ÜST SOLUNUM YOLU ENFEKSİYONLARI Prof. Dr. Ergin ÇİFTÇİ Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı www.erginciftci.com www.erginciftci.com ÜST SOLUNUM YOLU ENFEKSİYONLARI Orofarenks Tonsiller Nazofarenks Burun mukozası Orta kulak Sinüsler Epiglot Larinks www.erginciftci.com FARENKSİN ve TONSİLLERİN ENFEKSİYONU Farenjit Tonsillit Tonsillofarenjit Nazofarenjit www.erginciftci.com FARENKSİN ve TONSİLLERİN ENFEKSİYON ETKENLERİ DİĞER NEDENLER ATİPİK ETKENLER VİRÜSLER BAKTERİLER Epstein-Barr virus Norfloksasin Adenovirus simpleks virus 1 Streptococcus pyogenes (A grubu) Herpes Siprofloksasin Herpes simpleks virus 2 B, C ve G grubu streptokoklar Enoksasin virus Arcanobacterium haemolyticum İnfluenza Parainfluenza virus Corynebacterium diphtheriae Fleroksasin RSV Corynebacterium pyogenes Lomefloksasin Enterovirüsler Corynebacterium ulcerans Kızamık virüsü Neisseria gonorrhoeae Ofloksasin Kızamıkçık virüsü Neisseria meningitidis Levofloksasin Sitomegalovirüs Yersinia enterocolitica Rhinovirüs Streptococcus pneumoniae Rufloksasin Reovirüs Salmonella typhi HIV Leptospira spp. Borelia spp. Anaeroplar Mycoplasma pneumoniae Sparfloksasin Mycoplasma hominis Chlamydia pneumoniae Tosufloksasin Chlamydia trachomatis Gatifloksasin Legionella pneumophila Coxiella burnetti Pazufloksasin Grepafloksasin Candida Toxoplasma gondii Behçet sendromu Kawasaki hastalığı PFAPA Aftöz stomatit Steven-Johnson sendromu Nötropeni Kemoterapi www.erginciftci.com SOĞUK ALGINLIĞI Çocuklarda yılda 4-8 kez görülebilir En sık etken rhinovirüstür (%40) Özellikle nazal semptomlar ön plandadır Boğazda kaşıntı hissi Boğaz ağrısı Hapşırma Burun akıntısı, tıkanıklık Konjunktivit Baş ağrısı Kas ağrıları Kuru öksürük Ateş hafif derecede yükselir Boğazda eksudasız kızarıklık vardır www.erginciftci.com SOĞUK ALGINLIĞI • Tanı klinik olarak konulur • Antijen tayini, viral kültür, virüs genomunun gösterilmesi ve serolojik yöntemlerle etken kesin olarak gösterilebilir • Tedavi semptomatiktir Parasetamol Burun damlaları (serum fizyolojik, topikal adrenerjik) Antihistaminikler www.erginciftci.com GRİP • İnfluenza A, B ve C ile oluşur. • Damlacık yolu, kontamine sekresyonlar, direkt temas ile bulaşır • Semptomlardan önceki 24 saat ve semptom süresince bulaştırıcıdır • Kuluçka süresi 1-3 gündür • Özellikle yapısal semptomlar ön plandadır Yüksek ateş Boğaz ağrısı Kırıklık Burun akıntısı, tıkanıklık Konjunktivit Baş ağrısı Kas ağrıları Kuru öksürük • Boğaz normal veya hiperemik olabilir www.erginciftci.com GRİP Tanı klinik olarak konulur Salgın dönemlerinde hastalığın düşünülmesi önemlidir Antijen tayini, viral kültür, virüs genomunun gösterilmesi ve serolojik yöntemlerle