18 MÜSİAD Araştırmalar ve Yayın Komisyonu GÜNCEL EKO

1-15 Ağustos 2011 SAYI: 18
MÜSİAD Araştırmalar ve Yayın Komisyonu
GÜNCEL EKO-YORUM
KÜRESEL RİSKLER VE TÜRKİYE’YE YANSIMALARI
B
ilindiği gibi, Amerika’da yaşanan borç krizinin ar- de, buradan gelecek dış talebin zayıflaması anlamına
dından, uluslararası derecelendirme kuruluşu S&P, gelecektir. Bununla birlikte, AB’de çıkabilecek bir krizABD’nin kredi notunu düşürmüştür. Bununla birlikte, le zayıflayacak dış talebi kompanse etmek için iç talebi
Amerikan piyasaları bu gelişmeye beklenen tepkiyi ver- canlandırmak amacıyla TCMB de şimdiden önlemler
memiştir. Zira, normalde, kredi notu düşürüldüğünde, almaya başladı. Ani bir kararla toplanan Para Politikası
bir ülkede yatırım yapmak risk taşıyor anlamına gel- Kurulu faiz oranlarını düşürme kararı aldı. Böylelikle, iç
mektedir. Bu ise, sıfır riskli olarak tanımlanan uzun va- talebi ve dolayısıyla ekonomiyi canlandırmak için bir
deli Amerikan hazine bonolarına risk primi eklemeli ve adım atmış oldu. Zira, bilhassa yılın ikinci yarısından
faiz oranlarını arttırmalıydı. Halbuki, bu böyle olmadı ve itibaren, ekonomide bir soğuma bekleniyordu. Şimdi,
yatırımcılar Amerikan tahvili almaya devam ettiler, yani gelebilecek krize karşı bu durumun tersine çevrilmesi
Amerikan borcuna daha da yöneldiler. Böylece faizler, çalışmaları başlatılmış oldu.
beklenenin aksine düşüş gösterdi. Amerikan hükümeti de, geçen hafta, 30 yıllık
Sonuç olarak, beklenen kötü senaryolar
Beklenen kötü
tahvilleri % 1,25 gibi düşük bir orana sadahilinde bile, Türkiye’de kriz çıkacağı
senaryolar
dahilinde
bitledi.
beklentisi yersizdir. Türkiye’de enflasyon
bile, Türkiye’de kriz artık tek haneli olup fiyat istikrarı yolunABD’de düşük faizlerin sürdürülmesi ise,
çıkacağı beklentisi da gitmektedir ve dolayısıyla krizi artık
piyasadaki likiditenin bol olacağı ve güyersizdir. Türkiye’de diğer makroekonomik göstergelerle de
venli liman arayan bu paranın Türkiye
tanımlamak gerekmektedir. Nitekim
enflasyon
artık
tek
gibi olumlu makroekonomik görünüm
Türkiye, artık kırılgan bir ekonomiye sahaneli olup fiyat
sergileyen ülkelere gireceği beklentisini
hip değildir. Krizin çıkması için kurdaki
güçlendirmektedir. Bu da, cari açığımıdalgalanmaların yanı sıra, milli gelir ve
istikrarı yolunda
zı finanse etmemiz için ihtiyaç duyulan
işsizlik gibi verilere de bakmak gerekir
gitmektedir ve
bir gelişme olacaktır. Yine bu bağlamda,
ki, bunlar da oldukça iyi bir performans
dolayısıyla
krizi
artık
yurtdışındaki düşük faizler, Türkiye’deki
sergilemektedir. Zira, ilk çeyrekte gelen
faizlerin düşük kalmasına olumlu yönde diğer makroekonomik % 11’lik büyüme ile Türkiye milli gelir
katkıda bulunacaktır. Bu ise, ekonomideartışında dünyada rekor kırdı. İkinci çeygöstergelerle
ki canlanmayı beraberinde getirecektir.
rekte de oldukça iyi bir oran beklenmekde tanımlamak
tedir. İşsizlikte de, kriz öncesi seviyelere
gerekmektedir.
Öte yandan, Avrupa ülkelerinde yaşainmiş bulunmaktayız.
nan mali sıkıntılar nedeniyle, Avrupa
Merkez Bankası gereken tedbirleri almaya çalışmakta- Bununla birlikte, krizin gelmeyeceğinin en önemli hadır. Örneğin, son sıkıntıların baş gösterdiği İtalya’da, bu bercilerinden biri de kamu maliyesinde gösterilen olamüdahalelerin yavaş da olsa olumlu etkileri hissedil- ğanüstü performanstır. 41 yıl sonra ilk kez bütçe yılın
meye başlandı. Yine de, bölgede sorun yaşayan birçok ilk yarısında “fazla” verdi. Yıl sonu hedefinin 34 milyar
ülke olduğundan, AB’de bir kriz yaşanması ihtimali hala TL “açık” olduğu düşünüldüğünde, kamu maliyesinin ne
bir soru işaretidir. Kriz çıkması durumunda ise çok ciddi denli güçlü bir durum sergilediği ortadadır. Bunun yanı
bir şekilde olmasa da, Türkiye de bundan etkilenecek- sıra, bankacılık sektörünün de oldukça güçlü olduğu göz
tir. Nitekim dış ticaretimizin neredeyse yarısı AB ülke- önüne alındığında, ülkemizde kriz çıkması hiç de muhleriyle yapılmaktadır. Avrupa’da bir kriz çıkması demek temel gözükmemektedir.
