Untitled - EÜ Ege-book

Mitral Kapak Sarkması
(Prolapsus'u) Nedir?
Bornova - İZMİR
EGE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ
HALK KİTAPLARI SAĞLIK SERİSİ
16
Mitral Kapak Sarkması (Prolapsus'u) Nedir?
Prof. Dr. İnan SOYDAN
Koroner Arter Baypas Ameliyatınız
Prof. Dr. İnan SOYDAN
Prof. Dr. Tanzer ÇALKAVUR
Kalp Kapağı Ameliyatınız
Prof. Dr. İnan SOYDAN
Prof. Dr. Tahir YAĞDI
Nisan 2012, Birinci baskı
ISBN: 978-975-483-909-8
© Bu kitabın tüm yayın hakları Ege Üniversitesi’ne aittir.
Kitabın tamamı ya da hiçbir bölümü yazarının önceden
yazılı izni olmadan elektronik, optik, mekanik ya da
diğer yollarla kaydedilemez, basılamaz, çoğaltılamaz.
Ancak kaynak olarak gösterilebilir.
Proje Üst Yöneticileri
Ege Üniversitesi Rektörü: Prof. Dr. Candeğer Yılmaz
EÜ Tıp Fakültesi Dekanı: Prof. Dr. Kamil Kumanlıoğlu
Yayın Yönetmenleri: Prof. Dr. Ayşenur Oktay, Prof. Dr. Tahir Yağdı
Yayın Alt Kurulu Başkanı: Prof. Dr. Ufuk Çağırıcı
Sağlık Kitapları Serisi Çalışma Grubu:
Prof. Dr. Elvan Erhan, Prof. Dr. Mehtap Çınar, Prof. Dr. Alpaslan Çakan
Koordinasyon: EÜ Tıp Fakültesi Yayın Bürosu
Kapak İllüstrasyonu: Merve Evren
Sayfa Tasarım: Hülya Sezgin
Fotoğraf: BİTAM
Basım Yeri: Ege Üniversitesi Basımevi Bornova, İZMİR
Tel: 0 232 388 10 22
e-posta: bsmmd@mail.ege.edu.tr
Değerli Okuyucumuz;
Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi; 2011 yılının sonu
itibariyle 472 öğretim üyesi, 582 araştırma görevlisi,
1970 tıp öğrencisi ile yaklaşık 2000 yataklı hastanede
eğitim, öğretim ve araştırma yapmakta ve sağlık
hizmeti vermektedir. Bu dönemde yaklaşık 950.000
ayaktan ve 54.000 yatan hasta, 2300 doğum
80.000 acil servis
hizmeti vermesi onu ülkemizin
en büyük sağlık kurumlarından birisi yapmaktadır.
Ege
Üniversitesi
Tıp
Fakültesi’nin
en
önemli
vizyon ve misyonunu toplumsal sorumluluk bilinci
oluşturmaktadır. Bu bilinçle çalışan Ege Tıp topluma
nitelikli ve kaliteli sağlık hizmeti vermekte; “Toplum
Sağlığı Hizmeti”ni diğer tüm görevlerinin üzerinde
tutmaktadır. Ege Tıp Endokrinoloji ve Metabolizma
Hastalıkları Bilim Dalı, Türkiye’de bir ilk olarak ve 10
yıldır “Sağlık Halk Kongresi” düzenleyerek toplum sağlığı
için hizmet anlayışını gerçek bir bilgilendirme, uygulama
ve deneyim paylaşımı şeklinde sürdürmektedir.
Bilimsel araştırmalarla elde edilen bilgilerin kalıcılığı ve
yaşama geçirilmesi; bunların başvuru kaynağı belgelere
dönüştürülmesi ile sağlanır. “Ege Tıp Halk Kitapları
Sağlık Serisi” bu anlayışımızın bir ürünüdür. Bu
seride yayınlanan kitaplarımızın önemi ve farkındalık
yaratacak
temel
özelliği;
ülkemizin
önceliğinde
olan güncel sağlık konuları yanında; güncelliğini
yitirmiş olsalar bile, ciddi bir sağlık sorunu olduğunu
düşündüğümüz konuları da ele almış olmalarındadır.
“Ege Tıp Halk Kitapları Sağlık Serisi” yazarlarının
tümü Ege Tıp Fakültesi’nde görev yapan ve konusunda
III
uzman öğretim üyeleridir. Serideki kitapların konu
seçimleri ve içeriklerinin hazırlanmasında birden çok bilim
insanının görüşlerinin yansıtılması sağlanmıştır. Seride
yayınlanan kitaplardaki grafik ve fotoğraflar çoğunlukla
kurumumuzun ürünüdür. Serimizin dil editörü her kitabı
sadelik ve anlaşılabilirlik yönünden incelemektedir.
Neden böyle bir seriye gereksinim duyulmuştur? Sağlık
konularında dolaşımda olan, kolay ulaşılan ve günlük
yaşamda kullanılan bilgilerin çoğunun gerçek bilimsel bilgi
olup olmadığı kaygısı, bilim insanları olarak bizleri daha
da sorumlu davranmaya ve güven sarsılmasına neden
olan özensizliklerden uzak durmaya sevk etmektedir.
Birçok konuda doğru ve güvenilir bilginin üretimi ve
yayılması üniversitelerin öncelikli görevleri arasındadır.
