Türk Döneri, Gıda Güvenliği ve Hazır Döner Sektörü Üzerine Çalışma Veteriner Hekimi Gökhan ŞİMŞEK gokhansimsek2002@yahoo.com t: 0532 243 34 59 F: 0212 507 05 22 Giriş Türk Dönerinin Tarihi Türk dönerinin türk yemek kültüründe uzun bir geçmişi olduğu düşüncesi genel bir yanılgıdır. Birkaç asırlık tarihi ile, Türk yemek kültürünün önemli bir parçası haline gelmiştir.1850-1900 yılları arasında ortaya çıktığı düşünülen döner eski türk şölenlerindeki kuzu çevirmeden köken aldığı söylenebilir. Bugün ise türk yemek kültürünün vazgeçilmez lezzetleri arasına girmeyi başarmıştır. Giriş Hazır Döner Sektörü, Geleceği ve Önemi Ülkemizde de Avrupa Birliğine girme sürecinde gıda güvenliği ile ilgili alınan ve alınması beklenen yasal uygulamalar hazır döner sektörünün önünün açılmasına ç neden olacaktır. Bu durumda geleneksel üretimden sanayi üretimine doğru ğ kayacak y olan üretimin daha bilimsel bir bakış açısıyla değerlendirilmesi önemlidir. Giriş Hazır Döner Fabrikası Kurulumu H Hazır dö döner fabrikası f b ik k kurulumunda l d diğer diğ şarküteri ürünlerinin kurulumu ile k kıyaslandığında l d ğ d daha d h az malzeme l , ekipman , yer ve personele ihtiyaç vardır. Ş küt i ü Şarküteri ürünleri ü l i imalatında i l t d k kullanılması ll l zorunlu olan kuter , dolum , klima , klips , f fırın , ambalaj b l j makinalarından ki l d bü büyük ük ölçüde tasarruf sağlar 1 SAĞLIKLI DÖNER IZGARA 1. UYGULAMASI AMAÇ : DÖNER ÜRETİMİNDE İNSAN SAĞLIĞINI TEHDİT EDEN RİSKLERİN BELİRLENMESİ VE ORTADAN KALDIRILMASI 11.SAĞLIKLI SAĞLIKLI DÖNER IZGARA UYGULAMASI YÖNTEM: YÖNTEM DÖNER TÜKETİMİNDE İNSAN SAĞLIĞINI TEHDİT EDEN RİSKLERİN BELİRLENMESİ İNSAN SAĞLIĞINI TEHDİT EDEN BU RİSKLERİN GİDERİLMESİ İ İ İ İÇİN İ İ ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER Ö 1.DÖNER ÜRETİMİNDE İNSAN SAĞLIĞINI TEHDİT EDEN RİSKLER NELERDİR? Mikrobiyolojik riskler Kimyasal riskler Fiziksel riskler *MİKROBİYOLOJİK RİSKLER *KİMYASAL RİSKLER -ETİN ISIL İŞLEMİ SONUCU OLUŞAN KİMYASALLAR -PAH -HA HA -YAKIT KAYNAKLI KİMYASALLAR *KİMYASAL VE MİKROBİYOLOJİK ÖNERİLER *OCAK SEÇİMİ Ç VE STANDARTLAR *OCAK SEÇİMİNE İLİŞKİN ÖNERİLER RİSKLERE İLİŞKİN 2. MİKROBİYOLOJİK RİSKLER Mikroorganizmaların yol açtığı risklerdir Gıda kökenli zehirlenme olarak karşımıza ş ççıkar . Ürün tüketimi sonrasında ateş, ishal , kusma ,kramp v.b. belirtilerle kendini belli eder.Ölümcül olabilir! Taze et mikrobiyolojik bozulmalara karşı en duyarlı gıdalardan biridir. Bozulmanın belirgin hale gelmesi için yüzeyde 1 cm2 de 106 -108 düzeylerinde mikroorganizma çıkması gerekir. 