1
Sanayi İvme Kaybediyor
T
ÜİK verilerine göre, sanayi üretim
endeksi Haziran ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre % 6,7 arttı.
Böylelikle endeksteki artış hızı yılbaşından bu yana süren düşüş trendini
devam ettirmiş oldu. Mevsimsel etkilerden arındırılmış rakamlara göre
ise endeks, bir önceki aya göre % 0,9
oranında bir azalışla yılın en düşük
seviyesini kaydetti. Bu da, gerçekleşen yıllık bazdaki artışın mevsimsel
etkilerden kaynaklandığına, böylelikle alınan önlemler çerçevesinde
aslında sanayinin temposunda bir
düşüş yaşandığına işaret etti.
Kaynak: TÜİK
Toplam sanayideki bu gelişme, endeksin, sanayinin motoru olan imalat sanayi sektöründe de paralel bir
seyir izlemesinden kaynaklandı. İmalat sanayi için Haziran endeksi, geçen yılın aynı ayına göre % 7,5 oranında artış göstermesine rağmen, mevsimsellikten arındırılmış rakamlarla Mayıs ayına göre % 1 oranında
düşüş göstererek imalat sanayindeki ivme kaybının sinyallerini verdi.
Enflasyonda Yaz Rehaveti
2011
Temmuz ayında tüketici fiyat
endeksindeki artış, yıllık bazda % 6,31 olarak gerçekleşti. Bir önceki aya
göre ise, tüketici fiyatlarında % 0,41 oranında
bir düşüş görüldü. Bu düşüşte, gıda kalemindeki % 1,2 ve giyim grubundaki % 4,8 oranlarındaki fiyat azalışları büyük rol oynadı. Bu
ise, mevsimsel olarak beklenen bir gelişme
olmakla beraber, Temmuz ayı için tüketici
enflasyonun beklendiği gibi, hatta daha da
iyi bir seviyede, olumlu seyretmesini sağladı.
Tüketici enflasyonunda beklenenin üzerinde
gerçekleşen bu gerileme, Haziran ayındaki düşüşle birlikte, önceki aylarda yükseliş
trendi gösteren enflasyonun etkilerini telafi
etmiş oldu.
Kaynak: TÜİK
Üretici fiyatları endeksi ise, yıllık bazda % 10,34 oranında bir artış gösterirken, bir önceki aya göre
% 0,03’lük bir düşüş sergiledi. Üretici fiyatlarındaki bu aylık düşüşte ise, % 6,06 oranındaki azalışıyla
tarım sektöründeki fiyatlar etkili oldu. Bununla birlikte, kurların büyük ölçüde etkilerinin görüldüğü sanayi sektöründe % 1,22 oranında bir fiyat artışı görüldü. Alt kalemlerde ise imalat sanayinde bu artış %
1,34 olarak kaydedildi. Bu gelişme de, kurdaki artışın ilk etapta üretici fiyatlarında etkilerini göstermeye
başladığının sinyalini verdi.
2
2
İhracat Hedefi Yolunda, İthalat Beklenenden Hızlı
2011
Haziran ayında, ihracat
%19,3 artarak 11,4 milyar
dolar, ithalat ise % 41,7 oranında artarak
21,6 milyar dolar olarak gerçekleşti. Böylece, Haziran ayında dış ticaret açığı, yılın en
yüksek seviyesine imza atarak, 10,2 milyar
dolar olarak kaydedildi. 2010 Haziran ayında % 62,6 olan ihracatın ithalatı karşılama
oranı ise Haziran ayında % 52,8’e düştü.
Bununla birlikte, son 12 aylık döneme bakıldığında, ihracat hacminin 124,7 milyar
dolara varmış olması, 127 milyar dolar
olan 2011 yılı ihracat hedefinin rahatlıkla
karşılanacağını, yani ihracattaki gidişatın
istenen yönde olduğunu gösterdi. Ancak,
aynı perspektiften ithalat rakamları değerlendirildiğinde, 2011 hedefi olan yaklaşık
200 milyar dolar seviyesinin aşılacağı gözlemlendi. Nitekim, son 12 aydaki ithalat
hacmi 222 milyar olarak kaydedildi. Sadece ilk 6 aydaki ithalat değeri ise 120 milyar doları buldu. Dolayısıyla, ithalat hızının
yavaşlamasıyla ilgili beklentiler geçerliliğini
sürdürürken, TCMB’nin aldığı önlemlerin
etkilerinin daha uzun vadede görüleceği
ortaya çıktı.