Bu anlayıştan hareketle, “Ege Tıp Halk Kitapları
Sağlık Serisi” yazarı olan her öğretim üyemiz,
sadece uzmanı olduğu konuda kitap yazmıştır. Ege
Üniversitesi Tıp Fakültesi bu kitaplara adını, deneyimini
ve saygınlığını koymuştur. Her bir yayın özenle gözden
geçirilmiştir. Ülkemiz için özgün sayılabilecek böylesine
kapsamlı bir seride, yine de gözden kaçırdığımız hata
ve eksiklikler olabilir. Bunlar için, her zaman olduğu
gibi, okuyucumuzun engin hoşgörüsüne sığınıyoruz.
Katkıda bulunanlara minnet duygularımızı sunuyoruz.
Saygılarımızla...
Prof. Dr. Kamil Kumanlıoğlu Prof. Dr. Candeğer YILMAZ
Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi
Dekanı IV
Ege Üniversitesi
Rektörü
Prof. Dr. İnan SOYDAN
Tıp eğitimini, 1962-1968 yıllarında Ege Üniversitesi
Tıp Fakültesi’nde görmüş, 1977 yılında doçent,
1988 yılında ise profesör olmuştur. Kliniksel
Vektörkardiyografi, Klinikte Aritmiler ve Tedavileri,
Klinikte Elektrokardiyografi gibi kitapları, birçok
bilimsel kitapta yazdığı bölümler ve 150’nin üzerinde
bilimsel makalesi vardır. Özellikle "Hipertansiyon" ve
"Kan Yağları" alanında çalışan Prof. Dr. İnan Soydan;
Türk Kardiyoloji Derneği’nin Lipid Çalışma Grubu
1990’lı yıllarda ilk kurulduğunda, önce başkan
yardımcısı daha sonra başkan olarak görev yapmıştır.
2000 ile 2008 yılları arasında Dahili Bilimler Bölüm
Başkanı olarak çalışan Prof. Dr. Soydan, halen EÜ
Kardiyoloji Anabilim Dalı Başkanı olup, 2005-2011
yılları arasında Tıp Fakültemizi Ege Üniversitesi
senatosunda temsil etmiştir.
Prof. Dr. Tanzer ÇALKAVUR
1965 yılında Erzurum’da doğmuştur. 1990 yılında
Ege Üniversitesi Tıp Fakültesini bitirmiş ve aynı yıl
Tıpta Uzmanlık Sınavını kazanarak Ege Üniversitesi
Tıp Fakültesi Kalp-Damar Cerrahisi Anabilim Dalında
ihtisasa başlamıştır. 1996 yılında Kalp-Damar
cerrahisi uzmanı olarak ihtisasını tamamlamış,
2000 yılında Yardımcı Doçent; 2003 yılında Doçent;
2010 yılında Kalp Damar Cerrahisinde Profesör
kadrosuna atanmıştır. 2007 yılında Ege Üniversitesi
Tıp Fakültesi Fakülte Yönetim Kuruluna Doçent
temsilcisi, 2008 haziran ayında da Ulusal Damar
V
Cerrahisi Derneğinin yönetim kuruluna seçilmiş
ve halen derneğin Başkan Yardımcısı olarak görev
yapmaktadır. Evli ve 2 çocuk babasıdır.
Prof. Dr. Tahir YAĞDI
1966 yılında Aydın’ın Koçarlı ilçesinde doğmuştur.
1989 yılında Ege Üniversitesi Tıp Fakültesinden mezun olarak tıp doktoru ünvanını almıştır. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Kalp-Damar Cerrahisi kliniğinde
Kasım 1991-Şubat 1998 tarihleri arasında ihtisas
yapmış Kalp ve Damar cerrahi ünvanı almıştır. Aynı
yıl Üniversitemizde başlatılan Kalp Transplantasyonu programında aktif rol almış, Kasım 2000 yılında
aynı klinikte Yardımcı Doçent ünvanı almıştır. Ekim
2002 ile Nisan 2003 tarihleri arasında İngiltere'deki
Cambridge University- Papworth Hospital’de Kalp
ve Akciğer Transplantasyonu ile ECMO konusunda
araştırma ve öğretim faaliyetlerinde bulunmuştur.Nisan 2004 yılında doçent ünvanı almıştır. Erişkin Kalp
Cerrahisi, Aort Cerrahisi, Periferik Vasküler Cerrahi
yanında Kalp ve Akciğer Transplantasyonu ile Mekanik Dolaşım Desteği alanında çalışmalarda bulunmaktadır. 2007 yılında Üniversitemizde Yapay Kalp
Destek Cihazları Uygulaması programının başlatılmasında ve uygulamasında aktif olarak yer almış,
Mart 2011 tarihinde Profesör ünvanı almıştır. Kasım
2011 tarihinden itibaren Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekan Yardımcılığı görevini yürütmektedir. İngilizce bilmektedir. Evli ve üç çocuk babasıdır.
VI
İÇİNDEKİLER
Mitral Kapak Sarkması (Prolapsus'u) Nedir?
