araştırmalarında kişilere yüz yüze görüşmelerde olduğu gibi genel olarak
belirli bir yargıya ilişkin ne düşündükleri, ne hissettikleri sorulmamaktadır.
Araştırma sürecinde gözlemler not olarak kaydedileceği gibi, video kayıtları, sesli,
kayıtlar ve fotoğraflar gibi farklı medyalar kullanılarak da kaydedilebilmektedir (Baş
ve diğ., 2008).
 Gözlem, Görüşme ve Doküman İncelemesi
24
12
24.10.2017
Nitel Araştırma Modelleri:
Etnografya – Veri Toplama Süreci
 Gözlem katılımcı veya katılımcı olmayan türden olabilir. Ancak katılımcı gözlem
yapan araştırmacının kendi varlığının doğal ortamı ve dolayısıyla kültürü nasıl
etkilediği konusunda farkındalık geliştirmeli ve bu etkileri en aza indirmek için çaba
göstermelidir (Yıldırım ve Şimşek, 2006).
25
Nitel Araştırma Modelleri:
Etnografya – Sınırlılıklar
 Bu araştırma modeli genellikle araştırmacıların belirli gözlemlerine ve yorumlarına
dayandığından (nadir olarak ortaya çıkan sayısal veriler dışında) araştırmacıların
kanaatlerinin geçerliğini saptamaları oldukça zordur. Bunun sonucu olarak
gözlemcilerin önyargılarını elemine etmek de genellikle imkânsızdır.
 Genelleme yapılamaz.
 Araştırma planının hazırlanması ve bu plana tam olarak uyulması oldukça güçtür.
(Fraenkel, Wallen ve Hyun, 2012).
26
13
24.10.2017
Gömülü Teori
Nitel Araştırma Modelleri
27
Nitel Araştırma Modelleri:
Gömülü Teori
 Gömülü teori, sosyal bilimlerde araştırma yürütme sürecinde verilerin sistematik
analizi ile teori geliştirmeye vurgu yapan nitel araştırma yöntemidir (Fraenkel,
Wallen ve Hyun, 2012).
28
14
24.10.2017
Nitel Araştırma Modelleri:
Gömülü Teori
 Sembolik etkileşimcilik ilkelerini kullanarak iki Amerikan bilgini, Glaser ve
Strauss nitel veri toplanmasının ve analizinin sürecini daha sistematik ve
detaylı olarak açıklamışlardır. Çalışmalarının nihayetinde insanın
davranışları kelimeleri ve hareketleri arkasında gömülü olan geliştirilmiş
teoriyi yansıtmak için “Gömülü Teori” adıyla bir metot geliştirmişlerdir
(Goulding, 2002).
29
Nitel Araştırma Modelleri:
Gömülü Teori
 Gömülü teorinin özellikleri şunlardır (Baş ve Akturan, 2008);
 Gömülü teori bir karşılaştırma (comparison) ve indirgeme (reduction)
sürecidir. Bu yöntemde teori geliştirilirken araştırma sürecinde elde
edilen veriler doğrultusunda kavramlar tanımlanmaktadır.
30
15
24.10.2017
Nitel Araştırma Modelleri:
Gömülü Teori
 Daha sonra bu tanımlanmış kavramların dikkatli ve duyarlı bir biçimde gözden
geçirilmesi, karşılaştırılması ve indirgenmesi gerekmektedir.
 Bu da gömülü teori sürecini bir karşılaştırma ve indirgeme süreci yapmaktadır
(Wimpenny ve Grass 2000, akt Baş ve diğ., 2008)
31
Nitel Araştırma Modelleri:
Gömülü Teori
 Gömülü teori tanımlayıcı bir araştırmadır. Zira bu yaklaşımda
insanların eylemlerini zaman ve mekandan bağımsız olarak
açıklayabilecek kavramlar oluşturmaya çalışılmaktadır.
 Gömülü teori herhangi bir bilginin olmadığı bir alanda yürütülebileceği
gibi, araştırma olgusuna ilişkin biraz bilginin olduğu ancak yeni bakış
açısının üretilmek istendiği alanlarda da kullanılmaktadır.
32
16
24.10.2017
Nitel Araştırma Modelleri:
Gömülü Teori
 Gömülü teorinin diğer nitel araştırma yöntemlerinden farklılıkları (Goulding,
2002);
 Gömülü teoride vurgu teori oluşturma ve geliştirme üzerinedir.
 Bir çok nitel araştırma sonucu kısmi tanımlama içermektedir (durum çalışması ve
olgubilimde olduğu gibi).
 Gömülü teori, anlamlara ve yaşantılara odaklanması açısından fenomenoloji
geleneğine yakındır. Ancak, olgulara ilişkin kuramlar ortaya koymaktadır. Var olan
kavramlara ve anlayışa özgü bir katkı söz konusudur (Yıldırım ve Şimşek, 2008).
33
Nitel Araştırma Modelleri:
Gömülü Teori
 Gömülü teorinin diğer nitel araştırma yöntemler ile benzerlikleri;
 Nitel araştırmanın diğer türleri gibi veri kaynakları genellikle aynıdır. Bunlar en
yaygın olarak görüşme ve gözlemdir (Goulding, 2002).
34
17