gana ülke profili
advertisement
RUSYA TEMEL SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER Yüzölçümü Nüfus Resmi Dili Para Birimi Para Birimi Paritesi Üyesi Olduğu Uluslararası İktisadi Kuruluşlar GSYİH(milyar$)2003 GSYİH/Kişi2003 Kalkınma Hızı 2003 Enflasyon 2003 İşsizlik Oranı 2003 Döviz Kuru 2003 Dış Borç 2003 İhracat 2003 İthalat 2003 Dış ticaret hacmi 2003 17.075.400 km2 145,3 milyon (Ocak 2002) Rusça Ruble 1$=29,04 Ruble (17 Mayıs 2004) BSEC,CIS,EBRD,ECE,IBRD,IFC,ILO,IMF, ISO,OSCE,UN,UNGüvenlik Konseyi,UNCTAD UNESCO, WHO, WIPO,WTO(Başvuru) 433.5 8.285 $ % 7,3 %13,7 % 8,5 30,7 Ruble (Yıllık ortalama Ruble/ABD Doları Paritesi) 119,1 Milyar $ (1 Ocak 2004) tarihi itibarıyla) 135,9 Milyar $ 75,4 Milyar $ 211 ,3 Milyar $ GENEL EKONOMİK DURUM Rusya Federasyonu, büyük bir ekonomik gücün temeli olan doğal kaynaklara ve insan gücüne sahip dünyadaki belli başlı ülkelerden biri konumundadır. Rusya Federasyonu 1992 yılında merkezi planlı sistemden serbest piyasa ekonomisine geçiş için köklü ekonomik reformlar uygulamaya başlamıştır. Yegor Gaidar hükümeti tarafından başlatılan ve adı geçenin yerine göreve gelenler tarafından 1993-1998 yılları arasında sürdürülen ekonomik reformlar dört ana başlık altında özetlenebilir. Fiyat Serbestisi: Fiyatlar serbest bırakılmış, bu suretle fiyatların, piyasalarda arz talep dengesini ve kaynak tahsisini sağlama fonksiyonunun yerine getirmesi amaçlanmıştır. Mali Denge: Uygulanacak politikalarla, makro ekonomik dengenin tesisi, düşük ve öngörülebilir enflasyon, güvenilir para birimi, pozitif ancak makul faiz oranları, finanse edilebilir bütçe açığı ve artan ancak karşılanabilir talep hedeflenmiştir. Uluslararası Piyasalara Açılım: Ticari engellerin ve teşviklerin kaldırılması yoluyla ülkeyi uluslararası ticaret ve yatırımlara açma amaçlanmıştır. İthalata karşı korunma ve hammadde ihracatının sınırlandırılmasını talep eden endüstriyel lobilerden gelen baskıya rağmen, Rusya Federasyonu bu konuda gelişme sağlamıştır. Yapısal Reformlar: Hükümet özelleştirme, monopollerin önlenmesi, piyasaya girişi önleyen engellerin kaldırılması ve mülkiyet hakları konusunda düzenlemelere yer vermiştir. Ancak, uygulanan politikalar bazı olumsuz sonuçları da beraberinde getirmiştir. Sözkonusu olumsuzluklardan bir kısmı bugünkü gelişmeleri de etkilemiştir. Bu olumsuzluklar, • • • • • • -Yüksek Enflasyon, -Devletin ekonomik süreç üzerindeki kontrolunun zayıflaması ve yasal düzenlemelerin sınırlı olması neticesinde ekonomide kriminal unsurların ortaya çıkması, -Üretimin düşüşü ve talepteki daralma, -Tasarruf ve yatırımlardaki düşüş, -Gruplar arasında önemli gelir ve refah farklılığı, -Yapısal refomlar ve düşen üretimle birlikte işsizlikte görülen artış, olarak ifade edilebilir. Sözkonusu olumsuzlukların uygulanan önlemler ile uzun vadede giderilmesi amaçlanmış ise de bazı olumsuzluklar günümüze de taşınmıştır. Bununla birlikte, üç haneli enflasyonla birkaç yıl mücadele eden Rusya Federasyonu, 1995 yılında makro ekonomik dengeyi sağlamış ve bu durum 1998 Ağustos’undaki ekonomik krize kadar devam etmiştir. Bu dönemde, sözkonusu denge esas olarak parasal politikalar ile Merkez Bankası’nın döviz kurunu dengelemedeki başarısına dayanmıştır. Ancak, mali politikalarda başarılı olunamamış, borç yükü arttığı gibi bütçe dengesi sağlanamamıştır. Rusya Federasyonu’nda 1998 Ağustos ayında Rublenin devalüasyonu ile başlayan ve kısa vadeli borçların ertelenmesi neticesini doğuran ekonomik kriz ortaya çıkmıştır. Kriz iç ve dış dinamiklerden kaynaklanmıştır. Dış etkenleri, Asya ülkelerinde oluşan mali kriz ile dünya enerji fiyatlarındaki düşüş, iç etkenleri ise serbest piyasa ekonomisine geçiş sırasında izlenen istikrar politikalarının yeterli mali ve yapısal reformlarla desteklenememesi neticesinde, bütçe gelirlerinin toplanmasında yaşanan zorluklar ile sözkonusu gelirlerde artış sağlanamaması, giderlerin dış borçlanmayla karşılanmaya çalışılması, kısa vadeli borçlanmanın artması, yatırımların sınırlılığı ve üretimde artış sağlanamaması ile ödemeler dengesindeki açık beklentileri oluşturmuştur. Kriz iç ve dış etmenlerin karşılıklı etkileşimi neticesinde ortaya çıkmıştır. Asya piyasalarındaki krizi müteakiben yabancı yatırımcıların Rus sermaye piyasasından çıkmaları Ruble üzerinde baskı yaratmış, mevcut döviz rezervleri ile Merkez Bankası Rubleyi belirlenen koridor içerisinde tutamamış, dalgalanmaya bırakmıştır. Ruble, krizin ortaya çıktığı 17 Ağustos sonrasında birkaç hafta içerisinde Dolar karşısında %217 değer kaybetmiş ve Ruble Dolar paritesi 1$=6.3 Rubleden 1$=20 Rubleye yükselmiştir. Bununla birlikte kısa vadeli borç ödemeleri moratoryum ilan edilerek askıya alınmıştır. Krizin sonuçları ise esas olarak, yüksek enflasyon (1999 yıl sonu enflasyonu %84,4), halkın satın alma gücünde önemli düşüşler ve gelir dağılımındaki dengesizliğin daha da artması, talepteki azalma ve işletme sermayelerini kaybeden firmaların iflasları ile birlikte ekonomideki durgunluk, üretimde düşüş, dış ticarette gerileme, yabancı sermayenin Rusya’ya bakışının olumsuz olarak değişmesi şeklinde belirtilebilir. Rus ekonomisinde 1998 yılı Ağustos ayında yaşanan kriz etkilerini 1999 yılı ikinci çeyreğine kadar sürdürmüştür. Ancak, gerek devalüasyonun etkisi gerekse uluslararası piyasalarda artan petrol ve metal fiyatları etkisiyle ekonomide bir iyileşme görülmüştür. İhracattaki artış Rusya’nın döviz rezervlerinde artışı beraberinde getirmiş ve Rubleyi kuvvetlendirmiştir. Sanayi üretiminde görülen artış nedeniyle GSYİH 1999 yılında %3,2 oranında büyümüştür. Sanayi üretiminde görülen artışın nedeni ise devalüasyonu müteakiben ithal mallarının pahalı hale gelmesi neticesinde yerel üretimdeki artış ve ithal ikamesi etkisidir. İthal ikamesi tüketim malları ithalatının azalması yoluyla enflasyonun döviz kuruna bağlılığını da düşürmektedir. Bu durum ise enflasyonun yükselmesini engellemektedir. 2000 yılında GSYİH yıllık bazda %9 oranında artmıştır. Bu artış oranı otuz yılın en iyi performansıdır. Ancak, 2001 yılında GSYİH büyüme hızında bir düşüş olmuş ve büyüme hızı %5 olarak gerçekleşmiştir.. Sözkonusu iyileşme iç talebdeki ve endüstriyel üretimdeki artıştan kaynaklanmaktadır. 2002 yılı ilk altı ayında ise GSYİH artış oranı %3,8 olarak gerçekleşmiştir. Rusya ile ticari ortakları arasında enflasyon farklılığı, Rublenin değer kazanmasına sebep olmuştur. Ancak, 2000 yılında Ruble 1998 krizi öncesindeki seviyesinin %38 oranda daha aşağı seviyede bulunmaktadır. Mali politikalarda da başarı sağlanmış olup vergi gelirlerinde artış, harcamalarda kısıntı sağlanmıştır. Yüksek petrol fiyatları ve işletmelerin karlılığı vergi artışını da beraberinde getirmiştir. 1999 yılında GSYİH’nın %1,5’i olan Federal Bütçe açığı 2000 yılı sonunda GSYİH’nın %2,5’i oranında fazla vermiştir. İthalat sabit kalırken, ihracat değer olarak yükselmektedir. 2000 yılı sonunda, ticaret fazlası 60,7 milyar $ olmuştur. Bu da, GSYİH’nın %24’üne tekabül etmektedir. Rus ekonomisini yönlendirecek Viladimir Putin’in 10 yıllık ekonomik programının aşağıdaki unsurları içermesi beklenmektedir. a-Mali Reformlar Vergi oranlarında değişikliğe gidilmiş olup, gelir vergisi %13’e indirilmiştir. Bu değişiklikle amaç, mümkün olduğunca gelirin beyan edilmesini sağlamaktır. Reformlar ise, devlet harcamalarını kademeli olarak GSYİH’nın %30’una indirmek, sanayiye nakit yardımları ve teşvikleri kaldırmak, sosyal yardımları devletin ödeyebileceği seviyeye indirmek, eğitim, sağlık ve savunma alanında harcamaları artırmak, halihazırda uygulanan istenildiği kadar ödeme esasına dayanan emekli keseneklerinin belirli bir oran üzerinden ödenmesini sağlamak, emeklilik yaşını kadın ve erkekte 65’e yükseltmek, kamu çalışanları sayısını azaltmak ve bunlara verilen maaşları yükseltmek olarak özetlenebilir. b-Yapısal Reformlar Anılan reformlar, büyük devlet tekellerini yeniden yapılandırma, demiryolu altyapısını ve hizmetlerini iyileştirme, elektrik monopolünü (EVS) üretim, iletim ve dağıtım ünitelerine ayırma, yerel idarelerin elektrik piyasasındaki etkisini azaltma, Gazpromu daha şeffaf hale getirme, rekabet politikasını geliştirme, uluslararası muhasebe standartlarının 2002 yılına kadar tüm orta ve küçük ölçekli firmalara uygulanmasının sağlanması, adli sistemi güçlendirme, tarım reformunun önkoşulu olarak arazi piyasasını oluşturmak, kredili ev sahibi olma sisteminin geliştirilmesi, iş kurma sürecinin basitleştirilmesi olarak ifade edilebilir. c-Mali Sektör Reformu Sözkonusu reformun amacı, ödeme güçlüğü içerisinde olan bankaların likidite sıkıntısının giderilmesi, bankacılık sistemini yabancı rekabete açmak ve mevduat sigorta fonunun kurulmasıdır. Ekonomideki göreceli tüm iyileşmelere rağmen, gelecekte ekonomideki durum, önemli ölçüde Rus Hükümetinin yapısal reformlardaki başarısına bağlı görünmektedir. Öte yandan, dış piyasalardaki olası olumsuz gelişmeler de ekonomiyi olumsuz olarak etkileyebilecektir. Enflasyon Devlet İstatistik Komitesi verilerine göre 1999 yılı enflasyonu %36,5 olarak gerçekleşmiştir. 2000 yılındaki enflasyon oranı %20,2’dir. 2001 yılında enflasyon oranı %21,6 olmuştur. 2002 yılı ilk altı ayında ise enflasyon oranı %17 olarak gerçekleşmiştir. Döviz Rezervi 1998 yılı sonunda 7,8 milyar $ olan net döviz rezervi 1999 yılı sonunda 8,4 milyar $’dır. 1999 yılı sonu itibarıyla altın rezervleri ise 4 milyar $ seviyesindedir. 2000 yılı sonunda döviz rezervi, 3,7 milyar $ altın olmak üzere 27,9 milyar $’dır. 19 Temmuz 2002 tarihi itibarıyla ise döviz ve altın rezervi 42,5milyar $’dır. GSYİH’nın Sektörel Dağılımı 2001 yılında tarımın GSYİH’daki payı %7,2’dir. Bu oran, 1990 yılında %15,4 seviyesinde bulunmaktaydı. Sözkonusu düşüş, kırsal kesimde işsizlikten çok gizli işsizliğe neden olmuştur. Tarım, 2000 yılında Rusya Federasyonu’nda nüfusun %13,4’ünün istihdam edildiği bir sektör konumundadır. 2001 yılında endüstrinin GSYİH’daki payı %40 olup, istihdamdaki payı ise ,0%22,6’dır. Parekende ticaret ve hizmetlerin payı GSYİH’daki oranı 1991 den itibaren önemli değişikliğe uğramış ve artış göstererek 2001 yılında %54 olmuştur. Diğer taraftan, Rus resmi tahminlerine göre kayıt dışı ekonomi GSYİH’nın % 40-50’sine ulaşmaktadır. Bu oran gelişmiş ekonomilerde %10 seviyesinde bulunmaktadır. 1992’ye kadar kişiler arasında keskin bir gelir farklılığı olmayan ülkede, bugünkü gruplar arasındaki gelir dağılımı farklılığını ve ekonomik sistemin unsurlarını anlayabilmek için 1992 sonrasında işletmelerin mülkiyet yapısını şekillendiren özelleştirmeyi ve gerçekleşme biçimini kısaca incelemekte yarar olduğu düşünülmektedir. Özelleştirme Yapısal reformlar içerisinde önemli bir yer tutan ve bugünkü sistemin unsurlarından biri olan işletmelerin özel mülkiyete devrini sağlayan özelleştirme, kısa bir dönem içerisinde ve diğer Doğu Bloğu ülkelerindeki uygulamalarla karşılaştırıldığında göreceli olarak organize olmayan bir şekilde gerçekleştirilmiştir. 1990’lı yılların başında özelleştirme ile kamunun elindeki mal varlığının mümkün olduğu kadar hızlı bir şekilde özel kişilere devri öngörülmüştür. Bu çerçevede sermayenin geniş bir kesime yayılmasını ve sermaye piyasası kuruluşuna temel teşkil etmek üzere her Rus vatandaşına kupon “voucher” verilerek, bu kuponla özelleştirilen firmalardan hisse almaları planlanmıştır. Voucher’lerin değeri genel olarak kabaca 6 haftalık ücretin değerine eşit bulunmaktaydı. Rus halkına 146.064 milyon kupon dağıtılmıştır. Ancak, sistem uygulamada istenen sonuca ulaşamamış bir kısım kişiler bu kuponları ikinci el piyasada toplayarak işletmeleri satın almıştır. İşletmelerin çalışanlara devrini öngören uygulama ile de sermayenin geniş kitlelere yayılması amacına ulaşılamamış, bu uygulamada da işletme yöneticileri çalışanların paylarını bir şekilde alarak işletme mülkiyetine sahip olmuşlardır. Ancak, bu noktada dikkate alınması gereken unsurlardan biri, kamu mallarının 1992-1994 yılları arasında, çok kısa bir sürede devrinin gerçekleştirilmesidir. 1994 yılına gelindiğinde, 110.000 devlete ait işletmede mülkiyet devrinin sağlandığı ve 1994 yılında GSYİH’nın 2/3’ünün ise devlet mülkiyetinde olmayan işletmelerce oluşturulduğu görülmektedir. Rus resmi rakamlarına göre 1997 yılı başında, özel sektör firmaları imalat işletmelerinin %75’ini, imalatın ise %85’ini oluşturmakta Rus işgücünün %80’den fazlası da özel firmalarda çalışmaktadır. Devlete nakdi bir gelir sağlamayan özelleştirmenin 1. aşaması sonunda genel olarak kamudan devir alınan şirketlerin yönetim yapılarında değişiklik olmamış, işletmelere yeni bir teknoloji transferi de gerçekleşmemiştir. Sözkonusu hızlı mülkiyet devrinde, Rusya Federasyonu’ndaki o dönemdeki siyasi çalkantıların etkisinin olduğu ve eski sistemin esası olan kamu mülkiyetinin bir an önce tasfiyesinin gerçekleştirilmeye çalışıldığı görülmektedir. Özelleştirmede, 1995 sonrasında farklı bir yöntem izlenmiş, bu dönemde hükümet borçlanma karşılığı elindeki büyük devlet kuruluşlarının hisselerini mali gruplara devir etmiştir. Özelleştirme konusu devlet kuruluşlarının mülkiyeti, belirli bir mali güce sahip grupların eline geçmiştir. Mali ve endüstriyel gurupların ülke ekonomisindeki etkinlikleri de böylece artmıştır. 1997 yılı sonrasında, 2. aşamadaki özelleştirme stratejisi tekrar gözden geçirilmiş ve çeşitli eleştirilerin yapıldığı sistemde, firma bazında ihale esas alınmış, şirketlerin gerçek değerlerinin tespitine ağırlık verilmiştir. Ancak, 1998 yılında yaşanan ekonomik kriz özelleştirme çalışmaları üzerinde olumsuz etki yaratmıştır. Ekonomik Sektörler Tarım Ülkenin kuzey bölgelerindeki toprak yapısı tahıl ve benzeri diğer ürünler üretimi için elverişli olmadığından üretim, Rusya’nın güney bölgeleri ile batı Sibirya’da gerçekleştirilmektedir. Ülkenin kuzeyinde ise hayvancılığa ağırlık verilmiştir. Toplam arazinin %32’si tarıma elverişli olup %45’i ormanlık arazidir. Hububat üretimi 1980’li yılların ortalamalarının aşağısındadır. Üç yılda bir hüküm süren kuraklık üretimde düşüşlere neden olurken, aşırı kimyevi maddeler kullanımı, endüstriyel kirlilik, toprağın yoğun işlenmesi ve bazı bölgelerdeki yanlış ürün seçimi toprağın verimliliğini düşürmüştür. Sovyet döneminde zorla gerçekleştirilen tarımın kollektivizasyonu, çoğu tarımsal işletmede verimsizliği beraberinde getirmiştir. Kronik sermaye yetersizliği ve devlet yardımlarına bağımlı olmak bugünkü işletmelerin karşılaştığı sorunlardır. Anayasada toprakta özel mülkiyet hakkı teyit edilmekle birlikte, mevcut yasal düzenlemede bu hak henüz tanınmamıştır. Ayrıca, arazinin alınacak kredilerde teminat olarak gösterilememesi çiftçilerin kredi imkanlarını ortadan kaldırmaktadır. Bu husus işletmelerdeki verimsizliğin de kaynağını teşkil etmektedir. 