Giriş
1
1. Kalbimiz ve Kalp Kapaklarımız Nasıl Çalışır?.....................3
2. Mitral Kapağımız Nasıl Çalışır?...........................................4
3. Mitral Kapak Sarkması “Prolapsus”u Nedir?......................5
4. Mitral Kapak Sarkmasının Nedeni Nedir?...........................6
5. Mitral Kapak Sarkması Nasıl Tanınır?................................6
6. Mitral Kapak Sarkması Ciddi Bir Durum Mudur?...............7
7. Mitral Kapak Sarkması Nasıl Tedavi Edilir?.......................8
Koroner Arter Baypas Ameliyatınız
Giriş
13
1. Niçin Bana Koroner Arter Baypas Ameliyatı Yapılacak?.. 15
2. Koroner Arter Hastalığı Nedir?......................................... 15
3. Koroner Arter Hastalığının Etkileri Nelerdir?.................... 16
4. Koroner Arterlerdeki Tıkanıklıkları Gidermek
İçin Ne Yapılabilir?............................................................ 18
5. Koroner Arter Baypas Ameliyatı Nedir?........................... 19
6. Ameliyata Hazırlık............................................................ 21
7. Hastaneye Ne Zaman Yatırılacağım?............................... 22
8. Ameliyatımdan Önce Beni Kimler Ziyaret Edecek?.......... 22
9. Ameliyattan Önce Ne Yapılacak?..................................... 23
10. Ameliyat Ne Kadar Sürecek?.......................................... 24
11. Ameliyatım Sırasında Ailem İçin Ne Gibi
Düzenlemeler Yapılabilir? ............................................. 24
12. Ameliyatınızdan Sonra................................................... 25
13. Eve Dönüş....................................................................... 32
14. Geleceğin Planlanması................................................... 39
Kalp Kapağı Ameliyatınız
Giriş
45
1. Kalp Kapaklarını En Sık Etkileyen Hastalıklar................ 47
2. Kalp Kapağı Sorunlarının Düzeltilmesi............................. 48
3. Kalp Kapağı Onarımı Ameliyatları.................................... 49
4. Kalp Kapağının Yapay Bir Kapakla Değiştirildiği
Ameliyatlar (Kapak Replasmanı Ameliyatları)................. 50
5. Kalp Kapağı Ameliyatına Hazırlık.................................... 53
6. Ameliyatınızdan Önce....................................................... 53
7. Ameliyatınızdan Sonra..................................................... 58
8. Hastanedeki Geri Kalan Günleriniz ................................. 62
9. Eve Dönüş......................................................................... 65
10. Yapay Kalp Kapağınızla Yaşamak................................. 72
11. İlaçlarınız........................................................................ 76
Bu kitabın hazırlanmasında
Amerikan Kalp Derneği'nin
ilgili kılavuzu temel alınmıştır.
Mitral Kapak Sarkması (Prolapsus'u) Nedir?.
GİRİŞ
Mitral kapak sarkması en sık rastlanan kalp hastalığı
olup genel popülasyonun ortalama %2 ila 4'ünde görülür.
Kadınlarda erkeklere göre iki kat fazla saptanır. Buna
karşılık, ciddi mitral yetersizliğine yol açan şekli 50
yaşın üzerindeki erkeklerde -genç kadınlara göre- daha
sık görülür. “Mitral kapak sarkması” tanısı almış
hastaların günlük meslek uygulamamızda karşılaştığımız
büyük bir bölümü yanlış veya abartılı biçimde böyle
değerlendirilmiş hastalardır. Ekokardiyografi alanında
deneyimli bir hekimin yapacağı sağlıklı bir değerlendirme
ile hem gerçek mitral kapak sarkması olan hastalar doğru
biçimde saptamak hem de hafif hastalarla ciddi olanları
ayırmak olanaklıdır.
Muayenede mitral kapak sarkmasından kuşkulanılan
hastaların hem kendilerinin hem de birinci dereceden
yakınlarının ekokardiyografik yöntemle incelenmeleri
gerekir.
Hiç bir hastalık belirtisi taşımayan, ritim bozukluğu
olmayan mitral yetersizliği kanıtı bulunmayan hastalarda
(ki psikolojik sorunları olabilir) hastalığın gidişatı
mükemmeldir, 3-5 yılda bir kontrol edilerek normal
yaşamlarını sürdürebilirler. Ciddi mitral yetersizliği
olanların ise yaklaşık 12 ayda bir kontrol edilmeleri
gerekir.
1
EÜ Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi ~ 16
2
Mitral Kapak Sarkması (Prolapsus'u) Nedir?.
1. KALBIMIZ VE KALP KAPAKLARIMIZ NASIL
ÇALIŞIR?
Kalbimiz dört boşluklu bir pompadır. Bu boşluklardan
ikisi (kulakçıklar ya da “atriyumlar”) kanın kalbe
doluşuyla, diğer ikisi (karıncıklar ya da “ventriküller”) ise
kanın kalpten pompalanmasıyla ilgilidirler (Şekil-1).
Kalbe kirli kanı
getiren Vena Kava
10. Aort
5. Sol pulmoner
arter
5. Sağ pulmoner
arter
4. Pulmoner
Kapak
6. Sol Kulakçık
1. Sağ Kulakçık
7. Mitrak Kapak
2. Triküspid
Kapağı
3. Sağ Karıncık
9. Aort Kapağı
8. Sol Karıncık
Şekil-1.
Damarlarınız aracılığıyla bedeninizin her yanını dolaşan
kan, önce kalbinizin sağ kulakçığına (sağ “atriyum”a)
ulaşır (1). Daha sonra, triküspid kapağı adı verilen bir
kapak (2) aracılığıyla kalbinizin sağ karıncığına (sağ
“ventrikül”üne) (3) geçer. Buradan, kan pulmoner kapak (4) içinden sol ve sağ pulmoner atardamarlarınıza
(“arter”lerinize) (5) ve dolayısıyla akciğerlerinize pompalanır. Akciğerlerinize gelen kan karbondioksidini bırakıp
oksijen alarak temizlenmiş olur.
3
EÜ Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi ~ 16
Böylece, akciğerlerinizde oksijenlenmiş olan kanınız
tekrar kalbinize dönerek, bu kez, kalbinizin sol kulakçığına
gelir (6). Daha sonra mitral kapaktan (7) geçerek sol
karıncığı (8) doldurur. En sonunda, sol karıncıktan, aort
kapağının (9) içinden geçerek fışkırtılan kan, aort (10)
adı verilen büyük atardamar aracılığıyla tüm bedeninize
pompalanır.
