Ekonomik Görünüm ve Para Politikaları

Ekonomik Görünüm ve Para Politikaları
Erdem Başçı
Başkan
11 Eylül 2014, Kastamonu
Kastamonu Ticaret ve Sanayi Odası
Genel Değerlendirme

Türkiye’nin dünya ihracatı içindeki payı artmaktadır.

Net ihracat büyümeye ve dengelenmeye olumlu katkı
yapmaktadır.

Merkez Bankası reeskont kredileri yoluyla ihracatımıza
destek sağlamaktadır.

Gıda fiyatlarındaki geçici hareketlerin etkisini
kaybetmesinden sonra enflasyonun düşmeye başlaması
beklenmektedir.

Enflasyon görünümünde belirgin bir iyileşme sağlanana
kadar para politikasındaki sıkı duruş sürdürülecektir.
2
Sunum Planı
I.
Büyüme ve İstihdam
II.
Dış Denge
III.
Enflasyon
IV.
Para Politikası
3
BÜYÜME VE İSTİHDAM
4
Türkiye’nin dünya ihracatındaki payı artmaktadır.
Türkiye İhracat ve İthalat Pazar Payları
Altın Hariç, 12 Aylık Hareketli Ortalama, Yüzde
1,40
1
1,35
0,95
1,30
1,25
0,9
Makroihtiyati
Önlemler
1,20
0,85
1,15
1,10
İthalat Pazar Payı
İhracat Pazar Payı (Sağ Eksen)
0,8
1,05
1,00
Kaynak: TÜİK, World Trade Organization.
0,75
Son Veri: Haziran 2014
5
Halihazırda iki alanda dengeli büyümeyi destekleyici önlemler
alınmıştır.
1)
İhracatı Desteklemeye Yönelik Önlemler
2)
Tasarrufları Arttırmaya Yönelik Önlemler
6
Küresel büyüme ılımlı seyretmektedir.
Toplulaştırılmış Büyüme Oranları*
Gelişmiş Ülkelerde İşsizlik Oranları
(Yıllık Değişim, Yüzde)
(Yüzde)
Gelişmiş Ülkeler
ABD
Gelişmekte Olan Ülkeler
10
14
8
12
Euro Bölgesi
İngiltere
6
10
4
8
2
6
0
-2
4
-4
2
-6
Kaynak: Bloomberg, TCMB.
0
*Toplulaştırma yapılırken ülkeler GSYİH
değerlerine göre ağırlıklandırılmıştır.
Son Veri: 2014 2. Çeyrek.
Kaynak: Bloomberg, TCMB.
Son Veri: İngiltere için Haziran 2014, Euro Bölgesi
için Temmuz 2014, ABD için Ağustos 2014.
7
Ilımlı seyrin 2014 yıl genelinde devam etmesi beklenmektedir.
Büyüme Tahminleri
(Yüzde)
2014
DÜNYA
2,8
Gelişmiş Ülkeler
ABD
Euro Bölgesi
Almanya
Fransa
İtalya
İspanya
İrlanda
Yunanistan
Portekiz
İngiltere
Japonya
2,1
1,0
1,9
0,7
0,1
1,2
2,9
0,3
1,0
3,1
1,5
Gelişmekte olan Ülkeler
Asya-Pasifik*
Çin
Hindistan
Latin Amerika
Doğu Avrupa
Kaynak: Ağustos 2014 Consensus Forecasts.
6,0
7,4
5,4
1,4
1,5
* Japonya hariç.
8
GSYİH ikinci çeyrekte dönemlik bazda sınırlı bir oranda azalmıştır.
GSYiH*
(Mevsimsellikten Arındırılmış)
4,85
4,80
4,75
4,70
4,65
4,60
4,55
4,50
4,45
4,40
1
2
3
2005
Kaynak: TÜİK, TCMB.
4
1
2
3
2006
4
1
2
3
2007
4
1
2
3
2008
4
1
2
3
2009
4
1
2
3
2010
4
1
2
3
2011
4
1
2
3
2012
4
1
2
3
2013
4
1
2
2014
*Doğal Logaritma
9
2014 yılında net ihracat büyümeye olumlu katkı yapmaktadır.
Yıllık GSYİH Büyümesine Katkılar
(Yüzde Puan)
25
Stok Değişimi
Net İhracat
Nihai Yurt İçi Talep
GSYİH
20
15
10
5
0
-5
-10
-15
-20
-25
Kaynak: TÜİK.
Son veri: 2014 2.Çeyrek
10
Zorlu küresel şartlara rağmen ihracat artmaya devam etmektedir.
Altın Hariç İhracat*
(Yıllık Değişim, Yüzde)
30
25
20
15
10
5
0
-5
-10
Kaynak: TİM, TÜİK.
*Ağustos 2014 TİM verisidir.
11
İhracatın ithalatı karşılama oranındaki artış eğilimi sürmektedir.
İhracatın İthalatı Karşılama Oranı
(12-Aylık Kayan Pencereler *, Yüzde)
74
72
70
Makroihtiyati
Önlemler
68
66
Dönem Ortalaması: 63,9
64
62
60
58
Karşılama Oranı (altın hariç)
56
54
Kaynak: TÜİK, TCMB.
* 12-aylık birikimli ihracat /12-birikimli ithalat
Son Veri: Temmuz 2014
12
Son dönemde ihracat talebi önemli ölçüde AB ülkelerinden
gelmektedir.
Ticaret Ortaklarına İhracat
(Ağustos 2014 İtibarıyla Son 3 Aylık Toplam, Yıllık Değişim, Yüzde)
20
10
0
-10
-20
-30
-40
İngiltere
Kaynak: TİM, TCMB.
İspanya
ABD
Almanya
İtalya
Fransa
Rusya
Irak
Son Veri: Ağustos 2014
13
AB ülkelerindeki toparlanma ihracat artışına katkıda
bulunmaktadır.
Toplam İhracat ve AB-27 Ülkelerine Yapılan İhracat
(Altın hariç, Nominal, Yıllık yüzde değişim, 6 aylık hareketli ortalama)
50
AB-27
Toplam
30
10
-10
-30
-50
Kaynak: TÜİK, TCMB.
Son Veri: Temmuz 2014.
14
AB’deki toparlanma ihracat pazar payına da yansımaktadır.
İhracat Pazar Payı*
(6 aylık hareketli ortalama, Yüzde)
60
AB-27
50
40
Avrupa (AB Hariç)
Kuzey Amerika
Asya
Ortadoğu ve Afrika
30
20
10
0
Kaynak: TUİK.
* Altın Hariç.
Son Veri: Temmuz 2014.
15
Türkiye’de istihdam gelişmiş ülkelere kıyasla daha olumlu
seyretmektedir.
Küresel Finansal Kriz Sonrası İstihdam
(2013, 2007=100)
130
Avustralya
Fransa
Yunanistan
İtalya
ispanya
İsviçre
İngiltere
Belçika
Avusturya
120
110
Kanada
Almanya
İrlanda
Japonya
İsveç
Türkiye
ABD
Portekiz
Türkiye
Avustralya
İsviçre
Kanada
Almanya
Avusturya
İngiltere
Fransa
ABD
İtalya
100
90
Portekiz
İrlanda
İspanya
Yunanistan
80
70
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Kaynak: IMF.
16
Son yıllarda Türkiye’de diğer ülkelere göre daha güçlü bir istihdam
artışı gözlenmiştir.
2007-2013 Yılları Ortalama Yıllık İstihdam Artış Oranları
(Yüzde)