1990’lı yıllarda devamlı olarak ekili arazi miktarında azalma izlenmektedir. Özellikle bu durum hububat üretiminde belirgindir. 1998 rakamları dikkate alındığında hububat üretiminin 1992 senesi üretiminin %55’i seviyesinde olduğu, 1998 şeker pancarı üretiminin ise 1992 seviyesinin %58’i olduğu görülmektedir. Patates ve ayçiçeği yağı üretiminde ise bu oranlar sırasıyla %80 ve %100’dür. Hayvancılıkta da aynı eğilim sürmekte ve üretimde azalma izlenmektedir. Ancak,19992001 yılları arasında tarımsal üretimde %27 oranında bir artış olmuştur. 1998 yılındaki mali kriz etkileri ile birlikte elde edilen 48 milyon tonluk hububat üretimi, 1953 senesinden beri istihsal edilen en az üründür. 1998 yılı krizi, tarımsal işletmelere finansman sağlanmasını rasyonel hale getirme çalışmalarını da olumsuz etkilemiştir. Rusya Federasyonu belli başlı kereste üreticisi ve ihracatçısı konumundadır. 75 milyar m3 stoku olduğu tahmin edilmektedir. Dünya rezervlerinin 1/4’ünden fazlasını oluşturmaktadır. Kereste alanlarının hızlı biçimde kullanımı, üretimi doğuya kaydırmıştır. Sibirya’da işlenmiş kereste üretiminin 1/3’ü gerçekleştirilmektedir. Son yıllarda üretimde önemli düşüşler görülmektedir. 1990-1998 yılları arasında kereste, kağıt ve selüloz üretimi 2/3 oranında azalmıştır. Ancak ihracat 1995 sonrasında artış göstermiştir. Sovyetler Birliği dağıldığında, Rus balıkçılık endüstrisi dünyada Japonya, ABD ve Çin’den sonra 4. sırada yer almaktaydı. Halen, taze ve dondurulmuş dünya balık üretiminin %25’i ile, dünya konserve balık üretiminin üçte biri Rusya’da gerçekleştirilmektedir. Ancak, üretimde bu sektörde de düşüşler izlenmekte olup, konserve balık üretimi 1997 yılında 467 milyon kutu olmuştur. Bu miktar, 1992 yılında 1.3 milyar kutuydu. 2001 yılında balık ve diğer deniz ürünleri üretimi ise 3,7 milyon ton olmuştur. Bununla birlikte, balık ve diğer deniz ürünlerinde ihracat artmaya devam etmektedir. 2001 yılında balık ve diğer deniz ürünlerinin %80’i ihraç edilmiştir. Endüstri Sovyet döneminde endüstri temeline bakıldığında, işletmelerin enerji yoğun, teknoloji ağırlıklı veya düşük katma değerli temel işlemeye dayalı sanayilerde veya savunma sanayinde yoğunlaştığı görülmektedir. Üretim ise devlet sübvansiyonları ile arttırılmıştır. Sovyetler Birliği sonrasında devlet desteklerinin kaldırılması neticesinde, işletmeler yatırım için yeni kaynaklar bulamamış üretim önemli ölçüde azalmıştır. 1998 yılındaki endüstriyel üretim, 1990 yılındaki seviyenin %45’i düzeyindedir. Belli başlı endüstrilerdeki 1998 yılı üretiminin 1990 yılındaki üretimine oranı aşağıda gösterilmektedir. Elektrik üretimi Yakıt Kimya ve petrokimya Makine yapım ve metal işleme Demir işleme Demirdışı Metaller %76,4 %66,6 %42 %37 %52,4 %53,2 2001 yılı verileri dikkate alındığında, endüstriyel üretimin %20’sini yakıt ve enerji oluşturmaktadır. Üretim içerisinde diğer sektörlerin aldığı pay ise aşağıdaki gibidir. Makina ve metal işleme sanayi % 20 Metalürji % 17 Gıda işleme sanayi %14-15 Kimya ve kimyevi ürünler % 7,3 Kağıt ve selüloz sanayi % 4,8 Hafif endüstri % 2 Elektrik % 10 Rusya Federasyonu 1999 yılında endüstriyel üretimde artış sağlamıştır. Bu artış, Rublenin devalüasyonu sonucunda, Rus ürünlerinin ithal mallara karşı fiyatlarının ucuz kalması neticesinde ithal ikamesine dayalı endüstrilerdeki üretim artışından kaynaklanmıştır. Fiyatı ucuz kalan malların ihracatı da bu trende olumlu katkı sağlamıştır. 1999 yılının ilk çeyreğinde bir önceki yıla göre %1.6 oranında düşen üretim, yılın kalan 9 aylık döneminde önemli performans göstererek bir önceki yıla göre %16,5 oranında artmıştır. Yıllık artış ise resmi rakamlara göre %8 seviyesindedir. 2000 yılında endüstriyel üretim %9, 2001 yılında %5,8, 2002 yılının ilk yarısında ise %3,2 oranında büyümüştür. Üretim, orta ve büyük ölçekli işletmelerde düşerken, küçük işletmeler ve ortak girişimlerde artış göstermektedir. Madencilik Rusya Federasyonu madencilik sektöründe de önemli bir üretici ve ihracatçıdır. Dünya petrol rezervlerinin %10’u Rusya’da bulunmaktadır. Üretimdeki düşüşe rağmen dünya üretiminin %10’u yine Rusya tarafından realize edilmektedir. Dünya üretim rakamları dikkate alındığında, doğal gaz üretiminin %30’u, antrasitin %10’u, demir cevherinin %14’ü , demir dışı metal cevherinin %10-15’i, aliminyumun %12-13’ü Rusya’da üretilmektedir. Genel olarak da üretim tek bir işletme tarafından gerçekleştirilmektedir. Elmas üreticisi Almaz şirketi dünya üretiminin ¼’ünü, Norisk Nickel şirketi ise nikel dünya üretiminin %30’unu, platin üretiminin ise %40’ını üretmektedir. 1990’lı yıllarda dahili piyasada metallere olan talebin düşmesi ile demir ve demirdışı metallerin ihracatında önemli artışlar olmuştur. İhracattaki bu artış, işletmelerin kontrolü konusunda yoğun rekabeti de beraberinde getirmiştir. Ancak, 1990’ların sonundaki metal fiyatlarındaki düşüş ve enerji fiyatlarındaki yükseliş neticesinde sektör, üretimi arttırmak için yeniden yapılanma ve modernizasyon gereği ile karşılaşmıştır. İşletmelerin mülkiyeti konusundaki anlaşmazlıklar tamamen çözülmeden uzun vadeli yatırımlar beklenilmemektedir. Rusya’daki kömür endüstrisi 1980’lerden beri kriz içerisinde bulunmaktadır. Kriz 1992 yılından itibaren daha da derinleşmiştir. Mevcut madenlerin 2/3’si, gaz ve toz nedeniyle tehlikeli addedilmektedir. Düşen verimlilik ve devlet desteğinin azaltılması nedeniyle işletmeler işçi ücretlerini ödeyememekte, güvenlik ve modernizasyon için gerekli yatırımı yapamamaktadır. Yer altındaki madenlerde verimlilik ABD’dekinin 1/12’si seviyesindedir. Enerji Rusya, sahip olduğu doğal kaynaklar bakımından dünya enerji piyasasının önde gelen ülkelerinden biridir. Dünyanın en büyük doğalgaz rezervlerine sahip olan Rusya, kömür bakımından yapılan sıralamada tüm dünya ülkeleri arasında üçüncü, petrolde ise sekizinci sırada yer almaktadır. Rusya, dünyadaki doğalgaz rezervlerinin %33’üne tek başına sahiptir. Petrol rezervlerinin ise 25 milyar varilin üzerinde bulunduğu tahmin edilmektedir. Rusya Federasyonu’nun toplam ihracatının %40’ını enerji ve ham petrol oluşturmaktadır. Vergi gelirlerinin %60’ı da bu sektörden sağlanmaktadır. Rusya Federasyonu’nun enerji üretim miktarı aşağıda gösterilmektedir. Miktar: Milyon Ton 1997 1998 1999 2000 2001 Ham Petrol 297 294 295 313 337 Petrol Ürünleri 177 164 169 154,1 348 Doğal Gaz (m3) 571 591 591 555 581 Kömür 245 232 249 258 269 Elektrik (Milyar kwh) 834 826 845 876 888 Kaynak: T.C Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği Rus ekonomisinde en başarılı sektör olmasına rağmen, enerji sektörü sorunlarla karşı karşıya bulunmaktadır. Bu sorunlar, teknolojinin demode olması, verimsiz işletmecilik, sektördeki sosyal sorunlar olarak sıralanabilir. Petrol rafinerileri ekipmanının %20’si, kömür ve petrol çıkarma ekipmanının ise %50’si ekonomik ömrünü tamamlamıştır. Enerji ihracat miktar ve değerleri ise aşağıdaki tabloda yer almaktadır. Miktar: Milyon Ton, Değer: Milyon $ 1998 1999 2000 Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer Ham Petrol 137 10.275 137 10.275 144.5 25.319 Petrol Ürünleri 54 4.246 54 4.246 61.8 10.769,3 Doğal Gaz (*) 201 13.346 201 13.346 193.8 16.644,1 Kömür 23 626 23 626 43.4 1.142,9 * Milyar M3 Kaynak: T.C Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği Petrol 140.569 milyon ton olan dünya rezervleri içinde Rusya’nın petrol rezervleri 6.609 milyon ton seviyesindedir. Petrol rezervlerinin %67.6’sı Batı Sibirya’da, %15.7’si Doğu Sibirya’da, %2.6’sı Ural Bölgesinde, %2.5’i Volga Bölgesinde bulunmaktadır. Lukoil, Yukos, Surgutneftegaz, Tyumen oil, Sidanko, Sibneft, Slavneft, Eastern Oil, Onako, Komitek, Grozneft ve Rosneft en büyük petrol şirketleridir. Petrol üretimi 80’li yılların ikinci yarısında önemli artışlar kaydetmiş ve 1987 yılında en üst seviyesine çıkarak 570 milyon tona ulaşmıştır. Petrol üretimi bu noktadan sonra endüstriyel talebin azalması ve yatırımlar için mali kaynak yetersizliği nedeniyle, devamlı düşme göstermiş ve 1999 yılında 295 milyon tona düşmüştür. Aralık 1998 den itibaren yükselen petrol fiyatlarına rağmen düşüş devam etmektedir. Sermaye yatırımı ve ekipman azlığı üretimindeki düşüşte önemli etkendir. Hükümet ihraç vergisi uygulamasına devam etmektedir.(15euro/ton) Bazı petrol alanlarındaki tükenme de üretimi olumsuz olarak etkilemektedir. Ancak, 2000 yılında üretim 323 milyon tona yükselmiştir. 2001 yılında artış devam etmiş ve üretim 337 milyon ton olmuştur. 2002 yılı ilk yedi ayında ise üretim %8,2 oranında artarak 207,3 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Rusya Federasyonu’nun petrol ve gaz ihracatı 2000 yılı itibarıyla 136 milyon tondur. Toplam ihracatın %58’ini petrol ve gaz ihracatı oluşturmaktadır. Eski Sovyet Cumhuriyetleri dışına gerçekleştirdiği ihracatın toplam ihracat içerisindeki payı 1992 de % 53 iken, 1998 yılında %89’a yükselmiştir. Önemli ithalatçı ülkeler İngiltere, Fransa, İtalya, Almanya ve İspanya’dır. İhracat için Baltık Denizinde 3 yeni terminal ( Üst-Luga, Bukhta Batereinayaat ve Primosk) ile Baltık Boru Hattı yapımı planlanmaktadır. Rus petrol ihracatı esas olarak Baltık Denizi ve Karadenizde yer alan terminaller aracılığı ile yapılmaktadır. Avrupa’ya petrol ihracında diğer bir yol Druzhba boru hattıdır. Hattın günlük kapasitesi 1,2 milyon varildir. Boru hattı Ukrayna, Slovakya, Çek Cumhuriyeti, Polonya, Macaristan üzerinden Almanya’ya ulaşmaktadır. Belli başlı petrol üretim alanları Samotlor, Romashkiw, Mamontov, Fedorov, Lyantor, Arlan, Krasnolenin, Vatyegan, Sutormin’dir. Doğal gaz Rusya Federasyonu, doğalgaz rezervlerinin büyüklüğü açısından dünyada ilk sırada yer almaktadır. Rezervlerinin toplamı 1700 trilyon kübik feettir. (48.1 trilyon m3) Sovyetler Birliği’nin dağılımı ile doğal gaz üretiminde düşüş görülmüştür. Ancak, bu düşüş diğer üretim düşüşlerine göre daha az olup, üretimde 1992-1998 yılları arasında %8 oranında düşüş görülmektedir. Yıllık üretim 20.9 trilyon kübik feet (591 milyar m3) seviyesindedir. Tüketimde ise daha hızlı bir düşüş mevcuttur. 1992’de 467 milyar m3 olan tüketim %15 oranında azalarak 1998’de 390 milyar m3 e düşmüştür. Üretim fazlası olan 201milyar m3 ise diğer ülkelere ihraç edilmektedir. 201 milyar m3 üretim fazlasının 119 milyar m3 ünün ihracatı ise Avrupa ülkelerine yapılmaktadır. İhracat yapılan başlıca Avrupa ülkeleri Almanya, İtalya, Fransa, Finlandiya ve Türkiye’dir. 2001 yılı dogal gaz üretimi 581 milyar m3’tür. 2002 yılı ilk yedi ayında ise doğal gaz üretimi %3.5 oranında artarak 345.8 milyar m3 olarak gerçekleşmiştir. Rusya’nın doğal gaz endüstrisi, Gazprom şirketi tarafından kontrol edilmektedir. Gazprom, Rus gaz üretiminin %95’ini gerçekleştirmekte ve dünya gaz rezervlerinin 1/5’ini kontrol etmektedir. Ayrıca, Gazprom’un ödediği vergiler Federal Hükümetin tahsil ettiği vergilerin %25’ini oluşturmaktadır. Üretim yapılan başlıca alanları, Urengoy, Yamburg, Medvezh, Orenburg, Severo-Urengoy, Vyhgapurov oluşturmaktadır. Rusya ile eski Sovyet Cumhuriyetleri arasında doğal gaz bedellerinin ödenmesi konusunda anlaşmazlıklar bulunmaktadır. Özellikle, Ukrayna ve Beyaz Rusya’nın Rusya Federasyonu’na önemli miktarda borcu bulunmaktadır. Rusya Federasyonu, Batıya doğal gaz ihracatının %90’ını Ukrayna’daki boru hatlarının kullanımı ile gerçekleştirmektedir. Rusya Federasyonu Yamal-Europa hattının 1. bölümünü tamamlamış olup, ülkemizle olan Mavi Akım projesinin uygulamaya konulması ve halen yapımı süren Baltık denizi yoluyla, Almanya’ya ulaşacak boru hattının tamamlanması ile Ukrayna üzerinden gaz ihracatı bugünkü seviyesinin 1/3’üne düşecektir. Bu durum ise Batı Avrupa pazarlarına ihracatı kolaylaştıracaktır. Kömür Sovyetler Birliği’nin dağılması ile birlikte kömür üretiminde ve tüketiminde azalış trendi izlenmiştir. Üretim 1992-1998 yılları arasında %33, tüketim ise yaklaşık %30 düşmüştür. Üretim ve tüketimdeki bu düşüş Rus ekonomisini yeniden yapılandırma yönünde alınan önlemlerle yakından ilişkilidir. Yeniden yapılandırma verimsiz madenlerin kapatılmasını, kaynakların ekonomik yönden karlılık gösteren işletmelere aktarılmasını öngörmektedir. Halen işletmelerin borçları işçi ücretlerinin ödenmesini mümkün kılmamakta, gerekli malzeme ve teçhizat alınamamaktadır. Başlıca kömür üretim alanları Chelyabinsk, Donetsk, Kansk-Achinsk, Kuznetsk, Lena, Moskova, Pechora, Raychikhinsk, Güney Yakutistan, Taymyr, Zyryanca’dır. 1998 yılı itibarıyla, kömür rezervleri 173 milyar ton, üretim ise 232 milyon tondur. Ülke, dünyanın 3. büyük rezervlerine sahip bulunmaktadır. 2001 yılı üretimi ise 269 milyon ton’dur. Elektrik 1992 yılında 964 milyar kilowattsaat olan üretim 1998 yılında %20 oranında azalarak 826 milyar kilowatsaate düşmüştür. Aynı dönemde tüketimde de benzeri bir seyir izlemiş, 1992 yılında 880 milyar kilowattsaat olan tüketim, 1998 yılında 703 milyar kilowattsaate düşmüştür. 2001 yılı üretimi ise 888 milyar kilowattsaattir. Rusya Federasyonu 440 termal ve hidroelektrik santrale, 9 adet nükleer santrale sahiptir. Nükleer enerji santralleri, toplam elektrik üretim kapasitesinin %13’ünü oluşturmaktadır. Hidroelektrik santral kapasitesi ise toplam kapasitenin %20’sidir. Toplam enerji üretim kapasitesi 205 gigawatt’tır. Kapasite, düşüşlere rağmen iç talebi karşıladığı gibi ihracata da imkan sağlamaktadır. Elektrik sektörü, çoğunluk hissesi devletin sahip olduğu UES (Unified Energy Systems of Russia) adlı kuruluş tarafından kontrol edilmektedir. Kuruluş Rusya dağıtım sisteminin %70’ine sahiptir. Önemli yatırım ve teçhizat yenilemesi olmadığı taktirde, bazı bölgeler itibarıyla elektrik ihtiyacı olması beklenilmektedir. Halen, yeni ünite ve hat yapımı oldukça sınırlı durumdadır. Rusya’nın 2001-2005 döneminde gerekli yatırımları yapması için yıllık 6-11 milyar $ kaynağa ihtiyacı olduğu ifade edilmektedir. Abonelerinden para toplanamaması yatırım finansmanının iç kaynaklarca karşılanmasını zorlaştırmaktadır. UES doğal gaz santrallerini kömür ve diğer yakıtlara çevirme yönünde çalışmalar yapmaktadır. BDT ülkeleri ile ihracat bedellerinin tahsili konusunda problemler mevcuttur. Jeotermal enerji santralleri kurulması yönünde Kamçatka bölgesinde çalışmalar bulunmaktadır. Halen bu bölgede jeotermal bir santral faaliyette olup, 2010 yılına kadar geliştirme çalışmaları yapılmaktadır. Bankacılık Rusya’daki ticari bankacılık 1980’li yılların sonunda şekillenmiştir. 1988 yılında kooperatifler yasası ile devlet bankaları dışında ilk bankalar oluşturulmuştur. 