2. MITRAL KAPAĞIMIZ NASIL ÇALIŞIR?
Mitral kapak iki yaprakçıktan oluşur. Biçimleri bakımından bir paraşüte benzetilebilecek bu yaprakçıklar,
iplik şeklindeki oluşumlar
(“korda”lar) aracılığıyla, kapağı destekleyen kaslara
bağlıdırlar. Bu ipler yaprakçıkların düzgün bir biçimde
kapanmasını sağlarlar.
Kalbinizin sol kulakçığı ile
sol karıncığı arasında yer
alan mitral kapağınız açılıp
kapanarak, kanınızın yalnızca sol kulakçıktan sol
karıncığa yani ileriye doğru
gitmesine izin verir, geriye kaçmasını ise engeller. Mitral
kapağınız gerektiği biçimde kapanmazsa, kalbinizin
sol karıncığı, içindeki kanı aort damarınıza fışkırtmak
üzere kasıldığında, kanın en azından bir bölümü, geldiği
yere (yani sol kulakçığa) geri kaçar. Mitral kapağınızın
uygun biçimde kapanmasıyla bu durum önlenmiş ve
sol karıncığınız içindeki kanın tamamının aorta atılması
sağlanmış olur.
4
Mitral Kapak Sarkması (Prolapsus'u) Nedir?.
3. MITRAL KAPAK SARKMASI
“PROLAPSUS”U NEDIR?
Mitral kapak sarkmasında, mitral kapağı oluşturan
yaprakçıklardan biri veya her ikisinin çok büyük veya
kendilerini tutan iplerin çok uzun olması söz konusudur.
Sonuçta, kalp pompaladığında (yani sol karıncık
kasıldığında) mitral kapağı oluşturan yaprakçıklar
düzgün biçimde kapanamaz ve biri veya her ikisi birlikte,
normale göre daha fazla biçimde sol kulakçığa doğru
sarkar (veya bel verir) ve kapak tam olarak kapanamaz.
Bu durum, bazen az miktarda kanın mitral kapaktan
geriye kaçmasına neden olur.
Eğer mitral kapağınızda sarkma (“prolapsus”) varsa,
bunun yalnızca sizin başınıza gelen bir olay olduğunu
sanmayın. Araştırmalar, toplumun en az %1-2’sinde
mitral kapak sarkmasının bulunduğunu ortaya
koymuştur.
Normal biçimde kapanmış
mitral kapak;
her iki yaprakçık kapalı
Sarkmış
mitral kapak;
bir yaprakçık
uygun şekilde
kapanmıyor
5
Koroner Arter Baypas
Ameliyatınız
EÜ Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi ~ 16
12
Koroner Arter Baypas Ameliyatınız
GİRİŞ
Koroner damarlarınızın hastalandığı ve bu nedenle koroner
baypas ameliyatı geçirmeniz gerektiği mi söylendi? Elbette
sevinilecek bir durum değil, ama ruhsal bir çöküntü
yaşamanıza da gerek yok! Öncelikle, “bu hastalık neden
başkasını değil de beni buldu?” diye düşünmeyin, çünkü
çok sık rastlanan bir hastalığa sahipsiniz. Amerika
Birleşik Devletleri’nde beyaz ırktan kişilerin %6.6’sında
koroner arter hastalığı olduğu saptanmıştır. Bu ülkede,
2005 yılında, 16 milyon kişinin koroner hastası olduğu
belirlenmiştir. Koroner baypas ameliyatına gelince,
kalbin kendisini kesip-biçmeye(!) gerek kalmadan,
yalnızca dış yüzündeki koroner damarlara uygulanan
cerrahi bir girişim olup, bir kalp cerrahının yaptığı diğer
birçok operasyonun yanında görece basit bir ameliyattır.
Dünyanın her yanında yaygın olarak uygulanmakta olan
bu ameliyat, yalnızca 2005 yılında, Amerika Birleşik
Devletleri’nde 469 bin kez yapılmıştır. Koroner baypas
ameliyatları, Ege Üniversitesi Tıp Fakültemizin Kalp ve
Damar Cerrahisi Anabilim Dalı’nda 1988 yılından bu
yana yılda ortalama 700 hasta sayısı ile büyük bir başarı
ile yapılmaktadır.
(unutmayınız ki, günümüzde,
kalp akciğer transplantasyonu
adı verilen tek bir ameliyatla, bir
hastanın hem akciğeri hem de
kalbi değiştirilebilmektedir.)
13
EÜ Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi ~ 16
14
Koroner Arter Baypas Ameliyatınız
1. NİÇİN BANA KORONER ARTER BAYPAS
AMELİYATI YAPILACAK?
Kalp kasınızı kanla besleyen (dolayısıyla kalp kasınıza
oksijen ve besleyici maddelerin taşınmasını sağlayan)
atardamarlara koroner arter adı verilir. Eğer koroner
arter hastalığınız varsa, bu, kalp kasınıza kan taşıyan
bir ya da daha çok sayıdaki atardamarınızın tümüyle
veya büyük ölçüde tıkandığı anlamına gelir. Doktorunuz,
kalp kasınıza yönelik kan akımını iyileştirmek için,
size, koroner arter baypas ameliyatı önerebilir. Böyle
bir ameliyatla, tıkanan damarın, tıkalı bölgesinin
altındaki bir bölümüne daha bol miktarda kan akımının
sağlanmasıyla, koroner arter hastalığınıza bağlı göğüs
ağrınız (angina pektoris) geçtiği gibi, halsizliğiniz ve ilaç
gereksinmeniz azalabilir, fiziksel aktivite yeteneğiniz
artabilir ve kendinizi sağlıklı zamanınızdaki gibi iyi
hissetmeye başlarsınız. Bu ameliyat yaşam beklentinizi
de yıllarca uzatabilir.
