47 BP ve Shell`in aynı devreler için 19,5 olan indirimi 5,5

M. Meclisi
B : 47
BP ve Shell'in aynı devreler için 19,5 olan
indirimi 5,5 cent ilâvesiyle 25 cente ve yine
ikinci devre için 24,5 cent olan indirimi yarım
cent ilâvesiyle 25 cente iblâğ edilmiştir.
Ayrıca, Mobil ve Shell şirketleri 1.3.1966
tarihinden 31 . 8 . 1967 devresi içinde ithal
ettikleri hampetrolde tatbik etmekte oldukları
35 cent indirim yerine 40 centlik bir indirim
yapmayı kabul ettiklerinden bu devre zarfın­
da yapılmış -ithalât için indirim farkından tahassul edecek meblâğı farazi transfer yolu ile
şirketleri tarafından transfer edilecek meblağ­
lardan mahsubetmeyi de kabul etmiş bulunmak­
tadırlar.
indirim müzakereleri nisbetlerinin bugün­
kü dünya petrol ekonomisi ve Türkiye'nin millî
menfaatleri yönünden değerine gelince; yapı­
lan indirim varil başına 40 cent olup ithal edi­
len hampetrolün FOB fiyatlarına göre yüzde
itibariyle nisbetleri değişmektedir. Bu nisbetler'Katar hampetrolünde % 20,50; Kerkük
hampetrolünde ise % 18,10 dur. Evvelce, BP
ve Shell şirketleri Katar petrolü ithal etmiş
bulunmaktalar ise de Orta - Doğu buhranı ve
Süveyş kanalının kapanması sebebiyle Basra
Körfezinden nakliyat yapılamadığı cihetle bizzarure Doğu - Akdeniz limanlarından Kerkük
hampetrolü ithal edilmektedir. Bu itibarla yüz­
de itibariyle indirim nisbeti Katar hampetrolüne göre düşük olmakla bareber son hâdise­
ler sebebiyle tanker navlun fiyatları yükselmiş
bulunduğundan varil başına 5 cent daha indi­
rim sağlanması da döviz tasarrufu bakımından
memleketimiz için mühim bir kazanç olmuştur.
Diğer taraftan 15 . 6 . 1964 tarihinde Mobillde başlıyan indirimin 19,5 veya 19,89 centten
25 cente çıkarılması ve bunun 35 centlik indiri­
min sağlandığı tarihe kadar kabul ve teşmili
de adı geçen şirketlerin transfer haklarından
tenzilât icrasını gerektiren ve binnetice döviz
tasarrufu temin eden bir faktör olarak müta­
lâa edilmektedir.
. 28 . 10 . 1967 tarihli Resmî Gazetede ya­
yınlanan 6/8957 sayılı Karar , bir taraftan
ATAŞ Grupu Rafineri şirketlerinin mahsul fi­
yatlarında yapacakları indirimi tesbit eder­
ken, diğer taraftan da 1964 yılında başlıyan
hampetrol fiyat indirimi müzakerelerini bir
neticeye bağlamış ve kısmen evvelce yapılan
indirimleri makabline de teşmil etmek sure-
21 . 2 . 1968
O :4
tiyle 1 573 152 dolar döviz sağlamıştır. Bu­
na göre Mobil, 1 129 772, Shell 227 048,
BP. de 216 332 dolar tutaarmda munzam bir
indirimi kabul etmişlerdir. Ancak, gravite ve
navlun farkları hasabiyle geçmişe ait net dö­
viz tasarrufumuz 1 375 102 dolar olmaktadır.
Şimdi, asıl münakaşa konusu bulunan hampetrolden sağlanan indirimin mahsullere inti­
kali konusuna geliyorum.
3 . 5 . 1965 tarih ve 12 sayılı İktisadi Ku­
rul karan ile hampetrol fiyatlarındaki indiri­
me muvazi olarak ürün fiyatları da ayarla'narak aradaki farkın aktarılması maksadiyle
bir fon teşkili ve bu husustaki kararnamenin
Maliye Bakanlığınca ihzarı kararlaştırılmış
idi. Bu karar üzerine Enerji ve Tabiî Kay­
naklar ile Maliye bakanlıkları ve Petrol Dairesi
temsilcileri arasında tanzim olunan 22 -Ka­
sım -1965 tarihli Protokol gereğince ithal ham
petrolü fiyatında sağlanan tenzilâtın 6/2394
sayılı Kararla tesis olunan akar - yakıt istik­
rar fonu hesabi yoliyle Hazineye aktarılması­
nın şimdilik maksadı temine 'kafi geleceği
neticesine varılarak sonunda 29 . 3 . 1966 ta­
rihli Resmî Gazetede yayınlanmış olan 6/6181
sayılı Kararname tanzim edilmiş idi. 29 .3 .1966
tarihinde yürürlüğe giren bu kararname aslın­
da akar yakıt fiyat istikrar fonu hesabının «
ihdasına ve işleyiş şekline ait esasların ikinci
maddesini değiştirmektedir.
Kararname ile değiştirilen sözü gecen ikinci
maddenin
ikinci fıkrası son
değişiklikle
şu şekli almıştır : «Gerçek gümrüksüz
maliyet 29 . 5 . 1962 gün ve 6/500 sayılı
Kararnamenin 2/B maddesinde tanımlanan
FOB, navlun, sigorta,
muayene ücreti
ve Okyanus firesinden
meydana gelen
beynelmilel parite fiyatından Maliye vo Enerji
ve Tabiî Kaynaklar Bakanlığınca her mahsûl
için ayrı ayrı tesbit edilecek nisbetlerin ten­
zili suretiyle bulunur. İşbu kararname maksadı
temine kâfi gelmiyor muydu? Buna cevap ve­
rebilmek için beynelmilel parite fiyatından
her mahsul için ayrı ayrı tesbit edilecek nis­
betlerin tenzilinden sonra, gerçek gümrük­
süz maliyetin hesaplanmasına neden lüzum gö­
rüldüğünü bilmek icabeder. Bu nedenin ce­
vabını 3 . 5 . 1965 tarihli İktisadi Kurul ka­
rarında aramajk gerekir.