2. MİKROBİYOLOJİK RİSKLER Bozulan etlerde görülen değişimler : yüzeyinde yapışkanlık renk değişimi ğş : yyeşillenme ş , ggrileşme ş , kahverengilik g v.b. kokuşma ekşime v.b. 2. MİKROBİYOLOJİK RİSKLER Gıda zehirlenmesini yapan mikroplar olduğuna göre, göre pişmiş bir ürün olan dönerin tüketilmesi zehirlenme riski taşır mı? Pişme esnasında ürünün yüzeyi 10 cm. ocağa yaklaştırıldığında 200 c yi bulan sıcakla temas ettiği halde mikroorganizmaların canlı kalmaları mümkün mü? 2. MİKROBİYOLOJİK RİSKLER Pişmiş dönerde mikroorganizma varlığına yol açan etkenler: Kalitesiz hammadde kullanımı Etin cinsine ve yöresine bağlı olarak dönerin geç pişmesi S Soslamanın l f l olarak fazla l k yapılması l nedeniyle, d i l etin ti çiğ iğ olan l iç i kısımdan sızan sostaki mikroorganizmaların ,pişmiş dış yyüzeyle y teması 2. MİKROBİYOLOJİK RİSKLER Pişmiş dönerde mikroorganizma varlığına yol açan etkenler: Sos S olarak l k yoğurt ğ t yerine i süt üt kullanılması k ll l Sevkiyatın uygun koşullarda yapılmaması 2. MİKROBİYOLOJİK RİSKLER Pişmiş dönerde mikroorganizma varlığına yol açan etkenler: Kesilen etlerin, dönerin pişirme öncesi saldığı et suyu ile teması Temiz olmayan alet ve ekipman kullanılması Ürünün Ü ü ü yeterince t i pişmeden i d servis i edilmesi dil i Gün sonunda satılamayan y dönerin,, ertesi ggün ppişirilmesi ş 3. KİMYASAL RİSKLER Etin ısıl işlemi ş sonucu oluşan ş tehlikeli kimyasal y bileşikler: Heterosiklik Polisiklik aminler aromatik hidrokarbonlar 3. KİMYASAL RİSKLER Etin ısıl işleminde kullanılan kömür ve tüpgaz gibi yakıtların yanması sonucu oluşan tehlikeli kimyasal bileşikler: Karbon monoksit (CO) Nitrojen Çeşitli oksit (NOx) hidrokarbonlar 3.KİMYASAL RİSKLER Polisiklik l kl k Aromatik k Hidrokarbonlar(PAH) d k b l ( ) Karbon ve hidrojen molekullerinden oluşan iki veya daha fazla aromatik halkanın meydana getirdiği organik kimyasallardır. kimyasallardır Bilinen 100 den fazla PAH türü WHO-IARC tarafından - İnsan için kanserojen etkiye sahip(Grup 1) - İnsan için kanserojen j olabilecek(Grup ( p 2A, Grupp 2B)) - İnsan için kanserojen etkisi bulunmayan(Grup 3) olarak sınıflandırılmıştır. 3. KİMYASAL RİSKLER Polisiklik l kl k Aromatik k Hidrokarbonlar(PAH) d k b l ( ) 2A ve 2B grubu bazı PAH lar Benz[a]anthracene 2A Dibenz[a,h]anthracene 2A Benzo[a]pyrene 2A Benzo[b]fluoranthene 2B Benzo[k]fluoranthene 2B 3. KİMYASAL RİSKLER Polisiklik l kl k Aromatik k Hidrokarbonlar(PAH) d k b l ( ) Fareler üzerinde yapılan çalışmalarda yaygın olarak bulunan bazı PAHların yol açtığı hastalıklar aşağıdaki gibi belirlenmiştir. Benz[a]anthracene, Dibenz[a,h]anthracene:gastrointestinal sistem tümörleri, karaciğer ve akciğer tümörleri B Benzo[a]pyrene [ ] : gastrointestinal t i t ti l sistem it tü ö l i karaciğer, tümörleri, k iğ akciğer ve meme bezleri 3. KİMYASAL RİSKLER Polisiklik Aromatik Hidrokarbonlar(PAH) PAH’lar nasıl meydana gelir? Kömür, işlenmemiş yağlar ve doğal gazın işlenmesi sırasında, Kömür, gaz, yağ, çöp ve diğer organik maddelerin yanması sırasında, PVC,, ppigment g ve ppestisit üretim proseslerinde p