kalsitonin,kanama zamanı,kolesterol ve trigliserid,katekolami

LAKTAT DEHİDROJENAZ
LDH
Laktat dehidrogenaz şekerden enerji elde etmekte kullanılan
önemli bir enzimdir, hücre içinde bulunur 5 tipi vardır.
• LDH-1 (4H) – kalpte,
• LDH-2 (3H1M) – kanda,
• LDH-3 (2H2M) – akciğerde,
• LDH-4 (1H3M) – böbreklerde,
• LDH-5 (4M) – karaciğer ve kaslarda bulunur.
LDH birçok hastalıkta yükselir.Hatta normal gebelikte ve
kuvvetli egzersizde bile yükselir.
Laktat dehidrogenaz için normal Değerler:
LDH normal değeri : 210-425 U/L arasındadır.
Laktat dehidrogenazı arttıran sebepler:
Kalp krizi,
Hepatit,
Tümöral hadiseler,
Kemik iliği ve karaciğer hasarı yapan tümörler,
Zatüre,
Kan hastalıkları,
Gebelikte kan uyuşmazlığı varsa
Kas hastalıkları,
Kalp hastalıkları,
Böbrek hastalıkları LDH seviyesinin artmasına yol açan
hastalıklardır.
LDL-KOLESTEROL
Low Density Lipoprotein;
Düşük dansiteli lipoproteindir ve karaciğerden kolesterolü
alarak damar ve organ duvarlarına yapıştırıp damar sertliğine,
hipertansiyona ve buna bağlı hastalıkların oluşumuna neden
olur. Kötü kolesterol olarak bilinir. Kalp krizi geçirmiş
hipertansiyonu olan riskli kişilerde 135 mg dan az olması
istenir. Bazı hastalarda ilaçla düşürmek gerekebilir. Kalp
krizi riski taşıyan ve hipertansif kişilerde LDL kolesterolün
yakından izlenmesi gereklidir
LDL kolesterol için normal Değerler:
İdeal bir yetişkinde: < 155 mg/dl
Risk faktörü bulunan yetişkinde: < 135 mg/dl
LUTEİNİZAN HORMON (LH)
LH; Luteinizan Hormon ;
Beynin hipofiz bölgesinden salgılanır. Erkekte : sperm yapımı
ve testesteron salgılanmasını sağlar, kadında : kadınlık
hormonlarının üretimi ve yumurta olgunlaşmasını sağlar. Adet
sırasında yumurtlamadan hemen önce en yüksek değere çıkar (
ovulasyon dönemi ).
LH için normal değerler:
Erkek: 1.1_7.0 mlu/ml
Kadın:
Ovulasyon : 9.6_ 80 mlu/ml
Faliküler faz:1.5 _ 8.0 mlu/ml
Luteal faz : 0.2 _ 6.5 mlu/ ml
Menopoz: 8_33 mlu/ml
LH seviyesini arttıran sebepler:
Menopoz
Genetik kalıtsal hastalıklar,
Gonadal yetmezlik,
Kısırlaştırma,
Polikistik Over Sendromu ,
Böbrek üstü bezi hastalıkları,
Testiküler yetmezlik Luteinizan Hormon seviyesini
yükseltir.
LH seviyesini azaltan sebepler :
Genetik kalıtsal hastalıklar,
Hipotalamik supresyon,
Beynin hipofiz, hipotalamus bölgesi hastalıkları,
Yeme bozuklukları,
Hiper prolaktinemi,
Gonadotropin supresyon tedavisi Luteinizan Hormon
seviyesini düşürür.
KALSİTONİN
Calcitonin;
Tiroit bezinin içinde yer alan C hücrelerinden salgılanır.
İnsanlardaki tam vazifesi bilinmemekle beraber kalsiyum
metabolizmasında rol almaktadır. Paratiroit hormon (PTH) ve D
vitamininin aksine çalışır.
Kalsitonin ne için bakılır?
Tiroit bezinin içinde yer alan Medüller tiroit kanseri
sırasında kalsitonin artar. Hastalığın teşhisinde
kalsitonin testi önemlidir.