1990’lı yılların başındaki enflasyonist dönemde bankacılık karlı hale gelmiş, bankalar asli bankacılık görevleri dışındaki faaliyetlerden önemli kazançlar elde ederek genişlemişlerdir. 1994 yılında banka sayısı 2500’ün üzerine çıkmıştır. Sıkı olmayan düzenleme ve lisans politikaları da sayısal artışta etkili olmuştur. Bankalar, Rusya Federasyonu’ndaki özelleştirme ile de büyük işletmelerin hisselerine sahip olmuşlardır. 1995 sonrasında Rublenin aşırı değerlenmesi ve bankaların bu ortamda dövizde açık pozisyon almaları ve önemli miktarda forward kontrata gitmeleri 1998 krizinde bankaları taahhütlerini yerine getiremez durumda bırakmıştır. Diğer taraftan, kurun baskı altında, reel faizlerin ise yüksek olduğu kriz öncesi dönemde bankalar kısa dönemli hazine kağıtlarına yatırım yapmışlardır. Ağustos 1998 de devletin morataryum ilan etmesi bankaları likidite problemi ile karşı karşıya bırakmış, devalüasyon sonrası aktiflerde yabancı para cinsinden çok büyük düşüşler oluşmuştur. Bu ise bankaların büyük kısmının batmasına sebep olmuş ve devlet desteği olmaksızın faaliyetlerini sürdürmelerini imkansız hale getirmiştir. Faaliyette bulunan kredi kuruluşlarının sayısı 2000 yılı Nisan ayında 1.333’dür. 2002 yılı ortalarına kadar ise faaliyette bulunan kredi kuruluşlarının ve kayıtlı bankaların sayısı yaklaşık 2000’in altındadır. Bankacılık sektörünün yeniden yapılanması görevi Merkez Bankası ile yeni oluşturulan ARCO (Agency for Restructuring Credit Organizations) adlı kuruluşa verilmiştir.Anılan kuruluşca bankalar, mali durumu iyi olanlar, mali kriz nedeniyle likidite sorunu olanlar, yönetim ve kredi uygulamaları nedeniyle likidite sorunu olanlar ve iflas edecek bankalar şeklinde gruplandırılmıştır. Yeniden yapılanmanın mali portresi oldukça büyük olup, bütçe imkanları ile karşılanması çok zayıf bir ihtimal olarak görülmektedir. Yabancı Sermaye Sovyetler Birliği’nin dağılmasından itibaren ülkeye yabancı sermaye girişi, ülkenin büyüklüğü ve ekonomik potansiyeli dikkate alındığında önemli bir boyuta ulaşamamıştır. Bu durum ise siyasi istikrarsızlık ve yasal düzenleme eksikliğinden kaynaklanmaktadır. Doğrudan yabancı yatırımlar 1996 yılı sonrasında artış göstermiştir. Bu artış, ticari yasa ve düzenlemelerdeki nisbi iyileşme ile döviz kurundaki istikrardan kaynaklanmaktadır. Ağustos 1998 krizini müteakiben yabancı sermaye girişinde bir düşüş gözlenmiştir. Doğrudan yabancı yatırım miktarı 1998 yılında 3,3 milyar $ olarak gerçekleşmiştir.1999 yılında ise bu rakam 4,2 milyar $’dır. Doğrudan yabancı yatırımların önemli miktarı, sanayiden çok ticaret ve hizmet kesiminde yoğunlaşmıştır. Sanayiye yapılan yatırımlar içinde önemli yeri petrol ve enerji sektörü almaktadır. 2000 yılında doğrudan yabancı yatırım miktarı 4,4 milyar $ olmuştur. 2001 yılında ise doğrudan yabancı yatırım miktarı bir önceki yıla göre %10 oranında azalarak 31,9 milyar $ düzeyinde gerçekleşmiştir. 2000 yılında doğrudan yabancı yatırımlar 1999 yılına göre artarak toplam yatırımlar içerisinde %40.4 oranında, diğer yatırımlar ise bir önceki yıla göre artarak %58.3 oranında pay almıştır. 2001 yılında ise doğrudan yabancı sermaye yatırımları 2000 yılına göre %10 oranında azalarak toplam yatırımlar içerisinde %27,9 oranında, diğer yatırımlar ise bir önceki yıla göre %53 oranında artarak %68,9 oranında pay almıştır. Rusya Federasyonu’nda Nitelikleri İtibarıyla Yabancı Sermaye Yatırımları (milyon $) 1999 % 2000 % 2001 % Doğrudan Yabancı Yatırımları 4.260 44,6 4.429 40,4 3.980 27,9 Portföy Yatırımları 31 0,3 145 1,3 451 3,2 Diğer Yatırımları (Ticari ve diğer krediler) 5.269 55,1 6.384 58,3 9.827 68,9 GENEL TOPLAM 9.560 100,0 10.958 100,0 14.258 100,0 Kaynak: T.C Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği Rusya Federasyonu’nda 1.1.2002 tarihi itibarıyla toplam yabancı sermaye yatırımları ise aşağıdaki tabloda belirtilmektedir. (milyon $) Ülke Doğrudan Yatırım Portföy Yatırımı Diğer Yatırımlar(*) TOPLAM % Almanya 1.512 28 4.546 6.086 17.1 ABD 4.083 90 1.604 5.625 15.8 G.Kıbrıs 3.729 468 1.110 5.307 14.9 İngiltere 1.898 126 1.788 3.812 10.7 Fransa 354 0.1 2.928 3.282 9.2 Hollanda 2.148 22 372 2.542 7.1 İtalya 180 2 1.332 1.514 4.2 İsviçre 271 32 467 770 2.2 İsveç 603 5 122 730 2.1 Japonya 349 1 350 700 2.0 TOPLAM 18.169 1.230 16.225 35.624 85,3 (*) Ticari krediler, diğer krediler, mevduat Kaynak: T.C Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği Rusya Federasyonu’nda 1.1.2002 tarihi itibarıyla gerçekleştirilen yabancı sermaye yatırımlarının toplamı 35,6 milyar $’dır. Bu yatırımın 18,1 milyar $’ı doğrudan yabancı yatırımlar, 16,2 milyar $’ı diğer yatırımlar, 1,2 milyar $’ı ise portföy yatırımlarıdır. Rusya Federasyonu’na Yıllık Yabancı Sermaye Girişi (İlk On Ülke) (Milyon $) 1998 ÜLKELER TOPLAM DEĞER Almanya 2.848 1999 ÜLKELER TOPLAM DEĞER ABD 2.921 ABD 2.238 Almanya 1.695 Fransa 1.546 G.Kıbrıs 923 İngiltere 1.591 Gibraltar 780 G.Kıbrıs 917 İngiltere 734 İsviçre 411 Hollanda 541 Hollanda 877 İsviçre 405 İsveç 146 Fransa 312 Lüksemburg 228 Finlandiya 248 Finlandiya 185 Lüksemburg 88 TOPLAM 11.773 TOPLAM 9.560 Kaynak: T.C Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği 2000 ÜLKELER TOPLAM DEĞER ABD 1.594 2001 ÜLKELER TOPLAM DEĞER G. Kıbrıs 2.331 Almanya G.Kıbrıs Hollanda İsviçre Fransa İngiltere İsveç Japonya İtalya TOPLAM ABD İngiltere İsviçre Hollanda Almanya Fransa Virgin Adl. Avusturya Japonya TOPLAM 1.468 1.448 1.231 784 743 599 308 117 116 10.958 1.604 1.553 1.341 1.249 1.237 1.202 604 423 408 14.258 Rusya Federasyonu’nda yatırım yapan ülkelerin başında 6.086 milyon $’lık yatırımı ile Almanya gelmektedir. Bunu, 5.625 milyon $’lık yatırımı ile A.B.D izlemektedir. A.B.D ve Almanya’yı, G. Kıbrıs, , İngiltere, Fransa, Hollanda, İtalya, İsviçre ve İsveç izlemektedir. Rusya Federasyonu’nda 2001 Yılı Sektörler ve Bölgeler İtibarıyla Yabancı Sermaye Yatırımları (milyon $) GENEL TOPLAM SEKTÖRLER : Elektrik Petrol ve gaz Demir dışı metaller Demirli metaller Makineler ve metal işleme Ağaç, ağaç işleme, kağıt ürünleri Kimya – petrokimya Gıda sanayi İnşaat malzemesi sanayi Ulaştırma Komünikasyon İnşaat Tarım Ticaret Pazar işleyişine hizmet eden ticari faaliyet Finans, bankacılık, sigorta ve ilgili faaliyet Yönetim % 14258 100 13 0,1 1023 7,2 475 3,3 1072 7,5 703 4,9 241 1,7 275 1,9 1557 10,9 51 0,4 758 5,3 501 3,5 95 0,7 50 0,4 5290 37,1 792 5,6 127 0,9 9 0,1 FEDERAL BÖLGELER : KUZEY-BATI St.Petersburg Leningrad bölgesi MERKEZİ Moskova Moskova bölgesi Lipetsk bölgesi GÜNEY Krasnodar bölgesi Volgograd bölgesi Rostov-on Don bölgesi VOLGA Tatarstan Cumh. Samara bölgesi Perm bölgesi 1.789,1 12,5 1171,4 8,2 327,0 2,3 6.469,8 45,4 5.654,0 39,7 372,7 2,6 81,3 0,6 985,6 6,9 793,4 5,6 82,8 0,6 84,0 0,6 1.220,0 8,6 651,0 4,6 260,4 1,8 97,6 0,7 URAL Çelyabinsk bölgesi Sverdlovsk bölgesi Tyumen bölgesi SİBİRYA Omsk bölgesi Novosibirsk bölgesi İrkutsk bölgesi UZAK DOĞU Sahalin bölgesi Saha-Yakutiya Cumh. Primorsky Bölgesi 1.800,1 12,6 767,1 5,4 747,8 5,2 284,4 2,0 1.226,3 8,6 925,2 6,5 103,9 0,7 101,1 0,7 766,8 5,4 388,9 2,7 144,5 1,0 108,5 0,8 Kaynak: T.C Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği Yukarıdaki tablonun incelenmesinden de görüleceği üzere, 2001 yılında, yabancı sermaye yatırımlarının önemli bölümü 5.290 milyon $ ile ticaret sektöründe yoğunlaşmıştır. Bunu, 1.557 milyon $ ile gıda sektörü, 1.072 milyon $ ile demirli metaller, 1.023 milyon $ ile petrol ve gaz sektörü izlemektedir. Özellikle Ağustos 1998 krizinden sonra rublenin devalue edilmesi, yabancı gıda firmalarının Rus pazarına dışarıdan mal satmalarını zorlaştırmış ve üretimin içeride yapılmasını çok daha cazip hale getirmiştir. Ancak, gıda sektöründe yabancı yatırımlar krizden önce de başlamış bulunuyordu. 2001 yılında Rusya Federasyonu’nda gerçekleştirilen yabancı sermaye yatırımlarının %37,1’ini, ticaret/catering, %10,9’unu gıda sektörü, %7,5’ini demirli metaller, %7,2’sini ise enerji sektörü (petrol ve gaz) oluşturmaktadır. 1997 ve 1998 yıllarında yabancı sermaye yatırımlarının %59’u Moskova Bölgesi ve çevresinde yoğunlaşmıştır. 1999 yılında ise yabancı sermaye yatırımlarının diğer bölgelere kaydığı görülmektedir. Özellikle, Batı Sibirya, Uzak-Doğu Bölgesi ve Kuzey-Batı Bölgesine kaymıştır. 2001 yılında da en çok yabancı sermaye yatırımı 5,6 milyar $ ile Moskova’da gerçekleştirilmiştir. Aynı yılda yüksek miktarda yabancı sermaye yatırımlarının gerçekleştirildiği diğer bölgeler ise şöyledir: St. Petersburg (1.1 milyar $), Omsk Bölgesi (925,2 milyon $), Krasnodar Bölgesi (793,4 milyon $), Çelyabinsk Bölgesi (767,1 milyon $), Sverdlovsk Bölgesi (747,8 milyon $), Tataristan Cumhuriyeti (651 milyon $). DIŞ TİCARETİ 1993-2001 yılları arasında Rusya Federasyonu’nun dış ticaretine ilişkin tablo aşağıda yer almaktadır. Milyar $ Bavul ticareti ve BDT dahil İhracat İthalat Hacim Denge 1993 1994 1995 1996 1997 59.6 68.1 81.3 88.4 87.9 44.3 50.5 60.9 61.5 67.6 103.9 118.6 142.2 149.9 155.5 15.3 17.6 20.4 26.9 20.3 Kaynak: T.C. Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği 1998 1999 2000 2001 74 74.7 105,2 103,0 59 41,0 44,2 53,4 133 115.7 149,4 156,4 15 33.7 61,0 49,6 1998 yılında görülen kriz neticesinde Rusya Federasyonu’nun 1998 yılındaki ihracatı, 1997 yılına göre %15,8 oranında azalarak 74 milyar $, ithalatı ise bir önceki yıla göre %12,7 oranında azalarak 59 milyar $ olarak gerçekleşmiştir. 1999 yılı ihracatı, bir önceki yıla göre %0,1 oranında artarak 74.7 milyar $, ithalatı ise %31 oranında azalarak 41 milyar $ olmuştur. 2000 yılı ihracatı 1999 yılına göre %41 oranında artarak 105,2 milyar $, ithalatı ise %8 oranında artarak 44,2milyar $ olarak gerçekleşmiştir. 2001 yılı ihracatı ise 2000 yılına göre %2 oranında azalarak 103 milyar $, ithalatı ise %21 oranında artarak 53,4 milyar $ düzeyinde gerçekleşmiştir. 2001 yılı dış ticaret hacmi bir önceki yıla göre %5 oranında bir artışla son on yılın en üst seviyesi olan 156,4 milyar $’a ulaşmıştır. 2001 yılı dış ticaret değerleri dikkate alındığında, belli başlı ticari ortakları aşağıdaki tabloda gösterilmektedir. Rusya Federasyonu Dış Ticaretinde İlk On Ülke (2001) Bavul Ticareti Hariç İhracat Ülkeler Milyon $ 1 Almanya 9.234 2 İtalya 7.423 3 Çin 5.650 4 Ukrayna 5.269 5 Beyaz Rusya 5.249 6 Hollanda 5.110 7 İngiltere 4.315 8 ABD 4.193 9 Polonya 4.156 10 Türkiye 3.215 GENEL TOPLAM 102.653 % 9,2 7,4 5,6 5,2 5,2 5,1 4,3 4,2 4,1 3,2 İthalat Ülkeler Milyon $ % Almanya 5.703 13,8 Beyaz Rusya 3.941 9,6 Ukrayna 3.820 9,3 ABD 3.150 7,6 Kazakistan 1.985 4,8 İtalya 1.740 4,2 Çin 1.608 3,9 Fransa 1.514 3,7 Finlandiya 1.236 3,0 İngiltere 978 2,4 41.237 Kaynak: T.C Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği İhracatta Almanya 9,2 milyar $ ile birinci sırada yer almaktadır. Bunu sırasıyla 7,4 milyar $ ile İtalya, 5,6 milyar $ ile Çin, 5,2 milyar $ ile Ukrayna, 5,2 milyar $ ile Beyaz Rusya, 5,1 milyar $ ile Hollanda ve 4,3 milyar $ ile İngiltere izlemektedir. İthalatta ise Almanya 5,7 milyar $ ile ihracatta olduğu gibi yine birinci sırada yer almaktadır. Bunu sırasıyla 3,9 milyar $ ile Beyaz Rusya, 3,8 milyar $ ile Ukrayna, 3,1 milyar $ ile A.B.D, 1,9 milyar $ ile Kazakistan, 1,7 milyar $ ile İtalya izlemektedir. 1990 yılında Rusya’nın ihracatının %70’i diğer Sovyet Cumhuriyetlerine yönelikti. İthalatın ise %47’si bu Cumhuriyetlerden gerçekleştirilmekteydi. Batı ile ticaret sınırlı olup, sözkonusu ticaret şekli imalat sanayi mallarının, hammaddeler ile takasına dayanmaktaydı. Bu durum, Sovyetler Birliği’nin çöküşüyle temelden değişmiştir. İşletmeler arasındaki ödeme problemleri, ruble bölgesinin ortadan kaldırılarak ticarette serbest dövize geçilmesi, BDT ülkeleri arasındaki ticareti olumsuz yönde etkilemiştir. BDT dışı ülkelerle olan ticaret artmıştır. 2001 yılında BDT ülkelerinin, Rusya Federasyonu’nun toplam ticaret hacmi içindeki payı %18,6 iken, BDT dışı ülkelerin payı %81,4’tür. İhracat Rusya Federasyonu’nun 1999 yılı ihracatı 74,7 milyar $ olarak gerçekleşmiştir. 2000 yılı ihracatı, bir önceki yıla göre %41 oranında artarak 105,2 milyar $ olmuştur. İhracattaki bu artış petrol, gaz ve metal fiyatlarındaki artıştan kaynaklanmaktadır. Mevcut durum, Rusya’nın ihracat performansının arttığını veya ihracattaki mal kompozisyonunda bir gelişme olduğunu göstermemektedir. Rusya Federasyonu ihracatı belli mal gruplarına dayalı olup, dış etkenlere bağımlı durumdadır. 2001 yılı ihracatı ise, 2000 yılına göre %2 oranında azalarak 103 milyar $ düzeyinde gerçekleşmiştir. Küresel boyutta görülen ekonomik yavaşlama ve dünya piyasalarında gerileyen petrol fiyatları ihracat gelirlerini olumsuz etkilemiştir. 1997-2000 dönemine ait belli başlı ürünlerin, ihraç miktar ve değerlerini gösterir tablo aşağıda yer almaktadır.(Bavul Ticareti Hariç) (Milyon Dolar) ÜRÜNÜN ADI TOPLAM BDT dışı ülkeler BDT ülkeleri Kömür BDT dışı BDT Ham petrol BDT dışı BDT Petrol ürünleri BDT dışı BDT Doğal gaz BDT dışı BDT Yuvarlak ağaç BDT dışı BDT Kereste BDT dışı BDT Kontrplak BDT dışı BDT Kağıt hamuru BDT dışı BDT Demirli metaller BDT dışı BDT Pik demir BDT dışı BDT Demir alaşımları BDT dışı 1997 DEĞER 86078,3 69473,4 16604,9 823,7 697,5 126,2 14772,5 13016,5 1756,0 7173,4 6759,6 413,8 16419,4 10706,8 5712,6 1016,9 1003,7 13,2 653,0 595,2 57,8 211,9 204,5 7,4 382,8 362,8 20,0 6427,8 6082,1 345,7 311,8 297,9 13,9 284,3 273,6 1998 DEĞER 72537,5 58936,8 13600,7 626,4 491,2 135,1 10275,5 8790,0 1485,5 4246,1 3880,3 365,8 13346,5 9023,9 4322,6 937,4 928,7 8,6 543,4 497,9 44,5 229,9 224,2 5,8 366,1 348,1 18,0 4763,8 4464,1 299,8 271,6 255,7 15,9 250,9 239,0 1999 DEĞER 72954,0 62256,0 10698,0 453,6 349,7 103,9 14088,6 12810,7 1277,9 4712,1 4364,6 347,5 11351,9 1202,2 1194,2 8,0 628,4 606,9 21,5 234,5 231,1 3,4 390,6 364,3 26,3 4469,7 3885,0 584,7 203,1 185,5 17,5 228,9 215,3 2000 DEĞER 1027963,0 89067,9 13728,4 1142,9 951,9 191,0 25319,0 22959,1 2359,6 10769,3 10011,6 757,7 16644,1 1336,7 1327,7 9,1 735,6 706,3 29,3 221,1 217,8 4,2 595,1 575,4 19,8 6654,9 6009,9 645,0 309,3 287,0 22,3 255,6 238,9 BDT 10,7 Bakır 1124,1 BDT dışı 1121,5 BDT 2,6 Nikel 1495,2 BDT dışı 1491,4 BDT 3,8 Aluminyum 3795,3 BDT dışı 3789,0 BDT 6,3 Makineler ve ulaştırma ekipmanları 8548,6 BDT dışı 5598,7 BDT 2994,9 Kaynak:T.C. Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği 11,9 912,4 910,8 1,6 1102,0 1100,5 1,5 3786,7 3779,6 7,1 7644,6 5760,5 1884,1 13,6 907,3 902,5 4,9 1118,5 1115,7 2,8 3603,9 3590,4 13,5 7847,1 5953,6 1893,5 16,7 1753,6 1736,6 17,0 1698,3 1690,7 7,6 4142,0 4122,0 19,7 9160,3 6825,1 2335,2 Rusya ihracatının %52,8’ini enerji ve ham petrol, %18’ini metal, %8,9’unu makina ve teçhizat, %2,5’ini kereste ve kağıt oluşturmaktadır. 