Gelişmiş Ülkeler ve Türkiye
Gelişmekte Olan Ülkeler ve Türkiye
5
5
4
4
3
2
3
1
2
0
-1
1
-2
-3
0
-4
Kolombiya
Türkiye
Malezya
Şili
Peru
Endonezya
Brezilya
Filipinler
Meksika
G. Afrika
Mısır
Tayland
Polonya
Rusya
Çek Cum.
İsviçre
Türkiye
Avustralya
Kore
Kanada
Almanya
Avustarya
Belçika
İsveç
İngiltere
Fransa
ABD
Japonya
İtalya
İrlanda
Portekiz
İspanya
Yunanistan
Kaynak: IMF.
Macaristan
-1
-5
Kaynak: IMF.
17
İstihdamdaki artış eğilimi 2014 yılında da devam etmektedir.
İstihdam
(Mevsimsellikten Arındırılmış, Milyon Kişi)
28
27
26
25
24
23
22
21
20
19
18
Kaynak: TÜİK.
Son Veri: Mayıs 2014
18
İşgücüne katılım oranları hızla artmaktadır.
İşgücüne Katılım Oranı
(İşgücü/15+ Nüfus, Mev. Arındırılmış)
51
50
49
48
47
46
45
44
Kaynak: TÜİK
Son Veri: Mayıs 2014
19
İşgücüne yeni katılımlara rağmen işsizlik oranı küresel kriz
öncesindeki seviyelere yakın seyretmektedir.
İşsizlik Oranı
(Mevsimsellikten Arındırılmış, Yüzde)
15
14
13
12
11
10
9
8
7
6
Kaynak: TÜİK.
Son Veri: Mayıs 2014
20
Öncü göstergeler, Euro Bölgesinde iktisadi faaliyette bir miktar ivme
kaybına işaret etmektedir.
Euro Bölgesi İmalat Sanayi ve Hizmetler PMI Endeksi
(Mevsimsellikten Arındırılmış)
65
İmalat
Hizmetler
60
55
50
45
40
35
30
Kaynak: Markit.
Son Veri: Ağustos 2014
21
Öncü göstergeler, Euro Bölgesinde iktisadi faaliyette bir miktar ivme
kaybına işaret etmektedir.
Euro Bölgesi İthalatı ve İş Ortamı Endeksi
(Mevsimsellikten Arındırılmış)
115
110
105
Euro Bölgesi İthalatı*
Euro Bölgesi İş Ortamı Endeksi (BCI, sağ eksen)
3
2
1
0
100
-1
95
-2
90
-3
85
-4
80
-5
Kaynak: Eurostat, Avrupa Komisyonu.
*Reel, 3 aylık hareketli ortalama.
Son Veri: Euro Bölgesi ithalatı Mayıs, Euro Bölgesi iş ortamı endeksi Ağustos verisi.
22
Jeopolitik riskler ve Euro bölgesindeki ivme kaybı ihracata ilişkin
anket göstergelerine de yansımaktadır.
PMI İhracat Siparişleri
Yeni İhracat Siparişleri Beklentisi*
(Mevsimsellikten Arındırılmış)
(Mevsimsellikten Arındırılmış)
60
40
55
30
50
20
45
10
40
0
35
-10
30
-20
25
-30
Kaynak: Markit.
Son Veri: Ağustos 2014.
Kaynak: TÜİK, TCMB.
Son Veri: Ağustos 2014.
*İktisadi Yönelim Anketi: Gelecek üç ay için yeni
ihracat siparişleri beklentiniz. (artacak-azalacak)
23
Yeni kurulan firmaların sayısı 2013 yılı başından beri artmaktadır.
Kurulan Firma Sayısı
(12 Ay Birikimli, Bin Adet)
60
55
50
45
40
35
Kaynak: TOBB.
Son Veri: Temmuz 2014
24
TGA oranları düşük düzeylerde seyretmeye devam etmektedir.
Toplam TGA Oranı
(Yüzde)
7,0
6,5
6,0
5,5
5,0
4,5
4,0
3,5
3,0
2,5
2,0
Kaynak: TCMB.
Son Veri: 29 Ağustos 2014
25
Karşılıksız çek oranları düşük düzeylerini korumaktadır.
Karşılıksız Çek Oranları*
12
12
Karşılıksız Çek Dönüşüm Oranı (Adet)
10
Karşılıksız Çek Dönüşüm Oranı (Tutar)
10
8
8
6
6
4
4
2
2
0
0
Kaynak: TCMB.
*Karşılıksız çek dönüşüm oranları, takas odalarına ibraz edilen ve karşılıksız kalan
çek adet ve tutarının toplam takasa ibraz edilen çek adet ve tutarı içindeki oranı.
Son Veri: Ağustos 2014
26
Reel sektörün dış borçlanmasında vadenin uzadığı gözlenmektedir.
Reel Sektör Dış Borcunun Vade Dağılımı
(Yüzde)
100
90
80
5+ Yıl
70
5 Yıl
60
4 Yıl
50
40
3 Yıl
30
1-2 Yıl
20
10
2013
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
0
Kaynak: TCMB.
27
DIŞ DENGE
28
Türkiye’de tasarruf oranları düşüktür.
2013 Yılı Tasarruf Oranları
(Yatırım/GSYİH, Yüzde)
60
50
40
30
20
10
0
Kaynak: IMF WEO.
29
Türkiye’de tasarruf oranlarının düşük olması cari açığın yüksek
olmasına sebep olmaktadır.
2013 Yılı Cari Denge Oranları
(Cari Denge/GSYİH, Yüzde)
8
6
4
2
0
-2
-4
-6
-8
-10
Kaynak: IMF WEO.
30
Büyümenin 2014 yılında daha dengeli bir şekilde sürmesi
beklenmektedir.
Nihai Yurt İçi Talep ve Gayri Safi Yurtiçi Hasıla
(Mevsimsellikten Arındırılmış, 1998 Sabit Fiyatlarıyla)
33
31
GSYİH
Nihai Yurt İçi Talep
29
27
25
23
21
19
17
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Kaynak: TÜİK, TCMB.
31
Dengelenme süreci öngörüldüğü şekilde devam etmektedir.
İhracat ve İthalat Miktar Endeksleri
(Altın Hariç, Mevsimsellikten Arındırılmış, 2010=100, Çeyreklik)
140
130
İhracat (altın hariç)
İthalat (altın hariç)
120
110
100
90
80
70
1
2
3
2007
4
1
2
3
2008
4
1
2
3
2009
4
1
2
3
2010
4
1
2
3
2011
4
1
2
3
2012
4
1
2
3
2013
4
1
2
2014
Kaynak: TÜİK, TCMB
32
Düşük düzeydeki tasarruf oranlarının artırılması hedeflenmektedir.
Toplam Yurt İçi Tasarruflar
(GSYİH’ye Oran, Yüzde)
20
19
18
17
16
15
14
13
12,6
12
Kaynak: Kalkınma Bakanlığı.
2013 sonrası veriler OVP ve 10. Beş Yıllık Kalkınma Planı’nın hedefleridir.
33
Tasarrufları arttırıcı önlemler alınmaya devam etmektedir.
1)
Yapısal reformlar (Bireysel Emeklilik, vb.)
2)
Mevduat artışını destekleyici önlemler
3)
Basiretli borçlanmaya yönelik önlemler
34
Basiretli Borçlanma
1) Kamu
- Mali Disiplin