Egzos gazı ve sigara dumanı içerisinde 3. KİMYASAL RİSKLER Polisiklik Aromatik Hidrokarbonlar(PAH) PAH’l nasıll meydana PAH’lar d gelir? li ? Yağların ve protein, karbonhidrat gibi diğer organik bileşiklerin 200 0C ve üzerinde,özellikle 500-900 0C sıcaklıkta pişirilmesi. pişirilmesi Etin aleve doğrudan teması Eriyen yağların ısı kaynağına damlamak suretiyle teması Kullanılan yakıtın tam olarak yanmaması 3. KİMYASAL RİSKLER P li iklik Aromatik Polisiklik A tik Hidrokarbonlar(PAH) Hid k b l (PAH) Yetişkin bir insan için PAH kaynakları Yiyecekler Sigara Solunum Deri emilimi (su ve topraktan) 3. KİMYASAL RİSKLER P li iklik Aromatik Polisiklik A tik Hidrokarbonlar(PAH) Hid k b l (PAH) PAH oluşumunu etkileyen faktörler: Etin ısı kaynağından uzaklığı Etin yyağğ içeriği ç ğ Pişirme süresi Pişirme sıcaklığı Pişirme sırasında et yağının ısı kaynağıyla temas olasılığı Döner ve ızgara etlerinde genellikle 0.15-0.5 µg/kg miktarlarda ik l d PAH’lar l bulunur; b l ama, miktarları ik l 40-50 µg/kg’a /k kadar çıkabilir 3. KİMYASAL RİSKLER P li iklik Aromatik Polisiklik A tik Hidrokarbonlar(PAH) Hid k b l (PAH) PAH lar için uluslar arası standartlarda belirlenmiş bir üst limit ya da risk seviyesi mevcut değildir.Bu konu JECFA (WHO/FAO besin katkı maddeleri işbirliği komitesi) ve CCFAC (Besin katkı maddeleri kodeks komitesi) tarafından 2005 yılında görüşülecektir. JECFA , besin yoluyla PAH alımının mümkün olduğunca azaltılması yönünde tavsiye kararı açıklamıştır. 3. KİMYASAL RİSKLER P li iklik Aromatik Polisiklik A tik Hidrokarbonlar(PAH) Hid k b l (PAH) Hong Kong hükümeti tarafından yürütülen bir çalışma pişime tekniği ve PAH oluşumu arasındaki bağlantıya ışık tutmaktadır. Bu çalışmada kavurma ,barbekü ve ızgara(kurutma) yöntemiyle ö t i l hazırlanmış h l 60 beyaz b ve kkırmızı eti ti numunesi, i haşlama yoluyla hazırlanmış 9 kontrol numunesiyle kıyaslanmıştır. y ş 3. KİMYASAL RİSKLER P li iklik Aromatik Polisiklik A tik Hidrokarbonlar(PAH) Hid k b l (PAH) Burada kavurma ,etin ateşten belirli bir uzaklıkta, kuru, indirekt olarak pişirilmesi anlamındadır.Yakıt olarak kömür, gaz ve elektrik l kt ik kullanılmıştır. k ll l t Barbekü etin büyük parçalar halinde çevrilerek kızartılmasıdır.Barbekü sırasında da et ve ısı kaynağı arasında belli bir mesafe bulunmaktadır.Yakıt olarak kömür, gaz ve elektrik kullanılmıştır. IIzgara (kurutma) (k t ) işleminde i l i d ise i ett ızgaranın üzerinde ü i d ve ısı kaynağına son derece yakındır. Yakıt olarak gaz ve elektrik kullanılmıştır. ş 3. KİMYASAL RİSKLER P li iklik Aromatik Polisiklik A tik Hidrokarbonlar(PAH) Hid k b l (PAH) Sonuçlar: Kuru olarak ppişirilen(kavurma, ş ( , barbekü,ızgara) , g ) 60 deneyy numunesinin tamamında PAH oranı haşlama yoluyla hazırlanan kontrol numunelerine göre yüksektir.Etteki yüksektir Etteki nem oranı azaldıkça PAH seviyesi artmaktadır. IIzgara etlerdeki tl d ki PAH seviyesi i i kavurma k ya da d barbeküye b b kü göre ö daha yüksektir.Bu da hem etteki nem oranı hem de et ve ısı kaynağı arasındaki mesafe azaldıkça PAH seviyesinin arttığını göstermektedir. 