Multipl Endokrin Neoplazi ( MEN ) denilen bir gurup
hastalığın tanısında kullanılır,
Ensülinoma denilen ensülin salgılayan pankreas
tümöründe yükselir,
Akciğer kanserlerinin bazı çeşitlerinde yükselir,
VİP oma denilen bir pankreas tümöründe yükselir.
Kalsitonin için normal değerler:
Normal Kalsitonin miktarı 10 pg/mL dir.
Kalsitonin artışı ne anlama gelir?
İnsülinoma,
Akciğer kanseri,
Tiroit Medüller kanseri,
VİP oma.
İlaç olarak kalsitonin kemikten kalsiyumun çözülmesini ve
kemiklerin zayıflamasını engellediğinden aşağıdaki kemik
hastalıklarının
tedavisinde kullanılır:
Hiperkalsemi,
Osteoproz,
Paget hastalığı
KANAMA ZAMANI
Bleeding time;
Kılcal damarların kanamayı ne kadar sürede durdurduklarını
ölçen testtir. Ön kola iki adet küçük kesik yapılarak kanama
sağlanır daha sonra her 30 sn de bir kurutma kağıdı ile
dokunularak süre tutulur. Kanamanın durduğu süre belirlenir.
Bazı ilaçlar kanama zamanını arttırır. Aspirin ve ağrı
kesiciler pıhtılaşmayı bozarak kanama zamanını arttırırlar.
Kanama zamanı testi ne için yapılır?
Kanama, pıhtılaşma problemlerinin tespiti amacıyla yapılır.
Kanama zamanı için normal değerler:
Kanama zamanı normalde 1-9 dakikadır.
Kanama zamanını arttıran sebepler:
Trombositopeni,
Damar hastalıkları,
Trombosit hastalıkları;
Kazanılmış trombosit fonksiyon bozuklukları,
Konjenital trombosit hastalıkları,
Von willebrand hastalığı,
Primer trombositopeni.
Referanslar:
1. Schmaier AH. Laboratory evaluation of hemostatic and
thrombotic disorders. In: Hoffman R, Benz EJ Jr., Shattil SJ,
et al, eds. Hoffman Hematology: Basic Principles and Practice.
5th ed. Philadelphia, Pa: Churchill Livingstone Elsevier;
2008:chap 122.
2. Schafer A. Hemorrhagic disorders: Approach to the patient
with bleeding and thrombosis. In: Goldman L, Ausiello D, eds.
Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier;
2007:chap 178.
KOLESTEROL VE TRİGLİSERİD
Cholesterol
and
triglyceride
test;
Lipoprotein/cholesterol analysis; Lipid profile;
Lipid panel; Hyperlipidemia – testing; Coronary
risk profile;
Kolesterol mum benzeri katı bir yağdır. Hem gıdalar ile alınır
hem de vücutta yapılır. Kanda kolesterol ve trigliserid
miktarı kardiyo vasküler hastalık riskinin değerlendirilmesi
için çok önemli testlerdir. Vücudun düzgün çalışabilmesi için
bir miktar kolesterol gereklidir. Fazla kolesterol damarlarda
birikerek esnekliğin bozulmasına ( damar sertliği ) ve
tıkanmalara yol açarak hipertansiyon, kalp ve damar
hastalıklarına, enfarktüs, inme ve felçlere yol açmaktadır.
LDL kolesterol nedir?
Kolesterolün bir kısmı kötü kolesterol denen ve karaciğerden
kolesterolü damara taşıyan kısımdır, buna Low Density
Lipoproteinler denir (LDL Kolesterol), damar sertleşmesi ve
tıkanmasından sorumludur.
HDL Kolesterol nedir?
Kolesterolün bir kısmı damarlardaki kolesterolü karaciğere
taşır. High Density Lipoproteinler yada iyi kolesterol de
denir. Yüksek olması kalp damar hastalıklarından korur.
Lipit profili testleri nelerdir?