2) Bankalar
- Sağlıklı Regülasyon
- Geçmiş Tecrübeler


3) Firmalar
- Geçmiş Tecrübeler

4) Hanehalkı
- Makroihtiyati Önlemler
- Finansal Eğitim

Yeni
35
10. Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda basiretli borçlanmaya özel bir
vurgu yapılmıştır.
Yurt İçi Tasarrufların Artırılması ve İsrafın Önlenmesi Programı
Program Hedefi:
Yurt içi tasarruf oranının yüzde 19’a yükseltilmesi
2. Bileşen: İsrafın Azaltılması ve Mükerrer Tüketimin Önlenmesi
 İsrafın boyutlarının tespit edilmesi

Bilinçli tüketimin yaygınlaştırılması

Çocuklara ve ailelere tasarruf alışkanlığı kazandırılması

İsrafın azaltılması ile ilgili kampanyalar düzenlenmesi
36
10. Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda basiretli borçlanmaya özel bir
vurgu yapılmıştır.
Yurt İçi Tasarrufların Artırılması ve İsrafın Önlenmesi Programı
3. Bileşen: Kredi Düzenlemeleriyle Tasarrufların Özendirilmesi ve Üretken
Yatırımlara Yönlendirilmesi

Tüketici kredilerindeki artışın makro ihtiyati tedbirlerle kontrol altında
tutulması

Kredi kartlarındaki taksitlendirme, ödüllendirme ve limit belirleme
uygulamalarının gözden geçirilmesi