*Lütfen, kitabın sonundaki notu okuyunuz.
2. KORONER ARTER HASTALIĞI NEDİR?
Koroner arterler kalp kasınıza kan taşıyan büyük
damarlardır. Oksijenlenmiş temiz kan taşıdıkları için
atardamar (arter) grubuna girerler [Kirli kan taşıyan
damarlara ise “toplardamar” (ven) adını veriyoruz].
Koroner arter hastalığı (ya da kısaca, koroner hastalığı),
bu atardamarların, plak adı verilen yağ birikimlerinin yol
açtığı çıkıntılar nedeniyle daralmasıdır. Bu birikintiler
damarın iç duvarında oluşur ve damar boşluğuna doğru
büyüyerek kan akımını kısıtlayabilir. Damarın içindeki
bu plağın yırtılması da mümkündür, böyle bir durumda,
plağın tepesindeki yırtıktan, patlayan bir yanardağdan
15
EÜ Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi ~ 16
püsküren lavlar gibi çıkan kan pıhtılaşarak, koroner
arterin tam olarak tıkanmasına ve buna bağlı olarak kalp
krizine neden olabilir (Şekil-1).
Şekil-1.
3. KORONER ARTER HASTALIĞININ ETKİLERİ
NELERDİR?
Koroner arterler plak nedeniyle daralınca kalp kasına
ulaşan kan miktarı azalır. Egzersiz ve ruhsal zorlanma
(stres) sırasında kalbin kan gereksinimi artar. Kalp,
ihtiyacı olan kanı sağlayamadığı zaman, halsizlik,
göğüste gerginlik hissi veya angina pektoris adı verilen
ezici tipte özel bir göğüs ağrısı gibi belirtiler ortaya
çıkabilir. Bu belirtiler dinlenmekle geçebilirse de, burada
tanımladığımız göğüs ağrısı ciddi bir sağlık sorununun
varlığını gösterir ve bir doktor tarafından değerlendirilmesi
gerekir.
16
Koroner Arter Baypas Ameliyatınız
Koroner arter hastalığı ameliyat veya diğer yöntemlerle
tedavi edilmediğinde ölümle sonuçlanabilir. Koroner
arterden geçen kan akımı birdenbire durursa (ki bunun
nedeni, çoğu kez, yırtılan bir plağın üzerinde oluşan kan
pıhtısıdır), kalp kasının bir bölümü kalıcı bir biçimde
hasara uğrayabilir. Bu bir kalp krizidir (Şekil-2). Kalp
krizine sıklıkla şiddetli ve kısa zamanda geçmeyen bir
göğüs ağrısı eşlik eder, bazı hastalarda ise bu ağrının
yatışıp tekrar ortaya çıktığı (yani gidip geldiği) görülür
(Bu konuda daha ayrıntılı bilgi edinmeniz için “Göğüs
Ağrısı” ve “Kalp Krizi” başlıklı kitabımızı okumanızı
öneririz).
Tıkanan Yer
Hasara
Uğrayan
Kalp Kası
Şekil-2.
17
EÜ Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi ~ 16
4. KORONER ARTERLERDEKİ TIKANIKLIKLARI
GİDERMEK İÇİN NE YAPILABİLİR?
Koroner arterleri tıkayan plaklar genellikle bu damarların
yalnızca iç yüzünde oluşur. Damarın, daralan veya tam
olarak tıkanan bölgesinin aşağısındaki bölümü sıklıkla
açıktır. Hastalık yalnızca bir veya iki arteri tuttuğunda,
bu arterin genişletilmesi veya gerilmesiyle, bazen darlık
veya tıkanıklık ortadan kalkar. Deriyi delip, damar
içinden geçirilen özel bir aygıtla (Balon kateter koroner
arterin yeniden biçimlendirilmesi veya onarılması
anlamına gelen “Percutaneous transluminal coronary
angioplasty=PTCA) adı verilen girişimle yapılan budur.
Bu girişim sırasında, ucunda sönük bir balon bulunan
bir kateter koroner arterin daralmış olan bölümüne
yerleştirilir. Daha sonra balon şişirilerek daralan
bölge genişletilir ve darlık açılır (Bu konuda ayrıntılı
bilgi edinmek isteyenlere “Kalp Hastalığında Cinsel
Yaşam/Şeker Hastalığı/İnme Teşhis ve Ameliyatsız
Tedavi” başlıklı kitabımızı okumalarını öneririz)
(Şekil-3).
Şekil-3. Üstte, koroner arterin daralan bölgesine yerleştirilen balon
kateter, altta ise, balonun şişirilmesiyle açılan darlık
görülmektedir.
18
Koroner Arter Baypas Ameliyatınız
Ancak, darlıklar daha karmaşık olduğunda ve çok sayıda
koroner arterde görüldüğünde, doktor, genellikle koroner
arter baypas ameliyatını önerecektir. Bu ameliyat, kanın,
damarın tıkalı bölgesinden öteye gitmesini sağlamak için
yeni yollar sağlayacaktır.
5. KORONER ARTER BAYPAS AMELİYATI NEDİR?
Bu ameliyat ile, bedeninizin başka yerlerinden alınan
atar veya toplardamarlar (arter veya venler) kalbinizden
aldığı temiz kanı tüm bedeninize taşıyan aort damarınız
ile, kalbinizin dış yüzünde bulunan, hastalanmış koroner
arterinizin arasına (daralmış veya tıkanmış bölgesinin
altına kan getirecek biçimde) yerleştirilir. Bedeninizin
başka yerinden alınıp kalbinize takılan bu damar
parçasına “damar grefti” veya kısaca “greft” adı verilir.