Lipit profili yada koroner risk profili testleri şunlardır:
Total kolesterol,
LDL kolesterol ( kötü kolesterol),
HDL kolesterol ( iyi kolesterol),
VLDL ( Very Low Density Lipoproteinler) bakılmalıdır.
LDL miktarı trigliserid ve total kolesterolden hesaplanır,
eğer trigliserid miktarı çok yüksek ise direk LDL ölçümü
yapılır.
Kolesterol ve trigliserid laboratuar testleri ne
için bakılır?
Kolesterol ler ve trigliserid koroner risk hesaplaması,
hipertansiyon, kardiyo vasküler hastalıklar ve inme
risklerinin değerlendirilmesi için yapılır. Kolesterol ve
kardiyo vasküler hastalıklar riski çocuk yaşta başlar bu
nedenle ailede kardiyo vasküler hastalık olan ( hipertansiyon,
enfarktüs, felç vb. ) herkesin çocuk yaştan itibaren
kolesterol ve trigliserid profiline baktırmaları gereklidir.
Lipit profili laboratuar testleri:
• Tüm çocuklara bir kez,
• Ailede diyabet, yüksek tansiyon, kalp hastalıkları, inme ve
felç var ise düzenli aralıklar ile,
• Yüksek kolesterol problemi var ise tedaviye ilave olarak
düzenli aralıklar ile bakılmalıdır.
Erişkinler için:
• 20 yaşından önce herkesin lipit profil laboratuar testleri
yaptırması tavsiye edilmektedir. Eğer yapılmadı ise erkeklerin
35 yaş öncesi bayanların ise 45 yaş öncesi lipit profillerine
baktırmaları önerilmektedir. Bu değerlerin saklanması gerekir.
• Eğer diyabet, hipertansiyon kalp hastalığı, koroner kalp
hastalığı, inme geçirmiş ise yaşa bakılmadan tedavi ile
birlikte düzenli aralıklar ile (en az yılda bir) kolesterol
trigliserid testleri bakılmalıdır.
• Erişkin hastalar lipit profili laboratuar testleri normal
ise 5 yılda bir lipid profili bakılmalıdır.
Çocuklarda lipit profili laboratuar testleri:
Çocuklarda ilk kolesterol değerlerini ne zaman bakılması
gerektiği konusunda uzmanlar arasında tam bir konsensüs olmasa
da çocukluk çağı kolesterol değerleri çok bilgi vermektedir.
Bazı otoriteler ailede kardiyo vasküler hastalık,
hipertansiyon, diyabet olanların diğer otoriteler ise bütün
çocukların kolesterol profillerinin bakılmasını önermektedir.
Kolseterol ve triglserid için normal değerler:
LDL kolesterol: <130 mg/dL,
HDL kolesterol:>40 – 60 mg/dL,
Total kolesterol: < 200 mg/dL,
Trigliserid:10 – 150,
VLDL: 2 – 38
Anormal değerler ne anlama gelir?
Kolesterol ve trigliserid değerlerinde anormal değerler
kardiyo vasküler hastalıklar, hipertansiyon, inme, enfarktüs
ve felç riski demektir.
Herhangi bir akut, aktif enfeksiyon (örneğin romatoid artrit
alevlenmesi vb.) total kolesterol miktarını değiştirir. Bu
dönemde yapılan testler 2-3 ay sonra tekrarlanmalıdır.
Referanslar:
1. Expert Panel on Detection, Evaluation, and Treatment of
High Blood Cholesterol in Adults. Executive summary of the
third report of the National Cholesterol Education Program
(NCEP) expert panel on detection, evaluation, and treatment of
high blood cholesterol in adults (Adult Treatment Panel III).
JAMA. 2001;285:2486-2497. Updated 2004.
2. Libby P. Lipoprotein disorders and cardiovascular disease.
In: Bonow RO, Mann DL, Zipes DP, Libby P, eds. Braunwald’s
Heart Disease: A Textbook of Cardiovascular Medicine. 9th ed.
Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2011:chap 49.