Kredi maliyetlerinin farklılaştırılması ve diğer teşvik edici veya caydırıcı
önlemlerle ticari kredilerin toplam krediler içerisindeki payının artırılması
37
Kredi büyümesindeki yavaşlama büyük oranda tüketici kredileri
büyümesindeki yavaşlamadan kaynaklanmakta iken,
Tüketici Kredi Büyümesi
(13 Haftalık HO, Yıllıklandırılmış, Yüzde)
40
Tüketici Kredileri (2014)
40
Tüketici Kredileri (2007-2013)
Hafta
Kaynak: TCMB.
52
49
46
0
43
0
40
5
37
5
34
10
31
10
28
15
25
15
22
20
19
20
16
25
13
25
10
30
7
30
4
35
1
35
Son Veri Tarihi: 15 Ağustos 2014
Toplam Bankacılık Sektörü (Katılım
Bankaları dahil)
TGA Hariç
38
…ticari kredilerin büyümesi daha güçlü bir seyir izlemektedir.
Ticari Kredi Büyümesi*
(13 Haftalık HO, Yıllıklandırılmış, Kur Etkisinden Arındırılmış, Yüzde)
Ticari Krediler (2014)
Ticari Krediler (2007-2013)
Hafta
Kaynak: TCMB.
52
0
49
0
46
5
43
5
40
10
37
10
34
15
31
15
28
20
25
20
22
25
19
25
16
30
13
30
10
35
7
35
4
40
1
40
Son Veri Tarihi: 15 Ağustos 2014
Toplam Bankacılık Sektörü (Katılım Bankaları dahil), TGA Hariç
Kur Etkisinden Arındırılmış.
39
Kredi büyüme hızı %15 seviyesine yaklaşmaktadır.
Tüketici Kredileri* ve Ticari Krediler
(Yıllık Değişim, Yüzde)
60
60
Tüketici Kredileri
Ticari Krediler (Kur Etkisinden Arındırılmış)
50
50
40
40
30
30
20
20
10
10
0
0
-10
Kaynak: TCMB.
-10
Toplam bankacılık sektörü (Katılım bankaları dahil, TGA Hariç)
*Kredi kartları dahil.
Son Veri: 29 Ağustos 2014
40
Makroihtiyati tedbirler sonrasında bankacılık sektörü finansman
ağırlığını tüketimden yatırım ve üretime kaydırmaktadır.
Ticari Krediler (Kur Etkisinden Arındırılmış)/Tüketici Kredileri*
2,1
2
Makroihtiyati
Önlemler
2,1
2
1,9
1,9
1,8
1,8
1,7
1,7
Kaynak: TCMB.
Toplam bankacılık sektörü (Katılım bankaları dahil, TGA Hariç)
*Kredi kartları dahil.
Son Veri: 29 Ağustos 2014
41
Alınan önlemler sonucunda cari işlemler açığında iyileşmenin
devam etmesi beklenmektedir.
Cari İşlemler Dengesi (CİD)
(12-Aylık Birikimli, % GSYİH)
0,0
Makroihtiyati
Önlemler
-2,0
-4,0
-6,0
-8,0
CİD/GSYİH
CİD/GSYİH (Altın hariç)
-10,0
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2
2003
Cari Açık (Milyar
ABD Doları)
Cari Açık/GSYİH
(Yüzde)
Kaynak: TCMB.
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
0.6
7.6
14.2
21.4
31.8
37.8
40.4
12.2
45.4
75.1
48.5
65.0
0.3
2.5
3.6
4.5
6.0
5.7
5.4
2.0
6.2
9.7
6.2
7.9
Son Veri: 2014 2. Çeyrek.
42
Dış finansmanın kalitesi artmaya devam etmektedir.
Cari Açığın Finansmanı
(12-aylık birikimli, Milyar ABD doları)
100
Portföy ve Kısa Vadeli**
DYY ve Uzun Vadeli*
CA
80
60
40
20
0
-20
Kaynak: TCMB.
*Uzun vadeli sermaye hareketleri banka ve özel sektörün uzun vadeli net kredi kullanımlarını ve
banka, özel sektör ve Hazine’nin tahvil ihraçlarını kapsamaktadır.
**Kısa vadeli sermaye hareketleri banka ve özel sektörün net kısa vadeli kredi kullanımları ve
bankalardaki mevduatları kapsamaktadır.
Son Veri: Haziran 2014.
43
Türkiye’nin kamu borcu diğer ülkelere göre düşük seviyededir.
Gelişmiş Ülkeler ve Türkiye
Gelişmekte Olan Ülkeler ve Türkiye
(GSYİH’ye Oran, Yüzde, 2013)
(GSYİH’ye Oran, Yüzde, 2013)
300
90
80
250
70
200
60
50
150
40
30
100
20
50
10
Avustralya
Türkiye
Avusturya
Hollanda
Almanya
Kanada
İngiltere
İzlanda
Fransa
İspanya
Belçika
ABD
İrlanda
Portekiz
İtalya
Yunanistan
Japonya
Kaynak: IMF Fiscal Monitor
Macaristan
Brezilya
Hindistan
Malezya
Arjantin
Polonya
Meksika
Güney Afrika
Tayland
Romanya
Türkiye
Filipinler
Kolombiya
Endonezya
Bulgaristan
Çin
Peru
Rusya
Şili
0
0
Kaynak: IMF Fiscal Monitor
44
Mali disiplinin devam edeceği öngörülmektedir.
AB Tanımlı Kamu Borç Stoku