Böylece, daha önce, koroner arterinizin daralmış veya
tıkanmış olan bölgesinden aşağıya yeterince akamayan
kan, artık, bu greftin içinden akıp, koroner arterinizin
sağlam olan alt bölümüne ulaşmak ve o damarınızın
kanlandırması gereken kalp kasınızı beslemek şansını
bulur (Şekil-4).
Ameliyatta
kullanılan
atar
ve
toplardamarların
yerlerinden çıkarılmaları, alındıkları yerdeki kan
akımı üzerinde anlamlı bir etki yaratmaz. Bedeniniz, o
bölgelerde, alınan damarların yokluğunu telafi edecek
ayarlamaları kendiliğinden yapacak ve buna ilişkin bir
sorun çıkmayacaktır.
Greft olarak, genellikle, göğüs kafesinin içinde, göğüs
kemiği (halk arasında “iman tahtası” adı verilen kemik,
tıbbi adı “sternum”) boyunca uzanan atardamarlar
(iç göğüs arteri=”internal thoracic artery”) kullanılır. Eğer
bir toplardamar kullanılacaksa, en sık olarak, bacağın iç
19
EÜ Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi ~ 16
yüzünde, derinin hemen altında yer alan ve “safen ven”
adı verilen damar çıkarılır (Şekil-5).
Bazen bacak veya kolların arkasından alınan venler,
bazen de karın boşluğundan alınan bazı arterler
kullanılabilir. Nadiren başka bir kişi (verici)’den alınan bir
ven’e veya yapay bir kan damarına gerek duyulabilir. Bu
yola, yalnızca, hastanın kendi atar veya toplardamarları
kullanılamadığında başvurulur.
Koroner arter baypas ameliyatları bir “kalp akciğer
makinesi” kullanılarak yapılır. Bu makine, ameliyat
sırasında kalp atışlarının durdurulması olanağını sağlar.
Böylece, duran bir kalpte, arter ve ven greftleri, koroner
arterlere dikkatle ve tam olarak bağlanabilir.
Şekil-4.Bir ucu aort damarının köküne, diğer ucu ise, hasta koroner
arterin darlık bölgesinin altına bağlanmış olan “baypas greft”i
görülmektedir. Böylece, daralan koroner arterden geçemeyen
kan, takılan greft sayesinde, aort damarından gelip, hasta da
marın darlık bölgesinin altındaki normal yanına geçerek o böl
gedeki kalp kasına ulaşmış olur.
20
Kalp Kapağı
Ameliyatınız
Kalp Kapağı Ameliyatınız
GİRİŞ
Hastalanan kalp kapaklarının yeniden eski, normal
görevini yapacak hale getirilmesini sağlayan kalp
ameliyatları (operasyon) günümüzde oldukça sık
yapılmaktadır. (Amerika Birleşik Devletlerinde yalnızca
2005 yılında 106.000 kalp kapağı ameliyatı yapılmıştır.
Türkiyede ise yılda yaklaşık 10.000 hastaya kalp kapak
ameliyatı yapılmaktadır.) Bu operasyonlar kalp kapağı
hastalarının sağlığını ve iş gücünü iyileştirmektedir.
Eğer böyle bir ameliyata alınacaksanız, bu konuya
ilişkin soru ve endişelerinizi danışıp tartışmak için en
uygun kişi operasyonu yapacak olan cerrahınızdır.
Gerek ameliyatınızın gerekse ameliyat sonrası iyileşme
döneminizin ayrıntılarını size en iyi o anlatabilir.
Bu kitaptaki bilgiler, resim ve şekillerin de yardımıyla,
hem konuyu daha iyi anlamanıza hem de doktorlarınızla
(kalp cerrahınız, kardiyoloğunuz ve aile doktorunuz gibi)
daha iyi tartışabilmenize yardımcı olacaktır.
45
EÜ Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi ~ 16
46
Kalp Kapağı Ameliyatınız
1. KALP KAPAKLARINI EN SIK ETKİLEYEN
HASTALIKLAR
Dört tane kalp kapağı vardır. Bu kapakların görevi,
kalbiniz kasılıp gevşedikçe, kanın ileriye doğru akmasını,
buna karşılık geriye kaçmamasını sağlamaktır.
Bazen, kalp kapakları olması gerektiği gibi çalışmaz. Bu
sorun çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir. Örneğin, kalp
kapağı doğuştan arızalı olabilir ve kalp kapağının hemen
onarılması gerekebilir. Doğum sırasında var olan küçük
bir bozukluk o sırada fark edilmeyebilir, fakat zaman
içinde yavaş yavaş ilerleyebilir ve kalpteki kan akımını
bozabilir. Sonuçta, başlangıçta önemsiz sayılabilecek,
böyle bir hastanın kalp kapağı hastalığı da, yaşamının
sonraki evrelerinde kötüleşebilecektir.
Romatizmal ateş (diğer adıyla akut eklem romatizması) veya
mikroorganizmaların (çeşitli mikroplar) neden olduğu
infeksiyonlar (örneğin infeksiyöz endokardit=kalbin
iç yüzünü döşeyen “endokart” tabakasının mikroplar
tarafından iltihaplanması) bir kalp kapağını etkileyebilir
ve onun eskarlaşmasına (yani, aynı, bir yaranın iyileşirken
arkasında bir iz bırakması gibi, iyileşirken biçimsel ve
dolayısıyla işlevsel bozukluğa uğramasına) ve hatta
bütünüyle tahrip olmasına neden olabilir. Kalp kapakları
yaşlanmakla da zayıflayabilir (yani, zorlanmaya karşı
direncini yitirebilir) veya sertleşebilir. Bunun nedeni, çok
narin yapıdaki kalp kapağının yıllar boyunca çok aşırı
sayıda eğilip bükülerek hareket etmek zorunda olmasıdır.