3. Gennest J, Libby P. Lipoprotein disorders and
cardiovascular disease. In: Bonow RO, Mann DL, Zipes DP, Libby
P, eds. Braunwald’s Heart Disease: A Textbook of
Cardiovascular Medicine. 9th ed. Philadelphia, Pa: Saunders
Elsevier; 2011:chap 47.
4. U.S. Preventive Services Task Force. Screening for lipid
disorders in adults: U.S. Preventive Services Task Force
recommendation statement. Rockville (MD): Agency for
Healthcare Research and Quality (AHRQ); 2008 Jun. Accessed May
20, 2011.
5. U.S. Preventive Services Task Force. Screening for lipid
disorders in children. U.S. Preventive Services Task Force
recommendation statement. Rockville (MD): Agency for
Healthcare Research and Quality (AHRQ); 2007 Jul. Accessed May
20, 2011
KATEKOLAMİNLER
Adrenalin; Epinefrin; Dopamin; Katekolaminler; 24
Saatlik İdrarda Katekolaminler; idrarda Vanil
Mandelik Asit; idrarda Homovalinik Asit; idrarda
Metanefrin; İdrarda dopamin; Katecholamines –
urine;
Katekolaminler böbrek üstü bezlerinde ve sinir sisteminde
yapılır. Adrenalin (epinefrin), noradrenalin (norepinefrin) ve
dopamin dir. Heyecan, panik ve korku durumunda salınır.
Katekolaminler in görevi vücudu acil duruma hazırlamaktır.
Hücreleri ve sinir sistemini uyarır. Kan kaslara hücum eder,
karaciğerden vücuda glikoz pompalanır, kan damarları genişler,
acı hissi azalır, göz bebekleri büyür böylece acil duruma
hazırlanılır. Adrenalin kana salındıktan birkaç dakika sonra
etkisini yitirir. Parçalanarak idrarla atılır. İdrarda
Katekolaminler olarak veya metabolitleri olan Metanefrin,
Vanil Mandelik Asit (VMA) yada Homo Valinik Asit (HVA) olarak
ölçülebilir.
Bu test ne için yapılır?
24 saatlik idrarda katekolamin testi feokromasitom denilen
böbrek üstü bezi tümörlerinin ve nöroblastom denilen sinir
hücresi kökenli tümörlerin teşhisinde kullanılır. Hem
nöroblastom ve hem de feokromasitom lar katekolamin
salgılayarak metabolizmayı bozarlar.
Adrenalinin vücuttaki etkisi nedir?
Adrenalin savaş yada kaç hormonudur. Acil durumda salgılanarak
vücudu hazırlar.
Kas damarları genişler, iç organ damarları kasılır,
Kalp hızı ve kan basıncı artar,
Göz bebekleri büyür,
Kan şekeri artar.
Katekolaminler idrarla atılır. Kanda veya 24 saatlik idrardaki
miktarları ölçülebilir.
Test sırasında dikkat edilmesi gerekenler:
Testten 3-4 gün önce aşağıdaki gıdaların kesilmesi
gerekir. Kahve, çay, kola, alkol içmemek, çikolata, muz,
kakao, limon, portakal, greyfurt, vanilyalı gıdalar
yememek gerekir.
24 saatlik idrar toplanırken aşırı stres, egzersiz
yapmamak gerekir.
Aşağıdaki ilaçlar bu testin sonuçlarını arttırır:
Aminofilin,
Amfetamin,
Buspiron,
Kafein,
Kokain,
Dekonjesan, soğuk algınlığı grip ilaçları içinde
bulunan fenilefrin, psedoefedrin,
Levodopa,
Metildopa,
Fenotiazid,
Reserpin,
Trisiklik antidepresan ilaçlar.
Aşağıdaki ilaçlar bu testin sonuçlarını düşürür:
Klonidin,
Disulfiram,
Guanetidin,
MAO inhibitörleri,
Salisilatlar.
Katekolaminler için normal değerler:
Kanda bulunan katekolaminler kısa sürede parçalanarak
idrarla atılırlar.
Dopamin Homovalinik Asit’e ( HMV) dönüşerek,
Norepinefrin Normetanefrin ve Homo Valinik Asit e
dönüşerek,
Epinefrin Metanefrin ve Vanil Mandelik Asit e (VMA)
dönüşerek idrarla atılırlar.