2001 yılına ait belli başlı ürünlerin, ihraç miktar ve değerlerini gösterir tablo ise aşağıda yer almaktadır. 2001/ 2000 değişim oranları (%) 2001 ÜRÜNÜN ADI Miktar Değer Milyon $ Birim Fiyatı (S) Değer Miktar Birim Fiyatı TOPLAM 100652.7 97.7 104.2 93.8 BDT dışı 86212.5 96.6 103.4 93.4 BDT 14440.2 104.6 108.8 96.1 Hububat (bin ton) 1683.5 149.5 88.8 215.2 283.3 76.0 Kalsiyum Fosfat (bin ton) 3301.2 133.1 40.3 83.2 81.4 102.2 Cevher (bin ton) 23624.5 324.8 13.7 107.0 122.9 87.1 Kömür (bin ton) 47596.4 1405.8 29.5 120.6 107.6 112.1 159736.8 24288.4 152.1 96.1 110.5 87.0 Petrol ürünleri (bin ton) 70795.7 10314.4 145.7 94.3 112.9 83.5 Doğal gaz (milyon m3) Elektrik (milyon KWt-h) 180866.7 19563.6 17765.6 306.6 98.2 15.7 106.7 120.5 9.3 129.3 114.4 93.2 Amonyak (bin ton) Potasyum gübre (bin ton) 2813.4 5995 244.0 460.9 86.7 76.9 85.0 113.2 95.6 127.6 88.9 88.7 Nitrojen gübre (bin ton) 9346.2 583.8 62.5 107.9 100.3 107.6 Diğer gübreler (bin ton) 6422.6 638.3 99.4 99.0 101.8 97.2 379.3 338.5 892.4 102.2 106.4 96.1 37523.4 1705.2 45.4 127.1 121.8 104.4 … 723.4 … 97.9 … … 1026.2 243.2 237.0 109.4 105.0 104.2 Ham petrol (bin ton) Sentetik kauçuk (bin ton) Yuvarlak ağaç (bin. 000 cub. m) Kereste Kontrplak (bin m3) Kağıt hamuru (bin ton) 1777.5 532.9 299.8 89.4 106.0 84.3 Gazete kağıdı (bin ton) 1170.4 499.7 426.9 107.5 100.2 107.3 .. 6092.5 … 90.5 … … 6031.3 533.0 88.4 172.6 163.4 105.6 371.2 223.5 602.1 90.0 87.1 104.4 Hadde ürünler … 3449.3 … 98.9 Bakır (bin ton) Nikel (bin ton) 597.3 188.9 878.9 1069.9 1472 5664 81.1 62.8 92.5 95.7 87.7 65.6 3081.8 3629.5 178 87.3 96.2 90.7 … 10354.1 … 114.1 … … Demirli metaller Pik demir (bin ton) Demirdışı alaşımlar (bin ton) Aluminyum (bin ton) Makinalar ve ulaştırma ekipmanları İthalat Rusya Federasyonu’nun 1999 yılı ithalatı bir önceki yıla göre %31 oranında azalarak 41 milyar $ olarak gerçekleşmiştir. 2000 yılı ithalatı 1999 yılı ithalatına göre %8 oranında artarak 44,2 milyar $ olmuştur. Bu rakamlardan da anlaşılacağı üzere, ithalat hacminde bir gelişme görülmemektedir. Hane gelirindeki iyileşmeye ve rublenin değerlenmesine rağmen, ithalatta bir gelişme olmamıştır. Bu durum, halen ithal ikamesi etkisinin geçerli olduğunu ve tüketicinin yerli ürünler kullanmaya devam ettiğini göstermektedir. 2001 yılı ithalatı ise bir önceki yıla göre %21 oranında artarak 53,4 milyar $ düzeyinde gerçekleşmiştir. 1997-2000 döneminde Rusya Federasyonu tarafından ithal edilen belli başlı ürünlerin miktar ve değerlerine ilişkin bilgiler aşağıda yer almaktadır Bavul Ticareti Hariç (MilyonDolar) 1997 ÜRÜNÜN ADI DEĞER TOPLAM 52942,0 BDT dışı ülkeler 38908,1 BDT ülkeleri 14033,9 Dondurulmuş et 1413,3 BDT dışı 1004,4 BDT 408,9 Dondurulmuş tavuk eti 815,9 BDT dışı 809,1 BDT 6,8 Tereyağ 316,2 BDT dışı 259,5 BDT 56,7 Narenciye 191,1 BDT dışı 177,2 BDT 13,9 Ayçiçek yağı 204,9 BDT dışı 180,1 BDT 24,8 1998 DEĞER 44078,2 32791,2 11287,0 1114,3 876,2 238,2 581,2 562,2 18,9 186,7 128,4 58,3 164,4 157,2 7,2 149,2 121,2 27,9 1999 DEĞER 30964,3 22612,3 8352,0 986,6 772,6 214,0 161,6 152,9 8,7 87,9 46,9 41,0 112,8 108,9 3,9 174,1 106,3 67,8 2000 DEĞER 33769,0 22170,9 11598,1 594,2 364,5 229,7 375,9 362,3 13,6 106,3 31,7 74,6 134,8 124,7 10,2 88,4 24,5 63,9 Konserve et BDT dışı BDT Ham şeker BDT dışı BDT Beyaz şeker BDT dışı BDT Çikolata BDT dışı BDT Meşrubat BDT dışı BDT Sigaralar BDT dışı BDT İlaçlar BDT dışı BDT Ayakkabı (Deri) BDT dışı BDT Demirli metaller BDT dışı BDT Borular BDT dışı BDT Makineler ve ekipman BDT dışı BDT Mobilya BDT dışı BDT 192,7 117,1 106,4 59,5 86,3 57,7 853,3 1089,7 806,3 1082,4 47,0 7,3 389,1 192,5 128,0 105,7 261,1 86,9 159,0 122,5 139,1 89,4 19,9 33,1 1090,6 831,9 482,2 390,4 608,4 441,5 709,2 726,2 648,6 686,0 60,6 40,2 1606,8 1279,2 1531,0 1198,0 75,8 81,1 278,9 131,8 181,1 54,2 97,8 77,6 790,3 769,8 241,9 218,8 548,4 551,0 888,1 611,7 265,2 190,1 622,9 421,6 18446,7 15605,9 14996,1 12789,4 3450,6 2816,5 735,9 444,1 485,3 262,3 250,6 181,8 47,1 60,0 12,5 16,9 34,6 43,1 1133,6 690,2 1131,9 690,2 1,7 0,0 103,6 129,6 17,2 64,7 86,4 64,8 62,7 73,8 33,7 73,8 29,0 0 355,7 419,0 145,6 170,3 210,0 248,7 254,2 167,5 213,3 131,8 40,9 35,7 811,7 1148,9 763,0 1089,6 48,7 59,3 51,7 90,9 25,1 44,8 26,5 46,2 468,5 695,2 115,3 121,3 353,2 573,9 530,7 573,1 346,3 235,6 184,4 337,5 9940,2 10571,8 7881,7 8028,0 2058,5 2543,0 225,9 278,4 117,5 153,4 108,4 124,9 Kaynak: T.C Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği Yukarıdaki tablonun incelenmesinden de görüleceği üzere, Rusya Federasyonu’nun ithal ettiği önemli ürünler, makinalar ve ekipman, ilaçlar, ham şeker, dondurulmuş et, borular, demirli metaller, mobilya, meşrubat, sigaralar ve diğer gıda maddeleridir. 2001 yılında Rusya Federasyonu tarafından ithal edilen belli başlı ürünlerin miktar ve değerlerine ilişkin bilgiler aşağıda yer almaktadır 2001 ÜRÜNÜN ADI Miktar TOPLAM BDT dışı BDT Dondurulmuş et (bin ton) Dondurulmuş tavuk eti (bin ton) Dondurulmuş balık (bin ton) Süt tozu (bin ton) Tereyağ (bin ton) Narenciye (bin ton) Kahve (bin ton) Çay Buğday (bin ton) Arpa (bin ton) Ayçiçek yağı (bin ton) Konserve et (bin ton) Ham şeker (bin ton) Beyaz şeker (bin ton) Çıkolata Meşrubat Sigaralar İlaçlar Pamuk (bin ton) Cihazlar Deri ayakkabı (milyon çift) Demirli metaller Çelik boru (bin ton) Makina ve ekipman Kömür (bin ton) Ham petrol (bin ton) Petrol ürünler (bin ton) Mobilya Değer (milyon $) 41237.0 30121.2 11115.8 2001/ 2000 değişim oranları (%) Birim fiyatı($) Değer Miktar Birim fiyatı 121.7 135.2 95.2 129.1 142.9 101.8 94.3 94.6 93.5 861.1 904.8 1050.7 152.1 165.6 91.8 1342.1 738.9 50.6 196.6 193.4 101.7 416.9 184.3 442.1 147.3 127.4 115.6 85.4 136.1 551.1 21.4 152.1 915.1 277.4 180.9 25.1 5376.4 272.9 136.7 … … … 335.4 … 14.0 99.3 159.5 160.6 32.0 202.5 101.8 33.4 89.8 37.9 1199.8 89.8 155.5 557.2 109.2 1612.2 332.4 370.6 206.6 1162.8 1171.9 291.4 1495.3 1331.4 111.2 336.7 496.4 1510.0 223.2 329.1 1137.5 … … … 991.1 … 14.8 111.4 162.1 118.8 100.0 95.8 36.6 43.7 101.1 107.7 73.8 64.6 147.8 132.1 65.2 139.7 87.3 162.1 227.2 155.5 192.1 116.3 104.3 89.2 34.8 67.9 120.3 95.7 118.3 58.4 153.7 … … … 113.1 … 195.5 71.6 84.4 102.2 95.9 107.4 105.2 64.4 84.0 112.5 146.9 110.6 96.2 … … … 77.2 … 116.2 … 946.3 … 27819.7 5033.1 308.3 … 732.8 591.9 14031.8 177.6 456.1 140.9 377.7 … 625.5 … 6.4 90.6 457.0 … 105.1 103.2 131.7 158.4 74.0 96.8 135.4 … 89.0 … 109.0 85.4 78.0 … … 116.0 … 145.3 86.7 124.1 … Bavul Ticareti Milyar $ 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Bavul Ticareti İhracat 0.8 1.3 1.5 1.8 1.1 1.4 2.3 2.4 İthalat 11.9 14.4 16.1 14.7 13 10.1 10.5 12.1 Hacim 12.7 15.7 17.6 16.5 14.1 11.5 12.8 14.5 Kaynak: T.C Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği Bavul ticareti 1998 yılına kadar artan bir seyir izlerken, 1998 yılında bir önceki yıla göre %14.5 oranında azalarak 14.1 milyar $ olarak gerçekleşmiştir. 1999 yılında da bavul ticareti bir önceki yıla göre %18.4 oranında azalarak 11.5 milyar $ olmuştur. 2000 yılında ise 1999 yılına göre bavul ticareti %11 oranında artarak 12.8 milyar $ düzeyinde gerçekleşmiştir. 2001 yılında ise bavul ticareti bir önceki yıla göre %13 oranında artarak 14.5 milyar $ olarak gerçekleşmiştir. Bu kapsamda yapılan ithalat miktarı 12.1 milyar $, ihracat ise 2.4 milyar $’dır. Diğer taraftan Rusya Federasyonu’nun; Beyaz Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, ve Tacikistan ile gümrük birliği anlaşması, BDT ülkeleri ile serbest ticaret anlaşması, bulunmaktadır. Avrupa Birliği ile Şubat 1996’dan geçerli olmak üzere ortaklık ve işbirliği anlaşması vardır. - Dünya Ticaret Örgütüne üyelik müzakereleri sürmektedir. Dış Ticaret Düzenlemeleri Gümrük Vergileri Rusya Federasyonu’nca ithal edilen mallar meri mevzuat gereğince gümrük vergisine tabidir. Fasıllar itibarıyla sözkonusu gümrük vergilerine ilişkin bilgiler aşağıda gösterilmektedir. Rusya Federasyonu'nda Ithalatta Uygulanan Gümrük Vergisi Oranlari G.T.i.P Madde ismi 1. FASIL Canlı hayvanlar 2. FASIL Etler ve yenilen sakatat 3. FASIL Balıklar, kabuklu hayvanlar, yumuşakçalar ve suda yaşayan diğer omurgasız hayvanlar 4. FASIL Süt ürünleri;kuş ve kümes hayvanlarının yumurtaları; tabii bal; tarifenin başka yerinde belirtilmeyen veya yer almayan yenilebilir hayvansal menşeli ürünler 5. FASIL Tarifenin başka yerinde belirtilmeyen veya yer almayan hayvansal menşeli ürünler 6. FASIL Canlı ağaçlar ve diğer bitkiler; yumrular,kökler ve benzerleri; kesme çiçekler ve süs yaprakları 7. FASIL Yenilen sebzeler ve bazı kök ve yumrular 8. FASIL Yenilen meyvalar ve yenilen sert kabuklu meyvalar; turunçgillerin ve kavunların ve karpuzların kabukları 9. FASIL Kahve, çay, paraguay çayı ve baharat 10. FASIL Hububat Gümrük Vergisi (% veya ECU) %5 % 15 % 10 % 15 % 10 * % 15 % 10 %5 %5 11. FASIL Değirmencilik ürünleri; malt;nişasta; inülin; buğday gluteni 12. FASIL Yağlı tohum ve meyvalar;muhtelif tane tohum ve meyvalar; sanayiide ve tıpta kullanılan bitkiler;saman ve kaba yem 13. FASIL Lak; sakız; reçine ve diğer bitkisel özsu ve hülasalar 14. FASIL Örülmeye elverişli bitkisel maddeler; tarifenin başka yerinde belirtilmeyen veya yer almayan bitkisel ürünler 15. FASIL Hayvansal ve bitkisel katı ve sıvı yağlar ve bunların parçalanma ürünleri; hazır yemeklik katı yağlar; hayvansal ve bitkisel mumlar 16. FASIL Et, balık, kabuklu hayvanlar, yumuşakçalar veya diğer su omurgasızlarının müstahzarları 18. FASIL Kakao ve kakao müstahzarları 19. FASIL Hububat, un, nişasta veya süt müstahzarları; pastacılık ürünleri 20. FASIL Sebzeler, meyvalar, sert kabuklu meyvalar ve bitkilerin diğer kısımlarından elde edilen müstahzarlar 21. FASIL Yenilen çeşitli gıda müstahzarları 22. FASIL Meşrubat, alkollü içkiler ve sirke 23. FASIL Gıda sanayiinin kalıntı ve döküntüleri; hayvanlar için hazırlanmış kaba yemler 24. FASIL Tütün ve tütün yerine geçen işlenmiş maddeler 25. FASIL Tuz; kükürt; topraklar ve taşlar; alçılar, kireçler ve çimento 26. FASIL Metal cevherleri, cüruf ve kül 27. FASIL Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların damıtılmasından elde edilen ürünler; bitümenli madenler; mineral mumlar 28. FASIL Anorganik kimyasallar;kıymetli metallerin, radyoaktif elementlerin, nadir toprak metallerinin ve izotoplarının organik veya anorganik bileşikleri 29. FASIL Organik kimyasal ürünler 30. FASIL Eczacılık ürünleri 31. FASIL Gübreler 32. FASIL Debagatte ve boyacılıkta kullanılan hülasalar; taneler ve türevleri; boyalar, pigmentlerve diğer boyayıcı maddeler; müstahzar boyalar ve vernikler; macunlar; mürekkepler 33. FASIL Uçucu yağlar ve rezinoitler; parfümeri, kozmetik veya tuvalet müstahzarları 34. FASIL Sabunlar,yüzeyaktif organik maddeler, yıkama müstahzarları, yağlama müstahzarları,suni mumlar,müstahzar mumlar, temizleme veya bakım müstahzarları, ışık temini için kullanılan her türlü mumlar ve benzerleri, model yapmaya mahsus her türlü patlar,dişçi mumları ve alçı esaslı dişçilik müstahzarları 35. FASIL Albüminoid maddeler; değişikliğe uğramış nişasta esaslı ürünler; tutkallar; enzimler 36. FASIL Barut ve patlayıcı maddeler;pirotekni mamulleri; kibritler, piroforik alaşımlar;ateş alıcı maddeler 37. FASIL Fotoğrafçılıkta veya sinemacılıkta kullanılan eşya 38. FASIL Muhtelif kimyasal maddeler 39. FASIL Plastikler ve mamulleri 40. FASIL Kauçuk ve kauçuktan eşya 41. FASIL Ham postlar, deriler (kürkler hariç) ve köseleler 42. FASIL Deri eşya; saraciye eşyası ve eyer ve koşum takımları; seyahat eşyası, el çantaları ve benzeri mahfazalar; hayvan bağırsağından mamul eşya (ipek böceği guddesi hariç) 43. FASIL Postlar, kürkler ve taklit kürkler; bunların mamulleri 44. FASIL Ağaç ve ahşap eşya; odun kömürü 45. FASIL Mantar ve mantardan eşya 46. FASIL Hasırdan, sazdan veya örülmeye elverişli diğer maddelerden mamuller; sepetçi ve hasırcı eşyası 47. FASIL Odun veya diğer lifli selülozik maddelerin hamurları; kağıt veya % 10 %5 %5 % 15 % 15 % 15 %5 % 15 % 20 % 15 * %5 * %5 %5 %5 %5 %5 % 10 % 10 %5 * % 15 %5 % 30 % 10 %5 * %5 %5 * * % 20 %5 % 25 %15 kartondan döküntü, kırpıntı ve hurdalar 48. FASIL Kağıt ve karton; kağıt hamurundan,kağıttan veya kartondan eşya 49. FASIL Basılı kitaplar,gazeteler,resimler ve baskı sanayiinin diğer mamulleri; el ve makina yazısı metinler ve planlar 50. FASIL İpek 51. FASIL Yapağı ve yün, ince veya kaba hayvan kılı; at kılından iplik ve dokunmuş mensucat 52. FASIL Pamuk 53. FASIL Dokumaya elverişli diğer bitkisel lifler;kağıt ipliği ve kağıt ipliğinden dokunmuş mensucat 54. FASIL Sentetik ve suni filamentler 55. FASIL Sentetik ve suni devamsız lifler 56. FASIL Vatka, keçe ve dokunmamış mensucat; özel iplikler; sicim,kordon, ip halat ve bunlardan mamul eşya 57. FASIL Halılar ve diğer dokumaya elverişli maddelerden yer kaplamaları Özel dokunmuş mensucat; tufte edilmiş dokumaya elverişli mensucat; dantela; duvar halıları; şeritçi ve kaytancı eşyası; 59. FASIL Emdirilmiş, sıvanmış, kaplanmış veya lamine edilmiş dokumaya elverişli mensucat;dokumaya elverişli maddelerden teknik eşya 60. FASIL Örme eşya 61. FASIL Örme giyim eşyası ve aksesuarı 62. FASIL Örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarı 63. FASIL Dokumaya elverişli maddelerden diğer hazır eşya;takımlar;kullanılmış giyim eşyası ve dokumaya elverişli maddelerden kullanılmış eşya; paçavralar 64. FASIL Ayakkabılar,getrler,tozluklar ve benzeri eşya;bunların aksamı 65. FASIL Başlıklar ve aksamı 66. FASIL Şemsiyeler,güneş şemsiyeleri, bastonlar,iskemle bastonlar, kamçılar, kırbaçlar ve bunların aksamı 67. FASIL Hazırlanmış ince ve kalın kuş tüyleri ve bunlardan eşya; yapma çiçekler;insan saçından eşya 68. FASIL Taş, alçı, çimento, amyant, mika ve benzeri maddelerden eşya 69. FASIL Seramik mamulleri 70. FASIL Cam ve cam eşya 71. FASIL Tabii veya kültür inciler, kıymetli veya yarı kıymetli taşlar, kıymetli metaller, kıymetli metallerle kaplama metaller ve bunlardan mamul eşya;taklit mücevherci eşyası; metal paralar 72. FASIL Demir ve çelik 73. FASIL Demir veya çelikten eşya 74. FASIL Bakır ve bakırdan eşya 75. FASIL Nikel ve nikelden eşya 76. FASIL Aluminyum ve aluminyumdan eşya 78. FASIL Kurşun ve kurşundan eşya 79. FASIL Çinko ve çinkodan eşya 80. FASIL Kalay ve kalaydan eşya 81. FASIL Diğer adi metaller; sermetler;bunlardan eşya 82. FASIL Adi metallerden aletler,bıçakcı eşyası ve sofra takımları;adi metallerden bunların aksam ve parçaları 83. FASIL Adi metallerden çeşitli eşya 84. FASIL Nükleer reaktörler, kazanlar, makinalar,mekanik cihazlar ve aletler 85. FASIL Elektrikli makina ve cihazlar ve bunların aksam ve parçaları; ses kaydetmeye ve kaydedilen sesi tekrar vermeye mahsus cihazlar;televizyon görüntü ve seslerinin kaydedilmesine