kitap son - WordPress.com

İÇİNDEKİLER
Giriş (?)
Bilişsel Mimari
İnsanların bilişsel sistemi bilgiyi, etkili bir şekilde özümsemek,
işlemek ve bu bilgileri kullanmak üzere evrimselleşmiştir. İnsan
öğrenmesini daha işlevsel hale getirebilmek için, bilişsel mimariyi
dikkate almak ve bilişsel yapının işleyişini kolaylaştıracak olan tasarım
ilkelerine başvurmak gerekir. Diğer organizmaların da sahip olduğu
doğal bilgi işleme sistemlerinin temel özellikleri insan bilincinde de
bulunmaktadır.
Bu temel özelliklerin başlıkları aşağıdaki şekilde sıralanmaktadır:
Bilgi depolama ilkesi ve uzun süreli bellek
Ödünç alma ilkesi ve bilgi transferi
Bilginin oluşumu bağlamında rastgelelik ve bilgi yaratma
Sınırlı değişim ilkesi ve kısa süreli bellek
Çevreye uyum ve bağlantı kurma ilkesi
1. Bilgi Depolama Ġlkesi ve Uzun Süreli Bellek
Bilgi depolama ilkesi, sistemin davranışlarının depolandığı birimdir. Bir
başka deyişle çevreyi algılama ve yorumlama biçimidir ve uzun süreli bellekte var
olan bilgilere göre değişmektedir.
Örneğin; aynı sorunla daha önce karşılaşmış birey ile daha önce hiç
karşılaşmamış olan bireyin davranış ve yaklaşımları farklıdır (deneyim / tecrübe).
Ya da; ofiste çalışan müdürün hergün ofiste hissettiği ve gördüğü şeyler;
hayatında hiç ofis ortamı görmemiş, şehir dışında büyümüş bir bireyin
gördüklerinden farklıdır.
Uzun süreli bellek, sadece hatırlamayı kolaylaştıran bir bilgi deposu değil,
bilişsel problem çözme etkinliklerinde önemli olan çok işlevli depolama ve
örgütleme birimidir. Uzun süreli bellekte tutulan bilgi yeterli ve yetenekli olabilmek
için önemli bir etkiye sahiptir.(1) Uzun süreli bellekte tutulan bilginin çeşit ve miktarı,
bireyin farklı alanlarda iş görebilmesini kolaylaştırmaktadır.
Uzun süreli bellek birbirinden bağımsız, ilgisiz ve parçalar halindeki
kavramların birarada saklandığı, gerektiği zaman ise çağrıldığı bir bilgi havuzu değil;
insanın bilişsel mimarisi ve problem çözmenin temelini oluşturan merkezi yönetim
birimidir. Dolayısıyla öğretim tasarımcısının üzerinde durması gereken görevlerden
biri, uygun bilginin uzun süreli belleğe aktarılmasını sağlamaktır.
Bilgi
Depolama
İlkesi
(1)
bk.https://www.slideshare.net/ouzhaneker1/2hafta-bilisel-yk-kurami-ve-oklu-ortam-tasarimi,
Uzun
Süreli
Bellek
2. Ödünç Alma Ġlkesi ve Bilgi Transferi
Bir bilgi kaynağı sahip olduğu eski bigileri yenisi ile güncellemek zorundadır. Ödünç
alma ilkesine göre uzun süreli bellekte tutulan anlamlı bilgilerin neredeyse tamamı
diğer bireylerin uzun süreli belleklerinden ödünç alınarak transfer edilmektedir.(3) Her
birey başkalarından bilgi almak ve kendi bilgilerini başkalarına aktarmak için özel
mekanizmaya sahiptir. Bireyler diğer insanların yaptıklarını taklit edip, söylediklerini
dinler ve yazdıklarını okurlar. Böylece bu bilgiler sonsuza kadar saklanmaktadır.(3)Uzun
süreli bellekteki bilgilerinin çoğu diğer insanlardan alınmıştır.