Aşağıdaki normal değerler aralığıdır.
Dopamin: 65 – 400 mcg/24 h
Epinefrin: 0,5 – 20 mcg/24h
Metanefrin: 24 – 96mcg/24h ( bazı laboratuarlarda
140-785 mcg/24h ),
Norepinefrin:15 – 85 mcg/24h
Normetanefrin: 75-375 mcg/24h,
Total idrar katekolaminleri: 14-110 mcg/24h
Valin Mandelik Asit (VMA): 2-7 miligram / 24 h.
İdrarda katekolaminler’i arttıran sebepler.
Feokromasitom,
Nöroblastom,
Akut anksiyete,
Ganglioblastoma ( çok nadir),
Ganglionöroma ( çok nadir),
Aşırı stres,
Multipl Endokrin Neoplazi
kullanılır.
Referanslar:
1. Young WF.
Adrenal
medulla,
tipII
teşhisinde
catecholamines,
de
and
pheochromocytoma. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil
Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier;
2007:chap 246.
2. Young WF. Endocrine hypertension. In: Goldman L, Ausiello
D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders
Elsevier
KAN GRUBU
ABO kan Grubu; Rh Kan Grubu; Kros Match; Cross
Matching
Kanımızın hangi gruptan olduğunun tespiti. Kanımızın hücreleri
ve plazması içinde var olan antijen ve antikorlara bakılarak
gruplanması nı sağlayan maddelerin laboratuvarda tayinidir.
Kanımız içinde birçok protein bulunur bunlara antijen denir bu
proteinler kan hücrelerinin üzerine yapışık olarak bulunurlar,
ayrıca plazma içinde diğer kan guruplarına karşı antikorlar
bulunur. Birçok çeşit kan proteini ve grubu vardır ancak
bunlardan iki tanesi çok güçlüdür bu nedenle bu ikisine
bakılır: ABO kan grubu ve Rh kan grubu.
ABO kan grubuna göre kanımız
TİP
TİP
TİP
TİP
A
B
AB ve
O olarak 4 gruba ayrılır.
Rh grubuna göre ise
Rh + pozitif ve
Rh – negatif olarak ikiye ayrılır.
Kan grubumuzu annemiz ve babamızdan geçen genler belirler.
Kan grubu acil durumlarda kime kan verebileceğinizi ve kimden
kan alabileceğinizi belirlemek açısından önemli ve değerli bir
testtir. Kan gurubu bilgilerinin ehliyet ve kimliklerde yer
almasının sebebi budur.
A kan grubu insanlar sadece A ve O kan grubu kan
alabilir,
B kan grubu insanlar sadece B ve O kan grubu kan
alabilir,
AB kan grubu insanlar A, B, O ve Ab grubu kan alabilir,
O kan grubu insanlar sadece O grubu kan alabilir.
O kan grubu herkese kan verebilir ancak sadece O grubu kan
alabilir. Bu yüzden O grubuna üniversal kan verici denmiştir.
AB grubu ise herkesten kan alabilir ancak sadece AB grubuna
kan verebilir.
Rh uyuşmazlığı nedir?
Kan grubu tayini özellikle gebelikte çok önemlidir eğer Rh
negatif bir bayan Rh pozitif bir adamdan hamile ise çocuk Rh
pozitif olabilir. Bu durumda anne antikorları bebeğe geçerek
hasara ve ölüme yol açabilirler. Buna Rh uyuşmazlığı yada kan
uyuşmazlığı denir ve sık düşüklere, ölü doğumlara, düşük doğum
ağırlığına yol açar.
Rh + bir kişi hem Rh + hem Rh – kan alabilir,
Rh – bir kişi sadece Rh – negatif kan alabilir.
Başka kan grubu varmı?
ABO ve Rh gurubu dışında kalan kan guruplarına Minör kan
gurupları denir ve normalde bakılmaz ancak bir kişiye kan
verilecek ise mutlaka hasta ile torba kanı karşılaştırılır.
