gana ülke profili

advertisement
RUSYA
TEMEL SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER
Yüzölçümü
Nüfus
Resmi Dili
Para Birimi
Para Birimi Paritesi
Üyesi Olduğu Uluslararası İktisadi
Kuruluşlar
GSYİH(milyar$)2003
GSYİH/Kişi2003
Kalkınma Hızı 2003
Enflasyon 2003
İşsizlik Oranı 2003
Döviz Kuru 2003
Dış Borç 2003
İhracat 2003
İthalat 2003
Dış ticaret hacmi 2003
17.075.400 km2
145,3 milyon (Ocak 2002)
Rusça
Ruble
1$=29,04 Ruble (17 Mayıs 2004)
BSEC,CIS,EBRD,ECE,IBRD,IFC,ILO,IMF,
ISO,OSCE,UN,UNGüvenlik Konseyi,UNCTAD
UNESCO, WHO, WIPO,WTO(Başvuru)
433.5
8.285 $
% 7,3
%13,7
% 8,5
30,7 Ruble (Yıllık ortalama Ruble/ABD Doları
Paritesi)
119,1 Milyar $ (1 Ocak 2004) tarihi itibarıyla)
135,9 Milyar $
75,4 Milyar $
211 ,3 Milyar $
GENEL EKONOMİK DURUM
Rusya Federasyonu, büyük bir ekonomik gücün temeli olan doğal kaynaklara ve insan
gücüne sahip dünyadaki belli başlı ülkelerden biri konumundadır.
Rusya Federasyonu 1992 yılında merkezi planlı sistemden serbest piyasa ekonomisine
geçiş için köklü ekonomik reformlar uygulamaya başlamıştır.
Yegor Gaidar hükümeti tarafından başlatılan ve adı geçenin yerine göreve gelenler
tarafından 1993-1998 yılları arasında sürdürülen ekonomik reformlar dört ana başlık
altında özetlenebilir.
Fiyat Serbestisi: Fiyatlar serbest bırakılmış, bu suretle fiyatların, piyasalarda arz talep
dengesini ve kaynak tahsisini sağlama fonksiyonunun yerine getirmesi amaçlanmıştır.
Mali Denge: Uygulanacak politikalarla, makro ekonomik dengenin tesisi, düşük ve
öngörülebilir enflasyon, güvenilir para birimi, pozitif ancak makul faiz oranları, finanse
edilebilir bütçe açığı ve artan ancak karşılanabilir talep hedeflenmiştir.
Uluslararası Piyasalara Açılım: Ticari engellerin ve teşviklerin kaldırılması yoluyla ülkeyi
uluslararası ticaret ve yatırımlara açma amaçlanmıştır. İthalata karşı korunma ve
hammadde ihracatının sınırlandırılmasını talep eden endüstriyel lobilerden gelen baskıya
rağmen, Rusya Federasyonu bu konuda gelişme sağlamıştır.
Yapısal Reformlar: Hükümet özelleştirme, monopollerin önlenmesi, piyasaya girişi önleyen
engellerin kaldırılması ve mülkiyet hakları konusunda düzenlemelere yer vermiştir.
Ancak, uygulanan politikalar bazı olumsuz sonuçları da beraberinde getirmiştir. Sözkonusu
olumsuzluklardan bir kısmı bugünkü gelişmeleri de etkilemiştir. Bu olumsuzluklar,
•
•
•
•
•
•
-Yüksek Enflasyon,
-Devletin ekonomik süreç üzerindeki kontrolunun zayıflaması ve yasal
düzenlemelerin sınırlı olması neticesinde ekonomide kriminal unsurların ortaya
çıkması,
-Üretimin düşüşü ve talepteki daralma,
-Tasarruf ve yatırımlardaki düşüş,
-Gruplar arasında önemli gelir ve refah farklılığı,
-Yapısal refomlar ve düşen üretimle birlikte işsizlikte görülen artış, olarak ifade
edilebilir.
Sözkonusu olumsuzlukların uygulanan önlemler ile uzun vadede giderilmesi amaçlanmış
ise de bazı olumsuzluklar günümüze de taşınmıştır.
Bununla birlikte, üç haneli enflasyonla birkaç yıl mücadele eden Rusya Federasyonu, 1995
yılında makro ekonomik dengeyi sağlamış ve bu durum 1998 Ağustos’undaki ekonomik
krize kadar devam etmiştir. Bu dönemde, sözkonusu denge esas olarak parasal politikalar
ile Merkez Bankası’nın döviz kurunu dengelemedeki başarısına dayanmıştır. Ancak, mali
politikalarda başarılı olunamamış, borç yükü arttığı gibi bütçe dengesi sağlanamamıştır.
Rusya Federasyonu’nda 1998 Ağustos ayında Rublenin devalüasyonu ile başlayan ve
kısa vadeli borçların ertelenmesi neticesini doğuran ekonomik kriz ortaya çıkmıştır.
Kriz iç ve dış dinamiklerden kaynaklanmıştır. Dış etkenleri, Asya ülkelerinde oluşan mali
kriz ile dünya enerji fiyatlarındaki düşüş, iç etkenleri ise serbest piyasa ekonomisine geçiş
sırasında izlenen istikrar politikalarının yeterli mali ve yapısal reformlarla
desteklenememesi neticesinde, bütçe gelirlerinin toplanmasında yaşanan zorluklar ile
sözkonusu gelirlerde artış sağlanamaması, giderlerin dış borçlanmayla karşılanmaya
çalışılması, kısa vadeli borçlanmanın artması, yatırımların sınırlılığı ve üretimde artış
sağlanamaması ile ödemeler dengesindeki açık beklentileri oluşturmuştur.
Kriz iç ve dış etmenlerin karşılıklı etkileşimi neticesinde ortaya çıkmıştır. Asya
piyasalarındaki krizi müteakiben yabancı yatırımcıların Rus sermaye piyasasından
çıkmaları Ruble üzerinde baskı yaratmış, mevcut döviz rezervleri ile Merkez Bankası
Rubleyi belirlenen koridor içerisinde tutamamış, dalgalanmaya bırakmıştır. Ruble, krizin
ortaya çıktığı 17 Ağustos sonrasında birkaç hafta içerisinde Dolar karşısında %217 değer
kaybetmiş ve Ruble Dolar paritesi 1$=6.3 Rubleden 1$=20 Rubleye yükselmiştir. Bununla
birlikte kısa vadeli borç ödemeleri moratoryum ilan edilerek askıya alınmıştır.
Krizin sonuçları ise esas olarak, yüksek enflasyon (1999 yıl sonu enflasyonu %84,4),
halkın satın alma gücünde önemli düşüşler ve gelir dağılımındaki dengesizliğin daha da
artması, talepteki azalma ve işletme sermayelerini kaybeden firmaların iflasları ile birlikte
ekonomideki durgunluk, üretimde düşüş, dış ticarette gerileme, yabancı sermayenin
Rusya’ya bakışının olumsuz olarak değişmesi şeklinde belirtilebilir.
Rus ekonomisinde 1998 yılı Ağustos ayında yaşanan kriz etkilerini 1999 yılı ikinci
çeyreğine kadar sürdürmüştür. Ancak, gerek devalüasyonun etkisi gerekse uluslararası
piyasalarda artan petrol ve metal fiyatları etkisiyle ekonomide bir iyileşme görülmüştür.
İhracattaki artış Rusya’nın döviz rezervlerinde artışı beraberinde getirmiş ve Rubleyi
kuvvetlendirmiştir.
Sanayi üretiminde görülen artış nedeniyle GSYİH 1999 yılında %3,2 oranında büyümüştür.
Sanayi üretiminde görülen artışın nedeni ise devalüasyonu müteakiben ithal mallarının
pahalı hale gelmesi neticesinde yerel üretimdeki artış ve ithal ikamesi etkisidir. İthal
ikamesi tüketim malları ithalatının azalması yoluyla enflasyonun döviz kuruna bağlılığını da
düşürmektedir. Bu durum ise enflasyonun yükselmesini engellemektedir.
2000 yılında GSYİH yıllık bazda %9 oranında artmıştır. Bu artış oranı otuz yılın en iyi
performansıdır. Ancak, 2001 yılında GSYİH büyüme hızında bir düşüş olmuş ve büyüme
hızı %5 olarak gerçekleşmiştir.. Sözkonusu iyileşme iç talebdeki ve endüstriyel üretimdeki
artıştan kaynaklanmaktadır. 2002 yılı ilk altı ayında ise GSYİH artış oranı %3,8 olarak
gerçekleşmiştir.
Rusya ile ticari ortakları arasında enflasyon farklılığı, Rublenin değer kazanmasına sebep
olmuştur. Ancak, 2000 yılında Ruble 1998 krizi öncesindeki seviyesinin %38 oranda daha
aşağı seviyede bulunmaktadır.
Mali politikalarda da başarı sağlanmış olup vergi gelirlerinde artış, harcamalarda kısıntı
sağlanmıştır. Yüksek petrol fiyatları ve işletmelerin karlılığı vergi artışını da beraberinde
getirmiştir. 1999 yılında GSYİH’nın %1,5’i olan Federal Bütçe açığı 2000 yılı sonunda
GSYİH’nın %2,5’i oranında fazla vermiştir.
İthalat sabit kalırken, ihracat değer olarak yükselmektedir. 2000 yılı sonunda, ticaret fazlası
60,7 milyar $ olmuştur. Bu da, GSYİH’nın %24’üne tekabül etmektedir.
Rus ekonomisini yönlendirecek Viladimir Putin’in 10 yıllık ekonomik programının aşağıdaki
unsurları içermesi beklenmektedir.
a-Mali Reformlar
Vergi oranlarında değişikliğe gidilmiş olup, gelir vergisi %13’e indirilmiştir. Bu değişiklikle
amaç, mümkün olduğunca gelirin beyan edilmesini sağlamaktır.
Reformlar ise, devlet harcamalarını kademeli olarak GSYİH’nın %30’una indirmek,
sanayiye nakit yardımları ve teşvikleri kaldırmak, sosyal yardımları devletin ödeyebileceği
seviyeye indirmek, eğitim, sağlık ve savunma alanında harcamaları artırmak, halihazırda
uygulanan istenildiği kadar ödeme esasına dayanan emekli keseneklerinin belirli bir oran
üzerinden ödenmesini sağlamak, emeklilik yaşını kadın ve erkekte 65’e yükseltmek, kamu
çalışanları sayısını azaltmak ve bunlara verilen maaşları yükseltmek olarak özetlenebilir.
b-Yapısal Reformlar
Anılan reformlar, büyük devlet tekellerini yeniden yapılandırma, demiryolu altyapısını ve
hizmetlerini iyileştirme, elektrik monopolünü (EVS) üretim, iletim ve dağıtım ünitelerine
ayırma, yerel idarelerin elektrik piyasasındaki etkisini azaltma, Gazpromu daha şeffaf hale
getirme, rekabet politikasını geliştirme, uluslararası muhasebe standartlarının 2002 yılına
kadar tüm orta ve küçük ölçekli firmalara uygulanmasının sağlanması, adli sistemi
güçlendirme, tarım reformunun önkoşulu olarak arazi piyasasını oluşturmak, kredili ev
sahibi olma sisteminin geliştirilmesi, iş kurma sürecinin basitleştirilmesi olarak ifade
edilebilir.
c-Mali Sektör Reformu
Sözkonusu reformun amacı, ödeme güçlüğü içerisinde olan bankaların likidite sıkıntısının
giderilmesi, bankacılık sistemini yabancı rekabete açmak ve mevduat sigorta fonunun
kurulmasıdır.
Ekonomideki göreceli tüm iyileşmelere rağmen, gelecekte ekonomideki durum, önemli
ölçüde Rus Hükümetinin yapısal reformlardaki başarısına bağlı görünmektedir. Öte
yandan, dış piyasalardaki olası olumsuz gelişmeler de ekonomiyi olumsuz olarak
etkileyebilecektir.
Enflasyon
Devlet İstatistik Komitesi verilerine göre 1999 yılı enflasyonu %36,5 olarak gerçekleşmiştir.
2000 yılındaki enflasyon oranı %20,2’dir. 2001 yılında enflasyon oranı %21,6 olmuştur.
2002 yılı ilk altı ayında ise enflasyon oranı %17 olarak gerçekleşmiştir.
Döviz Rezervi
1998 yılı sonunda 7,8 milyar $ olan net döviz rezervi 1999 yılı sonunda 8,4 milyar $’dır.
1999 yılı sonu itibarıyla altın rezervleri ise 4 milyar $ seviyesindedir. 2000 yılı sonunda
döviz rezervi, 3,7 milyar $ altın olmak üzere 27,9 milyar $’dır. 19 Temmuz 2002 tarihi
itibarıyla ise döviz ve altın rezervi 42,5milyar $’dır.
GSYİH’nın Sektörel Dağılımı
2001 yılında tarımın GSYİH’daki payı %7,2’dir. Bu oran, 1990 yılında %15,4 seviyesinde
bulunmaktaydı. Sözkonusu düşüş, kırsal kesimde işsizlikten çok gizli işsizliğe neden
olmuştur. Tarım, 2000 yılında Rusya Federasyonu’nda nüfusun %13,4’ünün istihdam
edildiği bir sektör konumundadır.
2001 yılında endüstrinin GSYİH’daki payı %40 olup, istihdamdaki payı ise ,0%22,6’dır.
Parekende ticaret ve hizmetlerin payı GSYİH’daki oranı 1991 den itibaren önemli
değişikliğe uğramış ve artış göstererek 2001 yılında %54 olmuştur.
Diğer taraftan, Rus resmi tahminlerine göre kayıt dışı ekonomi GSYİH’nın % 40-50’sine
ulaşmaktadır. Bu oran gelişmiş ekonomilerde %10 seviyesinde bulunmaktadır.
1992’ye kadar kişiler arasında keskin bir gelir farklılığı olmayan ülkede, bugünkü gruplar
arasındaki gelir dağılımı farklılığını ve ekonomik sistemin unsurlarını anlayabilmek için
1992
sonrasında işletmelerin mülkiyet yapısını şekillendiren özelleştirmeyi ve
gerçekleşme biçimini kısaca incelemekte yarar olduğu düşünülmektedir.
Özelleştirme
Yapısal reformlar içerisinde önemli bir yer tutan ve bugünkü sistemin unsurlarından biri
olan işletmelerin özel mülkiyete devrini sağlayan özelleştirme, kısa bir dönem içerisinde ve
diğer Doğu Bloğu ülkelerindeki uygulamalarla karşılaştırıldığında göreceli olarak organize
olmayan bir şekilde gerçekleştirilmiştir.
1990’lı yılların başında özelleştirme ile kamunun elindeki mal varlığının mümkün olduğu
kadar hızlı bir şekilde özel kişilere devri öngörülmüştür. Bu çerçevede sermayenin geniş
bir kesime yayılmasını ve sermaye piyasası kuruluşuna temel teşkil etmek üzere her Rus
vatandaşına
kupon “voucher” verilerek, bu kuponla özelleştirilen firmalardan hisse
almaları planlanmıştır. Voucher’lerin değeri genel olarak kabaca 6 haftalık ücretin değerine
eşit bulunmaktaydı. Rus halkına 146.064 milyon kupon dağıtılmıştır. Ancak, sistem
uygulamada istenen sonuca ulaşamamış bir kısım kişiler bu kuponları ikinci el piyasada
toplayarak işletmeleri satın almıştır.
İşletmelerin çalışanlara devrini öngören uygulama ile de sermayenin geniş kitlelere
yayılması amacına ulaşılamamış, bu uygulamada da işletme yöneticileri çalışanların
paylarını bir şekilde alarak işletme mülkiyetine sahip olmuşlardır.
Ancak, bu noktada dikkate alınması gereken unsurlardan biri, kamu mallarının 1992-1994
yılları arasında, çok kısa bir sürede devrinin gerçekleştirilmesidir. 1994 yılına gelindiğinde,
110.000 devlete ait işletmede mülkiyet devrinin sağlandığı ve 1994 yılında GSYİH’nın
2/3’ünün ise devlet mülkiyetinde olmayan işletmelerce oluşturulduğu görülmektedir. Rus
resmi rakamlarına göre 1997 yılı başında, özel sektör firmaları imalat işletmelerinin
%75’ini, imalatın ise %85’ini oluşturmakta Rus işgücünün %80’den fazlası da özel
firmalarda çalışmaktadır.
Devlete nakdi bir gelir sağlamayan özelleştirmenin 1. aşaması sonunda genel olarak
kamudan devir alınan şirketlerin yönetim yapılarında değişiklik olmamış, işletmelere yeni
bir teknoloji transferi de gerçekleşmemiştir. Sözkonusu hızlı mülkiyet devrinde, Rusya
Federasyonu’ndaki o dönemdeki siyasi çalkantıların etkisinin olduğu ve eski sistemin esası
olan kamu mülkiyetinin bir an önce tasfiyesinin gerçekleştirilmeye çalışıldığı görülmektedir.
Özelleştirmede, 1995 sonrasında farklı bir yöntem izlenmiş, bu dönemde hükümet
borçlanma karşılığı elindeki büyük devlet kuruluşlarının hisselerini mali gruplara devir
etmiştir. Özelleştirme konusu devlet kuruluşlarının mülkiyeti, belirli bir mali güce sahip
grupların eline geçmiştir. Mali ve endüstriyel gurupların ülke ekonomisindeki etkinlikleri de
böylece artmıştır.
1997 yılı sonrasında, 2. aşamadaki özelleştirme stratejisi tekrar gözden geçirilmiş ve çeşitli
eleştirilerin yapıldığı sistemde, firma bazında ihale esas alınmış, şirketlerin gerçek
değerlerinin tespitine ağırlık verilmiştir. Ancak, 1998 yılında yaşanan ekonomik kriz
özelleştirme çalışmaları üzerinde olumsuz etki yaratmıştır.
Ekonomik Sektörler
Tarım
Ülkenin kuzey bölgelerindeki toprak yapısı tahıl ve benzeri diğer ürünler üretimi için
elverişli olmadığından üretim, Rusya’nın güney bölgeleri ile batı Sibirya’da
gerçekleştirilmektedir. Ülkenin kuzeyinde ise hayvancılığa ağırlık verilmiştir. Toplam
arazinin %32’si tarıma elverişli olup %45’i ormanlık arazidir.
Hububat üretimi 1980’li yılların ortalamalarının aşağısındadır. Üç yılda bir hüküm süren
kuraklık üretimde düşüşlere neden olurken, aşırı kimyevi maddeler kullanımı, endüstriyel
kirlilik, toprağın yoğun işlenmesi ve bazı bölgelerdeki yanlış ürün seçimi toprağın
verimliliğini düşürmüştür.
Sovyet döneminde zorla gerçekleştirilen tarımın kollektivizasyonu, çoğu tarımsal işletmede
verimsizliği beraberinde getirmiştir. Kronik sermaye yetersizliği ve devlet yardımlarına
bağımlı olmak bugünkü işletmelerin karşılaştığı sorunlardır. Anayasada toprakta özel
mülkiyet hakkı teyit edilmekle birlikte, mevcut yasal düzenlemede bu hak henüz
tanınmamıştır. Ayrıca, arazinin alınacak kredilerde teminat olarak gösterilememesi
çiftçilerin kredi imkanlarını ortadan kaldırmaktadır. Bu husus işletmelerdeki verimsizliğin de
kaynağını teşkil etmektedir.
1990’lı yıllarda devamlı olarak ekili arazi miktarında azalma izlenmektedir. Özellikle bu
durum hububat üretiminde belirgindir. 1998 rakamları dikkate alındığında hububat
üretiminin 1992 senesi üretiminin %55’i seviyesinde olduğu, 1998 şeker pancarı üretiminin
ise 1992 seviyesinin %58’i olduğu görülmektedir. Patates ve ayçiçeği yağı üretiminde ise
bu oranlar sırasıyla %80 ve %100’dür.