etken kesin olarak gösterilebilir Tedavi semptomatiktir Parasetamol (aspirin VERİLMEZ) Amantadin ve Rimantadin (İnfluenza A) Zanamivir ve Oseltamivir (İnfluenza A ve B) Antiviral tedavisi semptomlar başladıktan sonraki ilk 48 saatte başlanmalı Antiviral tedavi 5 gün verilir www.erginciftci.com GRİP AŞISI • • • • • • • • • • Aşı öncelikle gribe yakalandığında hastalığın ağır geçmesinin beklendiği kişilere yapılmalıdır. Altı ay ile 18 yaş arasındaki sağlıklı çocuklar Aşı altı aydan küçük yaştaki bebeklere yapılamadığından bu yaştaki çocuklarla aynı evde yaşayan kişiler mutlaka aşılanmalıdır. Astım, kronik bronşit, kistik fibroz gibi akciğer hastalığı olanlar Ciddi kalp hastalığı olanlar Şeker hastalığı gibi metabolik hastalıkları olanlar Böbrek yetmezliği olanlar Bağışıklık sisteminde sorun olanlar Bunun dışında kreşe ve okula giden çocuklar yaşadıkları kapalı ve kalabalık ortam nedeniyle risk altındadırlar. Yukarıda belirtilen riskler nedeniyle öncelikle aşılanması gereken kişiler dışında hiçbir risk taşımayan çocuklara da gripten korumak amacıyla aşı yapılabilir. www.erginciftci.com GRİP AŞISI İnaktif aşıdır. Altı ay ve daha büyük çocuklara yapılabilir. 6-35 ay Yarım doz, 36 ay ve daha büyüklere tam doz yapılır. 9 Yaşından küçük çocuklara ilk kez yapılıyorsa bir ay arayla iki doz yapılır Yumurta allerjisi olanlara yapılmaz. Aşının her yıl Eylül-Kasım aylarında yinelenmesi gerekir. www.erginciftci.com STREPTOKOKSİK TONSİLLOFARENJİT En sık 5-15 yaşlarda görülür Damlacık, yakın temas ve gıda yoluyla bulaşır Kuluçka dönemi 2-4 gündür Ateş, baş ağrısı, boğaz ağrısı, karın ağrısı ve kusma ile başlar Farenkste hiperemi, ödem, eksuda görülür Çene açısındaki lenf bezleri büyük ve ağrılıdır Hastalık kendiliğinden iyileşir www.erginciftci.com www.erginciftci.com www.erginciftci.com BAKTERİYEL-VİRAL TONSİLLOFARENJİT AYRIMI BAKTERİYEL VİRAL Yaş > 4 yaş Her yaş Ateş > 38.5ºC < 38.0ºC Burun akıntısı Yok Sıklıkla var Öksürük Yok Sıklıkla var İshal Yok Görülür Daha sık Daha az Sık Seyrek Eksuda Ağrılı LAP www.erginciftci.com STREPTOKOKSİK TONSİLLOFARENJİT TANISI 900 800 700 600 ASO Akut faz reaktanları ASO Hızlı antijen testi Boğaz kültürü 500 400 300 200 100 0 STANDART TANI YÖNTEMİ BOĞAZ KÜLTÜRÜDÜR 35 31 27 23 19 16 12 8 4 0 hafta www.erginciftci.com STREPTOKOKSİK TONSİLLOFARENJİT TANISI TONSİLLOFARENJİT BOĞAZ KÜLTÜRÜ NEGATİF POZİTİF Semptomatik tedavi ANTİBİYOTİK HIZLI ANTİJEN TESTİ NEGATİF Lateks ELISA POZİTİF ANTİBİYOTİK www.erginciftci.com STREPTOKOKSİK TONSİLLOFARENJİT NİÇİN TEDAVİ EDİLMELİDİR? • Klinik iyileşmenin sağlanması • Enfeksiyonun yayılmasının önlenmesi • Komplikasyonların önlenmesi www.erginciftci.com KOMPLİKASYONLAR