(GSYİH’ye Oran, Yüzde)
80,0
74,0
67,7
70,0
59,6
60,0
52,7
50,0
46,5
46,1
39,9
40,0
42,3
40,0
39,1
36,2
36,3
33,0
31,0
30,0
2015*
2016*
30,0
20,0
10,0
0,0
2002
2003
2004
2005
2006
Kaynak: Maliye Bakanlığı, Orta Vadeli Program (2014-2016).
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014*
*Orta Vadeli Program (2014-2016) tahminleri
45
Mali disiplinin devam edeceği öngörülmektedir.
Merkezi Yönetim Bütçe Açığı
(GSYİH’ye Oran, Yüzde)
12
11,9
11,5
8,8
9
6
5,5
5,2
3,6
3
1,6
2,1
1,8
1,9
1,4
1,1
1,2
1,6
1,1
0,6
0
2001
2002
2003
2004
2005
Kaynak: Maliye Bakanlığı, Orta Vadeli Program (2014-2016).
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014*
2015*
2016*
*Orta Vadeli Program (2014-2016) tahminleri
46
ENFLASYON
47
Enflasyon oranı gelişmekte olan ülkelerin ortalamasından
ayrışmaktadır.
Tüketici Enflasyon Oranı
Çekirdek Enflasyon Oranı
(Yüzde)
(Yüzde)
Türkiye
Türkiye
GOÜ*
GOÜ*
12
12
12
12
10
10
10
10
8
8
8
8
6
6
6
6
4
4
4
4
2
2
2
2
0
0
0
0
Kaynak: TUİK, Bloomberg.
* Brezilya, Çek Cumhuriyeti, Endonezya, Güney Afrika, Kolombiya, Macaristan, Meksika,
Polonya, Peru, Romanya, Rusya, Şili, Tayland. Basit ortalama.
48
Genel enflasyon ve çekirdek enflasyon göstergeleri yüksek
seviyelerde seyretmektedir.
Özel Kapsamlı Enflasyon Göstergeleri
(Yıllık Yüzde Değişim)
TÜFE
ÖKTG-H
ÖKTG-I
14
12
10
8
6
4
2
0
Kaynak: TÜİK.
Son Veri: Temmuz 2014.
49
Alınan tedbirlerle çekirdek enflasyonun kontrol altına alındığı
gözlenmektedir.
Özel Kapsamlı TÜFE Göstergeleri
(Mevsimsellikten Arındırılmış, Yıllıklandırılmış 3 Aylık Ortalama % Değişim)
18
İşlenmemiş Gıda, Al. İç. Ve Tütün Dışı TÜFE
16
H
14
I
12
10
8
6
Parasal
Sıkılaştırma
4
2
0
Kaynak: TÜİK.
Son Veri: Ağustos 2014.
50
Enflasyon beklentileri, enflasyonun yüksek seyri nedeniyle bir
miktar bozulmuştur.
10
Enflasyon Beklentileri
(Yüzde)
9
8
12 aylık
7
6
24 aylık
5
4
Kaynak: TCMB.
01/14
04/14
07/14
10/13
01/13
04/13
07/13
10/12
01/12
04/12
07/12
10/11
01/11
04/11
07/11
10/10
01/10
04/10
07/10
10/09
01/09
04/09
07/09
10/08
01/08
04/08
07/08
10/07
01/07
04/07
07/07
10/06
04/06
07/06
3
Son Veri: Ağustos 2014.
51
Parasal Aktarım Mekanizması
1)
Talep kanalı
2)
Döviz kuru kanalı
3)
Beklenti kanalı
4)
Maliyet kanalı
52
Parasal Aktarım Mekanizması
Uzun Vadeli
Faizler
Varlık
Fiyatları
Beklentiler
Kanalı
Beklentiler
Merkez
Bankası
Politika Faizi
Döviz kuru
Toplam
talep
Toplam Talep
Kanalı
Maliyet
Kanalı
Kredi
Maliyetleri
Zorunlu
Karşılıklar
Enflasyon
İthalat
Fiyatları
Döviz Kuru
Kanalı
53
Son yılda döviz kuru geçişkenliği enflasyonun temel belirleyicisi
olmuştur.
170
ABD doları Cinsinden İthalat Fiyatları (2010=100)
TL Cinsinden İthalat Fiyatları
150
130
110
90
70
50
Kaynak: TÜİK.
Son Veri: Haziran 2014.
54
Birikimli döviz kuru gelişmelerinin yıllık enflasyon üzerindeki
olumsuz etkisi kademeli olarak azalmaktadır.
Döviz Kurunun Tüketici Fiyatlarına Etkisi
6
Döviz Kurunun Yıllık Tüketici Enflasyona Etkisi (Yüzde Puan)
5
35
30
Döviz Kuru Sepeti (Yıllık % Değişim, Sağ Eksen)
4
25
3
20
2
15
1
10
0
5
-1
0
-2
-5
-3
-10
Kaynak: TCMB.
Son Veri: Temmuz 2014.
55
Kuraklık gıda fiyatları üzerinde olumsuz etki yapmıştır.
1972-2014 Yılları Kuraklık Analizi*
NEMLİ
(12 Aylık)
KURAK
NORMAL
Kaynak: Meteoroloji Genel Müdürlüğü
* Haziran ayları itibarıyla son 12 aylık yağışın dönem ortalamasından sapmasını göstermektedir.
56
Gıda kaynaklı enflasyon genel enflasyonun üzerinde seyretmektedir.
Enflasyon
(Yıllık Yüzde Değişim)
16
14,6
14
Gıda ve Yemek H.
Gıda ve Yemek H. Hariç TÜFE
12
10
8
7,4
6
4
2
0
Kaynak: TÜİK, TCMB.
Son Veri: Ağustos 2014.
57