Hayvancılıkta da aynı eğilim sürmekte ve üretimde azalma izlenmektedir. Ancak,19992001 yılları arasında tarımsal üretimde %27 oranında bir artış olmuştur. 1998 yılındaki mali
kriz etkileri ile birlikte elde edilen 48 milyon tonluk hububat üretimi, 1953 senesinden beri
istihsal edilen en az üründür. 1998 yılı krizi, tarımsal işletmelere finansman sağlanmasını
rasyonel hale getirme çalışmalarını da olumsuz etkilemiştir.
Rusya Federasyonu belli başlı kereste üreticisi ve ihracatçısı konumundadır. 75 milyar m3
stoku olduğu tahmin edilmektedir. Dünya rezervlerinin 1/4’ünden fazlasını oluşturmaktadır.
Kereste alanlarının hızlı biçimde kullanımı, üretimi doğuya kaydırmıştır. Sibirya’da
işlenmiş kereste üretiminin 1/3’ü gerçekleştirilmektedir. Son yıllarda üretimde önemli
düşüşler görülmektedir. 1990-1998 yılları arasında kereste, kağıt ve selüloz üretimi 2/3
oranında azalmıştır. Ancak ihracat 1995 sonrasında artış göstermiştir.
Sovyetler Birliği dağıldığında, Rus balıkçılık endüstrisi dünyada Japonya, ABD ve Çin’den
sonra 4. sırada yer almaktaydı. Halen, taze ve dondurulmuş dünya balık üretiminin %25’i
ile, dünya konserve balık üretiminin üçte biri Rusya’da gerçekleştirilmektedir. Ancak,
üretimde bu sektörde de düşüşler izlenmekte olup, konserve balık üretimi 1997 yılında 467
milyon kutu olmuştur. Bu miktar, 1992 yılında 1.3 milyar kutuydu. 2001 yılında balık ve
diğer deniz ürünleri üretimi ise 3,7 milyon ton olmuştur. Bununla birlikte, balık ve diğer
deniz ürünlerinde ihracat artmaya devam etmektedir. 2001 yılında balık ve diğer deniz
ürünlerinin %80’i ihraç edilmiştir.
Endüstri
Sovyet döneminde endüstri temeline bakıldığında, işletmelerin enerji yoğun, teknoloji
ağırlıklı veya düşük katma değerli temel işlemeye dayalı sanayilerde veya savunma
sanayinde yoğunlaştığı görülmektedir. Üretim ise devlet sübvansiyonları ile arttırılmıştır.
Sovyetler Birliği sonrasında devlet desteklerinin kaldırılması neticesinde, işletmeler yatırım
için yeni kaynaklar bulamamış üretim önemli ölçüde azalmıştır.
1998 yılındaki endüstriyel üretim, 1990 yılındaki seviyenin %45’i düzeyindedir. Belli başlı
endüstrilerdeki 1998 yılı üretiminin 1990 yılındaki üretimine oranı aşağıda gösterilmektedir.
Elektrik üretimi
Yakıt
Kimya ve petrokimya
Makine yapım ve metal işleme
Demir işleme
Demirdışı Metaller
%76,4
%66,6
%42
%37
%52,4
%53,2
2001 yılı verileri dikkate alındığında, endüstriyel üretimin %20’sini yakıt ve enerji
oluşturmaktadır.
Üretim içerisinde diğer sektörlerin aldığı pay ise aşağıdaki gibidir.
Makina ve metal işleme sanayi
% 20
Metalürji
% 17
Gıda işleme sanayi
%14-15
Kimya ve kimyevi ürünler
% 7,3
Kağıt ve selüloz sanayi
% 4,8
Hafif endüstri
% 2
Elektrik
% 10
Rusya Federasyonu 1999 yılında endüstriyel üretimde artış sağlamıştır. Bu artış, Rublenin
devalüasyonu sonucunda, Rus ürünlerinin ithal mallara karşı fiyatlarının ucuz kalması
neticesinde ithal ikamesine dayalı endüstrilerdeki üretim artışından kaynaklanmıştır. Fiyatı
ucuz kalan malların ihracatı da bu trende olumlu katkı sağlamıştır. 1999 yılının ilk
çeyreğinde bir önceki yıla göre %1.6 oranında düşen üretim, yılın kalan 9 aylık döneminde
önemli performans göstererek bir önceki yıla göre %16,5 oranında artmıştır. Yıllık artış ise
resmi rakamlara göre %8 seviyesindedir. 2000 yılında endüstriyel üretim %9, 2001
yılında %5,8, 2002 yılının ilk yarısında ise %3,2 oranında büyümüştür.
Üretim, orta ve büyük ölçekli işletmelerde düşerken, küçük işletmeler ve ortak girişimlerde
artış göstermektedir.
Madencilik
Rusya Federasyonu madencilik sektöründe de önemli bir üretici ve ihracatçıdır. Dünya
petrol rezervlerinin %10’u Rusya’da bulunmaktadır. Üretimdeki düşüşe rağmen dünya
üretiminin %10’u yine Rusya tarafından realize edilmektedir.
Dünya üretim rakamları dikkate alındığında, doğal gaz üretiminin %30’u, antrasitin %10’u,
demir cevherinin %14’ü , demir dışı metal cevherinin %10-15’i, aliminyumun %12-13’ü
Rusya’da üretilmektedir. Genel olarak da üretim tek bir işletme tarafından
gerçekleştirilmektedir. Elmas üreticisi Almaz şirketi dünya üretiminin ¼’ünü, Norisk Nickel
şirketi ise nikel dünya üretiminin %30’unu, platin üretiminin ise %40’ını üretmektedir.
1990’lı yıllarda dahili piyasada metallere olan talebin düşmesi ile demir ve demirdışı
metallerin ihracatında önemli artışlar olmuştur. İhracattaki bu artış, işletmelerin kontrolü
konusunda yoğun rekabeti de beraberinde getirmiştir. Ancak, 1990’ların sonundaki metal
fiyatlarındaki düşüş ve enerji fiyatlarındaki yükseliş neticesinde sektör, üretimi arttırmak
için yeniden yapılanma ve modernizasyon gereği ile karşılaşmıştır. İşletmelerin mülkiyeti
konusundaki
anlaşmazlıklar
tamamen
çözülmeden
uzun
vadeli
yatırımlar
beklenilmemektedir.
Rusya’daki kömür endüstrisi 1980’lerden beri kriz içerisinde bulunmaktadır. Kriz 1992
yılından itibaren daha da derinleşmiştir. Mevcut madenlerin 2/3’si, gaz ve toz nedeniyle
tehlikeli addedilmektedir. Düşen verimlilik ve devlet desteğinin azaltılması nedeniyle
işletmeler işçi ücretlerini ödeyememekte, güvenlik ve modernizasyon için gerekli yatırımı
yapamamaktadır. Yer altındaki madenlerde verimlilik ABD’dekinin 1/12’si seviyesindedir.
Enerji
Rusya, sahip olduğu doğal kaynaklar bakımından dünya enerji piyasasının önde gelen
ülkelerinden biridir. Dünyanın en büyük doğalgaz rezervlerine sahip olan Rusya, kömür
bakımından yapılan sıralamada tüm dünya ülkeleri arasında üçüncü, petrolde ise sekizinci
sırada yer almaktadır. Rusya, dünyadaki doğalgaz rezervlerinin %33’üne tek başına
sahiptir. Petrol rezervlerinin ise 25 milyar varilin üzerinde bulunduğu tahmin edilmektedir.
Rusya Federasyonu’nun toplam ihracatının %40’ını enerji ve ham petrol oluşturmaktadır.
Vergi gelirlerinin %60’ı da bu sektörden sağlanmaktadır.
Rusya Federasyonu’nun enerji üretim miktarı aşağıda gösterilmektedir.
Miktar: Milyon Ton
1997 1998 1999 2000 2001
Ham Petrol
297 294 295
313 337
Petrol Ürünleri
177 164 169 154,1 348
Doğal Gaz (m3)
571 591 591
555 581
Kömür
245 232 249
258 269
Elektrik (Milyar kwh) 834 826 845
876 888
Kaynak: T.C Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği
Rus ekonomisinde en başarılı sektör olmasına rağmen, enerji sektörü sorunlarla karşı
karşıya bulunmaktadır. Bu sorunlar, teknolojinin demode olması, verimsiz işletmecilik,
sektördeki sosyal sorunlar olarak sıralanabilir.
Petrol rafinerileri ekipmanının %20’si, kömür ve petrol çıkarma ekipmanının ise %50’si
ekonomik ömrünü tamamlamıştır.
Enerji ihracat miktar ve değerleri ise aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
Miktar: Milyon Ton, Değer: Milyon $
1998
1999
2000
Miktar Değer Miktar Değer Miktar
Değer
Ham Petrol
137 10.275
137 10.275 144.5
25.319
Petrol Ürünleri
54 4.246
54 4.246
61.8 10.769,3
Doğal Gaz (*)
201 13.346
201 13.346 193.8 16.644,1
Kömür
23
626
23
626
43.4
1.142,9
* Milyar M3
Kaynak: T.C Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği
Petrol
140.569 milyon ton olan dünya rezervleri içinde Rusya’nın petrol rezervleri 6.609 milyon
ton seviyesindedir. Petrol rezervlerinin %67.6’sı Batı Sibirya’da, %15.7’si Doğu Sibirya’da,
%2.6’sı Ural Bölgesinde, %2.5’i Volga Bölgesinde bulunmaktadır.
Lukoil, Yukos, Surgutneftegaz, Tyumen oil, Sidanko, Sibneft, Slavneft, Eastern Oil, Onako,
Komitek, Grozneft ve Rosneft en büyük petrol şirketleridir. Petrol üretimi 80’li yılların ikinci
yarısında önemli artışlar kaydetmiş ve 1987 yılında en üst seviyesine çıkarak 570 milyon
tona ulaşmıştır. Petrol üretimi bu noktadan sonra endüstriyel talebin azalması ve yatırımlar
için mali kaynak yetersizliği nedeniyle, devamlı düşme göstermiş ve 1999 yılında 295
milyon tona düşmüştür. Aralık 1998 den itibaren yükselen petrol fiyatlarına rağmen düşüş
devam etmektedir. Sermaye yatırımı ve ekipman azlığı üretimindeki düşüşte önemli
etkendir. Hükümet ihraç vergisi uygulamasına devam etmektedir.(15euro/ton)
Bazı petrol alanlarındaki tükenme de üretimi olumsuz olarak etkilemektedir. Ancak, 2000
yılında üretim 323 milyon tona yükselmiştir. 2001 yılında artış devam etmiş ve üretim 337
milyon ton olmuştur. 2002 yılı ilk yedi ayında ise üretim %8,2 oranında artarak 207,3
milyon ton olarak gerçekleşmiştir.
Rusya Federasyonu’nun petrol ve gaz ihracatı 2000 yılı itibarıyla 136 milyon tondur.
Toplam ihracatın %58’ini petrol ve gaz ihracatı oluşturmaktadır.
Eski Sovyet
Cumhuriyetleri dışına gerçekleştirdiği ihracatın toplam ihracat içerisindeki payı 1992 de %
53 iken, 1998 yılında %89’a yükselmiştir. Önemli ithalatçı ülkeler İngiltere, Fransa, İtalya,
Almanya ve İspanya’dır. İhracat için Baltık Denizinde 3 yeni terminal ( Üst-Luga, Bukhta
Batereinayaat ve Primosk) ile Baltık Boru Hattı yapımı planlanmaktadır. Rus petrol ihracatı
esas olarak Baltık Denizi ve Karadenizde yer alan terminaller aracılığı ile yapılmaktadır.
Avrupa’ya petrol ihracında diğer bir yol Druzhba boru hattıdır. Hattın günlük kapasitesi 1,2
milyon varildir. Boru hattı Ukrayna, Slovakya, Çek Cumhuriyeti, Polonya, Macaristan
üzerinden Almanya’ya ulaşmaktadır.
Belli başlı petrol üretim alanları Samotlor, Romashkiw, Mamontov, Fedorov, Lyantor,
Arlan, Krasnolenin, Vatyegan, Sutormin’dir.
Doğal gaz
Rusya Federasyonu, doğalgaz rezervlerinin büyüklüğü açısından dünyada ilk sırada yer
almaktadır. Rezervlerinin toplamı 1700 trilyon kübik feettir. (48.1 trilyon m3)
Sovyetler Birliği’nin dağılımı ile doğal gaz üretiminde düşüş görülmüştür. Ancak, bu düşüş
diğer üretim düşüşlerine göre daha az olup, üretimde 1992-1998 yılları arasında %8
oranında düşüş görülmektedir. Yıllık üretim 20.9 trilyon kübik feet (591 milyar m3)
seviyesindedir. Tüketimde ise daha hızlı bir düşüş mevcuttur. 1992’de 467 milyar m3 olan
tüketim %15 oranında azalarak 1998’de 390 milyar m3 e düşmüştür. Üretim fazlası olan
201milyar m3 ise diğer ülkelere ihraç edilmektedir. 201 milyar m3 üretim fazlasının 119
milyar m3 ünün ihracatı ise Avrupa ülkelerine yapılmaktadır. İhracat yapılan başlıca
Avrupa ülkeleri Almanya, İtalya, Fransa, Finlandiya ve Türkiye’dir. 2001 yılı dogal gaz
üretimi 581 milyar m3’tür. 2002 yılı ilk yedi ayında ise doğal gaz üretimi %3.5 oranında
artarak 345.8 milyar m3 olarak gerçekleşmiştir.
Rusya’nın doğal gaz endüstrisi, Gazprom şirketi tarafından kontrol edilmektedir. Gazprom,
Rus gaz üretiminin %95’ini gerçekleştirmekte ve dünya gaz rezervlerinin 1/5’ini kontrol
etmektedir. Ayrıca, Gazprom’un ödediği vergiler Federal Hükümetin tahsil ettiği vergilerin
%25’ini oluşturmaktadır.
Üretim yapılan başlıca alanları, Urengoy, Yamburg, Medvezh, Orenburg, Severo-Urengoy,
Vyhgapurov oluşturmaktadır.
Rusya ile eski Sovyet Cumhuriyetleri arasında doğal gaz bedellerinin ödenmesi
konusunda anlaşmazlıklar bulunmaktadır. Özellikle, Ukrayna ve Beyaz Rusya’nın Rusya
Federasyonu’na önemli miktarda borcu bulunmaktadır. Rusya Federasyonu, Batıya doğal
gaz ihracatının %90’ını Ukrayna’daki boru hatlarının kullanımı ile gerçekleştirmektedir.
Rusya Federasyonu Yamal-Europa hattının 1. bölümünü tamamlamış olup, ülkemizle olan
Mavi Akım projesinin uygulamaya konulması ve halen yapımı süren Baltık denizi yoluyla,
Almanya’ya ulaşacak boru hattının tamamlanması ile Ukrayna üzerinden gaz ihracatı
bugünkü seviyesinin 1/3’üne düşecektir. Bu durum ise Batı Avrupa pazarlarına ihracatı
kolaylaştıracaktır.
Kömür
Sovyetler Birliği’nin dağılması ile birlikte kömür üretiminde ve tüketiminde azalış trendi
izlenmiştir. Üretim 1992-1998 yılları arasında %33, tüketim ise yaklaşık %30 düşmüştür.
Üretim ve tüketimdeki bu düşüş Rus ekonomisini yeniden yapılandırma yönünde alınan
önlemlerle yakından ilişkilidir. Yeniden yapılandırma verimsiz madenlerin kapatılmasını,
kaynakların ekonomik yönden karlılık gösteren işletmelere aktarılmasını öngörmektedir.
Halen işletmelerin borçları işçi ücretlerinin ödenmesini mümkün kılmamakta, gerekli
malzeme ve teçhizat alınamamaktadır.
Başlıca kömür üretim alanları Chelyabinsk, Donetsk, Kansk-Achinsk, Kuznetsk, Lena,
Moskova, Pechora, Raychikhinsk, Güney Yakutistan, Taymyr, Zyryanca’dır.
1998 yılı itibarıyla, kömür rezervleri 173 milyar ton, üretim ise 232 milyon tondur. Ülke,
dünyanın 3. büyük rezervlerine sahip bulunmaktadır. 2001 yılı üretimi ise 269 milyon
ton’dur.
Elektrik
1992 yılında 964 milyar kilowattsaat olan üretim 1998 yılında %20 oranında azalarak 826
milyar kilowatsaate düşmüştür. Aynı dönemde tüketimde de benzeri bir seyir izlemiş, 1992
yılında 880 milyar kilowattsaat olan tüketim, 1998 yılında 703 milyar kilowattsaate
düşmüştür. 2001 yılı üretimi ise 888 milyar kilowattsaattir.
Rusya Federasyonu 440 termal ve hidroelektrik santrale, 9 adet nükleer santrale sahiptir.
Nükleer enerji santralleri, toplam elektrik üretim kapasitesinin %13’ünü oluşturmaktadır.
Hidroelektrik santral kapasitesi ise toplam kapasitenin %20’sidir.
Toplam enerji üretim kapasitesi 205 gigawatt’tır. Kapasite, düşüşlere rağmen iç talebi
karşıladığı gibi ihracata da imkan sağlamaktadır.
Elektrik sektörü, çoğunluk hissesi devletin sahip olduğu UES (Unified Energy Systems of
Russia) adlı kuruluş tarafından kontrol edilmektedir. Kuruluş Rusya dağıtım sisteminin
%70’ine sahiptir.
Önemli yatırım ve teçhizat yenilemesi olmadığı taktirde, bazı bölgeler itibarıyla elektrik
ihtiyacı olması beklenilmektedir. Halen, yeni ünite ve hat yapımı oldukça sınırlı
durumdadır. Rusya’nın 2001-2005 döneminde gerekli yatırımları yapması için yıllık 6-11
milyar $ kaynağa ihtiyacı olduğu ifade edilmektedir. Abonelerinden para toplanamaması
yatırım finansmanının iç kaynaklarca karşılanmasını zorlaştırmaktadır. UES doğal gaz
santrallerini kömür ve diğer yakıtlara çevirme yönünde çalışmalar yapmaktadır.
BDT ülkeleri ile ihracat bedellerinin tahsili konusunda problemler mevcuttur. Jeotermal
enerji santralleri kurulması yönünde Kamçatka bölgesinde çalışmalar bulunmaktadır.
Halen bu bölgede jeotermal bir santral faaliyette olup, 2010 yılına kadar geliştirme
çalışmaları yapılmaktadır.
Bankacılık
Rusya’daki ticari bankacılık 1980’li yılların sonunda şekillenmiştir. 1988 yılında
kooperatifler yasası ile devlet bankaları dışında ilk bankalar oluşturulmuştur. 1990’lı yılların
başındaki enflasyonist dönemde bankacılık karlı hale gelmiş, bankalar asli bankacılık
görevleri dışındaki faaliyetlerden önemli kazançlar elde ederek genişlemişlerdir. 1994
yılında banka sayısı 2500’ün üzerine çıkmıştır. Sıkı olmayan düzenleme ve lisans
politikaları da sayısal artışta etkili olmuştur.
Bankalar, Rusya Federasyonu’ndaki özelleştirme ile de büyük işletmelerin hisselerine
sahip olmuşlardır. 1995 sonrasında Rublenin aşırı değerlenmesi ve bankaların bu ortamda
dövizde açık pozisyon almaları ve önemli miktarda forward kontrata gitmeleri 1998 krizinde
bankaları taahhütlerini yerine getiremez durumda bırakmıştır. Diğer taraftan, kurun baskı
altında, reel faizlerin ise yüksek olduğu kriz öncesi dönemde bankalar kısa dönemli hazine
kağıtlarına yatırım yapmışlardır. Ağustos 1998 de devletin morataryum ilan etmesi
bankaları likidite problemi ile karşı karşıya bırakmış, devalüasyon sonrası aktiflerde
yabancı para cinsinden çok büyük düşüşler oluşmuştur. Bu ise bankaların büyük kısmının
batmasına sebep olmuş ve devlet desteği olmaksızın faaliyetlerini sürdürmelerini imkansız
hale getirmiştir. Faaliyette bulunan kredi kuruluşlarının sayısı 2000 yılı Nisan ayında
1.333’dür. 2002 yılı ortalarına kadar ise faaliyette bulunan kredi kuruluşlarının ve kayıtlı
bankaların sayısı yaklaşık 2000’in altındadır.