Bu ödünç alma süreci basit bir kopyala – yapıştır işlemi değildir. Alınan her yeni
bilgi, önceden uzun süreli belleğe alınmış olan bilgi ile birleştirilir. Bilginin ödünç
alınması ve yeni bilginin uzun süreli belleğe transfer edilmesi sırasında yeniden
örgütleme işlemi yapılmaktadır. Örgütleme işlemi, çok büyük miktarda bilginin
kazanımı ve işlenmesini kolaylaştıran bir özelliktir. Ödünç alındığı sırada bilgiyi yeniden
örgütlemek, bu örgütleme işleminin verimini değerlendirmek, değerlendirme
sonucuna göre ise o bilgiyi saklayıp saklamama konusunda karar vermek insan
bilincinin sahip olduğu önemli özelliklerdendir.
Eğitim ve öğretimin önemli işlevlerinden biri, doğru bilginin kalıcılığını ve
bireyler tarafından kolayca örgütlenebilmesini sağlamaktır. Ödünç Alma ve Bilgi
Transferi ilkesi, öğretim tasarımcılarının önemle dikkat etmesi gereken görevler
arasında sayılmaktadır.
(2)
(3)
bk. https://www.slideshare.net/ouzhaneker1/2hafta-bilisel-yk-kurami-ve-oklu-ortam-tasarimi,
bk. https://prezi.com/dbaknzgmtahz/copy-of-bilissel-yuk-kuram-ve-coklu-ortam-tasarm/
Ödünç
Alma
Örgütleme
Bilgi
Transferi
3. Bilginin Oluşumu bağlamında Rastgelelik ve Bilgi Yaratma
Ödünç Alma süreci, sıfırdan bilgiyi oluşturmaktan farklı bir süreçtir. Bireyin içinde
bulunduğu koşullar her geçen gün değiştiği için bilgiler de değişmektedir. Dolayısıyla bir
önceki bilgi yetersiz kalmaktadır. Rastgele yaratım oldukça yavaş bir süreçtir. Hiçbir ön
bilgi ve tecrübe yoksa yaratma ve örgütleme süreci tamamen rastlantısal şekilde
gelişmektedir.
Bireyin problem çözmeye yönelik adımları geliştirebilmesi için o problemi çözebilen
bilgiye sahip olması gerekir. Problemi çözen bilgiden bilgiden yoksun olması durumunda,
bireyin çözüm için deneme-yanılma yöntemine başvurması, uyguladığı yöntemin yeterli
olup olmadığını değerlendirmesi öğrenmeye giden mantıklı bir yol olarak
açıklanmaktadır.(4) Bu süreçte başarılı olan problem çözme deneyimleri yeni bilginin
oluşmasına yol açmakta, oluşturulan bu yeni bilgi de daha sonra gereken durumlar için
uzun süreli bellekte beklemektedir. Bu süreçte başarısız olan problem çözme deneyimleri
ise uzun süreli belleğe saklanmakta, daha sonra benzer bir problemle karşılaşıldığında
başarısız olan bu hamleler olası problemin çözüm seçenekleri arasında arka sıralarda yer
almaktadır.
Teknoloji temelli öğretim basamaklarında dikkat edilmesi gereken nokta, öğrenciyi
problem çözme işleminde rehbersiz bırakmak yerine; öğrenme görevleri ile ilgili kritik
görevleri öğrenciye doğru zamanda sunmak, diğer problem basamaklarında rehberlik
etmek; öğrenci başarısı arttığında ise rehberliği azaltmak önemli bir yöntemdir.