Gıda fiyatları yıl başından itibaren tarihi eğiliminden ayrışmıştır.
İşlenmemiş Gıda Fiyat Endeksi
(Seviye, Mevsimsellikten Arındırılmış)
300
270
240
210
180
150
120
90
Kaynak: TÜİK, TCMB.
Son Veri: Temmuz 2014.
58
Bunun sonucunda, yurtiçi gıda fiyatları uluslararası gıda
fiyatlarından önemli oranda farklılaşmıştır.
Yurtiçi ve Uluslararası Gıda Fiyatları
Yurtiçi ve Uluslararası Buğday Fiyatları
(Endeks, Ocak 2012=100)
(Endeks, Ocak 2012=100)
130
130
140
FAO (TL)
Taze Meyve Sebze Dışı Gıda
120
110
100
120
Buğday, Üretici Fiyatları, (sağ eksen)
130
120
120
110
110
100
100
90
90
80
80
110
100
90
90
80
80
Kaynak: FAO, TÜİK, TCMB.
130
140
FAO Tahıl (TL)
FAO fiyatları TL cinsinden hesaplanmıştır.
59
Belirli tarım ürünlerinde uygulanacak aktif bir dış ticaret politikası gıda
fiyatlarındaki yukarı yönlü riskleri sınırlamada etkili olabilecektir.
Tarım ve Gıda Politikaları
(10. Kalkınma Planı, Paragraf 763)
1. Ürün piyasalarında istikrar
2. Çiftçi gelirlerinde istikrar
için dış ticaret araçlarının etkin kullanılması diğer politika
araçları ile birlikte zikredilmiştir.
60
Gıda güvenliği 10. Kalkınma Planında önem atfedilen konulardan biridir.
Tarım ve Gıda Politikaları (Paragraf 763)
Gıda güvenliğini teminen ürün piyasalarında ve çiftçi
gelirlerinde istikrar gözetilerek etkin stok yönetimi,
üretim, pazarlama ve tüketim zincirinde kayıpların
azaltılması, piyasaların düzenlenmesine ilişkin idari ve
teknik kapasitenin güçlendirilmesi ve dış ticaret
araçlarının etkin kullanılması sağlanacaktır. Üretici
örgütlerinin pazara erişimi kolaylaştırılacaktır.
61
Gıda güvenliği 10. Kalkınma Planında önem atfedilen konulardan biridir.
Aşırı Fiyat Oynaklığı (Paragraf 65)
İklim değişikliği, tarım ürünleri stoklarında azalma,
enerji ve diğer girdilerdeki fiyat artışları, nüfus artışı,
tarım ürünlerinin biyoyakıt benzeri alternatif alanlarda
kullanımının gelişmesi gibi faktörler 2000’li yılların
ikinci yarısında gıda fiyatlarının aşırı artmasına ve
dalgalanmasına yol açmıştır.
62
Gıda güvenliği 10. Kalkınma Planında önem atfedilen konulardan biridir.
Verimlilik (Paragraf 67)
Tarımsal üretim maliyetlerinin düşürülmesi ve
verimliliğin artırılması durumunda ülkemizde dünya
fiyatlarının üzerinde seyreden gıda fiyatları
düşebilecektir.
63
Gıda fiyatlarındaki yüksek seyir enflasyon görünümündeki iyileşmeyi
geciktirmiştir.
Enflasyon Raporu Tahmini
(Yüzde)
Tahmin Aralığı*
Belirsizlik Aralığı
Yıl Sonu Enflasyon Hedefleri
Çıktı Açığı
Gerçekleşme
12
12
10
10
8
Yüzde
6
Kontrol Ufku
8
6
4
4
2
2
0
0
-2
-2
-4
-4
* Enflasyonun tahmin aralığı içinde kalma olasılığı yüzde 70’tir.
Son Veri: Ağustos 2014.
64
PARA POLİTİKASI
65
Dünyada reel faiz oranları düşerken borçluluk oranları artmaktadır.
Küresel Borç ve Reel Faiz Oranları
(Yüzde, Trilyon ABD doları)
Kaynak: Borio, C. 2014. “The Financial Cycle, the Debt Trap and Secular Stagnation,”
BIS 84. Yıllık Genel Kurul Toplantısı’nda yapılan sunum, Basel, Haziran, bakınız
http://www.bis.org/events/agm2014/borio_pres.pdf
66
FED’in faiz artırım sinyali ABD tahvil faizlerinin artmasına neden
olmuştur.
ABD 10 Yıllık Tahvil Faizi
(Yüzde)
3,5
Çıkış Sinyali
Sonrası Dönem
3,0
2,5
2,0
1,5
1,0
Kaynak: Bloomberg.
Son Veri: 04 Eylül 2014
67
Cari açık veren diğer ülkelerde de uzun vadeli tahvil faizleri
artmıştır.
Gelişmekte Olan Ülkeler 10 Yıllık Tahvil Faizleri*
(Yüzde)
11
11,0
Hindistan
10,0
10
Güney Afrika
9,0
9
8,0
8
Çıkış Sinyali
Sonrası Dönem
7
14
6,0
Çıkış Sinyali
Sonrası Dönem
5,0
6
15
7,0
10
Brezilya
Endonezya
9
13
8
12
7
11
10
9
8
Kaynak: Bloomberg, Reuters
Çıkış Sinyali