Bankacılık sektörünün yeniden yapılanması görevi Merkez Bankası ile yeni oluşturulan
ARCO (Agency for Restructuring Credit Organizations) adlı kuruluşa verilmiştir.Anılan
kuruluşca bankalar, mali durumu iyi olanlar, mali kriz nedeniyle likidite sorunu olanlar,
yönetim ve kredi uygulamaları nedeniyle likidite sorunu olanlar ve iflas edecek bankalar
şeklinde gruplandırılmıştır. Yeniden yapılanmanın mali portresi oldukça büyük olup, bütçe
imkanları ile karşılanması çok zayıf bir ihtimal olarak görülmektedir.
Yabancı Sermaye
Sovyetler Birliği’nin dağılmasından itibaren ülkeye yabancı sermaye girişi, ülkenin
büyüklüğü ve ekonomik potansiyeli dikkate alındığında önemli bir boyuta ulaşamamıştır.
Bu durum ise siyasi istikrarsızlık ve yasal düzenleme eksikliğinden kaynaklanmaktadır.
Doğrudan yabancı yatırımlar 1996 yılı sonrasında artış göstermiştir. Bu artış, ticari yasa ve
düzenlemelerdeki nisbi iyileşme ile döviz kurundaki istikrardan kaynaklanmaktadır.
Ağustos 1998 krizini müteakiben yabancı sermaye girişinde bir düşüş gözlenmiştir.
Doğrudan yabancı yatırım miktarı 1998 yılında 3,3 milyar $ olarak gerçekleşmiştir.1999
yılında ise bu rakam 4,2 milyar $’dır. Doğrudan yabancı yatırımların önemli miktarı,
sanayiden çok ticaret ve hizmet kesiminde yoğunlaşmıştır. Sanayiye yapılan yatırımlar
içinde önemli yeri petrol ve enerji sektörü almaktadır. 2000 yılında doğrudan yabancı
yatırım miktarı 4,4 milyar $ olmuştur. 2001 yılında ise doğrudan yabancı yatırım miktarı bir
önceki yıla göre %10 oranında azalarak 31,9 milyar $ düzeyinde gerçekleşmiştir.
2000 yılında doğrudan yabancı yatırımlar 1999 yılına göre artarak toplam yatırımlar
içerisinde %40.4 oranında, diğer yatırımlar ise bir önceki yıla göre artarak %58.3 oranında
pay almıştır. 2001 yılında ise doğrudan yabancı sermaye yatırımları 2000 yılına göre %10
oranında azalarak toplam yatırımlar içerisinde %27,9 oranında, diğer yatırımlar ise bir
önceki yıla göre %53 oranında artarak %68,9 oranında pay almıştır.
Rusya Federasyonu’nda Nitelikleri İtibarıyla Yabancı Sermaye Yatırımları (milyon $)
1999
%
2000
%
2001
%
Doğrudan Yabancı Yatırımları
4.260 44,6 4.429 40,4 3.980 27,9
Portföy Yatırımları
31
0,3
145
1,3
451
3,2
Diğer Yatırımları (Ticari ve diğer krediler) 5.269 55,1 6.384 58,3 9.827 68,9
GENEL TOPLAM
9.560 100,0 10.958 100,0 14.258 100,0
Kaynak: T.C Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği
Rusya Federasyonu’nda 1.1.2002 tarihi itibarıyla toplam yabancı sermaye yatırımları ise
aşağıdaki tabloda belirtilmektedir. (milyon $)
Ülke
Doğrudan Yatırım Portföy Yatırımı Diğer Yatırımlar(*) TOPLAM %
Almanya
1.512
28
4.546
6.086 17.1
ABD
4.083
90
1.604
5.625 15.8
G.Kıbrıs
3.729
468
1.110
5.307 14.9
İngiltere
1.898
126
1.788
3.812 10.7
Fransa
354
0.1
2.928
3.282 9.2
Hollanda
2.148
22
372
2.542 7.1
İtalya
180
2
1.332
1.514 4.2
İsviçre
271
32
467
770 2.2
İsveç
603
5
122
730 2.1
Japonya
349
1
350
700 2.0
TOPLAM
18.169
1.230
16.225
35.624 85,3
(*) Ticari krediler, diğer krediler, mevduat
Kaynak: T.C Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği
Rusya Federasyonu’nda 1.1.2002 tarihi itibarıyla gerçekleştirilen yabancı sermaye
yatırımlarının toplamı 35,6 milyar $’dır. Bu yatırımın 18,1 milyar $’ı doğrudan yabancı
yatırımlar, 16,2 milyar $’ı diğer yatırımlar, 1,2 milyar $’ı ise portföy yatırımlarıdır.
Rusya Federasyonu’na Yıllık Yabancı Sermaye Girişi (İlk On Ülke) (Milyon $)
1998
ÜLKELER
TOPLAM
DEĞER
Almanya
2.848
1999
ÜLKELER
TOPLAM
DEĞER
ABD
2.921
ABD
2.238 Almanya
1.695
Fransa
1.546 G.Kıbrıs
923
İngiltere
1.591 Gibraltar
780
G.Kıbrıs
917 İngiltere
734
İsviçre
411 Hollanda
541
Hollanda
877 İsviçre
405
İsveç
146 Fransa
312
Lüksemburg
228 Finlandiya
248
Finlandiya
185 Lüksemburg
88
TOPLAM
11.773 TOPLAM
9.560
Kaynak: T.C Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği
2000
ÜLKELER
TOPLAM
DEĞER
ABD
1.594
2001
ÜLKELER
TOPLAM
DEĞER
G. Kıbrıs
2.331
Almanya
G.Kıbrıs
Hollanda
İsviçre
Fransa
İngiltere
İsveç
Japonya
İtalya
TOPLAM
ABD
İngiltere
İsviçre
Hollanda
Almanya
Fransa
Virgin Adl.
Avusturya
Japonya
TOPLAM
1.468
1.448
1.231
784
743
599
308
117
116
10.958
1.604
1.553
1.341
1.249
1.237
1.202
604
423
408
14.258
Rusya Federasyonu’nda yatırım yapan ülkelerin başında 6.086 milyon $’lık yatırımı ile
Almanya gelmektedir. Bunu, 5.625 milyon $’lık yatırımı ile A.B.D izlemektedir. A.B.D ve
Almanya’yı, G. Kıbrıs, , İngiltere, Fransa, Hollanda, İtalya, İsviçre ve İsveç izlemektedir.
Rusya Federasyonu’nda 2001 Yılı Sektörler ve Bölgeler
İtibarıyla Yabancı Sermaye Yatırımları (milyon $)
GENEL TOPLAM
SEKTÖRLER :
Elektrik
Petrol ve gaz
Demir dışı metaller
Demirli metaller
Makineler ve metal işleme
Ağaç, ağaç işleme, kağıt ürünleri
Kimya – petrokimya
Gıda sanayi
İnşaat malzemesi sanayi
Ulaştırma
Komünikasyon
İnşaat
Tarım
Ticaret
Pazar işleyişine hizmet eden ticari faaliyet
Finans, bankacılık, sigorta ve ilgili faaliyet
Yönetim
%
14258 100
13 0,1
1023 7,2
475 3,3
1072 7,5
703 4,9
241 1,7
275 1,9
1557 10,9
51 0,4
758 5,3
501 3,5
95 0,7
50 0,4
5290 37,1
792 5,6
127 0,9
9 0,1
FEDERAL BÖLGELER :
KUZEY-BATI
St.Petersburg
Leningrad bölgesi
MERKEZİ
Moskova
Moskova bölgesi
Lipetsk bölgesi
GÜNEY
Krasnodar bölgesi
Volgograd bölgesi
Rostov-on Don bölgesi
VOLGA
Tatarstan Cumh.
Samara bölgesi
Perm bölgesi
1.789,1 12,5
1171,4 8,2
327,0 2,3
6.469,8 45,4
5.654,0 39,7
372,7 2,6
81,3 0,6
985,6 6,9
793,4 5,6
82,8 0,6
84,0 0,6
1.220,0 8,6
651,0 4,6
260,4 1,8
97,6 0,7
URAL
Çelyabinsk bölgesi
Sverdlovsk bölgesi
Tyumen bölgesi
SİBİRYA
Omsk bölgesi
Novosibirsk bölgesi
İrkutsk bölgesi
UZAK DOĞU
Sahalin bölgesi
Saha-Yakutiya Cumh.
Primorsky Bölgesi
1.800,1 12,6
767,1 5,4
747,8 5,2
284,4 2,0
1.226,3 8,6
925,2 6,5
103,9 0,7
101,1 0,7
766,8 5,4
388,9 2,7
144,5 1,0
108,5 0,8
Kaynak: T.C Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği
Yukarıdaki tablonun incelenmesinden de görüleceği üzere, 2001 yılında, yabancı sermaye
yatırımlarının önemli bölümü 5.290 milyon $ ile ticaret sektöründe yoğunlaşmıştır. Bunu,
1.557 milyon $ ile gıda sektörü, 1.072 milyon $ ile demirli metaller, 1.023 milyon $ ile petrol
ve gaz sektörü izlemektedir.
Özellikle Ağustos 1998 krizinden sonra rublenin devalue edilmesi, yabancı gıda
firmalarının Rus pazarına dışarıdan mal satmalarını zorlaştırmış ve üretimin içeride
yapılmasını çok daha cazip hale getirmiştir. Ancak, gıda sektöründe yabancı yatırımlar
krizden önce de başlamış bulunuyordu.
2001 yılında Rusya Federasyonu’nda gerçekleştirilen yabancı sermaye yatırımlarının
%37,1’ini, ticaret/catering, %10,9’unu gıda sektörü, %7,5’ini demirli metaller, %7,2’sini ise
enerji sektörü (petrol ve gaz) oluşturmaktadır.
1997 ve 1998 yıllarında yabancı sermaye yatırımlarının %59’u Moskova Bölgesi ve
çevresinde yoğunlaşmıştır. 1999 yılında ise yabancı sermaye yatırımlarının diğer bölgelere
kaydığı görülmektedir. Özellikle, Batı Sibirya, Uzak-Doğu Bölgesi ve Kuzey-Batı Bölgesine
kaymıştır.
2001 yılında da en çok yabancı sermaye yatırımı 5,6 milyar $ ile Moskova’da
gerçekleştirilmiştir. Aynı yılda yüksek miktarda yabancı sermaye yatırımlarının
gerçekleştirildiği diğer bölgeler ise şöyledir: St. Petersburg (1.1 milyar $), Omsk Bölgesi
(925,2 milyon $), Krasnodar Bölgesi (793,4 milyon $), Çelyabinsk Bölgesi (767,1 milyon
$), Sverdlovsk Bölgesi (747,8 milyon $), Tataristan Cumhuriyeti (651 milyon $).
DIŞ TİCARETİ
1993-2001 yılları arasında Rusya Federasyonu’nun dış ticaretine ilişkin tablo aşağıda yer
almaktadır. Milyar $
Bavul ticareti ve
BDT dahil
İhracat
İthalat
Hacim
Denge
1993
1994
1995
1996
1997
59.6 68.1 81.3 88.4 87.9
44.3 50.5 60.9 61.5 67.6
103.9 118.6 142.2 149.9 155.5
15.3 17.6 20.4 26.9 20.3
Kaynak: T.C. Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği
1998
1999
2000
2001
74 74.7 105,2 103,0
59 41,0 44,2 53,4
133 115.7 149,4 156,4
15 33.7 61,0 49,6
1998 yılında görülen kriz neticesinde Rusya Federasyonu’nun 1998 yılındaki ihracatı, 1997
yılına göre %15,8 oranında azalarak 74 milyar $, ithalatı ise bir önceki yıla göre %12,7
oranında azalarak 59 milyar $ olarak gerçekleşmiştir.
1999 yılı ihracatı, bir önceki yıla göre %0,1 oranında artarak 74.7 milyar $, ithalatı ise %31
oranında azalarak 41 milyar $ olmuştur.
2000 yılı ihracatı 1999 yılına göre %41 oranında artarak 105,2 milyar $, ithalatı ise %8
oranında artarak 44,2milyar $ olarak gerçekleşmiştir.
2001 yılı ihracatı ise 2000 yılına göre %2 oranında azalarak 103 milyar $, ithalatı ise %21
oranında artarak 53,4 milyar $ düzeyinde gerçekleşmiştir.
2001 yılı dış ticaret hacmi bir önceki yıla göre %5 oranında bir artışla son on yılın en üst
seviyesi olan 156,4 milyar $’a ulaşmıştır.
2001 yılı dış ticaret değerleri dikkate alındığında, belli başlı ticari ortakları aşağıdaki
tabloda gösterilmektedir.
Rusya Federasyonu Dış Ticaretinde İlk On Ülke (2001) Bavul Ticareti Hariç
İhracat
Ülkeler
Milyon $
1 Almanya
9.234
2 İtalya
7.423
3 Çin
5.650
4 Ukrayna
5.269
5 Beyaz Rusya
5.249
6 Hollanda
5.110
7 İngiltere
4.315
8 ABD
4.193
9 Polonya
4.156
10 Türkiye
3.215
GENEL TOPLAM 102.653
%
9,2
7,4
5,6
5,2
5,2
5,1
4,3
4,2
4,1
3,2
İthalat
Ülkeler
Milyon $ %
Almanya
5.703 13,8
Beyaz Rusya
3.941 9,6
Ukrayna
3.820 9,3
ABD
3.150 7,6
Kazakistan
1.985 4,8
İtalya
1.740 4,2
Çin
1.608 3,9
Fransa
1.514 3,7
Finlandiya
1.236 3,0
İngiltere
978 2,4
41.237
Kaynak: T.C Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği
İhracatta Almanya 9,2 milyar $ ile birinci sırada yer almaktadır. Bunu sırasıyla 7,4 milyar $
ile İtalya, 5,6 milyar $ ile Çin, 5,2 milyar $ ile Ukrayna, 5,2 milyar $ ile Beyaz Rusya, 5,1
milyar $ ile Hollanda ve 4,3 milyar $ ile İngiltere izlemektedir.
İthalatta ise Almanya 5,7 milyar $ ile ihracatta olduğu gibi yine birinci sırada yer
almaktadır. Bunu sırasıyla 3,9 milyar $ ile Beyaz Rusya, 3,8 milyar $ ile Ukrayna, 3,1
milyar $ ile A.B.D, 1,9 milyar $ ile Kazakistan, 1,7 milyar $ ile İtalya izlemektedir.
1990 yılında Rusya’nın ihracatının %70’i diğer Sovyet Cumhuriyetlerine yönelikti. İthalatın
ise %47’si bu Cumhuriyetlerden gerçekleştirilmekteydi. Batı ile ticaret sınırlı olup,
sözkonusu ticaret şekli imalat sanayi mallarının, hammaddeler ile takasına
dayanmaktaydı. Bu durum, Sovyetler Birliği’nin çöküşüyle temelden değişmiştir. İşletmeler
arasındaki ödeme problemleri, ruble bölgesinin ortadan kaldırılarak ticarette serbest dövize
geçilmesi, BDT ülkeleri arasındaki ticareti olumsuz yönde etkilemiştir. BDT dışı ülkelerle
olan ticaret artmıştır. 2001 yılında BDT ülkelerinin, Rusya Federasyonu’nun toplam ticaret
hacmi içindeki payı %18,6 iken, BDT dışı ülkelerin payı %81,4’tür.
İhracat
Rusya Federasyonu’nun 1999 yılı ihracatı 74,7 milyar $ olarak gerçekleşmiştir. 2000 yılı
ihracatı, bir önceki yıla göre %41 oranında artarak 105,2 milyar $ olmuştur. İhracattaki bu
artış petrol, gaz ve metal fiyatlarındaki artıştan kaynaklanmaktadır. Mevcut durum,
Rusya’nın ihracat performansının arttığını veya ihracattaki mal kompozisyonunda bir
gelişme olduğunu göstermemektedir. Rusya Federasyonu ihracatı belli mal gruplarına
dayalı olup, dış etkenlere bağımlı durumdadır.
2001 yılı ihracatı ise, 2000 yılına göre %2 oranında azalarak 103 milyar $ düzeyinde
gerçekleşmiştir. Küresel boyutta görülen ekonomik yavaşlama ve dünya piyasalarında
gerileyen petrol fiyatları ihracat gelirlerini olumsuz etkilemiştir.
1997-2000 dönemine ait belli başlı ürünlerin, ihraç miktar ve değerlerini gösterir tablo
aşağıda yer almaktadır.(Bavul Ticareti Hariç) (Milyon Dolar)
ÜRÜNÜN ADI
TOPLAM
BDT dışı ülkeler
BDT ülkeleri
Kömür
BDT dışı
BDT
Ham petrol
BDT dışı
BDT
Petrol ürünleri
BDT dışı
BDT
Doğal gaz
BDT dışı
BDT
Yuvarlak ağaç
BDT dışı
BDT
Kereste
BDT dışı
BDT
Kontrplak
BDT dışı
BDT
Kağıt hamuru
BDT dışı
BDT
Demirli metaller
BDT dışı
BDT
Pik demir
BDT dışı
BDT
Demir alaşımları
BDT dışı
1997
DEĞER
86078,3
69473,4
16604,9
823,7
697,5
126,2
14772,5
13016,5
1756,0
7173,4
6759,6
413,8
16419,4
10706,8
5712,6
1016,9
1003,7
13,2
653,0
595,2
57,8
211,9
204,5
7,4
382,8
362,8
20,0
6427,8
6082,1
345,7
311,8
297,9
13,9
284,3
273,6
1998
DEĞER
72537,5
58936,8
13600,7
626,4
491,2
135,1
10275,5
8790,0
1485,5
4246,1
3880,3
365,8
13346,5
9023,9
4322,6
937,4
928,7
8,6
543,4
497,9
44,5
229,9
224,2
5,8
366,1
348,1
18,0
4763,8
4464,1
299,8
271,6
255,7
15,9
250,9
239,0
1999
DEĞER
72954,0
62256,0
10698,0
453,6
349,7
103,9
14088,6
12810,7
1277,9
4712,1
4364,6
347,5
11351,9
1202,2
1194,2
8,0
628,4
606,9
21,5
234,5
231,1
3,4
390,6
364,3
26,3
4469,7
3885,0
584,7
203,1
185,5
17,5
228,9
215,3
2000
DEĞER
1027963,0
89067,9
13728,4
1142,9
951,9
191,0
25319,0
22959,1
2359,6
10769,3
10011,6
757,7
16644,1
1336,7
1327,7
9,1
735,6
706,3
29,3
221,1
217,8
4,2
595,1
575,4
19,8
6654,9
6009,9
645,0
309,3
287,0
22,3
255,6
238,9
BDT
10,7
Bakır
1124,1
BDT dışı
1121,5
BDT
2,6
Nikel
1495,2
BDT dışı
1491,4
BDT
3,8
Aluminyum
3795,3
BDT dışı
3789,0
BDT
6,3
Makineler ve ulaştırma ekipmanları
8548,6
BDT dışı
5598,7
BDT
2994,9
Kaynak:T.C. Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği
11,9
912,4
910,8
1,6
1102,0
1100,5
1,5
3786,7
3779,6
7,1
7644,6
5760,5
1884,1
13,6
907,3
902,5
4,9
1118,5
1115,7
2,8
3603,9
3590,4
13,5
7847,1
5953,6
1893,5
16,7
1753,6
1736,6
17,0
1698,3
1690,7
7,6
4142,0
4122,0
19,7
9160,3
6825,1
2335,2
Rusya ihracatının %52,8’ini enerji ve ham petrol, %18’ini metal, %8,9’unu makina ve
teçhizat, %2,5’ini kereste ve kağıt oluşturmaktadır.