ve kaydedilen görüntü ve sesin tekrar verilmesine mahsus cihazlar ve bunların aksam, parça ve aksesuarı % 15 % 15 %5 % 20 % 20 %5 % 10 %10 %5 % 30 (en az 0,75 ECU/m2) % 25 %5 % 10 % 30 % 30 % 30 * %20 % 20 % 20 % 15 % 25 % 15 % 30 %5 % 20 %5 * * %5 %5 %5 % 15 * % 25 % 10 % 10 86. FASIL Demiryolu ve benzeri hatlara ait taşıtlar ve malzemeler ve bunların aksam ve parçaları; her türlü mekanik (elektromekanik olanlar dahil) trafik sinyalizasyon cihazları 87. FASIL Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler, motosikletler ve diğer kara taşıtları; bunların aksam, parça ve aksesuarı 88. FASIL Hava taşıtları,uzay taşıtları ve bunların aksam ve parçaları 89. FASIL Gemiler ve suda yüzen taşıt ve araçlar 90. FASIL Optik alet ve cihazlar,fotoğraf,sinema,ölçü,kontrol ayar alet ve cihazları, tıbbi veya cerrahi alet ve cihazlar;bunların aksam,parça ve aksesuarı 91. FASIL Saatler ve bunların aksam ve parçaları 92. FASIL Müzik aletleri; bunların aksam, parça ve aksesuarı 93. FASIL Silahlar ve mühimat; bunların aksam, parça ve aksesuarı 94. FASIL Mobilyalar, tıpta veya cerrahide kullanılan mobilyalar, yatak takımları ve benzeri doldurulmuş eşya;tarifenin başka yerinde belirtilmeyen veya yer almayan aydınlatma cihazları; reklam lambaları,ışıklı tabelalar, ışıklı isim plakaları ve benzerleri;prefabrik yapılar 95. FASIL Oyuncaklar, oyun ve spor malzemeleri; bunların aksam,parça ve aksesuarı 96. FASIL Çeşitli mamul eşya 97. FASIL Sanat eserleri, kolleksiyon eşyası ve antikalar % 10 * % 30 % 30 % 15 % 20 %5 % 30 % 30 % 15 % 20 Muaf Malların gümrük değeri genel olarak ithal edilen malların CIF bedelidir. Gümrük mevzuatına göre, gümrük işlemleri bir ay içerisinde sonuçlandırılmalıdır. Gümrüklerce ithali uygun görülmeyen mallar menşe ülkeye gönderilmektedir. Preferans Sistemi (GSP) Rusya Federasyonu gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelerden yapılan ithalatta preferans sistemi uygulamaktadır. Sözkonusu sistem çerçevesinde, belirtilen listede yer alan, ancak az gelişmiş ülkelerden gelen mallar gümrük vergisinden muaf, gelişmekte olan ülkelerden ithal edilen mallar ise mevcut gümrük vergilerinden %25 oranında indirimli olarak ülkeye ithal edilmektedir. Ülkemiz bu sistemde gelişmekte olan ülke statüsünde yer almakta ve %25 oranında gümrük vergisi indiriminden yararlanmaktadır. Preferans sistemine tabi olan mal listesi aşağıda yer almaktadır.Bunların dışında, Rusya Federasyonu ile arasında MFN statüsü tanınmasına ilişkin bir anlaşma bulunmayan ülkelere, mevcut gümrük vergisi tarifesinin iki katı vergi uygulanmaktadır. RF ile arasında MFN anlaşması olan, ancak, gelişmiş ülkelerden gelen mallar mevzuatta belirtilen gümrük vergilerine tabidir. Tercihli gümrük vergisi sisteminden yararlanacak ülkelerden yapılan ithalatta, malın orijininin belirlenmesi amacıyla, gümrük işlemleri sırasında menşe şahadetnamesinin (Form A) ibraz edilmesi gerekmektedir. Menşe şahadetnameleri ise ülkemizde Ticaret ve Sanayi Odalarınca tasdik edilmektedir. GTİP 02 03 Hariç: 0305 04 05 06 07 08 MALIN TANIMI* Etler ve yenilen sakatat Balıklar, kabuklu hayvanlar vb. Somon balığı , Mersin balığı ve bunlardan havyar Süt ürünleri, kuş ve kümes hayvanlarının yumurtaları, tabii bal vb. Tarifenin başka yerinde belirtilmeyen hayvansal menşeli ürünler Canlı ağaçlar ve diğer bitkiler, yumrular vb. kesme çiçekler ve süs yaprak Yenilen sebzeler ve bazı kök ve yumrular Yenilen meyvalar ve yenilen sert kabuklu meyvalar, turunçgillerin ve kavunların kabukları 09 1006 11 12 13 14 15 Hariç: 1509 1517 ila 152200 16 1801 00 000 1802 00 000 20 Hariç: 200110 000 2009 50 2009 70 2103 2104 2401 25 Hariç: 2501 00 910 2529 21 000 2529 22 000 26 3003 32 3301, 3302 3402 35 3923 4001 4403 41 000, 4403 49 4407 24 ila 4407 29 4420 4421 45 46 Kahve, çay, paraguay çayı ve baharat Pirinç Değirmencilik ürünleri, malt, nişasta, buğday glüteni, inülin Yağlı tohum ve meyvalar, muhtelif tane, tohum ve meyvalar, sanayide ve tıpta kullanılan bitkiler, saman ve kaba yem Lak, sakız, reçine ve diğer bitkisel özsu ve hülasalar Örülmeye elverişli bitkisel maddeler, tarifenin başka yerinde belirtilmeyen bitkisel ürünler Hayvansal ve bitkisel katı ve sıvı yağlar ve bunların parçalanma ürünleri, hazır yemeklik katı yağlar, hayvansal ve bitkisel mumlar Et, balık, kabuklu hayvanlar, yumuşakçalar veya diğer su omurgasızlarının müstahzarları Kakao dane ve kırıkları Kakao kabukları, iç kabukları, zarları ve diğer kakao döküntüleri Sebzeler, mayvalar, sert kabuklu mayvalar ve bitkilerin diğer kısımlarından elde edilen müstahzarlar Soslar ve müstahzarları, çeşni ve lezzet verici karışımlar, hardal unu ve irmiği, hazır hardal Çorbalar, et suları ve müstahzarları, karışım halindeki homojenize gıda müstahzarları Yaprak tütün, tütün döküntüleri Tuz, kükürt, topraklar ve taşlar, alçılar, kireçler ve çimento Metal cevherleri, cüruf ve kül Tedavide veya korunmada kullanılmak üzere birbirleriyle karıştırılmış iki veya daha fazla unsurdan oluşan ilaçlar (3002, 3005 ve 3006 pozisyonlarındaki ürünler hariç) (Dozlandırılmamış veya perakende satılacak şekilde ambalajlanmamış) Debagatte ve boyacılıkta kullanılan hülasalar, tanenler ve türevleri, boyalar, pigmentler ve diğer boyayıcı maddeler Uçucu yağlar, rezinoitler, sanayide hammadde olarak kullanılan koku veren maddelerin karışımları Yüzeyaktif organik maddeler (sabunlar hariç), yüzeyaktif müstahzarlar, yıkama müstahzarları ve temizleme müstahzarları (3401 pozisyondakiler hariç) Albüminoid maddeler, tutkallar, enzimler Plastiklerden eşya taşınmasına veya ambalajlanmasına mahsus malzemeler, plastikten kapaklar, kapsüller vb. Tabii kauçuk, balata vb. Diğer işlenmemiş tropik cins kereste Tropik cins işlenmiş kereste Üzerine kakma yapılmış ağaç, mücevherat, ahşap kutu vb. eşya, ahşap küçük heykelcikler ve diğer süs eşyası Ahşap diğer eşya Mantar ve mantardan eşya Hasırdan, sazdan veya örülmeye elverişli diğer maddelerden mamullar, sepetçi ve hasırcı eşyası 50 5101 5201 00 53 İpek Yün ve yapağı (karde edilmemiş veya taranmamış) Pamuk elyafı (karde edilmemiş veya penyelenmemiş) Dokumaya elverişli diğer bitkisel lifler, kağıt ipliği ve kağıt ipliğinden dokunmuş mensucat 56 Vatka, keçe ve dokunmamış mensucat, özel iplikler, sicim, kordon, ip vb. 5701 Düğümlü veya sarmalı halılar ve diğer dokumaya elverişli maddelerden yünlü ve sarmalı yer kaplamaları 5702 100000 Kilim, sumak, karaman ve elde dokunmuş benzeri yer döşemeleri 5705 001000 Yünden veyaince hayvan kıllarından (hazır eşya halinde olsun olmasın) halılar ve dokuma yer kaplamaları** 5808 Parça halinde kordonlar, işleme yapılmamış şeritçi eşyası vb. 6702 90 000 Yapma çiçekler, yapraklı dallar vb. 68 Taş, alçı, çimento, amyant, mika veya benzeri maddelerden eşya 6913 Seramikten heykelcikler ve diğer süs eşyası 6914 Seramikten diğer eşya 7018 10 Cam boncuklar, taklit inciler, kıymetli veya yarı kıymetli taş taklitleri vb. 7117 Taklit mücevherci eşyası 9401 50 000 Rotten kamışı, sepetçi söğütü, bambu vb. maddelerden oturmaya mahsus mobilyalar 9403 80 000 Diğer maddelerden mobilyalar (Rotten kamışı, sepetçi söğütü ve bambu vb.) 9403 90 900 Bunların aksam ve parçaları 9601 İşlenmiş fildişi, kemik, bağa, boynuz, mercan vb. 9602 00 000 İşlenmiş, yontulmaya elverişli bitkisel veya mineral maddeler ve bu maddelerden eşya, sertleştirilmemiş jelatin vb. 9603 Süpürgeler ve fırçalar, elle kullanılmaya mahsus mekanik süpürgeler (Motorlular hariç), paspaslar ve tüyden toz süpürgeleri vb.(35.03 pozisyonundaki jelatin hariç) 9604 00 000 El kalburları, elekleri 9606 Düğmeler, çıtçıtlar, düğme formları ve bunların diğer aksamı 9609 Kurşun kalemler (9608 pozisyonundakiler hariç), kurşun boya kalemleri, pasteller vb. 9614 Pipolar, puro ve sigara ağızlıkları ve bunların aksam ve parçaları 9615 11 000 Sertleştirilmemiş kauçuktan veya plastik maddelerden saç tarakları, süs tarakları vb. 9617 00 İzole edici kaplar ve diğer vakumlu kaplar 97 Sanat eserleri, kolleksiyon eşyası ve antikalar *Malın tanımında GTİP numaraları esas alınır. **Sadece el işi halılar preferans Bavul Ticareti Dış ticaret rejimindeki bir istisna bavul ticaretidir. Sözkonusu ticaret Hükümet Kararnameleri ile düzenlenmektedir Gerçek şahıslar, Rusya Federasyonu’na beraberinde olan/olmayan, toplam değeri 65.000 Rubleyi ve toplam ağırlığı 50 kg’ı aşmayan şahsi kullanım amaçlı eşyalarını (ulaştırma araçları hariç) gümrük vergileri ödemeksizin getirebilirler. Gerçek şahısların beraberinde olan/olmayan, toplam bedeli 650.000 Rubleyi ve/veya toplam ağırlığı 200 kg'ı aşmayan şahsi kullanım amaçlı eşya (ulaştırma araçları hariç), 50 kg ve 65.000 Ruble aşan kısım için en az 4 EURO/KG olmak üzere eşyanın gümrük değeri üzerinden %30 oranında tek gümrük vergisine tabidir. Tek Gümrük Vergisi, gümrük vergisi, KDV, bandrol vergisi ve diğer vergileri kapsamaktadır. Malın menşe veya çeşidi dikkate alınmamaktadır. Yabancı ülkelerdeki kalış süreleri aralıksız olarak altı ayı geçen Rusya Federasyonu’nda yerleşik olan gerçek şahıslar, toplam değeri 650 bin Ruble'yi ve toplam ağırlığı 200 kg'I aşmayan şahsi kullanım amaçlı eşya (ulaştırma araçları hariç), 50 kg ve 65.000 Ruble aşan kısmı için eşyanın gümrük değeri üzerinden %30 oranında tek gümrük vergisine tabidir. Getirilen eşyaların toplam bedeli 650 bin Ruble’yi ve toplam ağırlığı 200 kg’ı aşması halinde , Gerçek şahısların sınırı haftada bir kereden fazla geçmesi halinde, Eşyaların (uluslararası posta ile gönderilen eşya hariç) Rusya Federasyonu sınırını geçmeyen gerçek şahıs adına getirilmesi halinde mallar, yürürlükteki genel gümrük rejimine tabi olacaktır. Yani dış ticaret faaliyeti ile iştigal edenler için birleşmiş gümrük vergisi olarak uygulanan tarife ve vergilendirme esas olacaktır. - Malların hangi amaçlarla kullanılacağı, gerçek şahsın dilekçesine, malların karakteri, kalitesi ve malların gümrük sınırından geçirilmesi sıklığına dayanarak, ilgili gümrük tarafından belirlenecektir. - Ulaştırma araçları (otomobiller hariç) için gümrük değeri üzerinden % 30 oranında tek gümrük vergisine tabidir. Otomobiller (GTİP 8702 ve 8703) için motor hacmine göre ayrı cetvel (Genelgenin Ek’i) uyarınca tek gümrük vergisi alınacaktır. - Gerçek Şahıslar uluslararası posta ile haftada en fazla bir kere olmak üzere toplam bedeli 10.000 Ruble’yi aşmayan eşyaları gümrük vergileri ödemeksizin alabilirler. Uluslararası posta ile gönderilen eşya bedeli 10.000 Ruble’yi aşması halinde eşyanın gümrük değeri üzerinden % 30 oranında tek gümrük vergisine tabidir. İthal Lisansı Televizyon, tütün ürünleri, etil alkol ve votka, silah, patlayıcılar, askeri malzeme, radyoaktif maddeler ve atıklar, narkotik maddeler, kıymetli maden ve taşların ithalatında ithal lisansı alınması gerekmektedir. Sözkonusu lisanslar genel olarak Ticaret Bakanlığı tarafından verilmektedir. İhraç Vergileri Rusya Federasyonu gelir elde etmek amacıyla bazı mallar itibarıyla ihracat vergisi uygulamasına geçmiştir. Başlangıçta bu vergi doğal gaz ve petrole konmuşken zaman içerisinde diğer mallara da yayılmıştır. Vergi %5 ile 30 arasında değişmektedir. Vergi konulan bazı önemli maddeler gübre, kağıt, kereste, bazı demir ve demir dışı metallerdir. Gümrük Vergisi Dışındaki Vergiler İthalatta gümrük vergisi dışında uygulanan vergiler Katma Değer Vergisi ve Özel Tüketim Vergisidir. Uygulanan Katma Değer Vergisi oranı %20’dir. Ancak, sınırlı temel gıda malları ile çocuk gıda ve giysilerinde uygulanan oran ise %10’dur. Özel tüketim vergisi ise lüks tüketim mallarına uygulanmaktadır. Bu vergiye tabi mallar ise alkol, bira, sigara, puro, tütün, petrol, düşük oktanlı otomobil benzini, yüksek oktanlı gaz, dizel yakıt, makina yağları, 90 beygir üzerindeki otomobillerdir. Dış Ticarette Standardizasyon Uygulamaları Rusya Federasyonu’na satılmak üzere ithal edilen tüm mallar için Rusya standartlarına uygunluk belgesinin gümrük mercilerine ibrazı gerekmektedir. Standart veya standartlara uygunluk belgesi olmayan malların ithaline izin verilmemektedir. Sözkonusu belgeyi vermeye yetkili merci ise (Standardizasyon, Metroloji ve Sertifikasyon Devlet Komitesi) GOSSTANDART’tır. Anılan kuruluş tarafından, Rusya içinde veya ülke dışında oluşturduğu test ve ölçüm merkezleri vasıtasıyla sertifika düzenlenmektedir. Rus standartlarına uygunluk belgesi belirli bir ihraç partisi için alınabileceği gibi, belirli bir ürün içinde alınabilmektedir. Standartlara uygunluk belgesininin fiili ithalat anında geçerlilik süresinin dolmamış olması gerekmektedir. Mal çeşidi ve markası, üretim yılı, üreticinin adı ve adresi, toplam yükleme içinde sertifikaya tabi malın miktarı gibi bilgiler ise ayrıca gümrük yetkililerine bildirilmelidir. GOSSTANDART, tanımladığı standart normlarını uygulamak üzere laboratuvarlar oluşturabilmekte veya bu yetkiyi Federal veya mahalli otoritelerin kontrolünde bulunan diğer laboratuvarlara devir edebilmekte, sözkonusu laboratuvarlar tarafından düzenlenen sertifikalar Rusya çapında geçerli olmaktadır. GOSSTANDART hangi ürün için hangi üniteye başvurulması gerektiği konusunda talep sahiplerine bilgi verebilmektedir. Rusya dışında üretim yapan firma ve kuruluşların üretim mahallinde test talepleri, bu işlem için gerekli harcamaların başvuru sahibince karşılanması halinde kabul edilebilmektedir. TSE ile GOSSTANDART arasında yapılan bir anlaşma çerçevesinde laboratuvarların karşılıklı akreditasyonu konusunda çalışmalar devam etmekte olup, bu konuda gelişme sağlanması halinde belirlenecek Türk laboratuvarlarınca verilecek uygunluk sertifikası Rusya tarafından kabul görecektir. GOSSTANDART’ın adresi aşağıda yer almaktadır. GOSSTANDART OF RUSSIA 9, Leninsky Prospect 117049 Moscow/Russia Tel: (095) 236 40 44(095) 236 05 00 Fax:(095) 237 60 32 Etikette, Rusça bilgiler bulunması zorunluluğu Başlangıçta gıda malları için geçerli olan bu uygulama 1 Temmuz 1998 tarihinde gıda dışı malları da içerecek şekilde genişletilmiştir. Etikette malın adı, orijini, net ağırlığı, malın terkibi, üretim yılı, raf ömrü, besleyici değeri, kullanım koşulları gibi bilgilerin Rusça olarak yer alması gerekmektedir. Sözkonusu etikete sahip olmayan malların satışı ise mümkün bulunmamaktadır. Sözkonusu şartlar herbir mal için GOSSTANDART’tan temin edilebilmektedir. Karantina Belgesi Rusya Federasyonu’nda uygulanan standart prosedürünün yanısıra dış ticaret işlemleri için geçerli olan diğer bir belge düzeni, bitki hayvan kontrol ve karantina belgeleri uygulamasıdır. Gıda maddelerinin üretiminde ve dış ticaretinde uygulanan bitki ve hayvan karantina belgeleri, Rusya Federasyonu Tarım Bakanlığı ve Bakanlığa bağlı yerel otoriteler tarafından düzenlenmektedir. Karantina belgeleri için de Rusya ile diğer ülkeler arasında ikili anlaşmalar imzalanmakta, bu çerçevede Rusya, arasında ikili anlaşmalar bulunan ülkelerce düzenlenen karantina belgelerini geçerli addetmektedir. Rusya ayrıca, uluslararası normlara uygun olarak düzenlenen karantina belgelerini de kabul etmekte, dış ticaret işlemlerinde ihracatçı firma ile ithalatçı Rus firması arasında imzalanan satış sözleşmelerinin Tarım Bakanlığı’na onaylatılması zorunlu bulunmaktadır. Türkiye-Rusya Federasyonu Dış Ticareti Gerek Rusya Federasyonu gerekse eski SSCB daima Türkiye’nin önemli ticari ortaklarından biri olmuştur. Her iki ülkenin coğrafi yakınlığı ticari ilişkilerin gelişmesi için önemli unsurlardan biridir. Rusya Federasyonu ile Türkiye arasındaki dış ticarete ilişkin istatistiki bilgiler aşağıda yer almaktadır. (1000 $) Yıllar 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2003(Ocak-Ağustos) 2004(Ocak-Ağustos) İhracat 438.407 499.032 820.113 1.238.226 1.493.682 2.056.542 1.347.533 586.589 643.903 924.107 1.172.039 1.367.591 831.842 1.118.567 İthalat 1.040.402 1.542.363 1.045.387 2.082.352 1.900.235 2.174.258 2.154.994 2.371.856 3.886.583 3.435.673 3.891.722 5.451.316 3.248.887 5.424.848 Denge -601.995 -1.043.331 -225.274 -844.126 -406.553 -117.716 -807.461 -1.785.267 -3.242.680 -2.511.566 -2.719.683 -4.083.725 -2.417.045 -4.306.281 Hacim 1.478.809 2.041.395 1.865.500 3.320.578 3.393.917 4.230.800 3.502.527 2.958.445 4.530.486 4.359.780 5.063.761 6.818.907 4.080.729 6.543.415 Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı EBİM Kayıtlatrı Rusya Federasyonu ile ülkemiz arasındaki dış ticaret hacmi 1997 yılına kadar yıllar itibarıyla giderek artan bir seyir izlemektedir. İkili ticaret hacmi 1992-1997 döneminde %186 oranında artarak 1997 yılında 4.2 milyar $’a ulaşmıştır. Sözkonusu dönemde Rusya Federasyonu, Türkiye’nin genel ihracatı içinde Almanya’dan sonra 2., genel ithalatımızda ise 6. sıradaki ülke olmuştur. Ancak, 1998 yılında Rusya’da yaşanan krize paralel olarak iki ülke arasındaki dış ticaret hacminde önemli ölçüde azalma meydana gelmiştir. 