3. KİMYASAL RİSKLER P li iklik Aromatik Polisiklik A tik Hidrokarbonlar(PAH) Hid k b l (PAH) Sonuçlar: Etin cinsi(kırmızı ( yya da beyaz) y ) yyada ppişirme ş yyöntemi (kavurma, barbekü) ne olursa olsun kömür ateşinde hazırlanan numuneler en yüksek PAH seviyesine sahiptir. sahiptir [Izgara(kurutulmuş) etlerin hazırlanmasında sadece elektrik ve gaz kullanılmıştır] 3. KİMYASAL RİSKLER P li iklik Aromatik Polisiklik A tik Hidrokarbonlar(PAH) Hid k b l (PAH) Sonuçlar: Kömür alevinde kavrulan kırmızı etin PAH seviyesi yine kömür ateşinde kavrulan beyaz ete göre fazla PAH içermektedir Bu durum, içermektedir.Bu durum kırmızı etin beyaz ete göre daha yüksek sıcaklıklara ihtiyaç duymasıyla açıklanmaktadır.Yüksek kl kt d Yük k sıcaklık kl k PAH oluşumu l riskini i ki i arttırmaktadır. 3. KİMYASAL RİSKLER P li iklik Aromatik Polisiklik A tik Hidrokarbonlar(PAH) Hid k b l (PAH) Sonuçlar: Kavrulmuş beyaz et için yapılan ölçümlerde yakıt cinsine ve etin yağ miktarına bağlı olarak aşağıdaki sonuçlar elde edilmiştir. dil i ti Miktarlar kilogram başına mikrogram olarak verilmiştir. Deri ve yağ Yağsız etteki PAH dokusundaki PAH Kömür Ateşi Gaz Elektrik 105 6 105.6 21 18.9 6.9 8.7 7 3. KİMYASAL RİSKLER P li iklik Aromatik Polisiklik A tik Hidrokarbonlar(PAH) Hid k b l (PAH) Sonuçlar: Bu tablo kömür ateşinin PAH miktarını arttırdığı yönünde söylenenleri desteklemektedir. Yine tabloya göre yağlı dokuda PAH miktarı, yağsız dokuya göre çok fazladır. 3. KİMYASAL RİSKLER P li iklik Aromatik Polisiklik A tik Hidrokarbonlar(PAH) Hid k b l (PAH) Sonuçlar: ç Barbekü ya da kavurma sırasında gaz ya da elektrik ocağında pişirme arasındaki fark istatistiksel açıdan çok belirgin g değildir. ğ Ancak etin ısı kaynağına y ğ ççok yyakın tutulduğu ızgara(kurutma) yönteminde elektrik ocağının çok daha avantajlı olduğu görülmüştür. görülmüştür 3. KİMYASAL RİSKLER H t Heterosiklik iklik Aminler(HA) A i l (HA) HA’lar, hayvansal orijinli, proteince zengin keratin, serbest aminoasitler ve monosakkaridler ggibi organik g bileşiklerin ş ısıtılması sonucu oluşur.Pişirilmiş et ve balık ürünlerinde yaygın olarak bulunur. Heterosiklik aminler mutajenik ve karsinojenik etkili organik bil ikl di bileşiklerdir. 