2001 yılına ait belli başlı ürünlerin, ihraç miktar ve değerlerini gösterir tablo ise aşağıda yer
almaktadır.
2001/ 2000 değişim oranları
(%)
2001
ÜRÜNÜN ADI
Miktar
Değer
Milyon $
Birim Fiyatı
(S)
Değer
Miktar
Birim Fiyatı
TOPLAM
100652.7
97.7
104.2
93.8
BDT dışı
86212.5
96.6
103.4
93.4
BDT
14440.2
104.6
108.8
96.1
Hububat (bin ton)
1683.5
149.5
88.8
215.2
283.3
76.0
Kalsiyum Fosfat (bin ton)
3301.2
133.1
40.3
83.2
81.4
102.2
Cevher (bin ton)
23624.5
324.8
13.7
107.0
122.9
87.1
Kömür (bin ton)
47596.4
1405.8
29.5
120.6
107.6
112.1
159736.8
24288.4
152.1
96.1
110.5
87.0
Petrol ürünleri (bin ton)
70795.7
10314.4
145.7
94.3
112.9
83.5
Doğal gaz (milyon m3)
Elektrik (milyon KWt-h)
180866.7
19563.6
17765.6
306.6
98.2
15.7
106.7
120.5
9.3
129.3
114.4
93.2
Amonyak (bin ton)
Potasyum gübre (bin ton)
2813.4
5995
244.0
460.9
86.7
76.9
85.0
113.2
95.6
127.6
88.9
88.7
Nitrojen gübre (bin ton)
9346.2
583.8
62.5
107.9
100.3
107.6
Diğer gübreler (bin ton)
6422.6
638.3
99.4
99.0
101.8
97.2
379.3
338.5
892.4
102.2
106.4
96.1
37523.4
1705.2
45.4
127.1
121.8
104.4
…
723.4
…
97.9
…
…
1026.2
243.2
237.0
109.4
105.0
104.2
Ham petrol (bin ton)
Sentetik kauçuk (bin ton)
Yuvarlak ağaç (bin. 000 cub. m)
Kereste
Kontrplak (bin m3)
Kağıt hamuru (bin ton)
1777.5
532.9
299.8
89.4
106.0
84.3
Gazete kağıdı (bin ton)
1170.4
499.7
426.9
107.5
100.2
107.3
..
6092.5
…
90.5
…
…
6031.3
533.0
88.4
172.6
163.4
105.6
371.2
223.5
602.1
90.0
87.1
104.4
Hadde ürünler
…
3449.3
…
98.9
Bakır (bin ton)
Nikel (bin ton)
597.3
188.9
878.9
1069.9
1472
5664
81.1
62.8
92.5
95.7
87.7
65.6
3081.8
3629.5
178
87.3
96.2
90.7
…
10354.1
…
114.1
…
…
Demirli metaller
Pik demir (bin ton)
Demirdışı alaşımlar (bin ton)
Aluminyum (bin ton)
Makinalar ve ulaştırma
ekipmanları
İthalat
Rusya Federasyonu’nun 1999 yılı ithalatı bir önceki yıla göre %31 oranında azalarak 41
milyar $ olarak gerçekleşmiştir. 2000 yılı ithalatı 1999 yılı ithalatına göre %8 oranında
artarak 44,2 milyar $ olmuştur. Bu rakamlardan da anlaşılacağı üzere, ithalat hacminde bir
gelişme görülmemektedir. Hane gelirindeki iyileşmeye ve rublenin değerlenmesine
rağmen, ithalatta bir gelişme olmamıştır. Bu durum, halen ithal ikamesi etkisinin geçerli
olduğunu ve tüketicinin yerli ürünler kullanmaya devam ettiğini göstermektedir. 2001 yılı
ithalatı ise bir önceki yıla göre %21 oranında artarak 53,4 milyar $ düzeyinde
gerçekleşmiştir.
1997-2000 döneminde Rusya Federasyonu tarafından ithal edilen belli başlı ürünlerin
miktar ve değerlerine ilişkin bilgiler aşağıda yer almaktadır
Bavul Ticareti Hariç (MilyonDolar)
1997
ÜRÜNÜN ADI
DEĞER
TOPLAM
52942,0
BDT dışı ülkeler
38908,1
BDT ülkeleri
14033,9
Dondurulmuş et
1413,3
BDT dışı
1004,4
BDT
408,9
Dondurulmuş tavuk eti
815,9
BDT dışı
809,1
BDT
6,8
Tereyağ
316,2
BDT dışı
259,5
BDT
56,7
Narenciye
191,1
BDT dışı
177,2
BDT
13,9
Ayçiçek yağı
204,9
BDT dışı
180,1
BDT
24,8
1998
DEĞER
44078,2
32791,2
11287,0
1114,3
876,2
238,2
581,2
562,2
18,9
186,7
128,4
58,3
164,4
157,2
7,2
149,2
121,2
27,9
1999
DEĞER
30964,3
22612,3
8352,0
986,6
772,6
214,0
161,6
152,9
8,7
87,9
46,9
41,0
112,8
108,9
3,9
174,1
106,3
67,8
2000
DEĞER
33769,0
22170,9
11598,1
594,2
364,5
229,7
375,9
362,3
13,6
106,3
31,7
74,6
134,8
124,7
10,2
88,4
24,5
63,9
Konserve et
BDT dışı
BDT
Ham şeker
BDT dışı
BDT
Beyaz şeker
BDT dışı
BDT
Çikolata
BDT dışı
BDT
Meşrubat
BDT dışı
BDT
Sigaralar
BDT dışı
BDT
İlaçlar
BDT dışı
BDT
Ayakkabı (Deri)
BDT dışı
BDT
Demirli metaller
BDT dışı
BDT
Borular
BDT dışı
BDT
Makineler ve ekipman
BDT dışı
BDT
Mobilya
BDT dışı
BDT
192,7
117,1
106,4
59,5
86,3
57,7
853,3 1089,7
806,3 1082,4
47,0
7,3
389,1
192,5
128,0
105,7
261,1
86,9
159,0
122,5
139,1
89,4
19,9
33,1
1090,6
831,9
482,2
390,4
608,4
441,5
709,2
726,2
648,6
686,0
60,6
40,2
1606,8 1279,2
1531,0 1198,0
75,8
81,1
278,9
131,8
181,1
54,2
97,8
77,6
790,3
769,8
241,9
218,8
548,4
551,0
888,1
611,7
265,2
190,1
622,9
421,6
18446,7 15605,9
14996,1 12789,4
3450,6 2816,5
735,9
444,1
485,3
262,3
250,6
181,8
47,1
60,0
12,5
16,9
34,6
43,1
1133,6
690,2
1131,9
690,2
1,7
0,0
103,6
129,6
17,2
64,7
86,4
64,8
62,7
73,8
33,7
73,8
29,0
0
355,7
419,0
145,6
170,3
210,0
248,7
254,2
167,5
213,3
131,8
40,9
35,7
811,7 1148,9
763,0 1089,6
48,7
59,3
51,7
90,9
25,1
44,8
26,5
46,2
468,5
695,2
115,3
121,3
353,2
573,9
530,7
573,1
346,3
235,6
184,4
337,5
9940,2 10571,8
7881,7 8028,0
2058,5 2543,0
225,9
278,4
117,5
153,4
108,4
124,9
Kaynak: T.C Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği
Yukarıdaki tablonun incelenmesinden de görüleceği üzere, Rusya Federasyonu’nun ithal
ettiği önemli ürünler, makinalar ve ekipman, ilaçlar, ham şeker, dondurulmuş et, borular,
demirli metaller, mobilya, meşrubat, sigaralar ve diğer gıda maddeleridir.
2001 yılında Rusya Federasyonu tarafından ithal edilen belli başlı ürünlerin miktar ve
değerlerine ilişkin bilgiler aşağıda yer almaktadır
2001
ÜRÜNÜN ADI
Miktar
TOPLAM
BDT dışı
BDT
Dondurulmuş et (bin
ton)
Dondurulmuş tavuk eti
(bin ton)
Dondurulmuş balık (bin
ton)
Süt tozu (bin ton)
Tereyağ (bin ton)
Narenciye (bin ton)
Kahve (bin ton)
Çay
Buğday (bin ton)
Arpa (bin ton)
Ayçiçek yağı (bin ton)
Konserve et (bin ton)
Ham şeker (bin ton)
Beyaz şeker (bin ton)
Çıkolata
Meşrubat
Sigaralar
İlaçlar
Pamuk (bin ton)
Cihazlar
Deri ayakkabı (milyon
çift)
Demirli metaller
Çelik boru (bin ton)
Makina ve ekipman
Kömür (bin ton)
Ham petrol (bin ton)
Petrol ürünler (bin ton)
Mobilya
Değer
(milyon
$)
41237.0
30121.2
11115.8
2001/ 2000 değişim oranları
(%)
Birim
fiyatı($)
Değer
Miktar
Birim fiyatı
121.7
135.2
95.2
129.1
142.9
101.8
94.3
94.6
93.5
861.1
904.8
1050.7
152.1
165.6
91.8
1342.1
738.9
50.6
196.6
193.4
101.7
416.9
184.3
442.1
147.3
127.4
115.6
85.4
136.1
551.1
21.4
152.1
915.1
277.4
180.9
25.1
5376.4
272.9
136.7
…
…
…
335.4
…
14.0
99.3
159.5
160.6
32.0
202.5
101.8
33.4
89.8
37.9
1199.8
89.8
155.5
557.2
109.2
1612.2
332.4
370.6
206.6
1162.8
1171.9
291.4
1495.3
1331.4
111.2
336.7
496.4
1510.0
223.2
329.1
1137.5
…
…
…
991.1
…
14.8
111.4
162.1
118.8
100.0
95.8
36.6
43.7
101.1
107.7
73.8
64.6
147.8
132.1
65.2
139.7
87.3
162.1
227.2
155.5
192.1
116.3
104.3
89.2
34.8
67.9
120.3
95.7
118.3
58.4
153.7
…
…
…
113.1
…
195.5
71.6
84.4
102.2
95.9
107.4
105.2
64.4
84.0
112.5
146.9
110.6
96.2
…
…
…
77.2
…
116.2
…
946.3
…
27819.7
5033.1
308.3
…
732.8
591.9
14031.8
177.6
456.1
140.9
377.7
…
625.5
…
6.4
90.6
457.0
…
105.1
103.2
131.7
158.4
74.0
96.8
135.4
…
89.0
…
109.0
85.4
78.0
…
…
116.0
…
145.3
86.7
124.1
…
Bavul Ticareti
Milyar $
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Bavul Ticareti İhracat
0.8
1.3
1.5
1.8
1.1
1.4
2.3
2.4
İthalat
11.9 14.4 16.1 14.7
13 10.1 10.5 12.1
Hacim 12.7 15.7 17.6 16.5 14.1 11.5 12.8 14.5
Kaynak: T.C Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği
Bavul ticareti 1998 yılına kadar artan bir seyir izlerken, 1998 yılında bir önceki yıla göre
%14.5 oranında azalarak 14.1 milyar $ olarak gerçekleşmiştir. 1999 yılında da bavul
ticareti bir önceki yıla göre %18.4 oranında azalarak 11.5 milyar $ olmuştur. 2000 yılında
ise 1999 yılına göre bavul ticareti %11 oranında artarak 12.8 milyar $ düzeyinde
gerçekleşmiştir. 2001 yılında ise bavul ticareti bir önceki yıla göre %13 oranında artarak
14.5 milyar $ olarak gerçekleşmiştir. Bu kapsamda yapılan ithalat miktarı 12.1 milyar $,
ihracat ise 2.4 milyar $’dır.
Diğer taraftan Rusya Federasyonu’nun;
Beyaz Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, ve Tacikistan ile gümrük birliği anlaşması,
BDT ülkeleri ile serbest ticaret anlaşması, bulunmaktadır.
Avrupa Birliği ile Şubat 1996’dan geçerli olmak üzere ortaklık ve işbirliği anlaşması
vardır.
- Dünya Ticaret Örgütüne üyelik müzakereleri sürmektedir.
Dış Ticaret Düzenlemeleri
Gümrük Vergileri
Rusya Federasyonu’nca ithal edilen mallar meri mevzuat gereğince gümrük vergisine
tabidir. Fasıllar itibarıyla sözkonusu gümrük vergilerine ilişkin bilgiler aşağıda
gösterilmektedir.
Rusya Federasyonu'nda Ithalatta Uygulanan Gümrük Vergisi Oranlari
G.T.i.P Madde ismi
1. FASIL Canlı hayvanlar
2. FASIL Etler ve yenilen sakatat
3. FASIL Balıklar, kabuklu hayvanlar, yumuşakçalar ve suda yaşayan diğer
omurgasız hayvanlar
4. FASIL Süt ürünleri;kuş ve kümes hayvanlarının yumurtaları; tabii bal;
tarifenin başka yerinde belirtilmeyen veya yer almayan yenilebilir hayvansal
menşeli ürünler
5. FASIL Tarifenin başka yerinde belirtilmeyen veya yer almayan hayvansal
menşeli ürünler
6. FASIL Canlı ağaçlar ve diğer bitkiler; yumrular,kökler ve benzerleri; kesme
çiçekler ve süs yaprakları
7. FASIL Yenilen sebzeler ve bazı kök ve yumrular
8. FASIL Yenilen meyvalar ve yenilen sert kabuklu meyvalar; turunçgillerin ve
kavunların ve karpuzların kabukları
9. FASIL Kahve, çay, paraguay çayı ve baharat
10. FASIL Hububat
Gümrük Vergisi
(% veya ECU)
%5
% 15
% 10
% 15
% 10
*
% 15
% 10
%5
%5
11. FASIL Değirmencilik ürünleri; malt;nişasta; inülin; buğday gluteni
12. FASIL Yağlı tohum ve meyvalar;muhtelif tane tohum ve meyvalar;
sanayiide ve tıpta kullanılan bitkiler;saman ve kaba yem
13. FASIL Lak; sakız; reçine ve diğer bitkisel özsu ve hülasalar
14. FASIL Örülmeye elverişli bitkisel maddeler; tarifenin başka yerinde
belirtilmeyen veya yer almayan bitkisel ürünler
15. FASIL Hayvansal ve bitkisel katı ve sıvı yağlar ve bunların parçalanma
ürünleri; hazır yemeklik katı yağlar; hayvansal ve bitkisel mumlar
16. FASIL Et, balık, kabuklu hayvanlar, yumuşakçalar veya diğer su
omurgasızlarının müstahzarları
18. FASIL Kakao ve kakao müstahzarları
19. FASIL Hububat, un, nişasta veya süt müstahzarları; pastacılık ürünleri
20. FASIL Sebzeler, meyvalar, sert kabuklu meyvalar ve bitkilerin diğer
kısımlarından elde edilen müstahzarlar
21. FASIL Yenilen çeşitli gıda müstahzarları
22. FASIL Meşrubat, alkollü içkiler ve sirke
23. FASIL Gıda sanayiinin kalıntı ve döküntüleri; hayvanlar için hazırlanmış
kaba yemler
24. FASIL Tütün ve tütün yerine geçen işlenmiş maddeler
25. FASIL Tuz; kükürt; topraklar ve taşlar; alçılar, kireçler ve çimento
26. FASIL Metal cevherleri, cüruf ve kül
27. FASIL Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların damıtılmasından elde
edilen ürünler; bitümenli madenler; mineral mumlar
28. FASIL Anorganik kimyasallar;kıymetli metallerin, radyoaktif elementlerin,
nadir toprak metallerinin ve izotoplarının organik veya anorganik bileşikleri
29. FASIL Organik kimyasal ürünler
30. FASIL Eczacılık ürünleri
31. FASIL Gübreler
32. FASIL Debagatte ve boyacılıkta kullanılan hülasalar; taneler ve türevleri;
boyalar, pigmentlerve diğer boyayıcı maddeler; müstahzar boyalar ve
vernikler; macunlar; mürekkepler
33. FASIL Uçucu yağlar ve rezinoitler; parfümeri, kozmetik veya tuvalet
müstahzarları
34. FASIL Sabunlar,yüzeyaktif organik maddeler, yıkama müstahzarları,
yağlama müstahzarları,suni mumlar,müstahzar mumlar, temizleme veya
bakım müstahzarları, ışık temini için kullanılan her türlü mumlar ve benzerleri,
model yapmaya mahsus her türlü patlar,dişçi mumları ve alçı esaslı dişçilik
müstahzarları
35. FASIL Albüminoid maddeler; değişikliğe uğramış nişasta esaslı ürünler;
tutkallar; enzimler
36. FASIL Barut ve patlayıcı maddeler;pirotekni mamulleri; kibritler, piroforik
alaşımlar;ateş alıcı maddeler
37. FASIL Fotoğrafçılıkta veya sinemacılıkta kullanılan eşya
38. FASIL Muhtelif kimyasal maddeler
39. FASIL Plastikler ve mamulleri
40. FASIL Kauçuk ve kauçuktan eşya
41. FASIL Ham postlar, deriler (kürkler hariç) ve köseleler
42. FASIL Deri eşya; saraciye eşyası ve eyer ve koşum takımları; seyahat
eşyası, el çantaları ve benzeri mahfazalar; hayvan bağırsağından mamul
eşya (ipek böceği guddesi hariç)
43. FASIL Postlar, kürkler ve taklit kürkler; bunların mamulleri
44. FASIL Ağaç ve ahşap eşya; odun kömürü
45. FASIL Mantar ve mantardan eşya
46. FASIL Hasırdan, sazdan veya örülmeye elverişli diğer maddelerden
mamuller; sepetçi ve hasırcı eşyası
47. FASIL Odun veya diğer lifli selülozik maddelerin hamurları; kağıt veya
% 10
%5
%5
% 15
% 15
% 15
%5
% 15
% 20
% 15
*
%5
*
%5
%5
%5
%5
%5
% 10
% 10
%5
*
% 15
%5
% 30
% 10
%5
*
%5
%5
*
*
% 20
%5
% 25
%15
kartondan döküntü, kırpıntı ve hurdalar
48. FASIL Kağıt ve karton; kağıt hamurundan,kağıttan veya kartondan eşya
49. FASIL Basılı kitaplar,gazeteler,resimler ve baskı sanayiinin diğer
mamulleri; el ve makina yazısı metinler ve planlar
50. FASIL İpek
51. FASIL Yapağı ve yün, ince veya kaba hayvan kılı; at kılından iplik ve
dokunmuş mensucat
52. FASIL Pamuk
53. FASIL Dokumaya elverişli diğer bitkisel lifler;kağıt ipliği ve kağıt ipliğinden
dokunmuş mensucat
54. FASIL Sentetik ve suni filamentler
55. FASIL Sentetik ve suni devamsız lifler
56. FASIL Vatka, keçe ve dokunmamış mensucat; özel iplikler; sicim,kordon,
ip halat ve bunlardan mamul eşya
57. FASIL Halılar ve diğer dokumaya elverişli maddelerden yer kaplamaları
Özel dokunmuş mensucat; tufte edilmiş dokumaya elverişli mensucat;
dantela; duvar halıları; şeritçi ve kaytancı eşyası;
59. FASIL Emdirilmiş, sıvanmış, kaplanmış veya lamine edilmiş dokumaya
elverişli mensucat;dokumaya elverişli maddelerden teknik eşya
60. FASIL Örme eşya
61. FASIL Örme giyim eşyası ve aksesuarı
62. FASIL Örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarı
63. FASIL Dokumaya elverişli maddelerden diğer hazır
eşya;takımlar;kullanılmış giyim eşyası ve dokumaya elverişli maddelerden
kullanılmış eşya; paçavralar
64. FASIL Ayakkabılar,getrler,tozluklar ve benzeri eşya;bunların aksamı
65. FASIL Başlıklar ve aksamı
66. FASIL Şemsiyeler,güneş şemsiyeleri, bastonlar,iskemle bastonlar,
kamçılar, kırbaçlar ve bunların aksamı
67. FASIL Hazırlanmış ince ve kalın kuş tüyleri ve bunlardan eşya; yapma
çiçekler;insan saçından eşya
68. FASIL Taş, alçı, çimento, amyant, mika ve benzeri maddelerden eşya
69. FASIL Seramik mamulleri
70. FASIL Cam ve cam eşya
71. FASIL Tabii veya kültür inciler, kıymetli veya yarı kıymetli taşlar, kıymetli
metaller, kıymetli metallerle kaplama metaller ve bunlardan mamul eşya;taklit
mücevherci eşyası; metal paralar
72. FASIL Demir ve çelik
73. FASIL Demir veya çelikten eşya
74. FASIL Bakır ve bakırdan eşya
75. FASIL Nikel ve nikelden eşya
76. FASIL Aluminyum ve aluminyumdan eşya
78. FASIL Kurşun ve kurşundan eşya
79. FASIL Çinko ve çinkodan eşya
80. FASIL Kalay ve kalaydan eşya
81. FASIL Diğer adi metaller; sermetler;bunlardan eşya
82. FASIL Adi metallerden aletler,bıçakcı eşyası ve sofra takımları;adi
metallerden bunların aksam ve parçaları
83. FASIL Adi metallerden çeşitli eşya
84. FASIL Nükleer reaktörler, kazanlar, makinalar,mekanik cihazlar ve aletler
85. FASIL Elektrikli makina ve cihazlar ve bunların aksam ve parçaları; ses
kaydetmeye ve kaydedilen sesi tekrar vermeye mahsus cihazlar;televizyon
görüntü ve seslerinin kaydedilmesine ve kaydedilen görüntü ve sesin tekrar
verilmesine mahsus cihazlar ve bunların aksam, parça ve aksesuarı
% 15
% 15
%5
% 20
% 20
%5
% 10
%10
%5
% 30 (en az 0,75
ECU/m2)
% 25
%5
% 10
% 30
% 30
% 30
*
%20
% 20
% 20
% 15
% 25
% 15
% 30
%5
% 20
%5
*
*
%5
%5
%5
% 15
*
% 25
% 10
% 10
86. FASIL Demiryolu ve benzeri hatlara ait taşıtlar ve malzemeler ve bunların
aksam ve parçaları; her türlü mekanik (elektromekanik olanlar dahil) trafik
sinyalizasyon cihazları
87. FASIL Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler, motosikletler ve diğer
kara taşıtları; bunların aksam, parça ve aksesuarı
88. FASIL Hava taşıtları,uzay taşıtları ve bunların aksam ve parçaları
89. FASIL Gemiler ve suda yüzen taşıt ve araçlar
90. FASIL Optik alet ve cihazlar,fotoğraf,sinema,ölçü,kontrol ayar alet ve
cihazları, tıbbi veya cerrahi alet ve cihazlar;bunların aksam,parça ve
aksesuarı
91. FASIL Saatler ve bunların aksam ve parçaları
92. FASIL Müzik aletleri; bunların aksam, parça ve aksesuarı
93. FASIL Silahlar ve mühimat; bunların aksam, parça ve aksesuarı
94. FASIL Mobilyalar, tıpta veya cerrahide kullanılan mobilyalar, yatak
takımları ve benzeri doldurulmuş eşya;tarifenin başka yerinde belirtilmeyen
veya yer almayan aydınlatma cihazları; reklam lambaları,ışıklı tabelalar, ışıklı
isim plakaları ve benzerleri;prefabrik yapılar
95. FASIL Oyuncaklar, oyun ve spor malzemeleri; bunların aksam,parça ve
aksesuarı
96. FASIL Çeşitli mamul eşya
97. FASIL Sanat eserleri, kolleksiyon eşyası ve antikalar
% 10
*
% 30
% 30
% 15
% 20
%5
% 30
% 30
% 15
% 20
Muaf
Malların gümrük değeri genel olarak ithal edilen malların CIF bedelidir. Gümrük
mevzuatına göre, gümrük işlemleri bir ay içerisinde sonuçlandırılmalıdır. Gümrüklerce ithali
uygun görülmeyen mallar menşe ülkeye gönderilmektedir.