Sonrası Dönem
6
Çıkış Sinyali
Sonrası Dönem
5
*10 yıllık yerli para cinsinden tahvilin getirisi alınmıştır.
Son Veri: 04 Eylül 2014
68
Reel faizler küresel kriz öncesi seviyesinin altındadır.
Gösterge Tahvil Reel Faizi*
(Yüzde)
25
25
20
20
15
15
10
Mali Disiplin
(Kamu)
10
Mali Disiplin
(Özel)
5
5
0
0
-5
-5
Kaynak: BIST, TCMB.
*Reel faiz serisi, gösterge tahvilin getirisinden enflasyon beklentilerinin çıkarılması şeklinde hesaplanmıştır. Enflasyon beklentisi olarak, 2006 yılı
Nisan ayına kadar 12 ay sonrası enflasyon beklentisi kullanılırken , ondan sonraki dönemde ise 12 ve 24 ay sonrası enflasyon beklentileri kullanılarak
24 ay içindeki ortalama enflasyon beklentisi hesaplanmıştır. Enflasyon beklentisi olarak uygun ortalama kullanılmıştır.
Son Veri: 5 Eylül 2014
69
Son dönemde, gelişmekte olan ülkelere yönelik portföy
akımları dalgalı bir seyir izlemektedir.
Gelişmekte Olan Ülkelere Portföy Akımları
(Milyar ABD Doları)
QE3
15
Fed’in Çıkış
Sinyali
10
5
0
-5
-10
Hisse Senedi Piyasaları
Tahvil Piyasaları
-15
Kaynak: EPFR
QE: Quantitative Easing (FED)
Son Veri: 27 Ağustos 2014
70
Gelişmekte olan ülkelerin risk primi göstergelerinde de bir miktar
iyileşme yaşanmıştır.
Türkiye ve Gelişmekte Olan Ülkelerin Kredi Temerrüt Swapı (CDS)
(5 Yıl Vadeli, Baz Puan)
Türkiye
280
GOÜ Ortalaması*
Seçilmiş GOÜ Ortalaması**
280
0914
0814
80
0714
80
0614
100
0514
100
0414
120
0314
120
0214
140
0114
140
1213
160
1113
160
1013
180
0913
180
0813
200
0713
200
0613
220
0513
220
0413
240
0313
240
0213
260
0113
260
Kaynak: TCMB, Bloomberg.
*Gelişmekte Olan Ülkeler arasında Brezilya, Çek C.,Endonezya, G. Afrika, Kolombiya, Macaristan, Meksika, Polonya, Romanya ve Şili yer almaktadır.
** Seçilmiş Gelişmekte olan ülkeler ortalaması hesaplanırken Brezilya, Endonezya ve G. Afrika CDS primleri kullanılmıştır.
Son Veri: 05 Eylül 2014.
71
Türkiye’nin risk primi Euro Bölgesi borç krizi seviyesinin altında
seyretmektedir.
Türkiye-ABD 10 Yıllık Tahvil* Faiz Farkları
(Yüzde)
12
Lehman
Krizi
10
Euro
Bölgesi
Borç Krizi
FED’in Çıkış
Sinyali
8
6
4
2
0
Kaynak: Bloomberg.
Son Veri: 04 Eylül 2014
*ABD doları cinsinden.
72
Enflasyon beklentilerindeki ve fiyatlama davranışlarındaki bozulmanın
engellenmesi için önden yüklemeli ve güçlü parasal sıkılaştırma yapılmıştır.
Para Politikası Faiz Oranları
(Yüzde)
14
14
12
12
10
10
8
8
6
6
4
Gecelik Borç Alma-Verme Faiz Koridoru
4
TCMB Ortalama Fonlama Faizi (5 günlük HO)
2
1 Hafta Vadeli Repo Faiz Oranı
2
Bankalararası Gecelik Repo Faizleri (10 günlük HO)
0
Kaynak: TCMB, BİST.
0
Son Veri: 03 Eylül 2014
73
Parasal sıkılaştırma tedbirleri beklenen sonuçları vermektedir.
35
D
30
Önden Yüklemeli
Parasal Sıkılaştırma
Faiz Oranları*
25
Ölçülü Faiz
İndirimleri
20
Sert Faiz
İndirimi
15
B
Kısa Vadeli Faizler
C
10
Tedbir Alınmadığı Durum
A
5
0
0
5
Kaynak: Stephen Williamson Blogu, TCMB.
10
Enflasyon Oranı
15
20
25
A: Enflasyon Hedefi, B: Şok Öncesi Durum, C: Enflasyon Şoku
D: Gecikmiş ve Zayıf Politika Tepkisi Sonucunda Varılan Nokta
*Uzun vadeli ilişki eğrisi için uzun vadeli faizleri , dinamik eğriler için kısa vadeli faizleri göstermektedir.
Not: Vade primi ve risk priminin sıfır olduğu varsayılmıştır.
74
Parasal sıkılaştırma tedbirleri beklenen sonuçları vermektedir.
(Yıllık Faizler, Yüzde)
28
26
24
22
20
Ticari (4 Haftalık HO)
Konut
Nakit
Gösterge Tahvil
TCMB Faizi*
28
26
24
22
20
18
18
16
16
14
14
12
12
10
10
8
8
6
6
4
4
2
2
0
0
Kaynak: TCMB.
*20.10.2011 tarihi öncesi TCMB borçlanma faizini, bu tarih sonrası ortalama fonlama faizini ifade etmektedir.
Son Veri: 22 Ağustos 2014
75
30