3.KİMYASAL RİSKLER H t Heterosiklik iklik Aminler(HA) A i l (HA) En yyaygın yg HA bileşikleri ş aşağıda ş ğ listelenmişitir. ş AC:2-Amino-9H-pirido[2,3-b]indol IQ:2-Amino-3-metilimidazo[4,5-f]kuinolin MeIQx:2-Amino-3,8-dimetilimidazol [4,5-f] kuinoksalin diMeIQx: 2-Amino-3,4,8-trimetilimidazo [4,5-f] kuinoksalin PhIP 2 A i N PhIP:2-Amino-N-metil-5-fenilimidazopiridin til 5 f ili id i idi Kanser oluşturma K l riski i ki açısından d IQ>diMeIQx>MeIQx>PhIP> AC 3.KİMYASAL RİSKLER H t Heterosiklik iklik Aminler(HA) A i l (HA) Kanser ve HA arasımdaki bağıntının mekanizması tam olarak bilinmese de, de endemik ve deneysel çalışmalardan toplanan veriler, aradaki asgari bağıntıyı ispatlar yöndedir.[ Boeing H. et al., Dietrich C.G., et al.). HA oluşumunu ş etkileyen y faktörler: Etin ısı kaynağından uzaklığı Etin y yağğ içeriği ç ğ Pişirme süresi Pişirme ş sıcaklığı ğ 3. KİMYASAL RİSKLER 3 Yakıt Kaynaklı Kimyasallar Yanma: Yakıtın havayla birleşerek karbondioksit (CO2) ve su buharı oluşturmasıdır. oluşturmasıdır Su buharı ve karbondioksit havaya karışırken geride bir miktar su buharı kalır. İdeal (istenen) durum budur. Yakıt( hidrokarbon) + Hava = Karbondioksit + Su Buharı +Kül + Değişime uğramamış nitrojen 3. KİMYASAL RİSKLER 3 Yakıt Kaynaklı Kimyasallar Tamamlanmamış Yanma: Yakıtın havayla birleşerek su buharı ve karbondioksit yyanı sıra karbon monoksit ((CO)) ve nitrojen oksitler (Nox: NO, NO2,NO3) gibi zararlı maddeler ortaya çıkartmasıdır .Bu zararlı maddeler “emisyon gazları”olarak gazları olarak da bilinir. bilinir Bu, istenmeyen fakat kaçınılmaz bir durumdur. Yakıt( hidrokarbon) + Hava = Karbondioksit + Su Buharı +Kül+YanmamışHidrokarbonlar+CO+NO +Kül +YanmamışHidrokarbonlar+CO+NOx 3. KİMYASAL RİSKLER 3 Yakıt Kaynaklı Kimyasallar Karbonmonoksit ( CO ): Renksiz kokusuz bir gazdır. Doğal gaz LPG, gaz, LPG kerosen, kerosen odun ve kömürün tamamlanmış yanması sonucu oluşur. Riski: CO, solunum yoluyla vücuda girdikten sonra, kandaki hemoglobin moleküllerine bağlanır. bağlanır Böylece hemoglobinler dokulara oksijen yerine CO taşırlar. Yetersiz oksijen nedeniyle dokular harap olur.Solunum olur Solunum yetersizliği sonucu ölüm meydana gelebilir. 3. KİMYASAL RİSKLER 3 Yakıt Kaynaklı Kimyasallar Nitrojen Oksitler ( NOx ):. Doğal gaz, LPG, kerosen, odun ve kömürün tamamlanmış yanması sonucu oluşur. oluşur Riski: Akciğer fonksiyonlarını bozar. Uzun vadede akciğer tahribatına h ib yoll açar. 3. KİMYASAL RİSKLER 3 Yakıt Kaynaklı Kimyasallar Tamamlanmamış Yanma Neden Oluşur? Doğal gaz, LPG, kerosen, odun ve kömürün yanması sırasında oluşabilir. Ortamda yeterince oksijen bulunmaması, sirkülasyonunun yeterli olmaması sonucu oluşur. Ortam sıcaklığının yeterli olmaması ya da yakıtın yeterli bir süre yyanmaması da yyanma sürecinin yyarım kalmasına yyol açar. hava 3. KİMYASAL RİSKLER 3 Yakıt Kaynaklı Kimyasallar Gerçek hayatta ideal yanma yoktur. yoktur Yanma işlemi sonucu emisyon gazları mutlaka oluşur. Önemli olan hava kirliliğine yol açan bu gazların miktarının sınırlandırılmasıdır. 