1999 yılında bu gelişim devam etmiş, Rusya Federasyonu genel ihracatımızda 10. sıraya düşerken, ithalatımızda 5. sıraya yükselmiştir. 2000 yılında ise ülkemiz, sözkonusu ülke ile ticaretinde önemli bir dış ticaret açığı ile karşılaşmıştır. Sözkonusu dış ticaret açığı yıllar itibarıyla giderek artmış ve 4 milyar $ ile 2003 yılında en yüksek seviyeye ulaşmıştır. Bunun nedeni, ülkemiz 2000'li yıllarda enerji ihtiyacının önemli bir bölümünü Rusya Federasyonu'ndan sağlama konusunda bir tercih yapmasına rağmen , 18.9.1984 tarihinde S.S.C.B ile imzalanan Doğal Gaz Anlaşması çerçevesinde, doğal gaz karşılığında mal ihracı uygulamasının devam ettirilememesidir. 2004 yılı (Ocak-Ağustos) dönemindeki 4,3 milyar $'lık dış ticaret açığına baktığımızda, sözkonusu açığın yıllar itibarıyla daha da artacağı görülmektedir. 2003 yılında Rusya Federasyonu ,Türkiye'nin genel ihracatı içinde 8., genel ithalatımızda ise 3. sıradaki ülke olmuştur. İhracat Rusya Federasyonu’na olan ihracatımız 1992-1997 yılları arasında hızla artarak Türkiye aleyhine gelişen dış ticaret dengesinin nispeten iyileşmesini sağlamış, ancak bu olumlu gelişme Ağustos 1998 krizi ile tersine çevrilmiştir. Sözkonusu ülkeye yönelik 1998 yılı ihracatımız, 1997 yılına göre %34,4 oranında azalarak 1.347 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. İhracatımızdaki düşüş 1999 yılında da devam etmiş ve aynı dönemdeki ihracatımız ise bir önceki yıla göre %56,4 oranında azalarak 586.5 milyon dolar olmuştur. İhracattaki düşüşün nedeni, Rusya’da Ağustos 1998 yılında ortaya çıkan ekonomik kriz ve devalüasyonu müteakiben Rus tüketicilerin satın alma gücündeki azalma nedeniyle ithal mallara yönelik talebin daralmasıdır. 2000 yılı dış ticaret verileri dikkate alındığında, sözkonusu dönemde ihracattaki düşüşün durduğu ve 2000 yılındaki ihracatımızın bir önceki yılın aynı dönemine göre %8,9 oranında artarak 643.9 milyon $ dolar olarak gerçekleştiğini görmekteyiz. 2001-2002-2003 yıllarında da sözkonusu ülkeye olan ihracatımızdaki artışın devam ettiği görülmektedir. Sözkonusu ülkeye 2002 yılında ihracatımız, bir önceki yıla göre % 26,8 oranında artarak 1.172 milyon $ olmuştur. 2003 yılında ihracatımız ise 2002 yılına göre % 16,6 oranında artarak 1.368 milyon $ olarak gerçekleşmiştir. 2004 (Ocak-Ağustos) döneminde ise ihracatımız 1.118 milyon $ olmuştur. Rusya Federasyonu’na yönelik ihraç kalemlerimize baktığımızda, önemli kalemleri tekstil ve konfeksiyon ürünleri, deri giyim, ayakkabı, otomotiv ve otomotov yan sanayi ürünleri, demir- çelik ürünleri, narenciye, taze sebze ve meyvalar, temizlik maddeleri ve tütün oluşturmaktadır. Türkiye’nin Rusya Federasyonu’na İhraç Ettiği Belli Başlı Ürünler (1000$) GTİP 430310 870322 870323 580410 340119 070200 711319 240110 080610 080550 080510 845011 852812 080520 420310 MADDE ADI Kürkten giyim eşyası-aksesuarları Kıvılcım ateşlemeli motorlar Kıvılcım ateşlemeli motorlar Tüller-diğer file mensucat Sıvanmış kaplanmış kağıt vatka,keçe Domates (taze/soğutulmuş) Diğer kıymetli metal-kaplama mücev. Tütün(saplı, damarlı) Üzüm (Taze) Limon ve tatlı limon Portakal (Taze/Kurutulmuş) Tam otomatik çamaşır yıkama makina Renkli televizyon alıcıları Mandarin, klemantin vb Deri-köseleden giyim eşyası 2001 46.868 29.249 7.282 21.892 21.766 15.208 4.257 15.598 9.293 20.878 19.255 8.572 3.241 11.248 16.278 2002 67.855 36.736 19.915 20.625 30.407 28.713 11.348 11.347 12.660 23.330 24.081 8.500 9.541 17.857 23.374 2003 68.841 53.997 48.378 36.490 33.630 32.253 28.590 25.076 23.338 21.320 20.811 20.509 19.510 18.859 18.849 2004 (Ocak-Ağustos) 24.753 43.784 46.839 26.028 24.200 49.567 17.089 22.655 12.323 4.890 12.940 17.295 11.484 9.702 18.732 850710 Kurşun-asitli akümülatörler 620342 Pamuktan,pantolon,tulum,şort(erkek) 210210 Canlı mayalar 200290 Domates konserveleri-asitsiz(diğer) 551512 Devamsız poliester 340220 Yüzey aktif diğer organik müstahzar. 261000 Krom cevherleri-konsantreleri 620462 Pamuktan pantolon,tulum(kadın için) 080930 Şeftali(nektarin dahil) (taze) 853669 Soketler ve fişler 570330 Suni/sentetik tufte halı 392020 Propilen polimerlerinden levha 330710 Traş öncesi,traş sırasında,sonrasında 701329 Bardaklar camdan içki için 521051 Pamuk Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı EBİM Kayıtları 10.843 9.557 14.278 11.936 391 4.255 9.612 8.773 637 2.855 1.818 8.059 3.651 997 56 11.941 15.314 15.037 9.646 883 6.012 8.757 6.539 1.780 5.375 4.153 9.772 4.651 3.217 4.171 17.423 15.974 15.377 14.871 12.851 11.270 10.489 10.197 9.825 8.817 8.808 8.712 8.308 8.045 7.595 7.337 17.230 8.932 13.675 2.596 9.549 6.383 6.595 2.326 8.996 7.969 6.894 6.145 6.787 7.303 Diğer taraftan, Rusya Federasyonu tarafından ihraç ürünlerimizin ülkeye girişine getirilen bir kolaylık, ülkemizin ithalatta uygulanan ülke preferans sistemine dahil edilmesidir. Sovyet döneminden beri (1974) uygulanan bu sistem, 1992 yılında tekrar düzenlenmiş ve ülkemiz, gelişmekte olan ülkeler statüsünde mütalaa edilerek, Rusya Federasyonu’na ihraç edilecek Türk mallarının %25 oranında gümrük vergisi indirimi ile ülkeye girmesine imkan sağlanmıştır (GSP). Ancak, sözkonusu ülke, ithalatta uyguladığı Genel Preferanslar Sistemine dahil madde gruplarında bir azaltmaya gitmiştir. Bu uygulama ile ülkemizin belli başlı ihraç ürünlerinden tekstil, deri eşya, şekerleme mamülleri, makarna, temizlik maddeleri, bisküviler liste dışında kalmıştır. İthalat Rusya Federasyonu’ndan yapılan ithalat, ihracata kıyasla daha istikrarlı bir seyir izlemektedir. 1998 yılında ithalatımız 1997 yılına göre %1 oranında düşüş ile 2.154 milyon $ düzeyinde gerçekleşmiştir. 1999 yılında ise ithalatımız bir önceki yıla göre %10 oranında artarak 2.371 milyon $ olmuştur. 2000 yılındaki ithalat değerleri bir önceki yılın aynı dönemi ile kıyaslandığında ise, ithalatımızın % 63,4 oranında artarak 3.879 milyon $ olduğu görülmektedir. İthalatımızdaki artış, doğal gaz başta olmak üzere ithal edilen hammadde fiyatlarındaki artıştan kaynaklanmaktadır. İthalattaki bu artış 2001, 2002 ve 2003 yıllarında da devam etmiştir. 2003 yılında sözkonusu ülkeden ithalatımız, bir önceki yıla oranla % 40 oranında artarak 5.451 milyon $ olarak gerçekleşmiştir. 2004 (Ocak-Ağustos) döneminde ise ithalatımız 5.424 milyon $ olmuştur. Belli başlı ithal kalemlerini ise doğal gaz, petrol yağları, taşkömürü, demir-çelik döküntü ve hurdaları, petrol- bitümenli minerallerden üretilen yağ, demir ve çelik yarı mamüller, gazete kağıdı, kereste, alaşımsız alüminyum, alaşımsız çinko, arıtılmış bakır katotları ve ayçiçek tohumu teşkil etmektedir. Görüldüğü üzere, sözkonusu ülkeden ithal edilen mallar hammadde ve ara mallardır. 2003 yılında ithal edilen ürünlere bakıldığında, doğal gazın 1.772 milyon $ ile ithalat içerisinde % 33 oranında pay aldığı görülmektedir. Diğer önemli kalemlere ait ithalat rakamları ve ithalat içerisinde aldıkları paylar ise şöyle sıralanmaktadır. Petrol yağları ve bitümenli minerallerden üretilen yağlar 904 milyon $ ve %16, diğer yağlar ve müstahzarlar 487 milyon $ ve % 8, taşkömürü 412 milyon $ ve % 7, demir-çelik döküntü ve hurdaları 294 milyon $ ve % 5 , işlenmemiş alaşımsız aluminyum 185 milyon $ ve % 3, demir alaşımsız çelik 148 milyon $ ve % 2’dir. Türkiye’nin Rusya Federasyonu’ndan ithal ettiği belli başlı ürünler (1000 $) GTİP MADDE ADI Doğal gaz Petrolyağları,bitümenli minerallarden üretilen yağlar (ham petrol) 271019 Diğer yağlar ve müstahzarlar 270112 Bitümenli taşkömürü 720449 Diğer demir çelik döküntü-hurdaları 760110 İşlenmemiş alaşımsız aluminyum 720712 Demir/alaşımsız çelik 720839 Sıcak mamül demir/çelik rulo 100190 Diğer buğdaylar ve mahlut 480100 Gazete kağıdı 271011 Hafif yağlar ve müstahzarlar 740311 Rafine bakır katotlar ve katot parçaları 310230 Amonyum nitrat 760120 İşlenmemiş aluminyum alaşımları 790112 Alaşımsız çinko 720838 Sıcak mamül demir-çelik rulo 440320 Kozalaklı iğne yapraklı ağaçlar 721123 D/Ç’den soğuk yassı hadde ürünleri 720917 D/Ç’den soğuk yassı hadde ürünleri 720110 Alaşımsız dökme demir 550410 Suni devamsız lifler 720711 Demir/ alaşımsız çelik 120600 Ayçiçeği tohumu 721129 D/Ç’den soğuk yassı hadde ürünleri 310221 Amonyum sülfat 722511 Manyetik çelikten yassı hadde mamül Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı EBİM Kayıtları 271121 270900 2001 2002 2003 1.452.094 776.031 1.343.113 671.799 1.772.183 904.979 2004(OcakAğustos 1.261.284 1.106.503 130.809 155.501 81.190 102.356 46.143 59.835 7.482 239 3.069 38.183 16.122 19.811 43.744 33.304 27.895 4.120 12.504 8.355 13.061 17.248 14.259 4.527 6.861 7.753 382.507 265.375 181.467 117.317 40.873 86.952 46.705 47.430 19.137 59.968 30.962 24.309 36.818 37.524 27.409 5.585 15.449 20.383 17.283 20.632 1.921 5.240 13.588 10.660 487.675 412.816 294.596 185.766 148.205 93.580 81.162 69.450 67.891 52.859 44.531 44.038 37.493 35.023 34.524 32.123 31.392 26.562 24.773 23.940 23.912 19.327 18.258 17.573 564.006 319.457 523.337 152.685 181.517 107.630 8.097 46.343 86.261 93.605 26.924 55.406 16.103 38.945 44.846 27.629 53.143 38.500 29.358 3.608 19.015 7.652 19.384 14.837 Doğal gaz Anlaşması 18.9.1984 tarihinde imzalanan Doğal Gaz Anlaşması ile Sovyet tarafı 1987 yılından başlayarak 25 yıl süreyle Türkiye Cumhuriyeti’ne doğal gaz sevk etmeyi garanti ederken, Türk tarafı da bu süre zarfında doğal gaz ithal etmeyi taahhüt etmiştir. Anlaşma ile, doğal gaz bedellerinin Türkiye tarafından serbest döviz şeklinde ödenmesi, Rus tarafının ise bu ödemeleri genelde Türk malları alımında kullanması amaçlanmıştır. Anlaşmanın imzalandığı dönemde, doğal gaz karşılığında mal ihracı uygulaması ile geleneksel Türk ihraç ürünleri ihracatından ziyade, Türk sanayi ürünlerinin ihracatının arttırılması için yeni bir imkan yaratılması hedeflenmiştir. Doğal gaz anlaşmasının ülkemiz açısından diğer önemli bir yönü, doğal gaz bedellerinin bir kısmının, Türk müteahhitlik firmalarının Rusya’da gerçekleştirmiş oldukları projelerin finansmanında kullanılmasıdır. 1986 yılında imzalanan 9. Dönem KEK Protokolünde bu konuda hükümlere yer verilmiştir. İlk doğal gaz alımına başlanıldığı yıl olan 1987 ile 1994 yılları arasında 1,9 milyar Dolar tutarında doğal gaz ithalatı gerçekleştirilmiş olup, bu tarihler arasında belirlenen mal listeleri kapsamında kayda alınan ihracat miktarı 271 milyon Dolar, gerçekleştirilen müteahhitlik hizmetleri toplamı ise 609 milyon Dolar olmuştur. Ancak, sözkonusu Doğal Gaz Hesabı Uygulaması, 1994 yılından itibaren devam ettirilememektedir. Diğer taraftan, ülkemizdeki doğal gaz kullanımının giderek yaygınlaşması ve 1990’lı yıllardaki ihtiyaçlar nedeniyle, ithal edilen doğal gaz miktarının artırılması yönünde ülkemizce çalışmalara başlanmıştır. 1994 yılında imzalanan protokol ile mevcut 6 milyar m3 doğal gaz alımınının, 1995 yılından itibaren tedricen arttırılması ve 1998 yılında 10.5 milyar m3 e çıkarılması öngörülmüş, 1996 yılında imzalanan bir protokolle de Batı hattından sağlanacak ilave gaz miktarı 8 milyar m3 e çıkarılmıştır. Ayrıca, mevcut Batı hattına ilaveten Rusya Federasyonu’ndan ithal edilecek doğal gazın Karadeniz’in altından geçerek Türkiye’ye getirilmesine ilişkin anlaşma 1997 yılında imzalanmıştır. “Mavi Akım” olarak adlandırılan bu anlaşma ile ülkemize Karadeniz’in altından 16 milyar m3 doğal gaz sevk edilmesi kararlaştırılmıştır. Sözkonusu anlaşma gereğince, yeni hattan gaz sevkiyatı 2001 yılından başlayarak tedricen artırılacak ve 2007 yılında belirtilen seviyeye çıkacaktır. Bu tarih itibarıyla Rusya Federasyonu’ndan sağlanan gaz 30 milyar m3 olmaktadır. 