Parasal Sıkılaştırma Öncesi
(22.05.2013-27.01.2014)
15
5
-10
Kaynak: Bloomberg
Turkiye
Avustralya
Kore
G.Afrika
Malezya
Hindistan
Endonezya
Meksika
Brezilya
Kolombiya
Tayland
Arjantin
Tayvan
Y. Zelanda
Çin
Romanya
Japonya
Israil
Izlanda
Isviçre
Polonya
Rusya
Çek Cumh.
Şili
Macaristan
İsviçre
İzlanda
Euro
İsrail
Polonya
Kore
Romanya
Y.Zelanda
Çin
Çek Cumh.
Japonya
Macaristan
Tayvan
Kolombiya
Meksika
Tayland
Malezya
Avustralya
Rusya
Şili
Hindistan
Brezilya
G.Afrika
Endonezya
Türkiye
Parasal sıkılaştırmayla Türk lirasındaki hızlı değer kaybı
önlenmiştir.
Para Birimlerinin ABD Dolarına Karşı Değerindeki Değişim
10
Parasal Sıkılaştırma Sonrası
(27.01.2014-05.09.2014)
25
20
5
0
10
-5
0
-10
-5
-15
Kaynak: Bloomberg
76
Parasal sıkılaştırma döviz kurları üzerinde kayda değer bir etki
yapmıştır.
Euro/TL
(Haftalık Değişim)
3,3
3,2
Ara Kurul
Toplantı
Duyurusu
3,1
Yerel
Seçimler
3
ECB
Faiz Kararı
2,9
2,8
ECB
Faiz Kararı
2,7
Kaynak: Bloomberg, TCMB.
Son Veri: 09 Eylül 2014
77
Parasal sıkılaştırma döviz kurları üzerinde kayda değer bir etki
yapmıştır.
ABD doları/TL
(Haftalık Değişim)
2,4
Ara Kurul
Toplantı
Duyurusu
2,3
Yerel
Seçimler
2,2
2,1
2
Kaynak: Bloomberg, TCMB.
Son Veri: 09 Eylül 2014
78
Reel efektif döviz kuru uzun vadeli denge değerine yakın
seyretmektedir.
Reel Efektif Döviz Kuru
(2003=100)
140
130
120
110
100
90
80
Kaynak: TCMB.
Son Veri: Ağustos 2014
79
Aşırı oynaklığa karşı döviz rezervleri kullanılmış, Mayıs ayından
itibaren tekrar rezerv biriktirilmeye başlanmıştır.
TCMB Döviz Rezervi
(Altın Dahil, Milyar ABD dolar)
140
130
120
110
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Kaynak: TCMB.
Son Veri: 29 Ağustos 2014
134,1 milyar ABD doları
80
TCMB Mayıs ayından itibaren ihracat reeskont kredileri kanalıyla net
rezerv biriktirmeye başlamıştır.
TCMB Rezevleri
Milyar ABD doları
(Milyon ABD doları )
140
TCMB diğer döviz rez.
TCMB diğer altın rez.
120
100
80
60
40
YP ZK için döviz
Kıym.mad. için altın
Döviz Satışı
(-)
İhracat
Reeskont
Kredileri (+)
Ocak 2014*
5.8
0.57
Şubat 2014
1.0
0.30
Mart 2014
1.05
0.48
Nisan 2014
1.02
0.36
Mayıs 2014
0.50
2.06
Haziran 2014
0.42
1.54
Temmuz 2014
0.38
1.46
Ağustos 2014
0.17**
1.37+
ROM döviz
ROM altın
Eylül 2014
1.41+
Ekim 2014
1.31+
Kasım 2014
0.77+
20
0
Kaynak: TCMB.
Miktar (Milyar $)
ROM FX
40.8
YP ZK İçin Döviz
32.7
Total
73.1
* Ocak 2014’teki doğrudan döviz müdahalesini de içermektedir.
** Döviz satışları 25 Ağustos 2014 itibarıyladır.
+Geçici.
81
Merkez Bankası reeskont kredileri yoluyla ihracatımıza destek
sağlamaktadır.
Reeskont Kredileri Aylık Kullanımı
(Milyar ABD Doları)
2,2
2,0
1,8
1,6
1,4
1,2
1,0
0,8
0,6
0,4
0,2
0,0
Kısa vade
Kaynak: TCMB.
Uzun vade
Son Veri: 8 Eylül 2014
Kısa vade 0-120 gün arasını, uzun vade 121-240 gün arasını göstermektedir.
82
Reeskont kredilerinin büyük çoğunluğu 8 ay vadeye sahiptir.
İhracat Reeskont Kredileri Vade Dağılımı*
(Stok Veri)
1,9 Milyar ABD Doları
4 Ay Vade
8 Ay Vade
7,3 Milyar ABD Doları
Kaynak: TCMB.
*8 Eylül 2014 itibarıyla.
83
Genel Değerlendirme

Türkiye’nin dünya ihracatı içindeki payı artmaktadır.

Net ihracat büyümeye ve dengelenmeye olumlu katkı
yapmaktadır.

Merkez Bankası reeskont kredileri yoluyla ihracatımıza
destek sağlamaktadır.

Gıda fiyatlarındaki geçici hareketlerin etkisini
kaybetmesinden sonra enflasyonun düşmeye başlaması
beklenmektedir.

Enflasyon görünümünde belirgin bir iyileşme sağlanana
kadar para politikasındaki sıkı duruş sürdürülecektir.
84
Ekonomik Görünüm ve Para Politikaları
Erdem Başçı
Başkan
11 Eylül 2014, Kastamonu
Kastamonu Ticaret ve Sanayi Odası