4. ÖNERİLER Kaliteli hammadde kullanılmalıdır. Üretim izni olmayan tedarikçi firmalarla çalışılmamalıdır. Et parçalama tesislerinde ortam sıcaklığı +12 0C yi, sosta bekletme sıcaklığı 0 0C yi geçmemelidir. Soslama suyu olarak yoğurt kullanılmış olmasına dikkat edilmelidir Dönerle beraber servis edilecek ürünler (ekmek,sandviç,salata (ekmek sandviç salata v.b.)hijyenik olmalı 4. ÖNERİLER Ö İ Özellikle tavuk döner temininde isimsiz yerel firmalar yerine entegre tesislerle çalışılmalıdır Et tedarikçi firmanın et kesim ve araç dezenfeksiyon raporu olmalı l l Ayrı bir hazırlama alanı olmalı.Hazırlama olmalı Hazırlama esnasında kullanılan ekipmanlar kesme esnasında kullanılmamalı. Kullanılacak bıçak-masat v.b. ahşap aksamlı olmamalı Tedarikçi firma sevkıyatı frigofrik araçlarla yapmalı ve araç sıcaklığı kl 2-4 0C olmalıdır. l ld 4. ÖNERİLER Dönerin şişe dizilmesi aşaması mümkün olduğunca hızlı yapılmalı Döner ocağının yakınında lavabo ,sıvı sabun , el dezenfektanı bulunmalı Etin ateşle ş doğrudan ğ teması engellenmelidir.Etle g ısı kaynağı y ğ arasındaki mesafe en az 15 cm. olmalıdır. Yukarıdaki maddeyle bağlantılı olarak etin açık harlı alev yerine ,alevsiz ısı veren ocaklarda pişirilmesi tercih edilebilir. Pişirme ocağı yağın ısı kaynağı üzerine damlamasını engelleyecek şekilde tasarlanmalıdır. 4. ÖNERİLER Et mümkün olduğunca düşük sıcaklıkta pişirilmelidir. Etin aşırı pişirilmesinden kaçınılmalıdır. Et üzerindeki kömürleşmiş bölgeler ayıklanmalıdır. Pişirme ii sırasında d ve sonucunda d ,etteki ki nem oranı ne kadar k d yüksekse PAH oranı o denli düşük olacaktır. Pişmiş döner bekletilecek ise 60 C de bekletilmeli.Ve kesinlikle gün sonu satılamayan dönerler ertesi gün kullanılmamalı 4 ÖNERİLER 4. Tamamlanmamış yanmayı engellemek için ortamda yeterli hava sirkülasyonu ve oksijen bulunması sağlanmalıdır. Ocak seçimi, seçimi bağlantı, bağlantı bakım ve kullanımı konusunda CE veya T.S E.N.203.1 standartlarına uygun ocaklar tercih edilmelidir . Döner ocağının bulunduğu yere çevreden bulaşma riski(fiziksel-kimyasal-mikrobiyolojik) olmamalı 5. OCAK SEÇİMİ İ İ VE STANDARTLAR Döner Ocağı Çeşitleri: Kömürlü LPG (Tüpgaz) Doğal Gaz El kt ikli Elektrikli Robax Camlı TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD TS EN 203-1 203 1 Nisan 2000 ICS 97.040.20 PİŞİRME CİHAZLARI- GAZ YAKAN- ENDÜSTRİYEL TİP BÖLÜM 1: GÜVENLİK KURALLARI Gas heated catering equipment part 1: Safety requirements TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ Necatibey y Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR. 5. OCAK SEÇİMİ İ İ VE STANDARTLAR Bu standart, standart atmosferik brülöre sahip, sahip gaz ile ısınan endüstriyel pişirme cihazlarının güvenliği ile ilgili yapılış ve çalışma özellikleri konusundaki kuralları ve bu özelliklerin kontrolu için uygun deney kurallarını kapsar.Temel olarak ocak üreticisinin uyması gereken koşulları ve ocağın sağlaması gereken kriterleri kapsamaktadır Standartta yyer alan ve kullanıcıları ilgilendiren g kimi maddeler aşağıda sıralanmıştır. 