Preferans Sistemi (GSP)
Rusya Federasyonu gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelerden yapılan ithalatta preferans
sistemi uygulamaktadır.
Sözkonusu sistem çerçevesinde, belirtilen listede yer alan, ancak az gelişmiş ülkelerden
gelen mallar gümrük vergisinden muaf, gelişmekte olan ülkelerden ithal edilen mallar ise
mevcut gümrük vergilerinden %25 oranında indirimli olarak ülkeye ithal edilmektedir.
Ülkemiz bu sistemde gelişmekte olan ülke statüsünde yer almakta ve %25 oranında
gümrük vergisi indiriminden yararlanmaktadır. Preferans sistemine tabi olan mal listesi
aşağıda yer almaktadır.Bunların dışında, Rusya Federasyonu ile arasında MFN statüsü
tanınmasına ilişkin bir anlaşma bulunmayan ülkelere, mevcut gümrük vergisi tarifesinin iki
katı vergi uygulanmaktadır. RF ile arasında MFN anlaşması olan, ancak, gelişmiş
ülkelerden gelen mallar mevzuatta belirtilen gümrük vergilerine tabidir.
Tercihli gümrük vergisi sisteminden yararlanacak ülkelerden yapılan ithalatta, malın
orijininin belirlenmesi amacıyla, gümrük işlemleri sırasında menşe şahadetnamesinin
(Form A) ibraz edilmesi gerekmektedir. Menşe şahadetnameleri ise ülkemizde Ticaret ve
Sanayi Odalarınca tasdik edilmektedir.
GTİP
02
03
Hariç:
0305
04
05
06
07
08
MALIN TANIMI*
Etler ve yenilen sakatat
Balıklar, kabuklu hayvanlar vb.
Somon balığı , Mersin balığı ve bunlardan havyar
Süt ürünleri, kuş ve kümes hayvanlarının yumurtaları, tabii bal vb.
Tarifenin başka yerinde belirtilmeyen hayvansal menşeli ürünler
Canlı ağaçlar ve diğer bitkiler, yumrular vb. kesme çiçekler ve süs yaprak
Yenilen sebzeler ve bazı kök ve yumrular
Yenilen meyvalar ve yenilen sert kabuklu meyvalar, turunçgillerin ve kavunların
kabukları
09
1006
11
12
13
14
15
Hariç:
1509
1517 ila 152200
16
1801 00 000
1802 00 000
20
Hariç:
200110 000
2009 50
2009 70
2103
2104
2401
25
Hariç:
2501 00 910
2529 21 000
2529 22 000
26
3003
32
3301, 3302
3402
35
3923
4001
4403 41 000, 4403
49
4407 24 ila 4407 29
4420
4421
45
46
Kahve, çay, paraguay çayı ve baharat
Pirinç
Değirmencilik ürünleri, malt, nişasta, buğday glüteni, inülin
Yağlı tohum ve meyvalar, muhtelif tane, tohum ve meyvalar, sanayide ve tıpta
kullanılan bitkiler, saman ve kaba yem
Lak, sakız, reçine ve diğer bitkisel özsu ve hülasalar
Örülmeye elverişli bitkisel maddeler, tarifenin başka yerinde belirtilmeyen bitkisel
ürünler
Hayvansal ve bitkisel katı ve sıvı yağlar ve bunların parçalanma ürünleri, hazır
yemeklik katı yağlar, hayvansal ve bitkisel mumlar
Et, balık, kabuklu hayvanlar, yumuşakçalar veya diğer su omurgasızlarının
müstahzarları
Kakao dane ve kırıkları
Kakao kabukları, iç kabukları, zarları ve diğer kakao döküntüleri
Sebzeler, mayvalar, sert kabuklu mayvalar ve bitkilerin diğer kısımlarından elde
edilen müstahzarlar
Soslar ve müstahzarları, çeşni ve lezzet verici karışımlar, hardal unu ve irmiği, hazır
hardal
Çorbalar, et suları ve müstahzarları, karışım halindeki homojenize gıda müstahzarları
Yaprak tütün, tütün döküntüleri
Tuz, kükürt, topraklar ve taşlar, alçılar, kireçler ve çimento
Metal cevherleri, cüruf ve kül
Tedavide veya korunmada kullanılmak üzere birbirleriyle karıştırılmış iki veya daha
fazla unsurdan oluşan ilaçlar (3002, 3005 ve 3006 pozisyonlarındaki ürünler hariç)
(Dozlandırılmamış veya perakende satılacak şekilde ambalajlanmamış)
Debagatte ve boyacılıkta kullanılan hülasalar, tanenler ve türevleri, boyalar,
pigmentler ve diğer boyayıcı maddeler
Uçucu yağlar, rezinoitler, sanayide hammadde olarak kullanılan koku veren
maddelerin karışımları
Yüzeyaktif organik maddeler (sabunlar hariç), yüzeyaktif müstahzarlar, yıkama
müstahzarları ve temizleme müstahzarları (3401 pozisyondakiler hariç)
Albüminoid maddeler, tutkallar, enzimler
Plastiklerden eşya taşınmasına veya ambalajlanmasına mahsus malzemeler,
plastikten kapaklar, kapsüller vb.
Tabii kauçuk, balata vb.
Diğer işlenmemiş tropik cins kereste
Tropik cins işlenmiş kereste
Üzerine kakma yapılmış ağaç, mücevherat, ahşap kutu vb. eşya, ahşap küçük
heykelcikler ve diğer süs eşyası
Ahşap diğer eşya
Mantar ve mantardan eşya
Hasırdan, sazdan veya örülmeye elverişli diğer maddelerden mamullar, sepetçi ve
hasırcı eşyası
50
5101
5201 00
53
İpek
Yün ve yapağı (karde edilmemiş veya taranmamış)
Pamuk elyafı (karde edilmemiş veya penyelenmemiş)
Dokumaya elverişli diğer bitkisel lifler, kağıt ipliği ve kağıt ipliğinden dokunmuş
mensucat
56
Vatka, keçe ve dokunmamış mensucat, özel iplikler, sicim, kordon, ip vb.
5701
Düğümlü veya sarmalı halılar ve diğer dokumaya elverişli maddelerden yünlü ve
sarmalı yer kaplamaları
5702 100000
Kilim, sumak, karaman ve elde dokunmuş benzeri yer döşemeleri
5705 001000
Yünden veyaince hayvan kıllarından (hazır eşya halinde olsun olmasın) halılar ve
dokuma yer kaplamaları**
5808
Parça halinde kordonlar, işleme yapılmamış şeritçi eşyası vb.
6702 90 000
Yapma çiçekler, yapraklı dallar vb.
68
Taş, alçı, çimento, amyant, mika veya benzeri maddelerden eşya
6913
Seramikten heykelcikler ve diğer süs eşyası
6914
Seramikten diğer eşya
7018 10
Cam boncuklar, taklit inciler, kıymetli veya yarı kıymetli taş taklitleri vb.
7117
Taklit mücevherci eşyası
9401 50 000
Rotten kamışı, sepetçi söğütü, bambu vb. maddelerden oturmaya mahsus mobilyalar
9403 80 000
Diğer maddelerden mobilyalar (Rotten kamışı, sepetçi söğütü ve bambu vb.)
9403 90 900
Bunların aksam ve parçaları
9601
İşlenmiş fildişi, kemik, bağa, boynuz, mercan vb.
9602 00 000
İşlenmiş, yontulmaya elverişli bitkisel veya mineral maddeler ve bu maddelerden
eşya, sertleştirilmemiş jelatin vb.
9603
Süpürgeler ve fırçalar, elle kullanılmaya mahsus mekanik süpürgeler (Motorlular
hariç), paspaslar ve tüyden toz süpürgeleri vb.(35.03 pozisyonundaki jelatin hariç)
9604 00 000
El kalburları, elekleri
9606
Düğmeler, çıtçıtlar, düğme formları ve bunların diğer aksamı
9609
Kurşun kalemler (9608 pozisyonundakiler hariç), kurşun boya kalemleri, pasteller vb.
9614
Pipolar, puro ve sigara ağızlıkları ve bunların aksam ve parçaları
9615 11 000
Sertleştirilmemiş kauçuktan veya plastik maddelerden saç tarakları, süs tarakları vb.
9617 00
İzole edici kaplar ve diğer vakumlu kaplar
97
Sanat eserleri, kolleksiyon eşyası ve antikalar
*Malın tanımında GTİP numaraları esas alınır. **Sadece el işi halılar preferans
Bavul Ticareti
Dış ticaret rejimindeki bir istisna bavul ticaretidir. Sözkonusu ticaret Hükümet
Kararnameleri ile düzenlenmektedir
Gerçek şahıslar, Rusya Federasyonu’na beraberinde olan/olmayan, toplam değeri 65.000
Rubleyi ve toplam ağırlığı 50 kg’ı aşmayan şahsi kullanım amaçlı eşyalarını (ulaştırma
araçları hariç) gümrük vergileri ödemeksizin getirebilirler.
Gerçek şahısların beraberinde olan/olmayan, toplam bedeli 650.000 Rubleyi ve/veya
toplam ağırlığı 200 kg'ı aşmayan şahsi kullanım amaçlı eşya (ulaştırma araçları hariç), 50
kg ve 65.000 Ruble aşan kısım için en az 4 EURO/KG olmak üzere eşyanın gümrük
değeri üzerinden %30 oranında tek gümrük vergisine tabidir. Tek Gümrük Vergisi, gümrük
vergisi, KDV, bandrol vergisi ve diğer vergileri kapsamaktadır. Malın menşe veya çeşidi
dikkate alınmamaktadır.
Yabancı ülkelerdeki kalış süreleri aralıksız olarak altı ayı geçen Rusya Federasyonu’nda
yerleşik olan gerçek şahıslar, toplam değeri 650 bin Ruble'yi ve toplam ağırlığı 200 kg'I
aşmayan şahsi kullanım amaçlı eşya (ulaştırma araçları hariç), 50 kg ve 65.000 Ruble
aşan kısmı için eşyanın gümrük değeri üzerinden %30 oranında tek gümrük vergisine
tabidir.
Getirilen eşyaların toplam bedeli 650 bin Ruble’yi ve toplam ağırlığı 200 kg’ı aşması
halinde ,
Gerçek şahısların sınırı haftada bir kereden fazla geçmesi halinde,
Eşyaların (uluslararası posta ile gönderilen eşya hariç) Rusya Federasyonu sınırını
geçmeyen gerçek şahıs adına getirilmesi halinde
mallar, yürürlükteki genel gümrük rejimine tabi olacaktır. Yani dış ticaret faaliyeti ile iştigal
edenler için birleşmiş gümrük vergisi olarak uygulanan tarife ve vergilendirme esas
olacaktır.
- Malların hangi amaçlarla kullanılacağı, gerçek şahsın dilekçesine, malların karakteri,
kalitesi ve malların gümrük sınırından geçirilmesi sıklığına dayanarak, ilgili gümrük
tarafından belirlenecektir.
- Ulaştırma araçları (otomobiller hariç) için gümrük değeri üzerinden % 30 oranında tek
gümrük vergisine tabidir. Otomobiller (GTİP 8702 ve 8703) için motor hacmine göre ayrı
cetvel (Genelgenin Ek’i) uyarınca tek gümrük vergisi alınacaktır.
- Gerçek Şahıslar uluslararası posta ile haftada en fazla bir kere olmak üzere toplam
bedeli 10.000 Ruble’yi aşmayan eşyaları gümrük vergileri ödemeksizin alabilirler.
Uluslararası posta ile gönderilen eşya bedeli 10.000 Ruble’yi aşması halinde eşyanın
gümrük değeri üzerinden % 30 oranında tek gümrük vergisine tabidir.
İthal Lisansı
Televizyon, tütün ürünleri, etil alkol ve votka, silah, patlayıcılar, askeri malzeme, radyoaktif
maddeler ve atıklar, narkotik maddeler, kıymetli maden ve taşların ithalatında ithal lisansı
alınması gerekmektedir. Sözkonusu lisanslar genel olarak Ticaret Bakanlığı tarafından
verilmektedir.
İhraç Vergileri
Rusya Federasyonu gelir elde etmek amacıyla bazı mallar itibarıyla ihracat vergisi
uygulamasına geçmiştir. Başlangıçta bu vergi doğal gaz ve petrole konmuşken zaman
içerisinde diğer mallara da yayılmıştır. Vergi %5 ile 30 arasında değişmektedir. Vergi
konulan bazı önemli maddeler gübre, kağıt, kereste, bazı demir ve demir dışı metallerdir.
Gümrük Vergisi Dışındaki Vergiler
İthalatta gümrük vergisi dışında uygulanan vergiler Katma Değer Vergisi ve Özel Tüketim
Vergisidir. Uygulanan Katma Değer Vergisi oranı %20’dir. Ancak, sınırlı temel gıda malları
ile çocuk gıda ve giysilerinde uygulanan oran ise %10’dur.
Özel tüketim vergisi ise lüks tüketim mallarına uygulanmaktadır. Bu vergiye tabi mallar ise
alkol, bira, sigara, puro, tütün, petrol, düşük oktanlı otomobil benzini, yüksek oktanlı gaz,
dizel yakıt, makina yağları, 90 beygir üzerindeki otomobillerdir.
Dış Ticarette Standardizasyon Uygulamaları
Rusya Federasyonu’na satılmak üzere ithal edilen tüm mallar için Rusya standartlarına
uygunluk belgesinin gümrük mercilerine ibrazı gerekmektedir. Standart veya standartlara
uygunluk belgesi olmayan malların ithaline izin verilmemektedir.
Sözkonusu belgeyi vermeye yetkili merci ise (Standardizasyon, Metroloji ve Sertifikasyon
Devlet Komitesi) GOSSTANDART’tır. Anılan kuruluş tarafından, Rusya içinde veya ülke
dışında oluşturduğu test ve ölçüm merkezleri vasıtasıyla sertifika düzenlenmektedir. Rus
standartlarına uygunluk belgesi belirli bir ihraç partisi için alınabileceği gibi, belirli bir ürün
içinde alınabilmektedir. Standartlara uygunluk belgesininin fiili ithalat anında geçerlilik
süresinin dolmamış olması gerekmektedir. Mal çeşidi ve markası, üretim yılı, üreticinin adı
ve adresi, toplam yükleme içinde sertifikaya tabi malın miktarı gibi bilgiler ise ayrıca
gümrük yetkililerine bildirilmelidir.
GOSSTANDART, tanımladığı standart normlarını uygulamak üzere laboratuvarlar
oluşturabilmekte veya bu yetkiyi Federal veya mahalli otoritelerin kontrolünde bulunan
diğer laboratuvarlara devir edebilmekte, sözkonusu laboratuvarlar tarafından düzenlenen
sertifikalar Rusya çapında geçerli olmaktadır. GOSSTANDART hangi ürün için hangi
üniteye başvurulması gerektiği konusunda talep sahiplerine bilgi verebilmektedir. Rusya
dışında üretim yapan firma ve kuruluşların üretim mahallinde test talepleri, bu işlem için
gerekli harcamaların başvuru sahibince karşılanması halinde kabul edilebilmektedir.
TSE ile GOSSTANDART arasında yapılan bir anlaşma çerçevesinde laboratuvarların
karşılıklı akreditasyonu konusunda çalışmalar devam etmekte olup, bu konuda gelişme
sağlanması halinde belirlenecek Türk laboratuvarlarınca verilecek uygunluk sertifikası
Rusya tarafından kabul görecektir.