ERKEN Servikal lenfadenit Peritonsiller apse Retrofarengeal apse Akut otitis media Akut sinüzit Bronkopnömoni Menenjit Beyin apsesi Septik artrit Osteomiyelit Endokardit Sellülit Nekrotizan fasiit Bakteriyemi Streptokoksik toksik şok sendromu GEÇ Akut romatizmal ateş Poststreptokoksik glomerülonefrit Poststreptokoksik reaktif artrit PANDAS (Pediatric Autoimmune Neuropsychiatric Disorders Associated with Streptococcal Infections) www.erginciftci.com www.erginciftci.com STREPTOKOKSİK TONSİLLOFARENJİT TEDAVİSİ Antibiyotik Doz Benzatin penisilin G 600 000 Ü (≤27 Kg) 1 200 000 Ü (>27 Kg) Penisilin V 250 mg (400 000 Ü)/doz (≤27 Kg) 500 mg (800 000 Ü) /doz (>27 Kg) Amoksisilin 250 mg/doz 500 mg/doz 750 -1000 mg/doz Doz sayısı Veriliş yolu Süre 1 IM Tek doz 2-3 Oral 10 gün 3-4 2 1 Oral 10 gün www.erginciftci.com PENİSİLİN ALLERJİSİ OLANLARDA STREPTOKOKSİK TONSİLLOFARENJİT TEDAVİSİ Antibiyotik Doz Doz sayısı Veriliş yolu Süre Eritromisin 40 mg/kg/gün 2-4 Oral 10 gün Klaritromisin 15 mg/kg/gün 2 Oral 10 gün Azitromisin 12 mg/kg/gün 1 Oral 5 gün www.erginciftci.com TEDAVİ BİTİMİNDE İZLENECEK YOL Tedaviyi 10 güne tamamla Klinik iyi-Ailede ARA yok Semptom var-Ailede ARA Kültüre gerek yok Kültürü tekrarla Kültür negatif Kültürü pozitif Tedavi yok ß laktamaza dirençli penisilinle tedavi www.erginciftci.com GABHS TAŞIYICILIĞI • • • • Etken üretilmesine karşın klinik bulgu yoktur Bulaştırıcı değildir Nonsüpüratif komplikasyon riski yoktur Streptokokların ekstrasellüler antijenlerine karşı antikor yanıtı oluşmaz • Eradikasyonu güçtür • Ülkemizde taşıyıcılık oranı %10-25’dir • Özel koşullar dışında tedavisi gerekmez www.erginciftci.com TAŞIYICILIĞIN ERADİKASYONU GEREKEN DURUMLAR • Hastada veya ailede ARA öyküsü varsa • Akut romatizmal ateş veya akut glomerulonefrit salgınları sırasında • Ev içi temas olan kişilerde GABHS toksik şok sendromu veya nekrotizan fasiit saptanmışsa • Yeterli tedaviye rağmen aile içinde çok sayıda semptomatik GABHS farenjiti atakları görülmeye devam ediyorsa • Kapalı toplumlarda GABHS farenjiti salgını varsa • GABHS taşıyıcılığı nedeniyle tonsillektomi yapılması düşünülüyorsa • Ailede AGBHS ile ilgili aşırı endişe varsa www.erginciftci.com TAŞIYICILIĞIN ERADİKASYONU Antibiyotik Doz Doz sayısı Veriliş yolu Süre 3-4 Oral 10 gün Klindamisin 20 mg/kg/gün (max 1.2 g) Amoksisilinklavulonat 40-45 mg/kg/gün 2 Oral 10 gün Benzatin penisilin G 600 000 Ü (≤27 Kg) 1 200 000 Ü (>27 Kg) 1 IM Tek doz Rifampin 20 mg/kg/gün 2 Oral 4 gün Penisilin V 50 000-100 000 Ü/kg/gün 2-3 Oral 10 gün + + www.erginciftci.com AKUT OTİTİS MEDİA TANIM Orta kulak sıvısı + Akut semptomlar (ağrı, ateş...) www.erginciftci.com EPİDEMİYOLOJİ 6-13 ay