5. OCAK SEÇİMİ İ İ VE STANDARTLAR . Günlük bakımda yerinden çıkartılması gereken parçalar; kolay sökülüp takılabilir şekilde tasarımlanmış veya işaretlenmiş olmalı; kolayca, tam emniyetli olarak ve hata riski olmaksızın yeniden yerine takılabilmelidir. (mesela gaz hattı parçaları, brülör ve imalatçının talimatlarında tanımlanan yanma ürünleri ü ü l i devresi d i parçaları l gibi). ibi) Kullanıcı, cihazın normal kullanımı için gerekli kontrol Kullanıcı düğmeleri basma butonları gibi parçalara; gerekiyorsa kapağı açarak fakat gövdeden herhangi bir parçayı sökmeden, emniyetli bir şekilde erişebilmelidir. 5. OCAK SEÇİMİ İ İ VE STANDARTLAR Kullanıcı, cihazı kolayca temizleyebilmelidir. Özellikle kullanım ve bakım talimatında belirtilen pparçaların ç sökülmesi ve yeniden yerine takılmasında el aletleri (takım) kullanılmasına ihtiyaç olmamalıdır. Gaz bağlantı noktasına kolayca erişilebilmeli ve bağlantıyı sıkmak k k için i i gerekli kli ell aletlerinin l l i i kullanılmasına k ll l elverişli l i li boşluk bulunmalıdır. 5. OCAK SEÇİMİ İ İ VE STANDARTLAR Giriş bağlantısını taşıyan boru, cihazın gövdesine sağlam bir şşekilde sabitlenmişş olmalıdır. Gaz taşımayan ş y pparçaların ç montajı j için ç kullanılan vida,, saplama vb. delikleri gaz yoluna açılmamalıdır. Gaz debi kontrolunun çeşitli konumları silinemez bir şekilde ve açıkça işaretlenmelidir. 5. OCAK SEÇİMİ İ İ VE STANDARTLAR Cihaz,, tesisatçı ç ve kullanıcı için ç tasarımlanmışş teknik el kitabı ve kullanıcı için tasarımlanmış işletme el kitabı ile birlikte satılmalıdır. Bunlar birlikte sunulabilir, ancak içerikleri ayrı olmalıdır. Bunlar, cihaz üzerinde belirtilen doğrudan varış ülkesi veya ülkelerinin resmî dili veya dillerinde hazırlanmış olmalı ve bu ülke veya ülkeler için geçerli olmalıdır. olmalıdır 5. OCAK SEÇİMİ İ İ VE STANDARTLAR Üretici ocağın çalışması sırasında oluşan zararlı gazların bu standartta belirtilen sınırlar içerisinde olduğuna dair deney raporlarına sahip olmalıdır. Ülkemizde gerek T.S.E, gerek Avrupa Birliği standartlarına uygun üretim yapan ve ürünlerini Avrupa Birliği ülkelerine ihraç eden firmalar mevcuttur. 6. OCAK SEÇİMİ Ç VE KULLANIMINA İLİŞKİN Ş ÖNERİLER Standartlara uygun üretim yapan firmaların ürünleri tercih edilmelidir. Ocakla birlikte verilen kullanma talimatı dikkatle okunmalı ve belirtilen kurallara uyulmalıdır. O k alınırken Ocak l k atıkk test raporları l talep l edilmelidir. dil lidi Atık test analizleri anali leri standart olarak 50 milibar basınç altında yapılmaktadır. Pişme süresini hızlandırmak için basıncın çok fazla arttırılması zararlı ggazların oluşumunu arttırır. 