Buradaki şekilde dört kalp kapağı (pulmoner, aort,
mitral ve triküspit kapakları) görülmektedir. Hastalık
sonucunda kalp kapağı kalınlaşıp sertleşince kapak
uygun şekilde açılamaz. Buna bağlı olarak, kan akımına
47
EÜ Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi ~ 16
izin vermez ya da güçlük çıkarır. Bu engelleme durumuna
kapağın “darlığı”(stenozu) adı verilir.
Bir kalp kapağı zayıfladığı veya gerildiğinde uygun
biçimde kapanamayabilir. Böyle bir durum oluşursa,
kan, kapağın deliğinden geriye kaçar. Bu duruma kapağın
“yetersizliği” (veya kaçağı) adı verilir.
Kalp kapağınızdaki herhangi bir sorun kalbinizin yükünü
büyük çapta arttırır. Bu, kalbinizin, bu durumu aşırı
çalışarak telafi edebilmesi için büyümesine neden olabilir.
Eğer kalp çok büyürse, kalp kası kalıcı biçimde hasara
uğradığı için, kalp yetersizliği ortaya çıkar (Şekil-1).
Şekil-1. Kalp boşlukları ve kalp kapakları
2. KALP KAPAĞI SORUNLARININ DÜZELTİLMESİ
Kalp kapağı hasta olan bazı kişiler, düzenli bir biçimde
tıbbi kontrollarını yaptırdıkları ve kendilerine yapılan
önerileri uyguladıkları sürece, normal yaşantılarını
sürdürebilir. Ancak, kalp kapağınızda daha ağır bir hasar
varsa ameliyat olmanız gerekebilir.
48
Kalp Kapağı Ameliyatınız
Bazı olgularda, hasta kapağın onarılmasıyla darlık ya da
yetersizliğin yok edilmesi mümkün olabilir. Bazılarında
ise, kapak o kadar kötü hasarlanmıştır ki onarılmasının
olanağı yoktur ve kapağın yeni bir kapakla değiştirilmesi
gerekir.
3. KALP KAPAĞI ONARIMI AMELİYATLARI
Kapağın daralmasının nedeni, sıklıkla, kapağın hareketli
yaprakçıklarının eskarlaşması (yani geçirdikleri yangısal
ve dejeneratif süreç sonucunda deforme olması) veya
komşuluk nedeniyle birbirlerine değen kenarlarının
yapışarak birleşmesidir. Kapağın uygun biçimde
açılamaması sonucunda ortaya çıkan darlık (engelleme)
özel bir cerrahi bıçakla kesilerek giderilebilir. Böylece,
kapağın birbirine yapışıp birleşmiş olan parçaları,
ayrılarak kapak daha serbest biçimde hareket etme
olanağını bulur.
Kapak yetersizliği'nin (veya kaçağı) nedeni ise, sıklıkla,
kapağın, yukarıda sözü edilen yaprakçıklarının veya
kapağı tutan destek mekanizmalarının uzaması ve
kan basıncına karşı direncinin zayıflaması(bir çeşit
yumuşaması) sonucunda ortaya çıkar. Kapağı kapalı
tutmak için normal olarak birbirlerine değmesi gereken
kenarları, kanın basıncına direnemeyerek kayar ve deliğin
açılmasına, dolayısıyla kanın geriye doğru kaçmasına
neden olur.
Geriye kaçan kanın miktarı arttıkça tüm kapak
genişleyebilir. Böyle bir kapağın düzgün bir biçimde
iş görebilmesi için de, yine, hasta kapak dokularının
onarılması gerekir.
Kapak onarımı ameliyatlarının bir avantajı, hastalanmış
olan kapağın tümüyle yerinden çıkarılıp yapay bir
49
EÜ Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi ~ 16
kapakla değiştirilmesi yerine, hasta kapağın yerinde
bırakılıp, yalnızca şekil ve dolayısıyla işlev bozukluğunun
düzeltilmesidir.
4. KALP KAPAĞININ YAPAY BİR KAPAKLA
DEĞİŞTİRİLDİĞİ AMELİYATLAR
(KAPAK REPLASMANI AMELİYATLARI)
Bazen, kalp kapakları o kadar ciddi biçimde şekil
bozukluğuna uğrar veya yırtılır ki, onarılmaları olanaklı
değildir. Böyle durumlarda, hasara uğramış olan eski
kapağın çıkarılıp yeni bir yapay kapakla değiştirilmesi
gerekir. Değiştirilecek olan hasta kapak yerinden
çıkarılırken, kalbe tutunduğu alan, çepeçevre yerinde
bırakılır ve aynı yere yeni (yapay) kapak sıkı ve sağlam
biçimde dikilir.
Yapay kapakların değişik tipleri olmakla birlikte başlıca
iki gruba ayrılırlar;
1. Doku (biyolojik) kapaklar: Kapağın hareketli
parçalarına yönelik kimyasal bir işlemden geçirilmiş
hayvan kapaklarıdır. Hayvanlardan elde edilmiş bu
kapaklar özel bir kumaşla kaplı metal veya plastik
bir çerçeveye takılır (monte edilir). Böylece, hastanın
kalbine yerleştirilmeleri daha kolaylaşır
Doku kapakların başka bir tipinde ise başka bir
insandan elde edilen aort kapağı kullanılır. Böyle
bir kapak, yerinden çıkarıldıktan sonra dikkatle
dondurularak korunur. Bu kapaklar herhangi bir
çerçeveye takılmaksızın doğrudan doğruya hastanın
aortuna yerleştirilir. Son yıllarda hayvanlardan elde
edilen kapakların da çerçevesiz tipleri geliştirilmiştir.