GOSSTANDART’ın adresi aşağıda yer almaktadır.
GOSSTANDART OF RUSSIA
9, Leninsky Prospect 117049 Moscow/Russia
Tel: (095) 236 40 44(095) 236 05 00
Fax:(095) 237 60 32
Etikette, Rusça bilgiler bulunması zorunluluğu
Başlangıçta gıda malları için geçerli olan bu uygulama 1 Temmuz 1998 tarihinde gıda dışı
malları da içerecek şekilde genişletilmiştir. Etikette malın adı, orijini, net ağırlığı, malın
terkibi, üretim yılı, raf ömrü, besleyici değeri, kullanım koşulları gibi bilgilerin Rusça olarak
yer alması gerekmektedir. Sözkonusu etikete sahip olmayan malların satışı ise mümkün
bulunmamaktadır. Sözkonusu şartlar herbir mal için GOSSTANDART’tan temin
edilebilmektedir.
Karantina Belgesi
Rusya Federasyonu’nda uygulanan standart prosedürünün yanısıra dış ticaret işlemleri
için geçerli olan diğer bir belge düzeni, bitki hayvan kontrol ve karantina belgeleri
uygulamasıdır.
Gıda maddelerinin üretiminde ve dış ticaretinde uygulanan bitki ve hayvan karantina
belgeleri, Rusya Federasyonu Tarım Bakanlığı ve Bakanlığa bağlı yerel otoriteler
tarafından düzenlenmektedir.
Karantina belgeleri için de Rusya ile diğer ülkeler arasında ikili anlaşmalar imzalanmakta,
bu çerçevede Rusya, arasında ikili anlaşmalar bulunan ülkelerce düzenlenen karantina
belgelerini geçerli addetmektedir. Rusya ayrıca, uluslararası normlara uygun olarak
düzenlenen karantina belgelerini de kabul etmekte, dış ticaret işlemlerinde ihracatçı firma
ile ithalatçı Rus firması arasında imzalanan satış sözleşmelerinin Tarım Bakanlığı’na
onaylatılması zorunlu bulunmaktadır.
Türkiye-Rusya Federasyonu Dış Ticareti
Gerek Rusya Federasyonu gerekse eski SSCB daima Türkiye’nin önemli ticari
ortaklarından biri olmuştur. Her iki ülkenin coğrafi yakınlığı ticari ilişkilerin gelişmesi için
önemli unsurlardan biridir.
Rusya Federasyonu ile Türkiye arasındaki dış ticarete ilişkin istatistiki bilgiler aşağıda yer
almaktadır. (1000 $)
Yıllar
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2003(Ocak-Ağustos)
2004(Ocak-Ağustos)
İhracat
438.407
499.032
820.113
1.238.226
1.493.682
2.056.542
1.347.533
586.589
643.903
924.107
1.172.039
1.367.591
831.842
1.118.567
İthalat
1.040.402
1.542.363
1.045.387
2.082.352
1.900.235
2.174.258
2.154.994
2.371.856
3.886.583
3.435.673
3.891.722
5.451.316
3.248.887
5.424.848
Denge
-601.995
-1.043.331
-225.274
-844.126
-406.553
-117.716
-807.461
-1.785.267
-3.242.680
-2.511.566
-2.719.683
-4.083.725
-2.417.045
-4.306.281
Hacim
1.478.809
2.041.395
1.865.500
3.320.578
3.393.917
4.230.800
3.502.527
2.958.445
4.530.486
4.359.780
5.063.761
6.818.907
4.080.729
6.543.415
Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı EBİM Kayıtlatrı
Rusya Federasyonu ile ülkemiz arasındaki dış ticaret hacmi 1997 yılına kadar yıllar
itibarıyla giderek artan bir seyir izlemektedir. İkili ticaret hacmi 1992-1997 döneminde
%186 oranında artarak 1997 yılında 4.2 milyar $’a ulaşmıştır. Sözkonusu dönemde Rusya
Federasyonu, Türkiye’nin genel ihracatı içinde Almanya’dan sonra 2., genel ithalatımızda
ise 6. sıradaki ülke olmuştur.
Ancak, 1998 yılında Rusya’da yaşanan krize paralel olarak iki ülke arasındaki dış ticaret
hacminde önemli ölçüde azalma meydana gelmiştir. 1999 yılında bu gelişim devam etmiş,
Rusya Federasyonu genel ihracatımızda 10. sıraya düşerken, ithalatımızda 5. sıraya
yükselmiştir. 2000 yılında ise ülkemiz, sözkonusu ülke ile ticaretinde önemli bir dış ticaret
açığı ile karşılaşmıştır. Sözkonusu dış ticaret açığı yıllar itibarıyla giderek artmış ve 4
milyar $ ile 2003 yılında en yüksek seviyeye ulaşmıştır. Bunun nedeni, ülkemiz 2000'li
yıllarda enerji ihtiyacının önemli bir bölümünü Rusya Federasyonu'ndan sağlama
konusunda bir tercih yapmasına rağmen , 18.9.1984 tarihinde S.S.C.B ile imzalanan
Doğal Gaz Anlaşması çerçevesinde, doğal gaz karşılığında mal ihracı uygulamasının
devam ettirilememesidir. 2004 yılı (Ocak-Ağustos) dönemindeki 4,3 milyar $'lık dış ticaret
açığına baktığımızda, sözkonusu açığın yıllar itibarıyla daha da artacağı görülmektedir.
2003 yılında Rusya Federasyonu ,Türkiye'nin genel ihracatı içinde 8., genel ithalatımızda
ise 3. sıradaki ülke olmuştur.
İhracat
Rusya Federasyonu’na olan ihracatımız 1992-1997 yılları arasında hızla artarak Türkiye
aleyhine gelişen dış ticaret dengesinin nispeten iyileşmesini sağlamış, ancak bu olumlu
gelişme Ağustos 1998 krizi ile tersine çevrilmiştir.
Sözkonusu ülkeye yönelik 1998 yılı ihracatımız, 1997 yılına göre %34,4 oranında azalarak
1.347 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. İhracatımızdaki düşüş 1999 yılında da devam
etmiş ve aynı dönemdeki ihracatımız ise bir önceki yıla göre %56,4 oranında azalarak
586.5 milyon dolar olmuştur. İhracattaki düşüşün nedeni, Rusya’da Ağustos 1998 yılında
ortaya çıkan ekonomik kriz ve devalüasyonu müteakiben Rus tüketicilerin satın alma
gücündeki azalma nedeniyle ithal mallara yönelik talebin daralmasıdır.
2000 yılı dış ticaret verileri dikkate alındığında, sözkonusu dönemde ihracattaki düşüşün
durduğu ve 2000 yılındaki ihracatımızın bir önceki yılın aynı dönemine göre %8,9
oranında artarak 643.9 milyon $ dolar olarak gerçekleştiğini görmekteyiz.
2001-2002-2003 yıllarında da sözkonusu ülkeye olan ihracatımızdaki artışın devam ettiği
görülmektedir. Sözkonusu ülkeye 2002 yılında ihracatımız, bir önceki yıla göre % 26,8
oranında artarak 1.172 milyon $ olmuştur. 2003 yılında ihracatımız ise 2002 yılına göre %
16,6 oranında artarak 1.368 milyon $ olarak gerçekleşmiştir. 2004 (Ocak-Ağustos)
döneminde ise ihracatımız 1.118 milyon $ olmuştur.
Rusya Federasyonu’na yönelik ihraç kalemlerimize baktığımızda, önemli kalemleri tekstil
ve konfeksiyon ürünleri, deri giyim, ayakkabı, otomotiv ve otomotov yan sanayi ürünleri,
demir- çelik ürünleri, narenciye, taze sebze ve meyvalar, temizlik maddeleri ve tütün
oluşturmaktadır.
Türkiye’nin Rusya Federasyonu’na İhraç Ettiği Belli Başlı Ürünler (1000$)
GTİP
430310
870322
870323
580410
340119
070200
711319
240110
080610
080550
080510
845011
852812
080520
420310
MADDE ADI
Kürkten giyim eşyası-aksesuarları
Kıvılcım ateşlemeli motorlar
Kıvılcım ateşlemeli motorlar
Tüller-diğer file mensucat
Sıvanmış kaplanmış kağıt vatka,keçe
Domates (taze/soğutulmuş)
Diğer kıymetli metal-kaplama mücev.
Tütün(saplı, damarlı)
Üzüm (Taze)
Limon ve tatlı limon
Portakal (Taze/Kurutulmuş)
Tam otomatik çamaşır yıkama makina
Renkli televizyon alıcıları
Mandarin, klemantin vb
Deri-köseleden giyim eşyası
2001
46.868
29.249
7.282
21.892
21.766
15.208
4.257
15.598
9.293
20.878
19.255
8.572
3.241
11.248
16.278
2002
67.855
36.736
19.915
20.625
30.407
28.713
11.348
11.347
12.660
23.330
24.081
8.500
9.541
17.857
23.374
2003
68.841
53.997
48.378
36.490
33.630
32.253
28.590
25.076
23.338
21.320
20.811
20.509
19.510
18.859
18.849
2004 (Ocak-Ağustos)
24.753
43.784
46.839
26.028
24.200
49.567
17.089
22.655
12.323
4.890
12.940
17.295
11.484
9.702
18.732
850710 Kurşun-asitli akümülatörler
620342 Pamuktan,pantolon,tulum,şort(erkek)
210210 Canlı mayalar
200290 Domates konserveleri-asitsiz(diğer)
551512 Devamsız poliester
340220 Yüzey aktif diğer organik müstahzar.
261000 Krom cevherleri-konsantreleri
620462 Pamuktan pantolon,tulum(kadın için)
080930 Şeftali(nektarin dahil) (taze)
853669 Soketler ve fişler
570330 Suni/sentetik tufte halı
392020 Propilen polimerlerinden levha
330710 Traş öncesi,traş sırasında,sonrasında
701329 Bardaklar camdan içki için
521051 Pamuk
Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı EBİM Kayıtları
10.843
9.557
14.278
11.936
391
4.255
9.612
8.773
637
2.855
1.818
8.059
3.651
997
56
11.941
15.314
15.037
9.646
883
6.012
8.757
6.539
1.780
5.375
4.153
9.772
4.651
3.217
4.171
17.423
15.974
15.377
14.871
12.851
11.270
10.489
10.197
9.825
8.817
8.808
8.712
8.308
8.045
7.595
7.337
17.230
8.932
13.675
2.596
9.549
6.383
6.595
2.326
8.996
7.969
6.894
6.145
6.787
7.303
Diğer taraftan, Rusya Federasyonu tarafından ihraç ürünlerimizin ülkeye girişine getirilen
bir kolaylık, ülkemizin ithalatta uygulanan ülke preferans sistemine dahil edilmesidir.
Sovyet döneminden beri (1974) uygulanan bu sistem, 1992 yılında tekrar düzenlenmiş ve
ülkemiz, gelişmekte olan ülkeler statüsünde mütalaa edilerek, Rusya Federasyonu’na
ihraç edilecek Türk mallarının %25 oranında gümrük vergisi indirimi ile ülkeye girmesine
imkan sağlanmıştır (GSP).
Ancak, sözkonusu ülke, ithalatta uyguladığı Genel Preferanslar Sistemine dahil madde
gruplarında bir azaltmaya gitmiştir. Bu uygulama ile ülkemizin belli başlı ihraç ürünlerinden
tekstil, deri eşya, şekerleme mamülleri, makarna, temizlik maddeleri, bisküviler liste
dışında kalmıştır.
İthalat
Rusya Federasyonu’ndan yapılan ithalat, ihracata kıyasla daha istikrarlı bir seyir
izlemektedir. 1998 yılında ithalatımız 1997 yılına göre %1 oranında düşüş ile 2.154 milyon
$ düzeyinde gerçekleşmiştir. 1999 yılında ise ithalatımız bir önceki yıla göre %10 oranında
artarak 2.371 milyon $ olmuştur. 2000 yılındaki ithalat değerleri bir önceki yılın aynı
dönemi ile kıyaslandığında ise, ithalatımızın % 63,4 oranında artarak 3.879 milyon $
olduğu görülmektedir. İthalatımızdaki artış, doğal gaz başta olmak üzere ithal edilen
hammadde fiyatlarındaki artıştan kaynaklanmaktadır. İthalattaki bu artış 2001, 2002 ve
2003 yıllarında da devam etmiştir.
2003 yılında sözkonusu ülkeden ithalatımız, bir önceki yıla oranla % 40 oranında artarak
5.451 milyon $ olarak gerçekleşmiştir. 2004 (Ocak-Ağustos) döneminde ise ithalatımız
5.424 milyon $ olmuştur.
Belli başlı ithal kalemlerini ise doğal gaz, petrol yağları, taşkömürü, demir-çelik döküntü ve
hurdaları, petrol- bitümenli minerallerden üretilen yağ, demir ve çelik yarı mamüller,
gazete kağıdı, kereste, alaşımsız alüminyum, alaşımsız çinko, arıtılmış bakır katotları ve
ayçiçek tohumu teşkil etmektedir. Görüldüğü üzere, sözkonusu ülkeden ithal edilen mallar
hammadde ve ara mallardır.
2003 yılında ithal edilen ürünlere bakıldığında, doğal gazın 1.772 milyon $ ile ithalat
içerisinde % 33 oranında pay aldığı görülmektedir. Diğer önemli kalemlere ait ithalat
rakamları ve ithalat içerisinde aldıkları paylar ise şöyle sıralanmaktadır. Petrol yağları ve
bitümenli minerallerden üretilen yağlar 904 milyon $ ve %16, diğer yağlar ve müstahzarlar
487 milyon $ ve % 8, taşkömürü 412 milyon $ ve % 7, demir-çelik döküntü ve hurdaları
294 milyon $ ve % 5 , işlenmemiş alaşımsız aluminyum 185 milyon $ ve % 3, demir
alaşımsız çelik 148 milyon $ ve % 2’dir.
Türkiye’nin Rusya Federasyonu’ndan ithal ettiği belli başlı ürünler (1000 $)
GTİP
MADDE ADI
Doğal gaz
Petrolyağları,bitümenli minerallarden
üretilen yağlar (ham petrol)
271019 Diğer yağlar ve müstahzarlar
270112 Bitümenli taşkömürü
720449 Diğer demir çelik döküntü-hurdaları
760110 İşlenmemiş alaşımsız aluminyum
720712 Demir/alaşımsız çelik
720839 Sıcak mamül demir/çelik rulo
100190 Diğer buğdaylar ve mahlut
480100 Gazete kağıdı
271011 Hafif yağlar ve müstahzarlar
740311 Rafine bakır katotlar ve katot parçaları
310230 Amonyum nitrat
760120 İşlenmemiş aluminyum alaşımları
790112 Alaşımsız çinko
720838 Sıcak mamül demir-çelik rulo
440320 Kozalaklı iğne yapraklı ağaçlar
721123 D/Ç’den soğuk yassı hadde ürünleri
720917 D/Ç’den soğuk yassı hadde ürünleri
720110 Alaşımsız dökme demir
550410 Suni devamsız lifler
720711 Demir/ alaşımsız çelik
120600 Ayçiçeği tohumu
721129 D/Ç’den soğuk yassı hadde ürünleri
310221 Amonyum sülfat
722511 Manyetik çelikten yassı hadde mamül
Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı EBİM Kayıtları
271121
270900
2001
2002
2003
1.452.094
776.031
1.343.113
671.799
1.772.183
904.979
2004(OcakAğustos
1.261.284
1.106.503
130.809
155.501
81.190
102.356
46.143
59.835
7.482
239
3.069
38.183
16.122
19.811
43.744
33.304
27.895
4.120
12.504
8.355
13.061
17.248
14.259
4.527
6.861
7.753
382.507
265.375
181.467
117.317
40.873
86.952
46.705
47.430
19.137
59.968
30.962
24.309
36.818
37.524
27.409
5.585
15.449
20.383
17.283
20.632
1.921
5.240
13.588
10.660
487.675
412.816
294.596
185.766
148.205
93.580
81.162
69.450
67.891
52.859
44.531
44.038
37.493
35.023
34.524
32.123
31.392
26.562
24.773
23.940
23.912
19.327
18.258
17.573
564.006
319.457
523.337
152.685
181.517
107.630
8.097
46.343
86.261
93.605
26.924
55.406
16.103
38.945
44.846
27.629
53.143
38.500
29.358
3.608
19.015
7.652
19.384
14.837
Doğal gaz Anlaşması
18.9.1984 tarihinde imzalanan Doğal Gaz Anlaşması ile Sovyet tarafı 1987 yılından
başlayarak 25 yıl süreyle Türkiye Cumhuriyeti’ne doğal gaz sevk etmeyi garanti ederken,
Türk tarafı da bu süre zarfında doğal gaz ithal etmeyi taahhüt etmiştir. Anlaşma ile, doğal
gaz bedellerinin Türkiye tarafından serbest döviz şeklinde ödenmesi, Rus tarafının ise bu
ödemeleri genelde Türk malları alımında kullanması amaçlanmıştır. Anlaşmanın
imzalandığı dönemde, doğal gaz karşılığında mal ihracı uygulaması ile geleneksel Türk
ihraç ürünleri ihracatından ziyade, Türk sanayi ürünlerinin ihracatının arttırılması için yeni
bir imkan yaratılması hedeflenmiştir.
Doğal gaz anlaşmasının ülkemiz açısından diğer önemli bir yönü, doğal gaz bedellerinin
bir kısmının, Türk müteahhitlik firmalarının Rusya’da gerçekleştirmiş oldukları projelerin
finansmanında kullanılmasıdır. 1986 yılında imzalanan 9. Dönem KEK Protokolünde bu
konuda hükümlere yer verilmiştir.
İlk doğal gaz alımına başlanıldığı yıl olan 1987 ile 1994 yılları arasında 1,9 milyar Dolar
tutarında doğal gaz ithalatı gerçekleştirilmiş olup, bu tarihler arasında belirlenen mal
listeleri kapsamında kayda alınan ihracat miktarı 271 milyon Dolar, gerçekleştirilen
müteahhitlik hizmetleri toplamı ise 609 milyon Dolar olmuştur.
Ancak, sözkonusu Doğal Gaz Hesabı Uygulaması, 1994 yılından itibaren devam
ettirilememektedir.
Diğer taraftan, ülkemizdeki doğal gaz kullanımının giderek yaygınlaşması ve 1990’lı
yıllardaki ihtiyaçlar nedeniyle, ithal edilen doğal gaz miktarının artırılması yönünde
ülkemizce çalışmalara başlanmıştır. 1994 yılında imzalanan protokol ile mevcut 6 milyar
m3 doğal gaz alımınının, 1995 yılından itibaren tedricen arttırılması ve 1998 yılında 10.5
milyar m3 e çıkarılması öngörülmüş, 1996 yılında imzalanan bir protokolle de Batı
hattından sağlanacak ilave gaz miktarı 8 milyar m3 e çıkarılmıştır.
Ayrıca, mevcut Batı hattına ilaveten Rusya Federasyonu’ndan ithal edilecek doğal gazın
Karadeniz’in altından geçerek Türkiye’ye getirilmesine ilişkin anlaşma 1997 yılında
imzalanmıştır. “Mavi Akım” olarak adlandırılan bu anlaşma ile ülkemize Karadeniz’in
altından 16 milyar m3 doğal gaz sevk edilmesi kararlaştırılmıştır.
Sözkonusu anlaşma gereğince, yeni hattan gaz sevkiyatı 2001 yılından başlayarak
tedricen artırılacak ve 2007 yılında belirtilen seviyeye çıkacaktır. Bu tarih itibarıyla Rusya
Federasyonu’ndan sağlanan gaz 30 milyar m3 olmaktadır.