2003 yılında Rusya Federasyonu'ndan yaklaşık 12 milyar metreküp, 2004 yılının ilk dört ayında 5,5 milyar metreküp doğal gaz alınmıştır. Görüldüğü üzere, Türkiye 2000’li yıllarda enerji ihtiyacının önemli bir bölümünü Rusya Federasyonu’ndan sağlama konusunda bir tercih yapmıştır. Bu tercih 2000’li yıllarda Rusya Federasyonu ile ekonomik ve ticari ilişkilerimizdeki temel noktalardan biri olacaktır. Bavul Ticareti Rusya Federasyonu’nun içinde bulunduğu ekonomik şartların etkisi ile dış ticarette ortaya çıkan bir ticaret şekli “bavul ticareti”dir. “Bavul ticareti” Rus vatandaşlarınca bazı tüketim mallarının yurt dışından ucuz olarak satın alınmasını ve bu malların yolcu beraberinde ülkeye getirilmesini, satılmasını içermektedir. Sözkonusu ticaret şeklinde, gerçek şahıslar Rusya Federasyonu’na değeri 65.000 Rubleyi ve toplam ağırlığı 50 kg’ı geçmeyen şahsi kullanım amaçlı eşyalarını (ulaştırma araçları hariç) gümrük vergileri ödemeksizin getirebilirler. “Bavul ticareti” uygulaması 1993 yılından başlayarak Ağustos 1998 ekonomik krizine kadar önemli bir ticaret şekli olmaya devam etmiştir. Ancak, ülkenin maruz kaldığı gümrük vergisi kayıpları nedeniyle sözkonusu ticareti kontrol altına alma yönündeki uygulamaları ve Ağustos ayındaki ekonomik kriz, Rusya Federasyonu ile gerçekleştirilen bavul ticaretini olumsuz yönde etkilemiştir. Öte yandan, bavul ticaretinin belirli dönemdeki koşullar neticesinde ortaya çıkmış bir ticaret şekli olduğu dikkate alınmalı ve bu ticaret şeklinin uzun vadeli olmayacağı, zaman içerisinde kontrol altına alınarak sınırlı hale getirileceği gözönünde bulundurulmalıdır. Rusya Federasyonu’nun halen üyelik çalışmalarını aktif biçimde sürdürdüğü, Dünya Ticaret Örgütü kural ve disiplinleri ile uluslararası ticaret normları arasında bavul ticaretinin yeri bulunmamaktadır. Ayrıca, bavul ticareti ile gümrük vergisi ödenmeksizin ülkeye giriş yapan mallar yeni yeni gelişen yerli üreticinin tepkisine neden olmaktadır. Nitekim Rusya Federasyonu Ekonomik Gelişme ve Ticaret Bakanlığı, ülkemizi yakından ilgilendiren bavul ticareti uygulamasına son verecek politikaların benimsenerek uygulamaya konulması amacıyla çalışma başlattığını basın yoluyla duyurmuştur. Ancak, henüz yasal düzenleme ile ilgili bir girişim olmamıştır. Karşılıklı Yatırımlar Rusya Federasyonu’nda Türk Ortaklı Firmalar tarafından gerçekleştirilen yatırımlar: Türk firmaları tarafından Rusya Federasyonu'nda gerçekleştirilen yatırımların toplam tutarı 1 milyar dolardır. En büyük yatırım 600 milyon dolar ile Enka' ya aittir. Rusya Federasyonu’ndaki Türk yatırımlarının başlıcaları aşağıda özetlenmiştir: Anadolu Grubu’na ait yatırımlar (Efes Pilsen): İkinci bira fabrikası 2003 yılında tamamlandığında yatırım tutarı 125 milyon $’a ulaşacaktır. Halen 220 milyon litre/yıl olan üretim kapasitesi de 300 milyon litre/yıl olacaktır. Moskova’da bulunan bira fabrikasında üretim gerçekleştiren Efes Pilsen’in ikinci fabrikası Rostov’dadır. Ramstore Mağazaları: Ramenka şirketinin yatırımaları olarak gerçekleştirilen alışveriş merkezi ve hipermarketler Rusya Federasyonu’nda toplam 27 merkezde hizmet vermektedir. Moskova dışında Kazan ve Krasnoyarsk’ta mağazalar açılmıştır. St.Petersburg’da da mağaza açılması yönünde çalışmalar sürdürülmektedir. Yatırımların toplamı yaklaşık 350 milyon Dolar civarındadır. Enka Tarafından Gerçekleştirilen Yatırımlar: (i)Moskova’daki en muteber ofis komplekslerinden birisi olan ve yapımı Enka İnşaat tarafından gerçekleştirilen Kızıl Tepeler Projesi’ne Enka, 62,5 milyon $ yatırım payı ile %52 nispetinde ortaktır. (ii)Enka Invest tarafından Pavaletskaya’daki kule de tamamlandığında toplam 6 binada 150 milyon Dolar’lık yatırım tamamlanmış olacaktır. (iii) Mosenka yine altı binada, toplam 60 milyon Dolar tutarındaki yatırımın %55 oranında sahibidir. Ruscam: Şişecam kuruluşlarından Anadolu Cam Sanayii A.Ş. tarafından Vladimir bölgesi Gorohovets Şehri’nde inşa edilen cam ambalaj tesisinin ilk kısmı 26 milyon dolarlık yatırımla 6 Eylül 2002 tarihinde tamamlanmıştır. İkinci kısım yatırımı için harcanan 22 milyon dolarla birlikte yatırım miktarı 48 milyon dolara ulaşmıştır. TOBTİM Türk Ticaret Merkezi: TOBB ve TİM tarafından kurulan TOBTİM Uluslararası Ticaret Merkezleri A.Ş. tarafından Moskova’da Türk ihraç ürünlerinin sergileneceği ve pazarlanacağı bir merkez olarak yapımı sürdürülmekte olup, merkezin yatırım bedeli 56 milyon dolardır. Vestel Televizyon Fabrikası: Zorlu Holding’in Rusya’daki ilk yatırımı kapsamında, Türk Vestel Elektronik Sanayi ve Ticaret A.Ş. tarafından Aleksandrov kentinde televizyon fabrikası kurulması için 2003 ve 2004 yıllarında 25 milyon dolarlık yatırım yapmıştır. Beyaz eşya üretimi için yapımı na başlanan ek fabrika binası tamamlandığında 60 milyon dolarlık yatırım ile yıllık 2 milyon televizyon üretim kapasitesine sahip olacaktır. Rockland Ayakkabı Fabrikası: Moskova’nın yaklaşık 100 km. güneyinde bulunan Serpuhov şehrinde bir Türk şirketine ait olan Rockland Ayakkabı Fabrikası 29 Mayıs 2004 tarihinde faaliyete geçmiştir. Ayakkabı fabrikası için yapılan yatırım 6.5 milyon dolar seviyesinde olup, şirket 2006 yılına kadar ayakkabı üretimini yıllık 1.5 milyon çifte çıkarmayı hedeflemiştir. Ayırca, bu üretim şehrin civarındaki 8 ayakkabı fabrikasının toplam üretimine tekabül etmektedir. Diğer taraftan, Rusya Federasyonu’nda Yapı ve Kredi Bankasının Yapı-Toko Bank, Ziraat Bankası’nın kurduğu Rus Türk Bankası, Garanti Bankası’nın Garanti-Moscow, Finansbank’ın Finansbank (Moscow) Ltd ve İktisat Bankası’nın İktisat Russia bankaları faaliyet göstermektedir. Beş bankanın toplam sermayeleri 94 milyon dolar civarındadır. Türkiye’de Rus Firmaları Tarafından Gerçekleştirilen Doğrudan Yatırımlar: 2003 tarihi itibarıyla ülkemizde 209 adet Rus-Türk ortaklığında kurulan firma faaliyet göstermektedir. Bu tarih itibarıyla Rusya Federasyonu menşeli yatırımcılara verilen toplam yabancı sermaye izin toplamı 68 milyon dolardır. Rus yatırımlarının toplam içindeki payı % 33'tür. Rus firmaları, ülkemizde İskenderun Demir-Çelik Fabrikaları, Seydişehir Alüminyum Tesisleri gibi projeleri gerçekleştirmişlerdir. Deriner Barajı ile ilgili çalışmalar da devam etmektedir. Barajın altyapı işleri Rus Technostrojexport firması tarafından yapılmaktadır. Rus firmaları ülkemizde özellikle, demiryollarının inşası ve elektrifikasyonu, baraj ve hidroelektrik santrallarının inşası, bazı sanayi tesislerinin modernizasyonu gibi konularla ilgilenmektedirler. İki Ülke Arasında Yapılan Anlaşmalar Türkiye ile Rusya Federasyonu arasında yapılan anlaşmalar aşağıda belirtilmektedir. Türkiye ile Rusya Federasyonu arasındaki ticari ilişkiler 8.10.1937 tarihli “Ticaret ve Seyrisefain Anlaşması” ve 25.2.1991 tarihli “Ticari ve Ekonomik İşbirliğine Dair Anlaşma” çerçevesinde yürütülmektedir. Türkiye ile Rusya Federasyonu arasında “Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunmasına İlişkin Anlaşma” 15.12.1997 tarihinde Ankara’da imzalanmış ve onay süreci 17 Mayıs 2000 tarihinde tamamlanmıştır. İki ülke arasında “Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması” 15.12.1997 tarihinde imzalanmış ve 1 Ocak 2000 tarihinde yürürlüğe girmiştir. İki ülke arasında Ticari, Ekonomik, Sınai ve Bilimsel-Teknik İşbirliğinin Geliştirilmesi Hakkında Uzun Vadeli Program, 15.12.1997 tarihinde imzalanmıştır. Türkiye-Rusya Federasyonu Hükümetlerarası Karma Ekonomik Komisyonu (KEK) IV. Dönem Toplantısı 1-5 Kasım 1999 tarihleri arasında Moskova’da yapılmıştır. Türkiye-Rusya Federasyonu Hükümetlerarası Karma Ekonomik Komisyonu (KEK) V. Dönem Toplantısı 20-23 Ekim 2000 tarihleri arasında Ankara’da yapılmıştır. Türkiye-Rusya Federasyonu Hükümetlerarası Karma Ekonomik Komisyonu (KEK) Vl. Dönem Toplantısı 25-26 Haziran 2002 tarihleri arasında Moskova’da yapılmıştır PAZAR İLE İLGİLİ BİLGİLER Ulaşım Rusya Federasyonu’nun coğrafi ve iklim koşulları ulaşım ağının genişletilmesini olumsuz olarak etkilemiştir. Rusya Federasyonu geniş bir ulaşım ağına sahip olmakla birlikte ulaşım ağı gelişmişliği bölgeler arasında farklılık göstermektedir. Kara ulaşım ağı Rusya’nın merkezi Avrupa bölgesinde, Kuzeydoğu ile Orta ve Güney Urallarda daha gelişmiş durumdadır. Rusya’nın Kuzey Avrupa ve Sibirya bölgesinde ise daha az gelişmiştir. Ulaşım altyapısı tam olarak gelişmemiş olup, 2001 yılında asfalt, beton ve benzeri ile kaplı sert yüzeyli yol uzunluğu 920.000 km’dir. Kasabaların %40’ına ulaşımda asfalt yol mevcut değildir. Ülke batı tipi otoyollara sahip değildir. Moskova, St. Petesburg, Minsk ve Rostov otoyol ağı planlanmaktadır. Kaynak yetersizliği yatırımlar için engel teşkil etmektedir. 2001 yılı itibarıyla Rusya Federasyonu 149.000 km’lik demiryoluna sahiptir. Hatların %46.5’i ise elektriklidir. Kargo taşımacılığı ağırlıklı olarak demiryolları ile gerçekleştirilmektedir. Yolcu taşımacılığında ise karayolları önemli yer tutmaktadır. Uzun mesafe tren ücretlerindeki artış bu gelişmede etkili olmuştur. Moskova, St. Petessburg, Yekaterinburg, Nizhny-Novgorod, Novosibirsk ve Samara’da metro bulunmaktadır. Toplam yük taşıması, 1990-1998 döneminde %46.6 oranında azalarak 3.15 trilyon ton-km olmuştur. Demiryolları 1.02 trilyon ton-km ile yük taşımada en önemli payı almaktadır. Nehir taşımacılığı toplam yük taşımada %2.1 pay almaktadır. Nehir taşımacılığı yetersiz demiryolu ve karayolu ağı nedeniyle Doğu Sibirya için önemlidir. Ancak soğuk ve sert geçen kışlar nehir taşımacılığını yılda 3-4 ayla sınırlamaktadır. Ayrıca, nehirlerin kuzey güney akış yönü nehir taşımacılığının genişlemesini sınırlı hale getirmektedir. Yük taşımacılığı esasta doğu-batı yönündedir. 1998 yılı itibarıyla, hava yolu kargo taşımacılık miktarı 2 milyar ton-km’dir. Hava taşımacılığının yolcu taşımadaki payı ise %11.5’dir. Yolcu taşımada hava yollarının payı düşmektedir. Bu durum ise havayolu taşıma ücret artışlarından kaynaklanmaktadır. Rus hava filosunda yer alan uçakların %50’sinin 15 yaşın üzerinde olduğu belirtilmektedir. Bu ise uçuş güvenliği konusunu gündeme getirmektedir. Filonun yenilenmesi için mali kaynak ihtiyacı bulunmaktadır. Ulusal havacılık kuruluşu Aeroflot taşımacılıktaki tekelini 1990’lı yılların başında kaybetmiştir. Kayıtlı 420 havayolu firması bulunmaktadır. Kış boyunca bazı bölgelere yolcu taşımacılığı hava yolu ile yapılabilmektedir. Yolcu taşımacılığında deniz yollarının payı önemli değildir. Rusya Federasyonu deniz filosu 8.075.000 dwt ile dünyada 22. sırada yer almaktadır. Rusya Federasyonu’nda 43 liman mevcut olup önemli limanlar, Baltık Denizinde St. Petersburg ve Kaliningrad, Karadenizde Sochi ve Novorossiysk, Pasifik’te Vladivostok, Nakhodka, Magadan ve Petropavbusk’tur. Leningrad Bölgesinde yapımı süren Primorsk petrol terminalinin, petrol ihracatında Baltık ülkelerine bağımlılığı azaltacağı düşünülmektedir. Rusya Federasyonu’nda Vergi Uygulaması Rusya Federasyon’unda üç tür vergi mevcut bulunmaktadır. Bu vergiler, Federal vergiler (Federal Bütçeye aktarılan vergiler), Bölgesel Vergiler (Otonom Cumhuriyet ve bölgelerin yönetimlerince kabul edilen vergiler) ve Yerel vergilerdir. (Belediyeler ve yerel idareler tarafından uygulanan vergilerdir.) Rusya Federasyonu’ndaki yabancı firmalar açısından önem arz eden bazı vergi ve oranlarına aşağıda yer verilmektedir. Kurumlar vergisi:01.04.1999 tarihinden itibaren üretim ve ticaret şirketleri için bu oran % 30 (Federal Bütçe % 11, Bölgesel Bütçe % 19) olarak belirlenmiştir. Komisyoncu (aracı) şirketler, banka ve sigorta şirketleri için kurumlar vergisi oranı % 38 (Federal Bütçe %11, Bölgesel Bütçe % 27) olarak tespit edilmiştir. Eski düzenlemede üretim ve ticaret şirketleri için bu oran % 35 (Federal Bütçe % 13, Bölgesel Bütçe % 22) olarak belirlenmişti. Komisyoncu (aracı) şirketler, banka ve sigorta şirketleri için kurumlar vergisi oranı % 43 (Federal Bütçe %13, Bölgesel Bütçe % 30) olarak uygulanmaktaydı. Kişisel gelir vergisi:Ağustos 2000 tarihinde yapılan düzenleme ile vergi dilimi sınıflaması yapılmaksızın %13 olmak üzere tek oran olarak belirlenmiştir. Katma değer vergisi:Sözkonusu vergi oranı %20 olup, bu oran temel gıda ve çocuk malzemeleri için %10’dur. Satış vergisi:Rusya’da faaliyet gösteren yabancı tüzel kişiler ile bunların şube ve temsilcilikleri de bu vergi kapsamındadır. Bölgesel vergi olup, bölgeden bölgeye değişmektedir. Mal ve hizmetlerin nakit satışı üzerinden azami %5 oranında tahsil edilmektedir. Moskova için oran %4’tür. Varlık vergisi (Net Aktif Vergisi):Net aktif vergisi Tebliğine uygun olarak bulunacak vergi matrahı üzerinden %2 oranını aşamaz. Vergi bölgesel yönetimlerin yasama organlarınca belirlenmektedir. Şirket bazında vergi oranı belirlenememektedir. f) Sosyal altyapı kalkındırma vergisi:Moskova şehri sınırlarında girişimcilik faaliyetinde bulunan tüzel kişilerden tahsil edilmektedir. Oranı KDV hariç, satış fiyatı ile alış fiyatı farkı üzerinden %1.5’dir. g)Yol kullanma vergisi:Vergi oranı KDV hariç, satış fiyatı ile alış fiyatı farkı üzerinden %2.5’dir. Federal yol fonu bütçesine 0.5, Bölgesel yol fonu bütçesine %2 olarak ödenmektedir. h)Reklam vergisi:Moskova’da toplam reklam masraflarının %5’i oranında tahsil edilmektedir. Yerel bir vergidir. Oranı yerel hükümetlerce belirlenmektedir. Fikri-Sınai Mülkiyet Hakları Sözkonusu haklar, Rusya Federasyonu’nda 23 Ekim 1992 tarih ve 3520-1 sayılı “Ticari Markalar, Hizmet Markaları ve Malın Üretildiği Yerlerin İsimleri” başlıklı kanun ile güvence altına alınmıştır. Rusya Federasyonu’nda ticari marka hakkının yasalarla korunması, devlet tescil belgesi gereği işbu kanunun tespit ettiği düzen veya Rusya Federasyonu’nun uluslararası anlaşmalarına göre verilmektedir. Ticari marka tüzel kişinin veya girişimcilik yapan gerçek kişinin adına tescil edilmektedir. Tescil edilmiş ticari marka için ticari marka şahadetnamesi verilmektedir. Sözkonusu şahadetname, ticari markanın üstünlüğünü ve şahadetnamenin içinde belirtilen ürünler konusunda sahibinin ticari marka tekel hakkını sağlamaktadır. Ticari marka sahibi, sözkonusu ticari marka kullanma ve üçüncü kişilerin bunu kullanmasını yasaklama tekel hakkına sahiptir. Hiçbir kimse Rusya Federasyonu’nda korunan ticari markayı sahibinin iznini almadan kullanamamaktadır. Ticari markanın veya sözkonusu markayla işaret edilen ürünün veya sözkonusu markaya karışacak kadar benzer olan herhangi bir başka markanın benzeri mallar konusunda imal edilmesi, kullanılması, satışa sunulması, satılması vb. veya bu amaçla muhafaza edilmesi, ticari marka sahibinin hakkının ihlali olarak kabul edilmektedir. Ticari marka tescili 10 yıl geçerli olup, talep üzerine her on yıl için uzatılabilir. Rusya Federasyonu’nda satılacak ithal ürünlerin markasının başkası adına kayıtlı olup olmadığı araştırılmalıdır. Dağıtım ve Satış Kanalları Rusya Federasyonu’na ithal edilen mallar, ithalatçı firmalar veya bavul ticareti ile iştigal eden kişiler tarafından ülkeye getirilmektedir. Piyasadaki dağıtım ise toptancı firmalar ve parekendeci küçük firmalar tarafından gerçekleştirilmektedir. Tüketici kooperatifleri ve komisyoncularının da sistemde yer aldıkları görülmektedir. 