6. OCAK SEÇİMİ Ç VE KULLANIMINA İLİŞKİN Ş ÖNERİLER Dönerii çabuk b k pişirmek ii k için i i basıncı b arttırmanın, patlama l riskini beraberinde getirdiği unutulmamalıdır. Ocağın baca bağlantısı standartlara uygun olarak yapılmalıdır. Uygun baca bağlantısı tamamlanmamış yanma sonucu oluşacak zararlı gaz(CO,NO) miktarını azaltır.Oluşan gazların ortamdan hızlı bir biçimde ç uzaklaştırılmasını ş sağlar. ğ REFERANSLAR “Policyclic Aromatic Hydrocarbons”, Risk Assesment Studies, Report No:14,, Temmuz 2004,, Hong g Kong g özel Yönetim Bölgesi g Hükümeti,, Gıda ve Çevre Hijyeni Departmanı “Red “R d Meat,a M t Dietary Di t Ri k Factor Risk F t off Colorectal C l t l Cancer?” C ?” Boeing B i H H., Ribali E., Norat T., Exogeneus Factors in Colonic Carsinogenesis, Falk Symposium 128 “Soframızdaki Tehlike: 4. Gıdaların pişirilmesi, işlenmesi, saklanması sırasında d oluşan l zehirli-zararlı h l l maddeler dd l ”, Kaya S., Türk k Veteriner i Hekimleri Birliği Dergisi, Cilt: 2 Sayı: 3-4 2002 Diğer Kullanılacak et ve hayvansal yağlar kesim raporu olan , frigofrik araçla teslim edilen tedarikçiden alınmalı Ayrı bir hazırlama alanı olmalı.Hazırlama esnasında kullanılan ekipmanlar kesme esnasında kullanılmamalı. Döner hazırlama alanın +12 C olmalı Doner sosta bekletilecek ise soğuk hava deposunun sıcaklığının +4 C yi geçmesi engellenmeli Donerin şişe dizilmesi aşaması mümkün olduğunca hızlı yapılmalı Döner ocağının yakınında lavabo ,sıvı sabun , el dezenfektanı bulunmalı Temizlikte kullanılacak suyun içilebilir nitelikte olmalı Döner ocağı TSE belgeli olmalı Kullanılacak bıçak-masat v.b. Ahşap aksamlı olmamalı Pişmiş döner bekletilecek ise 60 C de bekletilmeli Döner ocağının bulunduğu alanda çevreden bulaşma riski(fiziksel riski(fiziksel-kimyasal-mikrobiyolojik) kimyasal mikrobiyolojik) olmamalı Dönerle beraber servis edilecek ürünler (ekmek,sandviç,salata v.b.)hijyenik olmalı Döner keserken kullanılan ekipmanlar (Döner bıçağı,masat v.b.) farklı ürünlerde kullanılmamalı Döner ocağının havalandırması olmalı Uygun mesafede kesilmeli kesilmeli,alevle alevle temas etmemeli Aşırı pişirilen kısımlar servise sunulmamalı Gaz basıncı arttırılmamalı REFERANSLAR “Dietary Benzo(a)pyrene and 1,2-Benzanthracene Levels in an Endemic Upper Gastrointestinal (Oesophageal and Gastric) Cancer Region of Turkey”, Türkdoğan M.K., Dağoğlu G., Akman N., Alaşılı M., Tuncer İ., Uygan İ., Journal of Nutritional-Enviromental Medicine, Haziran 2003, 13(2) S:103-108 13(2), S 103 108 “Coconut Oil as Cooking Fuel Model project Plant Oil Cooking Stove for developing Countries” presented during theWorkshop Sustainable Development, natural Fibres for modernTechnology,” Subsistence and Biodiversity Improvement Projects in thePhilippines“March 11 to 17, 2002 Memorial Sloan-Kettering Kanser Merkezi web sayfası KATILIMINIZ İÇİN TEŞEKKÜR EDER, SAĞLIKLI BİR YAŞAM DİLERİZ