llköğrenim çağı denebilecek olan bu dönemin dışında

— 22 —
llköğrenim çağı denebilecek olan bu dönemin dışında bulunan kişilerden okur - yazar olmayanların çe­
şitli kurslara veya okullara devama özendirilmeleri, hatta zorlanmaları şüphesiz kanunî bir düzenlemeyi ge­
rektirir. Maddenin 5 inci fıkrası, kanun koyucuya bu yolda direktif mahiyetindedir.
Bir taraftan öğrenim hakkı, diğer taraftan ilköğretim mecburiyeti ve okur - yazarlığı yaygınlaştırmak yü­
kümü, Devlete bu çağda bulunanların, özellikleri olanlar dahil öğrenimini sağlayacak öğretim kurumlan kur­
mak ödevini yükler. Sakatlar için, sağırlar, körler, dilsizler vb. şahıslar için okullar, merkezler kurmak 42 nci
maddenin amacına ulaşması için gerekli görülmektedir.
Eğitim ve öğretim, Devletin gözetim ve denetimi altındadır.
Devletin gözetim ve denetimi, eğitim ve öğretimin sağlanmasının, güvenlik altında gerçekleşmesinin temel
şartıdır.
Devlet, eğitim ve öğretimin yapılmasını sağlayacak ve muhtevasını da denetleyecektir. Bu denetimin çer­
çevesi, eğitim ve öğretime katılanların tümünün Anayasaya sadakatini temin etmektir. Eğitim ve öğretim öz­
gürlüğü, hiçbir şekilde Anayasanın temel felsefesine ve ilkelerine aykırı davranmanın bahanesi olamaz. Dev­
let, bu özgürlüğün kullanılmasında, Atatürk ilkelerine çağdaş bilim ve eğitim esaslarına uyulmasını gözete­
cektir.
özel okulların kurulması da Anayasada kabul edilmiştir, özel okulların kurulması serbesttir, özel okul­
lar, Devlet okulları ile erişilmek istenen seviyeye uygun olmak zorundadırlar. Devlet bu amacı sağlayacak
tedbirleri almakla yükümlüdür.
özel yüksekokulların kurulması da serbesttir. Çünkü üniversiteler ile ilgili 165 inci maddede sadece üni­
versitelerin kurulması Devlet tekelimde bırakılmıştır.
Maddenin 8 inci fıkrası Devlete, maddî imkandan yoksun olan başarılı öğrencilere burslar ve başka yol­
larla gerekli yardımları yapma ödevini yüklemektedir. Bu ödevin, öğrenimlerin başarı ve kabiliyetleri ölçü­
sünde devam edeceği de fıkrada hükme bağlanmıştır. Bu fıkra hükmünün bir amacı da, Devlet dışında burs
vermeyi meslek edinmiş olan çeşitli hukukî yapıdaki kuruluşun, gençler üzerindeki olumsuz etkilerinin ön­
lenmesi ödevini Devlete yüklemektir.
Maddenin son fıkrası meslekî eğitimin millî ekonomiye, sanayi ve tarım ile hizmet ihtiyaçlarına uygun
olmasını sağlama ödevini Devlete yüklemektedir.
MADDE — 43
Mülkiyet ve miras hakları
Madde, birbirine yakın ve birbirleriyle ilgili iki temel hakkı, mülkiyet ve miras haklarını birlikte düzen­
lemiştir. Bu birlikte düzenleme 18 inci yüzyıldan beri gelen geleneğin sonucudur.
Anayasa hem mülkiyet hakkını hem miras hakkını Anayasal bir müessese olarak teminat altına almakta­
dır.
Maddede mülkiyet ve miras haklarının, diğer temel haklar gibi ve onlar derecesinde düzenlenmiş ve Ana­
yasa güvencesine bağlanmıştır.
Madde bundan sonra mülkiyet ve miras haklarının kamu yararı amacı ile sınırlandırılabileceğine işaret
etmiş; daha sonra mülkiyet hakkının kullanılmasının toplum yararına aykırı olamayacağını hükme bağlamış­
tır.
Mülkiyet hakkı Devletten önce de var olan bir gerçek olması itibariyle (Maunz - Dürig - Herzog - 5cholz, Grundgesetz, Kummentar, Art. 14, N. 5) ekonomik ve sosyal haklar arasında değil de, kişinin temel
hakları arasında düzenlenmesi düşünülebilirse de, Komisyon şimdiki düzenlemenin yerinde olduğu sonucu­
na varmıştır.
Mülkiyetin Anayasa güvencesi altına alınması, yine Anayasanın komünizmi, faşizmi ve din temeline daya­
nan Devlet kurmayı yasaklayan hükümleriyle birlikte karşılaştırılınca, mülkiyetin bu şekildeki himayesinin
bir ölçüde ekonomik sistem tercihi bakımından da bir gösterge teşkil etmektedir. Kısaca, özel mülkiyetin özel­
likle üretim araçları üzerindeki özel mülkiyetin yok edilmesi, inkâr edilmesi de önlenmiştir. Kamu yararının
bulunduğu hallerde rayiç bedel ödenmek suretiyle kamulaştırma ve devletleştirme mümkündür ve Anayasa­
da 47 ve 48 iooi maddelerde düzenlenmdştir.
Millî Güvenlik Konseyi
(S. Sayısı : 450)