arasında en sıktır, 6 yaşından sonra sıklık çok azalır 3 yaşına kadar çocukların 2/3’ü en az 1 kez, %50’si 2-3 atak geçirir www.erginciftci.com AKUT OTİTİS MEDİANIN SIK GÖRÜLDÜĞÜ DURUMLAR Kış aylarında Erkek çocuklar Anne sütü ile beslenmeyenler Biberon ile yatarak beslenme, emzik kullanımı Kardeşlerinde belirgin otit hikayesi olanlar Sigara içilen ortamda yaşayanlar Kalabalık ve az gelişmiş toplumlarda Yarık damak ve kraniofasial anomalisi olanlar İmmün yetmezlikler www.erginciftci.com ÇOCUKLARDA ÖSTAKİ TÜPÜNÜN ÖZELLİKLERİ Erişkindekine göre Daha horizontal Daha kısa Kıkırdak miktarı ve sertliği daha az Nazofarenkse açıldığı bölgede lenf follikülleri Nazofarenkste adenoid hipertrofisi Adenoidlerin infeksiyon kaynağı olması www.erginciftci.com AKUT OTİTİS MEDİA ETKENLERİ ALIŞILMIŞ ETKENLER S. pneumoniae H. inflenzae M. catarrhalis S. aureus E. coli Klebsiella Pseudomonas SIK OLMAYAN ETKENLER M.Norfloksasin pneumoniae C. Siprofloksasin trachomatis M.Enoksasin tuberculosis A. Fleroksasin otitidis Lomefloksasin Ofloksasin Levofloksasin Rufloksasin ANAEROB ETKENLER Peptostreptokok Sparfloksasin Fusobacterium Tosufloksasin Bacteroides Gatifloksasin Pazufloksasin Grepafloksasin VİRAL ETKENLER RSV Rhinovirus İnfluenza Parainfluenza Adenovirus Enteroviruslar CMV HSV www.erginciftci.com SEMPTOMLAR BEBEK ÇOCUK Ateş Huzursuzluk Genel hastalık hali İshal, kusma Kulağını çekiştirme Ateş Kulak ağrısı Kulakta dolgunluk hissi Genel hastalık hali Baş dönmesi İşitme bozukluğu www.erginciftci.com OTOSKOPİK MUAYENE www.erginciftci.com OTOSKOPİK MUAYENE www.erginciftci.com TİMPANOMETRİ Tip A Tip B Tip C www.erginciftci.com NORMAL KULAK ZARININ GÖRÜNÜMÜ NORMAL KULAK ZARI İnce Yarı saydam Arkasında kemikler görülebilir Nötral yerleşimli Hareketli NORMAL KULAK ZARI www.erginciftci.com AKUT OTİTTE KLASİK OTOSKOBİK BULGULAR AKUT OTİTİS MEDİA Kulak zarında kızarıklık Grimsi beyaz veya sarı renk Kabarıklık (malleusun görülmesi engellenir) Membran perforasyonu ve pürülan akıntı Nadir olarak membranda büller Bazen hava-sıvı veya hava-pü seviyesi Hareketliliğin azalması AKUT OTİTİS MEDİA www.erginciftci.com AOM OTOSKOBİK BULGULAR AKUT OTİTİS MEDİA NORMAL www.erginciftci.com AOM OTOSKOBİK BULGULAR AKUT OTİTİS MEDİA NORMAL www.erginciftci.com AOM OTOSKOBİK BULGULAR AKUT OTİTİS MEDİA NORMAL www.erginciftci.com AOM OTOSKOBİK BULGULAR AKUT OTİTİS MEDİA NORMAL www.erginciftci.com AKUT OTİTİS MEDİANIN ANTİBİYOTİKSİZ DÜZELMESİ S. pneumoniae %11 M. catarrhalis %75 H. influenzae %52 www.erginciftci.com MASTOİDİT www.erginciftci.com ETKENLER ve DİRENÇ S. pneumoniae H. influenzae 1 2 M. catarrhalis 3 ß-laktamaz üretimi %35 PBP değişimi %22-54 ß-laktamaz üretimi %90 www.erginciftci.com SEÇİLECEK ANTİBİYOTİKLER SEFTRİAKSON SEFUROKSİM AMOKSİSİLİN KLAVULONAT AMOKSİSİLİN www.erginciftci.com TEDAVİ ANTİBİYOTİK ÖYKÜSÜ HAYIR 0. GÜN 3. GÜNDE TEDAVİ BAŞARISIZLIĞI Yüksek dozda Amoksisilin-cla (80-90 mg/kg/gün) 10-28. GÜNDE TEDAVİ BAŞARISIZLIĞI Yüksek dozda Amoksisilin-cla (80-90 mg/kg/gün) Sefuroksim (30 mg/kg/gün) Sefuroksim (30 mg/kg/gün) Seftrikason (50 mg/kg IM 3 doz) Seftrikason (50 mg/kg IM 3 doz) Yüksek dozda Amoksisilin (80-90 mg/kg/gün) Seftrikason (50 mg/kg IM 3 doz) Yüksek dozda Amoksisilin-cla (80-90 mg/kg/gün) Yüksek dozda Amoksisilin-cla (80-90 mg/kg/gün) Klindamisin (40 mg/kg/gün) Sefuroksim (30 mg/kg/gün) Timpanosentez Seftrikason (50 mg/kg IM 3 doz) Geleneksel dozda Amoksisilin (40-45 mg/kg/gün) Yüksek dozda Amoksisilin (80-90 mg/kg/gün) EVET Sefuroksim (30 mg/kg/gün) Timpanosentez www.erginciftci.com DESTEKLEYİCİ TEDAVİ Analjezik Antipiretik Antihistaminik Dekonjestan www.erginciftci.com AKUT BAKTERİYEL SİNÜZİT • Paranazal sinüslerin akut enfeksiyonudur. • Viral ÜSYE komplikasyonudur. • Viral rinosinüzitlerin %0.5-2’sinde olur. www.erginciftci.com PARANAZAL SİNÜSLER Frontal sinüs 5-7 Yaş Sfenoid sinüs 6 Ay Etmoid sinüs Maksiller sinüs 6 Ay 5 Yaş www.erginciftci.com SEMPTOMLAR • • • • • • • • Ateş Baş ağrısı Burun tıkanıklığı Pürülan burun akıntısı Maksiller dişlerde ağrı Hiposmi, anosmi Öne eğilmekle artan yüz ağrısı-basınç hissi Öksürük www.erginciftci.com BULGULAR • • • • • Burun mukozasında ödem Burunda kurutlanma Burundan ve genizden pürülan akıntı Sinüsler üstünde hassasiyet Maksiller sinüs transillüminasyonunda bozulma www.erginciftci.com MAKSİLLER SİNÜS TRANSİLLÜMİNASYONU www.erginciftci.com ETKENLER • Streptococcus pneumoniae • Haemophilus influenzae • Moraxella catarrhalis • GABHS • Staphylococcus aureus • Anaeroplar www.erginciftci.com TANI ve AYIRICI TANI • Öykü • Semptomlar • Bulgular 10 günden uzun süren semptomlar Viral enfeksiyonun 5-7. gününde semptomların şiddetlenmesi • Sinüs aspirasyonu • Radyolojik incelemeler www.erginciftci.com SİNÜS RADYOLOJİSİ • Tam sinüs opasifikasyonu • Hava-sıvı seviyesi • Mukozal kalınlaşma www.erginciftci.com ETMOİD SİNÜZİT www.erginciftci.com MAKSİLLER SİNÜZİT www.erginciftci.com MUKOZAL KALINLAŞMA www.erginciftci.com HAVA-SIVI SEVİYESİ www.erginciftci.com FRONTAL SİNÜZİT www.erginciftci.com TEDAVİ • Semptomatik tedavi Analjezik-antipretik Topikal-sistemik dekonjestan • Antibiyotik tedavisi Akut sinüzitin kendiliğinden düzelme oranı yaklaşık %50-60’dır www.erginciftci.com TEDAVİ • Tedavi: dirençli pnömokok riski var mı ? İlk tercih amoksisilin Risk yok: doz 40-45 mg/kg/gün, 2-3 dozda Risk var: doz 80-90 mg/kg/gün, 2-3 dozda • Tedavi süresi 10, 14, 21, 28 gün veya semptomlar düzeldikten sonra 7 gün • Alternatif tedavi • • Amoksisilin-klavulonat Makrolidler • • II. Kuşak sefalosporinler Parenteral seftriakson (komplike sinüzit veya frontal/sfenoidal sinüzitte) www.erginciftci.com KRUP SENDROMLARI Larenjit Larengotrakeit Larengotrakeobronşit Larengotrakeobronkopnömoni Bakteriel trakeit (membranöz krup = bakteriel krup) KRUP SENDROMLARI Etkenler Parainfluenza 1, 2, 3 İnfluenza virus A, B Adenovirus RSV Rhinovirus Enterovirus Kızamık M. pneumoniae S. aureus M. catarrhalis H. influenzae tip b S. pyogenes S. pneumoniae Bakteriyel trakeit www.erginciftci.com KRUP SENDROMLARI Semptom ve Bulgular www.erginciftci.com Ateş, burun akıntısı, öksürük Ses kısıklığı, kabalaşma Havlama tarzında öksürük Stridor Değişik derecelerde solunum sıkıntısı Hastaların genel görünümleri iyidir; Toksik görünüm yoktur Farenks hiperemik olabilir KRUP SENDROMLARI Tanı Klinik bulgular Radyoloji: Subglottik daralma Kesin tanı: Larengotrakeobronkoskopi www.erginciftci.com KRUP SENDROMLARI Tanı Subglottik daralma www.erginciftci.com Subglottik daralma KRUP SENDROMLARI Tedavi www.erginciftci.com Viral nedenli enfeksiyonlarda sadece destekleyici tedavi Oksijen Buhar tedavisi Sistemik steroid (Deksametazon 0.15-0.3-0.6 mg/kg/doz) İnhale steroid (Budesonid: 2 mg/doz, günde tek doz) İnhale epinefrin ≤ 4 yaş: 2.5 mL/doz, 1: 1000 adrenalin, SF ile dilüe edilere >4 yaş: 5 mL/doz, 1: 1 000 adrenalin, SF ile dilüe edilerek Günde 4-6 doz AKUT EPİGLOTTİT Etkenler H. influenzea tip b Streptococus pyogenes (GABHS) Pnömokok S. aureus Moraxella catarrhalis Nadiren gram (-) enterik basiller Nadiren viruslar www.erginciftci.com AKUT EPİGLOTTİT Semptom ve Bulgular www.erginciftci.com Ani yükselen ateş, giderek artan toksik bir görünüm Boğaz ağrısı Yutma güçlüğü, yeme ve içmeyi reddetme Stridor, seste boğuklaşma Korku, endişe, hava açlığı Retraksiyonalar Çok zorlukla nefes alır, inspirasyon süresi uzar Sırt üstü yatamaz hale gelir, oturur durumda özel bir pozisyon alır Ağızdan tükrük akmaya başlar Bilinç bozulur KLASİK 3 D TRİADI: Drooling, Disphagia, Distress Öksürük yoktur veya çok az boğuk bir öksürük vardır AKUT EPİGLOTTİT Semptom ve Bulgular www.erginciftci.com AKUT EPİGLOTTİT Tanı www.erginciftci.com Klinik bulgular Radyoloji: Epiglotta şişme Kesin tanı: Larengoskopi Etken izolasyonu: Epiglot sürüntü kültürü ve kan kültürü AKUT EPİGLOTTİT Tanı www.erginciftci.com AKUT EPİGLOTTİT Tanı www.erginciftci.com AKUT EPİGLOTTİT Tanı www.erginciftci.com AKUT EPİGLOTTİT Tedavi Akut epiglottit ampirik antibiyotik tedavisi Ampisilin-sulbaktam Sefuroksim Seftriakson veya Sefotaksim www.erginciftci.com