50
Kalp Kapağı Ameliyatınız
Doku kapaklarının en büyük avantajı, yerine
konuldukları
doğal
kalp
kapaklarına
çok
benzemeleridir. Biyolojik materyal oldukları için
kan hücreleri kapak dokusu üzerinde birikip pıhtı
oluşturmazlar. Bu nedenle mekanik kalp kapaklarının
pıhtı yapmaması için kullanılması zorunlu olan kan
sulandırıcı ilaçların ömür boyu kullanılmasına ihtiyaç
duymazlar. Buna karşılık, bunların doğal kapaklar
kadar dayanıklı olmamaları ise dezavantajlarıdır.
Korunmaları için yapılan işlemler bu kapaklarda
kireçlenmeye veya dejenerasyona neden olabilir.
2. Mekanik (protez) kapaklar: Dayanıklı metaller,
karbon, seramik ve plastikten yapılan yapay
aygıtlardır. Hastanın kalp dokularına bağlamak
için, fabrikasyon olarak üretilmiş dakron veya
teflon bir halkaya takılırlar.
Resim-1. Çeşitli kalp kapak protezleri.
51
EÜ Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi ~ 16
Mekanik kapakların dayanıklılıkları büyük bir avantaj
sağlar. Bununla birlikte, bu kapakların yapımında
kullanılan maddeler bedenin alışkın olduğu doğal
maddeler olmadığı için, kan pıhtılarının oluşmasına
neden olabilir. Bundan kaçınmak için, kanın pıhtılaşma
yeteneğini azaltmak amacıyla; özel ilaçlar (kanı incelten
ilaçlar, pıhtılaşmayı önleyen ilaçlar, antikoagülanlar)
kullanılır (Kitabın son sayfalarında bu ilaçlara ilişkin
daha ayrıntılı bilgiler verilmiştir). Mekanik kapak
taşıyan hastaların çoğu, tüm yaşamları boyunca, her
gün bu ilaçları almak ve bu tedavinin gerektirdiği test
ve kontrolleri yaptırmak durumundadır. Metal yapıda
oldukları için, çalışırken, özellikle sessiz ortamlarda,
hastanın yanındaki kişiler tarafından bile duyulabilen
bir ses çıkarırlar. Bu ses metal kapakçıkların her kalp
atımında birbirlerine çarpması sonucu ortaya çıkar. Bu
durum bazı hastalarda huzursuzluğa neden olabilir.
Bir kalp kapağını değiştirirken, en iyi seçeneğin hangisi
olduğuna karar verme aşamasında, hesaba katılması
gereken birçok etmen (faktör) vardır. Sizin için en iyi
kapağın hangisi olduğuna karar vermek için, cerrahınız,
kendi deneyim ve bilgisini kullanacaktır. Bunu yaparken,
cerrahınızın hesaba katacağı etmenler arasında yaşınız,
kapak hastalığınızın şiddeti, kapağın büyüklüğü, kanı
inceltici ilaçları (antikoagülanlar) kullanmaya karşı
isteğiniz ve yatkınlığınız (koşullarınızın böyle bir tedaviyi
yaşam boyu uygulamaya elverişli olup olmadığı) sayılabilir.
Hastanın yaşı ve cinsiyeti kapak seçimi konusunda özel
bir öneme sahiptir. Bebeklik veya çocukluk döneminde,
henüz vücut gelişimini tamamlamış hastalarda, hasta ile
birlikte büyüme özelliğine sahip olan biyolojik kapaklar
tercih edilir. İleri yaştaki; hastalarda, kan sulandırıcı ilacın
kanama oluşturma riski de hesaba katılarak, biyolojik
52
EÜ Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi ~ 16
Not:
80
Not:
81
EÜ Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi ~ 16
Not:
82
Yayımlanmış Kitaplarımız
Hipertansiyon
Osteoporoz (Kemik Erimesi)
Düşmeler ve Önlenmesi
Obezite
Meme Kanseri Cerrahisine Bağlı Lenfödem
Yayımlanmış Kitaplarımız
Kan Yağları ve Kalbimiz
Her Yaş İçin Spor ve Sağlık
Diyabetik Ayak
Sağlıklı Beslenme
Varis
Yayımlanmış Kitaplarımız
Göğüs Ağrısı, Kalp Krizi, Aspirin Kullanımı
Herediter Anjioödem
Kanın Pıhtılaşmasını Önleyen İlaçlar ve
Kalbiniz, Atriyal Fibrilasyonlu Yaşam
Kalp Yetersizliği ile Yaşamak, Kalp Pili İle
Yaşamak, Kalp İlaçlarını Nasıl Kullanalım
Kalp Hastalığında Cinsel Yaşam/Şeker Hastalığı/
İnme Teşhis ve Ameliyatsız Tedavi
Yayımlanmış Kitaplarımız
Mitral Kapak Sarkması Nedir? Koroner
Arter Baypas Ameliyatınız, Kalp Kapağı
Ameliyatınız
Guatr ve Tiroid Hastalıkları
Yayıma Hazırlanan Kitaplarımız
Damar Sertliği ve Risk Faktörleri
Diyabetim ve Ben
Çocuklarda Yanık ve Korunma Yolları