Brosur

Çocuklarda Kavak Poleni Alerjisi:
Sanıldığı Kadar Çok mu?
(M.R. CENGİZLİER*,
E. DİBEK MISIRLIOĞLU**)
* S.B. Ankara Dışkapı Çocuk Hastalıkları Eğitim ve Araştırma
Hastanesi, Alerji Bölümü
** Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi, Pediatri Anabilim Dalı
Polenler; önemli dış ortam alerjenleri olup, ot,
hububat, ağaç ve çiçeklerin erkek gametleridir.
Ağaç polenleri zayıf alerjen özelliktedir ve ŞubatNisan ayları arasında polenizasyon yapar. Kavak
ağacı Ankara ve çevresinde yaygın olarak bulunan bir ağaç türüdür, bahar aylarında havaya saçılan pamukçukları alerjen olarak suçlanır.
Çalışmamızda, astım ve/veya rinit tanısı ile takip
edilen 850 hastayı değerlendirdik. Deri prick testine göre 374 hasta atopikti. Hastaların 24
(%6.4)’ünde kavak poleni alerjisi ve bu hastalardan sadece birinde monoalerjen olarak kavak
poleni duyarlılığı vardı. Kavak polen alerjisinin
sanıldığı kadar çok olmadığı, şikayetlerin esas
kaynağının eş zamanlı çimen ve yabani bitki polenlerine bağlı olduğu görüldü.
Kavak ve Hızlı Gelişen Orman Ağaçları
Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü
Ovacık Mah. Hasat Sok. No: 3
Başiskele/KOCAELİ
Telefon: 0 (262) 312 11 43
Faks: 0 (262) 312 11 37
Web: http://kavakcilik.ogm.gov.tr/
E-posta: kavak@ogm.gov.tr
Kavak ve Hızlı Gelişen Orman Ağaçları
Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü
KOCAELİ
POLEN ALERJİSİ SORUNLARI
KAVAK VE ALERJİ
Anadolu’da kavak ve kavakçılık, asırlardır önemli ve
yaygın rastlanılan bir kültür alışkanlığıdır. Anadolu insanı, yaşamının her aşamasında kavakla özdeşleşmiştir.
Özellikle karakavak yetiştiriciliği Anadolu insanının sevincini simgelemiş evlilik veya çocuk doğumu gibi özel
günlerde dikimi gelenek haline almış ve yaşamı boyunca önemli bir gelir kaynağı olmuştur.
Kavak cinsinin (Populus sp.), dünya üzerinde, özellikle
ılıman yörelerde doğal yayılış gösteren 100’den fazla
türü, alt türü, varyeteleri ve sürekli yenileri elde edilen
sayısız melezleri ve klonları bulunmaktadır.
Botanik sınıflandırmaya göre kavaklar (Populus L.) Salicales takımına ait Salicaceae familyası içinde yer alırlar. Bu ailede erkek ve dişi çiçekler ayrı ayrı salkım halinde birleşmişlerdir. Bir cinsli ve iki evciklidirler (Dioik).
Yani dişi ve erkek çiçekler genelde farklı bireylerde yer
alırlar. Doğada tohumdan gelen bir kavak bireyi, bazı
Erkek kavak ağaçları henüz yapraklanmadan önce Nisan
ayı içinde, 4-5 cm uzunluğunda ve 1-2 cm kalınlığında
bordo renkli erkek çiçek salkımları oluşturmakta ve
polenler olgunlaşan salkımlardan rüzgarın vasıtasıyla
çevreye yayılmaktadır. Polenler sarı renkte ve toz halinde olup, görünüşleri toz kükürde benzer. Dağılan bu
polenler, genelde kent halkı tarafından fark edilip şikayet konusu olmamaktadır. Dişi ağaçlarda ise mayıs ayı
sonunda dişi çiçekler olgunlaşır ve açılan kapsüllerden
pamukçuklara asılı küçük tohumlar uçuşup etrafa yayılmaya başlar. Bu pamukçukların görsel rahatsızlıktan
başka hiçbir zararı yoktur.
Alerjinin, vücudun savunma sisteminin yabancı maddelere
karşı kendini korumak maksadıyla aşırı tepki göstermesi
olduğu kaydedilmiştir. Normal olarak bağışıklık sistemi,
vücuda bakteri gibi bir mikroskobik zararlılar girdiğinde
tepki gösterir. Alerjik insanların bağışıklık sistemi ise polen
gibi nisbeten zararsız maddelerin varlığına da tepki göstermektedir. Polenler, “çiçek tozu” da denilen ve boyutları
mesela kayın ağacında 0.02 mm ile kabak’ta 0.2 mm arasında değişen erkek eşey hücreleridir. Alerjik reaksiyonun şiddeti, hafif bir rahatsızlıktan, yaşamı tehdit eder durumlara
kadar değişebilmektedir. Alerjik maddeler nefes yoluyla,
temasla, yiyecek ve içeceklerle veya alınan ilaçlarla bağışıklık sistemini uyarabilir. Aksırma, hapşırma, hırıltılı soluma,
öksürme, mide ağrısı, gözlerde ve deride kaşınma gibi rahatsızlıkların biri veya birkaçı alerjik tepkimelerin genel
belirtileridir.
Bazı Bitkiler ve Polenlerinin Alerjik Etkileri:
Akçaağaç
Bütün türleri alerjiye sebep olur
Ceviz
Orta derecede allerjiktir.
Çam türleri
Orta derecede allerjiktir.
Kavaklar, Yukarıda bahsedilen bazı olumsuz özelliklerin yanında birçok olumlu özelliklere de sahiptir:
Çınar
Orta derecede alerjiktir.
Ihlamur
Orta derecede alerjiktir.

Meşe
Ortadan şiddetliye kadar alerjiktir.
Kavak
Orta derecede alerjiktir.
Dişbudak
Orta derecede alerjiktir.
Söğüt
Alerjiktir
Çim bitkileri
Alerjiktir ve 10 000 kadar türü vardır
Bazı taksonları, kent içinde oluşabilecek gaz ve
duman zararlarına, özellikle kükürtdioksite karşı
dayanıklıdır.

Budamaya karşı dayanıklıdırlar

Tuza dayanıklıdırlar (özellikle akkavak, boz kavak)

Park ve bahçelerde sonbaharda altın sarısı yaprak rengine sahip güzel görüntü oluştururlar.

Bazı estetik değerlerinden dolayı tek olarak kullanılabilirler (gri yapraklı ve beyaz gövde ve dala
Tabloda görüldüğü gibi kent peyzajında kullanılan bütün
ağaçların ve diğer tüm bitkilerin polenleri alerjiktir. Burada
üzerinde özellikle durulmak istenen, polen alerjisine sadece kavakların sebep olmadığıdır. Kavakların tamamı kesilerek yok edilse dahi, polen alerjisi sorunları bitmeyecektir.