2003 yılında Rusya Federasyonu'ndan yaklaşık 12 milyar metreküp, 2004 yılının ilk dört
ayında 5,5 milyar metreküp doğal gaz alınmıştır.
Görüldüğü üzere, Türkiye 2000’li yıllarda enerji ihtiyacının önemli bir bölümünü Rusya
Federasyonu’ndan sağlama konusunda bir tercih yapmıştır. Bu tercih 2000’li yıllarda
Rusya Federasyonu ile ekonomik ve ticari ilişkilerimizdeki temel noktalardan biri olacaktır.
Bavul Ticareti
Rusya Federasyonu’nun içinde bulunduğu ekonomik şartların etkisi ile dış ticarette ortaya
çıkan bir ticaret şekli “bavul ticareti”dir. “Bavul ticareti” Rus vatandaşlarınca bazı tüketim
mallarının yurt dışından ucuz olarak satın alınmasını ve bu malların yolcu beraberinde
ülkeye getirilmesini, satılmasını içermektedir. Sözkonusu ticaret şeklinde, gerçek şahıslar
Rusya Federasyonu’na değeri 65.000 Rubleyi ve toplam ağırlığı 50 kg’ı geçmeyen şahsi
kullanım amaçlı eşyalarını (ulaştırma araçları hariç) gümrük vergileri ödemeksizin
getirebilirler. “Bavul ticareti” uygulaması 1993 yılından başlayarak Ağustos 1998 ekonomik
krizine kadar önemli bir ticaret şekli olmaya devam etmiştir.
Ancak, ülkenin maruz kaldığı gümrük vergisi kayıpları nedeniyle sözkonusu ticareti kontrol
altına alma yönündeki uygulamaları ve Ağustos ayındaki ekonomik kriz, Rusya
Federasyonu ile gerçekleştirilen bavul ticaretini olumsuz yönde etkilemiştir.
Öte yandan, bavul ticaretinin belirli dönemdeki koşullar neticesinde ortaya çıkmış bir ticaret
şekli olduğu dikkate alınmalı ve bu ticaret şeklinin uzun vadeli olmayacağı, zaman
içerisinde kontrol altına alınarak sınırlı hale getirileceği gözönünde bulundurulmalıdır.
Rusya Federasyonu’nun halen üyelik çalışmalarını aktif biçimde sürdürdüğü, Dünya
Ticaret Örgütü kural ve disiplinleri ile uluslararası ticaret normları arasında bavul
ticaretinin yeri bulunmamaktadır. Ayrıca, bavul ticareti ile gümrük vergisi ödenmeksizin
ülkeye giriş yapan mallar yeni yeni gelişen yerli üreticinin tepkisine neden olmaktadır.
Nitekim Rusya Federasyonu Ekonomik Gelişme ve Ticaret Bakanlığı, ülkemizi yakından
ilgilendiren bavul ticareti uygulamasına son verecek politikaların benimsenerek
uygulamaya konulması amacıyla çalışma başlattığını basın yoluyla duyurmuştur. Ancak,
henüz yasal düzenleme ile ilgili bir girişim olmamıştır.
Karşılıklı Yatırımlar
Rusya Federasyonu’nda Türk Ortaklı Firmalar tarafından gerçekleştirilen yatırımlar:
Türk firmaları tarafından Rusya Federasyonu'nda gerçekleştirilen yatırımların toplam tutarı
1 milyar dolardır. En büyük yatırım 600 milyon dolar ile Enka' ya aittir.
Rusya Federasyonu’ndaki Türk yatırımlarının başlıcaları aşağıda özetlenmiştir:
Anadolu Grubu’na ait yatırımlar (Efes Pilsen): İkinci bira fabrikası 2003 yılında
tamamlandığında yatırım tutarı 125 milyon $’a ulaşacaktır. Halen 220 milyon litre/yıl olan
üretim kapasitesi de 300 milyon litre/yıl olacaktır. Moskova’da bulunan bira fabrikasında
üretim gerçekleştiren Efes Pilsen’in ikinci fabrikası Rostov’dadır.
Ramstore Mağazaları: Ramenka şirketinin yatırımaları olarak gerçekleştirilen alışveriş
merkezi ve hipermarketler Rusya Federasyonu’nda toplam 27 merkezde hizmet
vermektedir. Moskova dışında Kazan ve Krasnoyarsk’ta mağazalar açılmıştır.
St.Petersburg’da da mağaza açılması yönünde çalışmalar sürdürülmektedir. Yatırımların
toplamı yaklaşık 350 milyon Dolar civarındadır.
Enka Tarafından Gerçekleştirilen Yatırımlar: (i)Moskova’daki en muteber ofis
komplekslerinden birisi olan ve yapımı Enka İnşaat tarafından gerçekleştirilen Kızıl Tepeler
Projesi’ne Enka, 62,5 milyon $ yatırım payı ile %52 nispetinde ortaktır. (ii)Enka Invest
tarafından Pavaletskaya’daki kule de tamamlandığında toplam 6 binada 150 milyon
Dolar’lık yatırım tamamlanmış olacaktır. (iii) Mosenka yine altı binada, toplam 60 milyon
Dolar tutarındaki yatırımın %55 oranında sahibidir.
Ruscam: Şişecam kuruluşlarından Anadolu Cam Sanayii A.Ş. tarafından Vladimir bölgesi
Gorohovets Şehri’nde inşa edilen cam ambalaj tesisinin ilk kısmı 26 milyon dolarlık
yatırımla 6 Eylül 2002 tarihinde tamamlanmıştır. İkinci kısım yatırımı için harcanan 22
milyon dolarla birlikte yatırım miktarı 48 milyon dolara ulaşmıştır.
TOBTİM Türk Ticaret Merkezi: TOBB ve TİM tarafından kurulan TOBTİM Uluslararası
Ticaret Merkezleri A.Ş. tarafından Moskova’da Türk ihraç ürünlerinin sergileneceği ve
pazarlanacağı bir merkez olarak yapımı sürdürülmekte olup, merkezin yatırım bedeli 56
milyon dolardır.
Vestel Televizyon Fabrikası: Zorlu Holding’in Rusya’daki ilk yatırımı kapsamında, Türk
Vestel Elektronik Sanayi ve Ticaret A.Ş. tarafından Aleksandrov kentinde televizyon
fabrikası kurulması için 2003 ve 2004 yıllarında 25 milyon dolarlık yatırım yapmıştır. Beyaz
eşya üretimi için yapımı na başlanan ek fabrika binası tamamlandığında 60 milyon dolarlık
yatırım ile yıllık 2 milyon televizyon üretim kapasitesine sahip olacaktır.
Rockland Ayakkabı Fabrikası: Moskova’nın yaklaşık 100 km. güneyinde bulunan Serpuhov
şehrinde bir Türk şirketine ait olan Rockland Ayakkabı Fabrikası 29 Mayıs 2004 tarihinde
faaliyete geçmiştir. Ayakkabı fabrikası için yapılan yatırım 6.5 milyon dolar seviyesinde
olup, şirket 2006 yılına kadar ayakkabı üretimini yıllık 1.5 milyon çifte çıkarmayı
hedeflemiştir. Ayırca, bu üretim şehrin civarındaki 8 ayakkabı fabrikasının toplam üretimine
tekabül etmektedir.
Diğer taraftan, Rusya Federasyonu’nda Yapı ve Kredi Bankasının Yapı-Toko Bank, Ziraat
Bankası’nın
kurduğu Rus Türk Bankası, Garanti Bankası’nın Garanti-Moscow,
Finansbank’ın Finansbank (Moscow) Ltd ve İktisat Bankası’nın İktisat Russia bankaları
faaliyet göstermektedir. Beş bankanın toplam sermayeleri 94 milyon dolar civarındadır.
Türkiye’de Rus Firmaları Tarafından Gerçekleştirilen Doğrudan Yatırımlar:
2003 tarihi itibarıyla ülkemizde 209 adet Rus-Türk ortaklığında kurulan firma faaliyet
göstermektedir. Bu tarih itibarıyla Rusya Federasyonu menşeli yatırımcılara verilen toplam
yabancı sermaye izin toplamı 68 milyon dolardır. Rus yatırımlarının toplam içindeki payı %
33'tür.
Rus firmaları, ülkemizde İskenderun Demir-Çelik Fabrikaları, Seydişehir Alüminyum
Tesisleri gibi projeleri gerçekleştirmişlerdir. Deriner Barajı ile ilgili çalışmalar da devam
etmektedir. Barajın altyapı işleri Rus Technostrojexport firması tarafından yapılmaktadır.
Rus firmaları ülkemizde özellikle, demiryollarının inşası ve elektrifikasyonu, baraj ve
hidroelektrik santrallarının inşası, bazı sanayi tesislerinin modernizasyonu gibi konularla
ilgilenmektedirler.
İki Ülke Arasında Yapılan Anlaşmalar
Türkiye ile Rusya Federasyonu arasında yapılan anlaşmalar aşağıda belirtilmektedir.
Türkiye ile Rusya Federasyonu arasındaki ticari ilişkiler 8.10.1937 tarihli “Ticaret ve
Seyrisefain Anlaşması” ve 25.2.1991 tarihli “Ticari ve Ekonomik İşbirliğine Dair Anlaşma”
çerçevesinde yürütülmektedir.
Türkiye ile Rusya Federasyonu arasında “Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunmasına
İlişkin Anlaşma” 15.12.1997 tarihinde Ankara’da imzalanmış ve onay süreci 17 Mayıs 2000
tarihinde tamamlanmıştır.
İki ülke arasında “Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması” 15.12.1997 tarihinde
imzalanmış ve 1 Ocak 2000 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
İki ülke arasında Ticari, Ekonomik, Sınai ve Bilimsel-Teknik İşbirliğinin Geliştirilmesi
Hakkında Uzun Vadeli Program, 15.12.1997 tarihinde imzalanmıştır.
Türkiye-Rusya Federasyonu Hükümetlerarası Karma Ekonomik Komisyonu (KEK) IV.
Dönem Toplantısı 1-5 Kasım 1999 tarihleri arasında Moskova’da yapılmıştır.
Türkiye-Rusya Federasyonu Hükümetlerarası Karma Ekonomik Komisyonu (KEK) V.
Dönem Toplantısı 20-23 Ekim 2000 tarihleri arasında Ankara’da yapılmıştır.
Türkiye-Rusya Federasyonu Hükümetlerarası Karma Ekonomik Komisyonu (KEK) Vl.
Dönem Toplantısı 25-26 Haziran 2002 tarihleri arasında Moskova’da yapılmıştır
PAZAR İLE İLGİLİ BİLGİLER
Ulaşım
Rusya Federasyonu’nun coğrafi ve iklim koşulları ulaşım ağının genişletilmesini olumsuz
olarak etkilemiştir. Rusya Federasyonu geniş bir ulaşım ağına sahip olmakla birlikte ulaşım
ağı gelişmişliği bölgeler arasında farklılık göstermektedir. Kara ulaşım ağı Rusya’nın
merkezi Avrupa bölgesinde, Kuzeydoğu ile Orta ve Güney Urallarda daha gelişmiş
durumdadır. Rusya’nın Kuzey Avrupa ve Sibirya bölgesinde ise daha az gelişmiştir.
Ulaşım altyapısı tam olarak gelişmemiş olup, 2001 yılında asfalt, beton ve benzeri ile kaplı
sert yüzeyli yol uzunluğu 920.000 km’dir. Kasabaların %40’ına ulaşımda asfalt yol mevcut
değildir. Ülke batı tipi otoyollara sahip değildir. Moskova, St. Petesburg, Minsk ve Rostov
otoyol ağı planlanmaktadır. Kaynak yetersizliği yatırımlar için engel teşkil etmektedir.
2001 yılı itibarıyla Rusya Federasyonu 149.000 km’lik demiryoluna sahiptir. Hatların
%46.5’i ise elektriklidir. Kargo taşımacılığı ağırlıklı olarak demiryolları ile
gerçekleştirilmektedir. Yolcu taşımacılığında ise karayolları önemli yer tutmaktadır. Uzun
mesafe tren ücretlerindeki artış bu gelişmede etkili olmuştur. Moskova, St. Petessburg,
Yekaterinburg, Nizhny-Novgorod, Novosibirsk ve Samara’da metro bulunmaktadır.
Toplam yük taşıması, 1990-1998 döneminde %46.6 oranında azalarak 3.15 trilyon ton-km
olmuştur. Demiryolları 1.02 trilyon ton-km ile yük taşımada en önemli payı almaktadır.
Nehir taşımacılığı toplam yük taşımada %2.1 pay almaktadır. Nehir taşımacılığı yetersiz
demiryolu ve karayolu ağı nedeniyle Doğu Sibirya için önemlidir. Ancak soğuk ve sert
geçen kışlar nehir taşımacılığını yılda 3-4 ayla sınırlamaktadır. Ayrıca, nehirlerin kuzey
güney akış yönü nehir taşımacılığının genişlemesini sınırlı hale getirmektedir. Yük
taşımacılığı esasta doğu-batı yönündedir.
1998 yılı itibarıyla, hava yolu kargo taşımacılık miktarı 2 milyar ton-km’dir. Hava
taşımacılığının yolcu taşımadaki payı ise %11.5’dir. Yolcu taşımada hava yollarının payı
düşmektedir. Bu durum ise havayolu taşıma ücret artışlarından kaynaklanmaktadır. Rus
hava filosunda yer alan uçakların %50’sinin 15 yaşın üzerinde olduğu belirtilmektedir. Bu
ise uçuş güvenliği konusunu gündeme getirmektedir. Filonun yenilenmesi için mali kaynak
ihtiyacı bulunmaktadır. Ulusal havacılık kuruluşu Aeroflot taşımacılıktaki tekelini 1990’lı
yılların başında kaybetmiştir. Kayıtlı 420 havayolu firması bulunmaktadır. Kış boyunca bazı
bölgelere yolcu taşımacılığı hava yolu ile yapılabilmektedir.
Yolcu taşımacılığında deniz yollarının payı önemli değildir. Rusya Federasyonu deniz
filosu 8.075.000 dwt ile dünyada 22. sırada yer almaktadır.
Rusya Federasyonu’nda 43 liman mevcut olup önemli limanlar, Baltık Denizinde St.
Petersburg ve Kaliningrad, Karadenizde Sochi ve Novorossiysk, Pasifik’te Vladivostok,
Nakhodka, Magadan ve Petropavbusk’tur. Leningrad Bölgesinde yapımı süren Primorsk
petrol terminalinin, petrol ihracatında Baltık ülkelerine bağımlılığı azaltacağı
düşünülmektedir.
Rusya Federasyonu’nda Vergi Uygulaması
Rusya Federasyon’unda üç tür vergi mevcut bulunmaktadır. Bu vergiler, Federal vergiler
(Federal Bütçeye aktarılan vergiler), Bölgesel Vergiler (Otonom Cumhuriyet ve bölgelerin
yönetimlerince kabul edilen vergiler) ve Yerel vergilerdir. (Belediyeler ve yerel idareler
tarafından uygulanan vergilerdir.)
Rusya Federasyonu’ndaki yabancı firmalar açısından önem arz eden bazı vergi ve
oranlarına aşağıda yer verilmektedir.
Kurumlar vergisi:01.04.1999 tarihinden itibaren üretim ve ticaret şirketleri için bu
oran % 30 (Federal Bütçe % 11, Bölgesel Bütçe % 19) olarak belirlenmiştir. Komisyoncu
(aracı) şirketler, banka ve sigorta şirketleri için kurumlar vergisi oranı % 38 (Federal Bütçe
%11, Bölgesel Bütçe % 27) olarak tespit edilmiştir.
Eski düzenlemede üretim ve ticaret şirketleri için bu oran % 35 (Federal Bütçe % 13,
Bölgesel Bütçe % 22) olarak belirlenmişti. Komisyoncu (aracı) şirketler, banka ve sigorta
şirketleri için kurumlar vergisi oranı % 43 (Federal Bütçe %13, Bölgesel Bütçe % 30)
olarak uygulanmaktaydı.
Kişisel gelir vergisi:Ağustos 2000 tarihinde yapılan düzenleme ile vergi dilimi sınıflaması
yapılmaksızın %13 olmak üzere tek oran olarak belirlenmiştir.
Katma değer vergisi:Sözkonusu vergi oranı %20 olup, bu oran temel gıda ve çocuk
malzemeleri için %10’dur.
Satış vergisi:Rusya’da faaliyet gösteren yabancı tüzel kişiler ile bunların şube ve
temsilcilikleri de bu vergi kapsamındadır. Bölgesel vergi olup, bölgeden bölgeye
değişmektedir. Mal ve hizmetlerin nakit satışı üzerinden azami %5 oranında tahsil
edilmektedir. Moskova için oran %4’tür.
Varlık vergisi (Net Aktif Vergisi):Net aktif vergisi Tebliğine uygun olarak bulunacak vergi
matrahı üzerinden %2 oranını aşamaz. Vergi bölgesel yönetimlerin yasama organlarınca
belirlenmektedir. Şirket bazında vergi oranı belirlenememektedir.
f) Sosyal altyapı kalkındırma vergisi:Moskova şehri sınırlarında girişimcilik faaliyetinde
bulunan tüzel kişilerden tahsil edilmektedir. Oranı KDV hariç, satış fiyatı ile alış fiyatı farkı
üzerinden %1.5’dir.
g)Yol kullanma vergisi:Vergi oranı KDV hariç, satış fiyatı ile alış fiyatı farkı üzerinden
%2.5’dir. Federal yol fonu bütçesine 0.5, Bölgesel yol fonu bütçesine %2 olarak
ödenmektedir.
h)Reklam vergisi:Moskova’da toplam reklam masraflarının %5’i oranında tahsil
edilmektedir. Yerel bir vergidir. Oranı yerel hükümetlerce belirlenmektedir.
Fikri-Sınai Mülkiyet Hakları
Sözkonusu haklar, Rusya Federasyonu’nda 23 Ekim 1992 tarih ve 3520-1 sayılı “Ticari
Markalar, Hizmet Markaları ve Malın Üretildiği Yerlerin İsimleri” başlıklı kanun ile güvence
altına alınmıştır.
Rusya Federasyonu’nda ticari marka hakkının yasalarla korunması, devlet tescil belgesi
gereği işbu kanunun tespit ettiği düzen veya Rusya Federasyonu’nun uluslararası
anlaşmalarına göre verilmektedir. Ticari marka tüzel kişinin veya girişimcilik yapan gerçek
kişinin adına tescil edilmektedir. Tescil edilmiş ticari marka için ticari marka şahadetnamesi
verilmektedir. Sözkonusu şahadetname, ticari markanın üstünlüğünü ve şahadetnamenin
içinde belirtilen ürünler konusunda sahibinin ticari marka tekel hakkını sağlamaktadır.
Ticari marka sahibi, sözkonusu ticari marka kullanma ve üçüncü kişilerin bunu
kullanmasını yasaklama tekel hakkına sahiptir. Hiçbir kimse Rusya Federasyonu’nda
korunan ticari markayı sahibinin iznini almadan kullanamamaktadır.
Ticari markanın veya sözkonusu markayla işaret edilen ürünün veya sözkonusu markaya
karışacak kadar benzer olan herhangi bir başka markanın benzeri mallar konusunda imal
edilmesi, kullanılması, satışa sunulması, satılması vb. veya bu amaçla muhafaza edilmesi,
ticari marka sahibinin hakkının ihlali olarak kabul edilmektedir.
Ticari marka tescili 10 yıl geçerli olup, talep üzerine her on yıl için uzatılabilir. Rusya
Federasyonu’nda satılacak ithal ürünlerin markasının başkası adına kayıtlı olup olmadığı
araştırılmalıdır.
Dağıtım ve Satış Kanalları
Rusya Federasyonu’na ithal edilen mallar, ithalatçı firmalar veya bavul ticareti ile iştigal
eden kişiler tarafından ülkeye getirilmektedir. Piyasadaki dağıtım ise toptancı firmalar ve
parekendeci küçük firmalar tarafından gerçekleştirilmektedir. Tüketici kooperatifleri ve
komisyoncularının da sistemde yer aldıkları görülmektedir.