Bilgi
Oluşumu
Rastgele
Yaratım
(4)
bk. https://www.slideshare.net/ouzhaneker1/2hafta-bilisel-yk-kurami-ve-oklu-ortam-tasarimi,
4.Sınırlı Değişim Ġlkesi ve Kısa Süreli Bellek
Belleğin etkili bir şekilde çalışması için aynı anda işlenmesi gereken yeni bilgi
sayısının sınırlı olması gerekmektedir. Tek seferde büyük ve kapsamlı değişiklikler
yerine; küçük ve birbirini izleyen değişiklikler yapılmalıdır. Her bir değişiklik etkililik
bakımından bilincimiz tarafından test edilmelidir.(5)
Sınırlı değişim ilkesi ve kısa süreli
bellek,öğretim
tasarımcılarını
fazlasıyla
ilgilendiren ögeler arasındadır. Öğretim
tasarımcısının kısa süreli belleğe dikkat etmesi
gerekmektedir. Yeterli bilgi ve deneyim yoksa
kısa süreli belleğin kapasitesi sınırlıdır. Bilim
adamlarına göre kısa süreli bellek aynı anda
yedi bilgiyi işleyebilmektedir. Eğer bilgiler
arasında karşılaştırma ve bütünleştirme
yapılırsa bu bilgi iki veya üçe düşmektedir. Kısa
süreli belleğin işlev sınırlılığını dikkate almayan
öğretim tasarımcılarının başarısız olması olası
durumlar arasındadır.
Eğitimde kısa süreli belleğin sınırlı kapasitesini en verimli biçimde kullanmak için bilgilerin parçalara
bölünerek verilmesi, tekrar yapılması, bilginin belleğe kaydedilebilmesi için öğrenciye yeterli sürenin
tanınması, önemli bilgilerin vurgulanması, kısa süreli belleğin etkin kullanımı için uygun stratejilerin
kullanılması gerekmektedir.( Keles & Çepni,2006)
(5)
bk. https://tayfuntyphoon.wordpress.com/2012/05/27/deneme/
Sınırlı Bilgi
Sayısı
Kısa Süreli
Bellek
5.Çevreye Uyum ve Bağlantı Kurma Ġlkesi
Çevreye Uyum ve Bağlantı Kurma İlkesi, bulunduğumuz çevrede verimli bir
şekilde iş görebilmek için bilgilerimizin nasıl kullanılacağını gösterir. Eğer bireyin
yeni bilgileri nasıl kullanacağı hakkında hiçbir ön bilgi ve deneyimi yoksa,
rastlantısal deneme-yanılmadan sonra etkililik testini uygulamak verimli olan
öğrenme yoludur.
Bireyin yeni bilgileri nasıl kullanacağına
ilişkin gerekli ön bilgi ve merkezi bir yönetim
sistemi varsa, yani yeni bilgiler daha önceden uzun
süreli bellekte örgütlendiyse, bilgiyi uzun süreli
bellekten kısa süreli belleğe işlemek için büyük
miktarlarda veri aktarması gerekmektedir. Bilgiler
daha önce örgütlenmiş olduğundan kısa süreli
belleğin tekrar bir örgütleme, deneme- yanılma ve
etkililik testi yapmasına gerek yoktur. Bunun için
kapasite bakımından kısa süreli bellekte bir
sınırlama yoktur.
Örgütlenmiş olan bilgi, daha sonra karmaşık bir çevrede verimli olarak iş
görmemiz için kullanılır. Tüm bilişsel mimari ilkeleri, bireyin yaşamış olduğu
çevrede verimli bir şekilde iş görebilmesi için gerekmektedir. Çevre ile uzun
süreli bellek arasında bağlantıyı kısa süreli bellek sağlamaktadır. Bu ilke, bireyin
depolamış olduğu bilginin doğal çevreye uygun kullanılmasıdır.(6)
bk. https://tr.scribd.com/presentation/106784186/coklu-ortam-tasar%C4%B1m%C4%B1-finalhaz%C4%B1rl%C4%B1k
Depolanmış
Bilgi
Çevreye
Uyum
Bağlantı
Kurma
DEĞERLENDĠRME