1991 sonrasında dağıtım kanallarında kopukluklar görülmüştür. Bu dönemde, büyük Devlet Kuruluşlarının etkinliği zayıflamış olup, dağıtımda özel firmalar etkili rol oynamaya başlamışlardır. Coğrafi olarak oldukça geniş bir ülke olan Rusya Federasyonu’nda ağır kış şartlarının uzun bir süre hüküm sürdüğü düşünüldüğünde, mal dağıtım ağının önemi ortaya çıkmaktadır. Ürün dağıtım ve satışlarında pazarlar önemli yer tutmaktadır. Ancak, sözkonusu pazar yerlerini ülkemizdeki pazar yerleri ile özdeşleştirmek mümkün değildir. Sözkonusu pazarlarda parekende satış yapılmakla birlikte bu pazarlar toptan mal satışlarının yapıldığı, malların ülke içerisindeki dağıtımında önem arz eden yerlerdir. Moskova’daki pazarlar, toptan satışlarla malın Rusya’nın diğer bölgelerine gönderildiği noktalardır. Rusya Federasyonu’nda küçük tacirler ellerindeki sermayeye göre pazar ve depolardan mal tedarik etmekte ve bu malları Rusya’nın diğer bölgelerinde satmaktadırlar. Pazarların yanısıra, perakende satış, değişik gelir gruplarının ihtiyacına cevap verecek çeşitli mağazalar yoluyla gerçekleştirilmektedir. Tüketim malları içerisinde ithal malları önemli bir yer tutmaktadır. Mevcut mevzuat gereğince dahili satışların Ruble cinsinden yapılması gerekmektedir. Ancak, uygulamada satış yapan bazı birimlerin kuruluş ve mağazaları ticarette sanal birim (y.e) kullandıkları ve mal fiyatlarının genellikle Amerikan Dolarına dayalı sanal birim cinsinden ifade ettikleri de görülmektedir. (Örneğin: Buzdolabı 120 y.e y.e=$) Bu durumda ödeme Ruble olarak yapılmakla birlikte, malın fiyatı, o günkü Ruble/sanal birim (yabancı döviz) paritesine göre hesaplanmaktadır. Tüketici Tercihleri Rusya’daki tüketici davranışları, dünyanın herhangi bir ülkesinde yaşayan tüketicinin davranış kalıplarından genel olarak bir farklılık göstermemektedir. Bireysel davranış dikkate alındığında, gelirine göre tasarruf eğilimi yüksek olmayıp, tüketim eğilimi yüksektir. Rusya için yeni olan, reklamların tüketici üzerindeki etkisinin yüksek olmasıdır. Tanıtım ve reklam tüketici tercihlerini değiştirebilmektedir. Promosyon, satışlar üzerinde etkili olabilmektedir. Rus tüketicisinin öncelikle dikkate aldığı unsurlar, fiyat ve kalitedir. Tüketim mallarına olan talep ise yüksektir. Gelir dağılımı düşük olan kesimler öncelikle ihtiyaç karşılama yönünde hareket etmektedir. Ancak, zaman içerisinde çok çeşitli ithal tüketim malı ülkeye girdiğinden kalite saiki ön plana çıkmıştır. Orta ve üst gelir grubunda kalite ve marka önemli bir unsurdur. Gelişmiş ülke ürünlerine yoğun bir ilgi vardır. Menşe ülke mal tercihinde etkili olmaktadır. Ülkemiz menşeli ürünler hakkında, bavul ticaretinin etkisiyle olumsuz bir imaj vardır. Temel pazarlama yöntemleri bu ülkede yeni yeni yayılmaktadır. Alışverişlerde tüketici tarafından kullanılan ödeme şekli nakit ödemedir. Rus vatandaşının, pazarlama stratejilerinde, yıllar boyu dünyada süper güç olmuş bir ülkenin bireyi olduğu dikkate alınmalıdır. Rusya’nın değişik etnik gruplardan oluşan bir nüfusu barındıran ve çok geniş bir ülke olduğu dikkate alınarak, tüketici zevk ve tercihlerinde de bu durum gözardı edilmemelidir. Rusya Federasyonu’nda Şirket Kuruluşu Rus mevzuatına göre şirket, ancak yetkili devlet kuruluşlarına kayıt işleminden sonra hükmi şahsiyet kazanmaktadır. Rusya Federasyonu’nda tamamen yabancı sermayeli şirket kuruluşu mümkün olmaktadır. Yabancı firmalar Rusya Federasyonu’nda şirket kurabilecekleri gibi temsilcilik ofisi de oluşturabilirler. Bu açıdan, yabancı şirketlerin kayıt işlemleri iki başlık altında toplanmaktadır. Bunların birincisi tescil (registration) diğeri ise kabul (accreditation) işlemidir. Tescil işlemi yabancı sermayeli firmalara, Rusya Federasyonu’nda kar sağlayıcı işlemler dahil olmak üzere her türlü ticari ve ekonomik içerikli faaliyette bulunma hakkı sağlamaktadır. Buna karşılık akredite firmalar kendi ülkelerindeki ana firmanın temsilcisi olarak ve genellikle kar getirici faaliyette bulunmamak üzere kayıt işlemi yaptırmış olmaktadır. Temsilci ofislerin temel fonksiyonu, Rusya dışındaki merkez ofisin ticari ilişkilerini kurmak ve yürütmek, onun adına pazarlama çalışmaları yapmak, gerektiği takdirde kontratlar imzalamaktır. Rusya Federasyonu kanunlarına göre temsilci ofislerin ayrı kanuni şahıs hükmiyeti yoktur. Temsilci ofislerin bizzat ticari aktivitede bulunmaları ve Rusya Federasyonu kaynaklı gelir elde etmeleri halinde ise normal bir şirket gibi vergi yükümlüsü sayılıp vergilendirilirler. Temsilci ofisler; • • • • • Ruble ve/veya döviz hesabı açabilirler. Temsilci ofisler giderlerini Ruble ve döviz hesaplarından karşılayabilirler. (kiralar, maaşlar, iktisadi kıymet alımı, reklam ve pazarlama giderleri gibi) Temsilci ofisler gümrükleme yapabilirler, stok tutabilirler. Temsilci ofisler, ofis kira ödemelerinde KDV’den muaftır. Temsilci ofislerin kullanımı için geçici olarak ithal edilen ofis ekipmanları ve taşıtlar gümrük vergi ve harçlarına tabi değildir. Ancak gümrük idaresi yeni bir uygulama başlatarak, nakil vasıtalarında muaf tutulan tutar kadar depozito talep etmektedir. (19.02.1999 N.01-14/223 Gümrük İdaresinin Kararıyla 14.01.99 tarihinden itibaren muafiyet kaldırılmıştır.) Diğer taraftan, Rus mevzuatına göre yabancı tüzel ve gerçek kişiler yatırımcı olarak ortaklıklarda ve/veya ekonomik topluluklarda da yer alabilirler. Yabancı ortaklı ticari işletmeler iki şekilde kurulabilmektedir. Ortaklıklar, yeni bir işletmenin kurulması veya mevcut bir işletmenin hisselerinin yabancı yatırımcı tarafından satın alınması ile oluşturulabilir. Ticari işletmelerde sermayeye katılım parasal değerler, maddi varlıklar, menkul kıymetler, kullanma hakları şeklinde olabilir. Sermaye katkısı olarak yurtdışından gönderilen dövizler Rubleye çevrildikten sonra sermaye olarak yatırılabilmektedir. Yabancı, gerçek veya tüzel kişiler tarafından kurulan şirketler ise limited ve anonim şirket ile mevzuatın imkan tanıdığı ortaklık statüleri şeklinde oluşturulmaktadır. Limited Şirket Kanunu Ocak 1998 yılında yayınlandığı için bu tarihe kadar, yabancı sermayeli şirketlerin Anonim şirket şeklinde oluşturulduğu görülmektedir. Kanun çıkana kadar, Limited Şirketlerle ilgili belirsizlikler de yabancı şirketleri bu yola itmiştir. Kanun, bu belirsizlikleri ortadan kaldırmıştır. Limited Şirketler (000): Kuruluş ve yönetim işlemleri Anonim şirketlere göre daha basittir. Bir veya birkaç kişi tarafından kurulmuş ve sermayesi paylara bölünmüş ticari topluluklardır. Limited şirketlerin kurucuları şirketin borçlarından sorumlu değillerdir ve muhtemel zararlar için şirketteki payları kadar risk taşırlar. Ticaret Siciline kaydedildiği anda kurulmuş sayılırlar. Anonim Şirketler (ZAO): Anonim Şirketler açık veya kapalı olarak kurulabilmektedir. Bu husus, kuruluş sözleşmesinde ve ünvanda belirtilir. Temel fark hisse devrindedir. Açık anonim şirketlerde hissedarlar kendi hisselerini diğer ortaklardan habersiz 3. kişilere devredebilirler. Hissedarların sayısı için bir sınırlama yoktur. Kapalı anonim şirketlerde ise hisse devrinde diğer ortaklara öncelik tanınır. Hissedar sayısı 50’den fazla olamaz. Şirket tüzüğünde görevler sınırlandırılmamışsa, Rusya Federasyonu’nda genel müdür ünvanına haiz yöneticiler geniş yetkilerle donatılmıştır. Bu durumun yabancı firma kuran şirketlerimizce dikkate alınmasında yarar bulunmaktadır. Şirketlerin kayıt işlemi için müracaat edecekleri birimler arasında olan Rusya Federasyonu Devlet Kayıt Odası ve Rusya Federasyonu Ticaret ve Sanayi Odasına ilişkin adresler ise aşağıda yer almaktadır. State Registration Chamber 3/5 Smolensky Blv. Moscow RF Chamber of Commerce and Industry Ul. Ilyinka 6, Moscow Öte yandan, şirket kuruluşu sırasında kurucuların yabancı olması halinde, vatandaşı oldukları ülke makamlarından alınacak, şirket kurmasında sakınca olmadığına dair belge istenilmektedir. Bu belgeyi şirket kuracak Türk uyruklu kişiler, T.C. Moskova Büyükelçiliği Konsolosluk kısmından temin edebilmektedirler. İŞADAMLARIMIZCA TİCARİ İLİŞKİLERDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKLİ BAZI HUSUSLAR Genel Olarak Rusya Federasyonu’nda ticari bağlantıların yapılmasında kişisel görüş, intibalar önemli yer tutmaktadır. Ticari faaliyette bulunan şirketlerin mali durumu ve güvenilirliği konusunda bilgi teminine yönelik bir veri tabanı mevcut değildir. Rusya Federasyonu’nda ticari faaliyette bulunmak için Ticaret ve Sanayi Odalarına kayıt mecburiyeti yoktur. Rus firmaları Odalarına kayıt olmaksızın faaliyet gösterebilir. Bu nedenle, firma güvenilirliği konusunda büyük firmalar hariç kişisel görüşler önemlidir. Ticari kontratlarda anlaşmazlık çözüm yolu belirtilmelidir. Ancak, ticari ilişkilerin anlaşmazlıkla sonuçlanması ve yabancı firmanın mahkeme kararı ile haklı bulunması durumunda bile uygulamada takip hukukunun etkin olmaması nedeniyle alacakların tahsili mümkün olamayabilmektedir. Bu nedenle, mal bedelini garanti altına alacak ödeme sistemlerine dış ticarette ağırlık verilmelidir. Uygulamada bankacılık sisteminin içinde bulunduğu durum nedeniyle akreditifli işlemler oldukça sınırlıdır. Ticari kontratların yapılmasında karşılıklı kişisel ilişkiler önemlidir. Konsinye satış yapan firmalarımızın mal bedellerini tahsilde problemle karşılaştıkları görülmektedir. Ticari ve mali mevzuatın şeffaf olmaması nedeniyle problemlerle karşılaşılacağı dikkate alınarak, gerekli konularda danışmanlık hizmeti alınmalıdır. Rusya Federasyonu’ndaki tüccarlar, yabancı firmaların Rusya Federasyonu’nda temsilcilik veya deposunun olup olmadığı hususuna ağırlık vermekte, küçük ve orta çaplı Rus tüccarlar sermayeleri oranında bu depolardan mal temini yoluna gitmektedirler. Doğrudan ithalat ise bu tür tüccarlarca tercih edilmemektedir. Moskova’da faaliyet gösteren Yapı Kredi, Ziraat Bankası, Garanti Bankası, Finansbank ve İktisat Bankalarından iki ülke arasındaki para transferleri konusunda bilgi alınmasının yararlı olacağı düşünülmektedir. Vize Uygulaması Rusya Federasyonu’na seyahat edecek olanların, sözkonusu ülkenin, ülkemizde bulunan konsolosluklarından vize almaları, Rusya Federasyonu’na ticari amaçla gidenlerin ise ticari vize almaları gerekmektedir. Vize alınması için Rus tarafınca gönderilen davetiye mektubu gereklidir. Ticari amaçla bu ülkeye gidenler, bu tür vize almadıkları taktirde ülkeye girişte büyük sorunlarla karşılaşmaktadırlar. Rusya Federasyonu’na varışta otel dışındaki yerlerde kalacak olanların 3 iş günü içerisinde polise (UVIR) kayıt yaptırmaları gerekmektedir. Resmi Tatil Günleri 1-2 Ocak 7 Ocak 8 Mart 1-2 Mayıs 9 Mayıs 12 Haziran 7 Kasım 12 Aralık : Yeni Yıl : Ortadoks Yeni Yılı : Uluslararası Kadınlar Günü : İşçi ve İlkbahar Bayramı : Zafer Bayramı : Bağımsızlık Günü : Milli Uzlaşma Günü : Anayasa Bayramı Rusya Federasyon’unda, resmi tatil günleri cumartesi ve pazara denk gelirse, bir sonraki iş günü tatil olmaktadır. İklim Ülkede kıtasal kara iklimi hakim olmakla beraber, ılıman kıta iklimi ile soğuk kutup iklimi arasında bir değişme gözlenmektedir. Rusya’nın kuzeyinde yer alan Sibirya Bölgesinde yılın büyük bölümünde aşırı soğuklar hakimdir. Kuzey bölgeleri buzlarla kaplıdır. Geniş bir kara sahasına sahip olması nedeniyle Rusya Federasyonu’nda çok çeşitli iklim özelliklerine rastlanmaktadır. Ülkenin kuzeyi Arktik kuşağında bulunurken, güneyde Karadeniz kıyılarında subtropikal iklim özellikleri görülmektedir. Doğu Sibirya karasal iklimin etkisi altındayken, Rusya’nın uzak doğusu muson yağmurları nedeniyle yıllık 1000 mm yağış almaktadır. Rusya Federasyonu topraklarının dörtte üçü düz ovalıktır. Orta Sibirya ve Uzak Doğuda sıradağlar bulunmaktadır. Doğu Avrupa düzlüğü Urallar’a, Batı Sibirya düzlüğü Altay Dağları’na kadar devam etmekte, Hazar kıyılarında ise, çoğu yerde yükseklik oranı deniz seviyesinin altında seyretmektedir. İklimin çoğu yerde ya çok soğuk ya da çok kuru olması, tarım için uygun ortam yaratmamaktadır. Değerlendirme Rusya Federasyonu ekonomisinde 1999 yılının ikinci yarısını müteakiben ekonomideki dengeler halen dış etkenlere açık bulunmaktadır. İhracat gelirleri içerisinde hammadde, petrol ve gaz önemli bir yer tutmaktadır. İşletmelerin reorganizasyonu ve yeni yatırımlar için finansman ihtiyacı bulunmaktadır. Dış borç geri ödemeleri de kaynak ihtiyacını arttırmaktadır. Bu çerçevede, orta ve uzun vadede ekonomideki durum yapısal reformlardaki başarıya bağlı olacaktır. Ancak, Rusya Federasyonu’nun büyük bir ekonomik potansiyele sahip olduğu ve ekonomik sıkıntıları, kaynaklarını kullanarak berteraf edebileceği hususu dikkate alınmalıdır. Ülkemiz ile Rusya Federasyonu arasındaki ticaret hacminin orta vadede artması beklenilmelidir. Rusya Federasyonu’nun ithalatında tüketim mallarının ağırlığı devam ettiği sürece ülkemiz menşeli tüketim mallarına bu pazarda ihtiyaç duyulması beklenilmektedir. Ülkemiz malları bu piyasada fiyat ve kalite olarak diğer ülke mallarına göre avantajlı konumda bulunmaktadır. Ülkemizin coğrafi konumu da diğer ülkelerle rekabet açısından, ülkemizi avantajlı duruma getirmektedir. Ayrıca, ülkemizin enerji açığını kapatmak için Rusya Federasyonu ile yaptığı doğal gaz anlaşmaları iki ülke arasındaki ticaret hacmini yükseltecektir. Ancak, iki ülke arasındaki ticareti dengeli hale getirmek amacıyla sevk edilen doğal gaz karşılığında ülkemiz menşeli mal ve hizmet alımlarının arttırılması önem arz etmektedir. Diğer taraftan, Türk ticari ve müteahhitlik firmaları Rusya pazarında belirli bir yer edinmişlerdir. Bu firmalarımız kriz şartları altında varlıklarını muhafaza etmişlerdir. Bu firmalardan bir kısmı Rusya Federasyonu’nda yatırıma yönelmişlerdir. Firmalarımızın dinamizmi iki ülke arasındaki ticareti olumlu olarak etkileyecek faktörlerden bir tanesidir. Bavul ticaretinin uzun vadeli bir ticaret şekli olmadığından hareketle, firmalarımızın uzun vadeli pazarlama stratejilerine ağırlık vermeleri uygun olacaktır. Ülkemizin, Rusya Federasyonu’ndan ithal ettiği mal kalemleri ise sınırlı sayıdadır. Ülkemiz ihtiyaçlarına göre ithal kalemleri sayısının arttırılması, iki ülke arasındaki ticari ilişkileri derinleştirecektir. Bölgede önemli bir güç olan Rusya ile ülkemiz arasıdaki ticari ilişkilerin geçmişte olduğu gibi siyasi ilişkilerden bağımsız olarak değerlendirilemeyeceği hususu ise dikkate alınması gerekli bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Yararli Adresler T.C. Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği Turkish Embassy Office of The Commercial Counsellor 7 Rostovski Pereulok D: 12 119121 Moscow Russian Federation Tel: 7-095-2462989 Fax: 7-095-2464989 Rusya Federasyonu Büyükelçiliği Karyağdı sok. NO:5 Çankaya/Ankara Tel: (312) 439 21 22 Faks: (312) 438 39 52 RTİB (Rusya Türk İşadamları Birliği) Novoslabotskaya Ul. No. 26 Kat 3 Moskova Tel: 978 45 06 - 250 00 21 Rusya Federasyonu Ticaret Ve Sanayi Odası 103684, Moskova, ul. İlyinka, 6 Tel : (095) 929 0009 Faks : (095) 9290360 www.rbcnet.ru rbcnet@rbcnet.ru R.F. Türkiye Ticaret Mümesilliği Atatürk Bulvarı, 106 06540, Kavaklıdere, Ankara Tel : (312) 418 7512, 425 8139, 418 8139 Fax : (312)418 3991