1991 sonrasında dağıtım kanallarında kopukluklar görülmüştür. Bu dönemde, büyük
Devlet Kuruluşlarının etkinliği zayıflamış olup, dağıtımda özel firmalar etkili rol oynamaya
başlamışlardır. Coğrafi olarak oldukça geniş bir ülke olan Rusya Federasyonu’nda ağır kış
şartlarının uzun bir süre hüküm sürdüğü düşünüldüğünde, mal dağıtım ağının önemi
ortaya çıkmaktadır.
Ürün dağıtım ve satışlarında pazarlar önemli yer tutmaktadır. Ancak, sözkonusu pazar
yerlerini ülkemizdeki pazar yerleri ile özdeşleştirmek mümkün değildir. Sözkonusu
pazarlarda parekende satış yapılmakla birlikte bu pazarlar toptan mal satışlarının yapıldığı,
malların ülke içerisindeki dağıtımında önem arz eden yerlerdir. Moskova’daki pazarlar,
toptan satışlarla malın Rusya’nın diğer bölgelerine gönderildiği noktalardır. Rusya
Federasyonu’nda küçük tacirler ellerindeki sermayeye göre pazar ve depolardan mal
tedarik etmekte ve bu malları Rusya’nın diğer bölgelerinde satmaktadırlar.
Pazarların yanısıra, perakende satış, değişik gelir gruplarının ihtiyacına cevap verecek
çeşitli mağazalar yoluyla gerçekleştirilmektedir. Tüketim malları içerisinde ithal malları
önemli bir yer tutmaktadır.
Mevcut mevzuat gereğince dahili satışların Ruble cinsinden yapılması gerekmektedir.
Ancak, uygulamada satış yapan bazı birimlerin kuruluş ve mağazaları ticarette sanal birim
(y.e) kullandıkları ve mal fiyatlarının genellikle Amerikan Dolarına dayalı sanal birim
cinsinden ifade ettikleri de görülmektedir. (Örneğin: Buzdolabı 120 y.e y.e=$) Bu
durumda ödeme Ruble olarak yapılmakla birlikte, malın fiyatı, o günkü Ruble/sanal birim
(yabancı döviz) paritesine göre hesaplanmaktadır.
Tüketici Tercihleri
Rusya’daki tüketici davranışları, dünyanın herhangi bir ülkesinde yaşayan tüketicinin
davranış kalıplarından genel olarak bir farklılık göstermemektedir.
Bireysel davranış dikkate alındığında, gelirine göre tasarruf eğilimi yüksek olmayıp, tüketim
eğilimi yüksektir. Rusya için yeni olan, reklamların tüketici üzerindeki etkisinin yüksek
olmasıdır. Tanıtım ve reklam tüketici tercihlerini değiştirebilmektedir. Promosyon, satışlar
üzerinde etkili olabilmektedir.
Rus tüketicisinin öncelikle dikkate aldığı unsurlar, fiyat ve kalitedir. Tüketim mallarına olan
talep ise yüksektir. Gelir dağılımı düşük olan kesimler öncelikle ihtiyaç karşılama yönünde
hareket etmektedir. Ancak, zaman içerisinde çok çeşitli ithal tüketim malı ülkeye
girdiğinden kalite saiki ön plana çıkmıştır. Orta ve üst gelir grubunda kalite ve marka
önemli bir unsurdur. Gelişmiş ülke ürünlerine yoğun bir ilgi vardır. Menşe ülke mal
tercihinde etkili olmaktadır. Ülkemiz menşeli ürünler hakkında, bavul ticaretinin etkisiyle
olumsuz bir imaj vardır.
Temel pazarlama yöntemleri bu ülkede yeni yeni yayılmaktadır. Alışverişlerde tüketici
tarafından kullanılan ödeme şekli nakit ödemedir. Rus vatandaşının, pazarlama
stratejilerinde, yıllar boyu dünyada süper güç olmuş bir ülkenin bireyi olduğu dikkate
alınmalıdır. Rusya’nın değişik etnik gruplardan oluşan bir nüfusu barındıran ve çok geniş
bir ülke olduğu dikkate alınarak, tüketici zevk ve tercihlerinde de bu durum gözardı
edilmemelidir.
Rusya Federasyonu’nda Şirket Kuruluşu
Rus mevzuatına göre şirket, ancak yetkili devlet kuruluşlarına kayıt işleminden sonra
hükmi şahsiyet kazanmaktadır. Rusya Federasyonu’nda tamamen yabancı sermayeli
şirket kuruluşu mümkün olmaktadır. Yabancı firmalar Rusya Federasyonu’nda şirket
kurabilecekleri gibi temsilcilik ofisi de oluşturabilirler. Bu açıdan, yabancı şirketlerin kayıt
işlemleri iki başlık altında toplanmaktadır. Bunların birincisi tescil (registration) diğeri ise
kabul (accreditation) işlemidir.
Tescil işlemi yabancı sermayeli firmalara, Rusya Federasyonu’nda kar sağlayıcı işlemler
dahil olmak üzere
her türlü ticari ve ekonomik içerikli faaliyette bulunma hakkı
sağlamaktadır. Buna karşılık akredite firmalar kendi ülkelerindeki ana firmanın temsilcisi
olarak ve genellikle kar getirici faaliyette bulunmamak üzere kayıt işlemi yaptırmış
olmaktadır.
Temsilci ofislerin temel fonksiyonu, Rusya dışındaki merkez ofisin ticari ilişkilerini kurmak
ve yürütmek, onun adına pazarlama çalışmaları yapmak, gerektiği takdirde kontratlar
imzalamaktır. Rusya Federasyonu kanunlarına göre temsilci ofislerin ayrı kanuni şahıs
hükmiyeti yoktur. Temsilci ofislerin bizzat ticari aktivitede bulunmaları ve Rusya
Federasyonu kaynaklı gelir elde etmeleri halinde ise normal bir şirket gibi vergi yükümlüsü
sayılıp vergilendirilirler.
Temsilci ofisler;
•
•
•
•
•
Ruble ve/veya döviz hesabı açabilirler.
Temsilci ofisler giderlerini Ruble ve döviz hesaplarından karşılayabilirler. (kiralar,
maaşlar, iktisadi kıymet alımı, reklam ve pazarlama giderleri gibi)
Temsilci ofisler gümrükleme yapabilirler, stok tutabilirler.
Temsilci ofisler, ofis kira ödemelerinde KDV’den muaftır.
Temsilci ofislerin kullanımı için geçici olarak ithal edilen ofis ekipmanları ve taşıtlar
gümrük vergi ve harçlarına tabi değildir. Ancak gümrük idaresi yeni bir uygulama
başlatarak, nakil vasıtalarında muaf tutulan tutar kadar depozito talep etmektedir.
(19.02.1999 N.01-14/223 Gümrük İdaresinin Kararıyla 14.01.99 tarihinden itibaren
muafiyet kaldırılmıştır.)
Diğer taraftan, Rus mevzuatına göre yabancı tüzel ve gerçek kişiler yatırımcı olarak
ortaklıklarda ve/veya ekonomik topluluklarda da yer alabilirler. Yabancı ortaklı ticari
işletmeler iki şekilde kurulabilmektedir. Ortaklıklar, yeni bir işletmenin kurulması veya
mevcut bir işletmenin
hisselerinin yabancı yatırımcı tarafından satın alınması ile
oluşturulabilir. Ticari işletmelerde sermayeye katılım parasal değerler, maddi varlıklar,
menkul kıymetler, kullanma hakları şeklinde olabilir. Sermaye katkısı olarak yurtdışından
gönderilen dövizler Rubleye çevrildikten sonra sermaye olarak yatırılabilmektedir.
Yabancı, gerçek veya tüzel kişiler tarafından kurulan şirketler ise limited ve anonim şirket
ile mevzuatın imkan tanıdığı ortaklık statüleri şeklinde oluşturulmaktadır.
Limited Şirket Kanunu Ocak 1998 yılında yayınlandığı için bu tarihe kadar, yabancı
sermayeli şirketlerin Anonim şirket şeklinde oluşturulduğu görülmektedir. Kanun çıkana
kadar, Limited Şirketlerle ilgili belirsizlikler de yabancı şirketleri bu yola itmiştir. Kanun, bu
belirsizlikleri ortadan kaldırmıştır.
Limited Şirketler (000): Kuruluş ve yönetim işlemleri Anonim şirketlere göre daha basittir.
Bir veya birkaç kişi tarafından kurulmuş ve sermayesi
paylara bölünmüş ticari
topluluklardır. Limited şirketlerin kurucuları şirketin borçlarından sorumlu değillerdir ve
muhtemel zararlar için şirketteki payları kadar risk taşırlar. Ticaret Siciline kaydedildiği
anda kurulmuş sayılırlar.
Anonim Şirketler (ZAO): Anonim Şirketler açık veya kapalı olarak kurulabilmektedir. Bu
husus, kuruluş sözleşmesinde ve ünvanda belirtilir. Temel fark hisse devrindedir. Açık
anonim şirketlerde hissedarlar kendi hisselerini diğer ortaklardan habersiz 3. kişilere
devredebilirler. Hissedarların sayısı için bir sınırlama yoktur. Kapalı anonim şirketlerde ise
hisse devrinde diğer ortaklara öncelik tanınır. Hissedar sayısı 50’den fazla olamaz.
Şirket tüzüğünde görevler sınırlandırılmamışsa, Rusya Federasyonu’nda genel müdür
ünvanına haiz yöneticiler geniş yetkilerle donatılmıştır. Bu durumun yabancı firma kuran
şirketlerimizce dikkate alınmasında yarar bulunmaktadır.
Şirketlerin kayıt işlemi için müracaat edecekleri birimler arasında olan Rusya Federasyonu
Devlet Kayıt Odası ve Rusya Federasyonu Ticaret ve Sanayi Odasına ilişkin adresler ise
aşağıda yer almaktadır.
State Registration Chamber
3/5 Smolensky Blv. Moscow
RF Chamber of Commerce and Industry
Ul. Ilyinka 6, Moscow
Öte yandan, şirket kuruluşu sırasında kurucuların yabancı olması halinde, vatandaşı
oldukları ülke makamlarından alınacak, şirket kurmasında sakınca olmadığına dair belge
istenilmektedir. Bu belgeyi şirket kuracak Türk uyruklu kişiler, T.C. Moskova Büyükelçiliği
Konsolosluk kısmından temin edebilmektedirler.
İŞADAMLARIMIZCA TİCARİ İLİŞKİLERDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKLİ
BAZI HUSUSLAR
Genel Olarak
Rusya Federasyonu’nda ticari bağlantıların yapılmasında kişisel görüş, intibalar önemli yer
tutmaktadır. Ticari faaliyette bulunan şirketlerin mali durumu ve güvenilirliği konusunda
bilgi teminine yönelik bir veri tabanı mevcut değildir. Rusya Federasyonu’nda ticari
faaliyette bulunmak için Ticaret ve Sanayi Odalarına kayıt mecburiyeti yoktur. Rus firmaları
Odalarına kayıt olmaksızın faaliyet gösterebilir. Bu nedenle, firma güvenilirliği konusunda
büyük firmalar hariç kişisel görüşler önemlidir.
Ticari kontratlarda anlaşmazlık çözüm yolu belirtilmelidir. Ancak, ticari ilişkilerin
anlaşmazlıkla sonuçlanması ve yabancı firmanın mahkeme kararı ile haklı bulunması
durumunda bile uygulamada takip hukukunun etkin olmaması nedeniyle alacakların tahsili
mümkün olamayabilmektedir. Bu nedenle, mal bedelini garanti altına alacak ödeme
sistemlerine dış ticarette ağırlık verilmelidir. Uygulamada bankacılık sisteminin içinde
bulunduğu durum nedeniyle akreditifli işlemler oldukça sınırlıdır.
Ticari kontratların yapılmasında karşılıklı kişisel ilişkiler önemlidir. Konsinye satış yapan
firmalarımızın mal bedellerini tahsilde problemle karşılaştıkları görülmektedir.
Ticari ve mali mevzuatın şeffaf olmaması nedeniyle problemlerle karşılaşılacağı dikkate
alınarak, gerekli konularda danışmanlık hizmeti alınmalıdır.
Rusya Federasyonu’ndaki tüccarlar, yabancı firmaların Rusya Federasyonu’nda temsilcilik
veya deposunun olup olmadığı hususuna ağırlık vermekte, küçük ve orta çaplı Rus
tüccarlar sermayeleri oranında bu depolardan mal temini yoluna gitmektedirler. Doğrudan
ithalat ise bu tür tüccarlarca tercih edilmemektedir.
Moskova’da faaliyet gösteren Yapı Kredi, Ziraat Bankası, Garanti Bankası, Finansbank ve
İktisat Bankalarından iki ülke arasındaki para transferleri konusunda bilgi alınmasının
yararlı olacağı düşünülmektedir.
Vize Uygulaması
Rusya Federasyonu’na seyahat edecek olanların, sözkonusu ülkenin, ülkemizde bulunan
konsolosluklarından vize almaları, Rusya Federasyonu’na ticari amaçla gidenlerin ise ticari
vize almaları gerekmektedir. Vize alınması için Rus tarafınca gönderilen davetiye mektubu
gereklidir. Ticari amaçla bu ülkeye gidenler, bu tür vize almadıkları taktirde ülkeye girişte
büyük sorunlarla karşılaşmaktadırlar.
Rusya Federasyonu’na varışta otel dışındaki yerlerde kalacak olanların 3 iş günü
içerisinde polise (UVIR) kayıt yaptırmaları gerekmektedir.
Resmi Tatil Günleri
1-2 Ocak
7 Ocak
8 Mart
1-2 Mayıs
9 Mayıs
12 Haziran
7 Kasım
12 Aralık
: Yeni Yıl
: Ortadoks Yeni Yılı
: Uluslararası Kadınlar Günü
: İşçi ve İlkbahar Bayramı
: Zafer Bayramı
: Bağımsızlık Günü
: Milli Uzlaşma Günü
: Anayasa Bayramı
Rusya Federasyon’unda, resmi tatil günleri cumartesi ve pazara denk gelirse, bir sonraki iş
günü tatil olmaktadır.
İklim
Ülkede kıtasal kara iklimi hakim olmakla beraber, ılıman kıta iklimi ile soğuk kutup iklimi
arasında bir değişme gözlenmektedir. Rusya’nın kuzeyinde yer alan Sibirya Bölgesinde
yılın büyük bölümünde aşırı soğuklar hakimdir. Kuzey bölgeleri buzlarla kaplıdır.
Geniş bir kara sahasına sahip olması nedeniyle Rusya Federasyonu’nda çok çeşitli iklim
özelliklerine rastlanmaktadır. Ülkenin kuzeyi Arktik kuşağında bulunurken, güneyde
Karadeniz kıyılarında subtropikal iklim özellikleri görülmektedir. Doğu Sibirya karasal
iklimin etkisi altındayken, Rusya’nın uzak doğusu muson yağmurları nedeniyle yıllık 1000
mm yağış almaktadır.
Rusya Federasyonu topraklarının dörtte üçü düz ovalıktır. Orta Sibirya ve Uzak Doğuda
sıradağlar bulunmaktadır. Doğu Avrupa düzlüğü Urallar’a, Batı Sibirya düzlüğü Altay
Dağları’na kadar devam etmekte, Hazar kıyılarında ise, çoğu yerde yükseklik oranı deniz
seviyesinin altında seyretmektedir.
İklimin çoğu yerde ya çok soğuk ya da çok kuru olması, tarım için uygun ortam
yaratmamaktadır.
Değerlendirme
Rusya Federasyonu ekonomisinde 1999 yılının ikinci yarısını müteakiben ekonomideki
dengeler halen dış etkenlere açık bulunmaktadır. İhracat gelirleri içerisinde hammadde,
petrol ve gaz önemli bir yer tutmaktadır. İşletmelerin reorganizasyonu ve yeni yatırımlar
için finansman ihtiyacı bulunmaktadır. Dış borç geri ödemeleri de kaynak ihtiyacını
arttırmaktadır. Bu çerçevede, orta ve uzun vadede ekonomideki durum yapısal
reformlardaki başarıya bağlı olacaktır. Ancak, Rusya Federasyonu’nun büyük bir ekonomik
potansiyele sahip olduğu ve ekonomik sıkıntıları, kaynaklarını kullanarak berteraf
edebileceği hususu dikkate alınmalıdır.
Ülkemiz ile Rusya Federasyonu arasındaki ticaret hacminin orta vadede artması
beklenilmelidir. Rusya Federasyonu’nun ithalatında tüketim mallarının ağırlığı devam ettiği
sürece ülkemiz menşeli tüketim mallarına bu pazarda ihtiyaç duyulması beklenilmektedir.
Ülkemiz malları bu piyasada fiyat ve kalite olarak diğer ülke mallarına göre avantajlı
konumda bulunmaktadır. Ülkemizin coğrafi konumu da diğer ülkelerle rekabet açısından,
ülkemizi avantajlı duruma getirmektedir.
Ayrıca, ülkemizin enerji açığını kapatmak için Rusya Federasyonu ile yaptığı doğal gaz
anlaşmaları iki ülke arasındaki ticaret hacmini yükseltecektir. Ancak, iki ülke arasındaki
ticareti dengeli hale getirmek amacıyla sevk edilen doğal gaz karşılığında ülkemiz menşeli
mal ve hizmet alımlarının arttırılması önem arz etmektedir.
Diğer taraftan, Türk ticari ve müteahhitlik firmaları Rusya pazarında belirli bir yer
edinmişlerdir. Bu firmalarımız kriz şartları altında varlıklarını muhafaza etmişlerdir. Bu
firmalardan bir kısmı Rusya Federasyonu’nda yatırıma yönelmişlerdir. Firmalarımızın
dinamizmi iki ülke arasındaki ticareti olumlu olarak etkileyecek faktörlerden bir tanesidir.
Bavul ticaretinin uzun vadeli bir ticaret şekli olmadığından hareketle, firmalarımızın uzun
vadeli pazarlama stratejilerine ağırlık vermeleri uygun olacaktır.
Ülkemizin, Rusya Federasyonu’ndan ithal ettiği mal kalemleri ise sınırlı sayıdadır. Ülkemiz
ihtiyaçlarına göre ithal kalemleri sayısının arttırılması, iki ülke arasındaki ticari ilişkileri
derinleştirecektir.
Bölgede önemli bir güç olan Rusya ile ülkemiz arasıdaki ticari ilişkilerin geçmişte olduğu
gibi siyasi ilişkilerden bağımsız olarak değerlendirilemeyeceği hususu ise dikkate alınması
gerekli bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır.
Yararli Adresler
T.C. Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği
Turkish Embassy Office of The Commercial Counsellor
7 Rostovski Pereulok D: 12 119121 Moscow Russian Federation
Tel: 7-095-2462989
Fax: 7-095-2464989
Rusya Federasyonu Büyükelçiliği
Karyağdı sok. NO:5 Çankaya/Ankara
Tel: (312) 439 21 22
Faks: (312) 438 39 52
RTİB (Rusya Türk İşadamları Birliği)
Novoslabotskaya Ul. No. 26 Kat 3 Moskova
Tel: 978 45 06 - 250 00 21
Rusya Federasyonu Ticaret Ve Sanayi Odası
103684, Moskova, ul. İlyinka, 6
Tel : (095) 929 0009
Faks : (095) 9290360
www.rbcnet.ru
rbcnet@rbcnet.ru
R.F. Türkiye Ticaret Mümesilliği
Atatürk Bulvarı, 106 06540, Kavaklıdere, Ankara
Tel : (312) 418 7512, 425 8139, 418 8139
Fax : (312)418 3991
Download