Kaynak: TÜİK
İhracat istenilen hedefe doğru yolunda giderken, ithalattaki, hedefin üstündeki artışın sebebine ise alt
kalemlere bakıldığında ulaşmak mümkündür. Motorlu taşıtlar dışında, Haziran ayında, ithalat gruplarında, ağırlıklı olarak en yüksek etkiyi yapan kalemin, makine, kazan ve teçhizatlar, yani yatırım malları
olarak görüldü. Diğer birçok alt kalemde ithalattaki artış oranı % 30-40 civarlarında seyrederken, bu
kalemdeki artışın Haziran’da % 60’ın üzerinde olması, ve bunun Ocak-Haziran arası dönemde de % 60
seviyelerine yaklaşmış olması, yatırım trendinin güçlü olduğunu açıkça gözler önüne serdi. Dolayısıyla,
bu da, yatırımın güçlü olduğu bir ortamda, gerek dış ticaret açığının, gerekse cari açığın hızlarının yavaşlamasının zaman alacağının sinyalini verdi.
Öte yandan, aylık kıyaslamalar yapılmasını sağlayan mevsimsellikten arındırılmış verilere göre, Haziran
ayında ihracat % 2,9 artarken, ithalattaki artış % 0,8 olarak gerçekleşti. Bu da, Mayıs ayına göre, ihracatın, ithalata göre, bir nebze de olsa daha yüksek bir artış gerçekleştirdiğini gösterdi.
3
Cari Açık Yılın İlk Yarısında 45 Milyar Dolar Oldu
TCMB
tarafından açıklanan Ödemeler Dengesi istatistiklerine göre 2011 Haziran ayında ödemeler dengesinde 7,5 milyar dolarlık bir cari işlem açığı gerçekleşti. Bu rakama, 9
milyar dolar civarındaki dış ticaret açığı olumsuz yönde etki ederken, 1,85 milyar dolar seviyesindeki
net hizmet gelirleri olumlu yönde katkıda bulundu. Hizmetler dengesindeki olumlu katkı, büyük oranda, mevsimsel bir etki olarak açıklanabilecek ve turizm gelirlerinde görülen % 19 oranındaki artıştan
geldi. Bu rakamlar doğrultusunda, yılın ilk 6 ayındaki cari açık 45 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti.
Bu rakam, geçen yılın aynı döneminde 20,2 milyar dolar idi. Bununla birlikte, TCMB, cari açığın, ciddi
bir düşüş göstererek yılın ikinci yarısında 27 milyar dolar civarında gerçekleşmesini beklediğini açıkladı.
Ödemeler dengesinin, cari açığı finansman eden ikinci bölümünü oluşturan sermaye ve finans hesaplarına bakıldığında ise, doğrudan yatırımlarda bir artışın söz konusu olmadığı, bunun yerine, en önemli
değişikliğin, portföy yatırımlarında, yani sıcak para girişinde olduğu gözlemlendi. Bunun başlıca sebebi
de, borç senetlerindeki yükümlülüklerin artması oldu.
Para Politikası Kurulu Global Risklere Karşı Toplandı
TCMB
global ekonomideki riskleri değerlendirmek ve gerekli tedbirleri almak üzere, Para
Politikası Kurulu’nu olağanüstü topladı. Bilindiği gibi, küresel ekonomide algılanan
risk, temelde bazı Avrupa ülkelerindeki kamu borcu sorunu ve 2009 krizi sonrası beklenen ekonomik
toparlanmanın gerçekleşmemesi ile birlikte artan çift dipli kriz kaygılardan kaynaklanmaktadır. Bu ise,
sadece sorun yaşayan gelişmiş ülkeleri değil, gelişmekte olan ülkeleri de ve dolayısıyla küresel ekonomiyi olumsuz yönde etkileme riski taşımaktadır. Zira, bu belirsizlik doğrultusunda, küresel risk iştahı,
yani yatırımcıların risk almaya yönelik eğilimi, azalmaya devam etmektedir. Bu ise, Türkiye gibi, dış
sermaye ihtiyacı olan ülkeleri için olumsuz bir gelişmedir. Nitekim, yüksek seyreden cari açığın finansmanı için Türkiye’nin yabancı fona ihtiyacı vardır. İşte, döviz girişinin, risk iştahı azalması sonucu aşağı
yönde hareket edeceğini göre TCMB de, gereken tedbirleri almak için olağanüstü bir toplantı yapma
gereği duymuştur.
Toplantı neticesinde, Kurul, ülkeye para girişinin hız kazanması için, faiz koridorunun kademeli olarak
daraltılmasının uygun olacağını belirtti. Faiz koridoru, TCMB’nin gecelik borç alma ve verme faizleri
arasındaki farktır. Bu fark, yani koridor, daraldığı takdirde, faizlerdeki oynaklık algısı azalacak, bu da
yatırımcıları cezbedecektir. Kurul, aynı zamanda politika faiz oranını % 6,25’ten % 5,75’e düşürerek,
çıkabilecek bir ekonomik krize karşı iç piyasaları canlandırmak için şimdiden tedbir almış oldu.
4
4