Her ikisi de aynı gruptan olsa da “minör gurup uyuşmazlıkları
problem yaratıyor mu” diye bakılır. Buna CROSS MATCH denir.
Referanslar:
1.Goodnough LT. Transfusion medicine. In: Goldman L, Ausiello
D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders
CPK KREATİN FOSFOKİNAZ
CK; ya da CPK;
Kreatin Fosfokinaz enerji metabolizmasının önemli bir enzimi
dir. Hücre içinde yer alır kanda az miktarda bulunur.
Özellikle kalp kası, iskelet kasları ve beyinde bulunur. 3
tipi vardır CK – MM kaslarda; CK – MB kalpte; CK – BB beyinde
bulunur. Bu 3 tipi birbirinden ayırmak mümkündür. Enfaktüs
sırasında kalp kasında hasar olursa hücreler parçalanır ve
kandaki miktarı artar buda teşhiste yardımcı olur. Kas
ezilmelerin de de ( trafik kazası, ağır spor karşılarşmaları
vb. ) CPK yükselir.
Kreatin Fosfokinaz için normal Değerler:
Kadın:25-170 U/L
Erkek: 25-195 U/L
Kreatin fosfokinazı arttıran sebepler
Enfaktüs,
Kalp kası iltihapları,
Beyin enfaktüsleri,
Beyin hasarları,
Kas ezilmeleri,
Kas hastalıkları,
Kas iltihapları,
Sıcak çarpması,
İlaçlar,
Ağır kan hastalıkları ve hemofili,
Tiroid bezinin az çalışması ( hipotiroidi ),
Kreatinin fosfokinazı azaltan sebepler
Alkole bağlı karaciğer yetmezliği,
Romatizma da Kreatin Fosfokinaz azalır.
KREATİNİN
Kreatinin protein metabolizmasının atık ürünüdür. Vücuttaki
kas kitlesi ne kadar fazlaysa kreatinin de o kadar çok
üretilir. Tamamı idrarla atılır.
Kan kreatinin miktarı
metabolizma ve böbrek fonksiyonları hakkında çok önemli
bilgiler sunar.
Aşağıdaki ilaçlar kan kreatinin seviyesini etkiler:
Aminoglikozid gurubu antibiyotikler,
Cimetidin ( mide ilacı )
Kemoterapi ilaçları,
Sefalosporinler gibi böbreğe zarar veren ilaçlar,
Ağrı kesiciler,
Trimetoprim kullanımı sırasında kreatinin seviyesi
etkilenir.
Kreatinin testi ne için istenir?
Kreatinin testi böbrek fonksiyonlarını değerlendirmek amacıyla
istenir. Kreatinin tamamen böbrekten atılır, eğer böbrek
fonksiyonları bozulursa artmaya başlar, idrardaki miktarı da
düşmeye başlar.
Kreatinin normal değeri:
Kreatinin erkekte 0,7 ila 1,3 mg/dL , kadında 0,6 ila 1,1
mg/dL arasında dır. Kadınlarda düşük olmasının sebebi kas
kitlesinin daha az olmasından kaynaklanır.
Kreatinin seviyesini arttıran sebepler:
Akut tübüler nekroz,
Dehidratasyon ( susuz kalma),
Diyabetik nefropati ( şeker hastalığına bağlı böbrek
hasarı),
Eklampsi ( gebelik zehirlenmesi),
Glomerülonefrit,
Böbrek yetmezliği,
Kas hastalıkları,
Piyelonefrit ( böbrek iltihabı),
Şok, kalp yetmezliği ve buna benzer sebepler dolayısı
ile böbrek kan akımının azaldığı durumlar,
Rabdomyoliz,,
İdrar yollarında tıkanma,
Kan kratinin seviyesini düşüren sebepler:
Kas hastalıkları ( kas kitlesini eriten hastalıklar),
Myasteniya gravis,
Referanslar:
Landry DW, Bazari H. Approach to the patient with renal
disease. In: Goldman L, Schafer AI, eds. Cecil Medicine. 24th
ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2011:chap 116.