türkçe - Pegem Akademi

advertisement
Önce
biz sorduk
kpss
2 0 1 8
120 Soruda
85
SORU
Güncellenmiş
Yeni
Baskı
Genel Yetenek
Genel Kültür
Lise ve Ön Lisans
TÜRKÇE
SÖZEL MANTIK
Konu Anlatımı
Pratik Bilgiler
Sınavlara En Yakın Özgün Sorular ve Açıklamaları
Çıkmış Sorular ve Açıklamaları
Komisyon
KPSS LİSE VE ÖN LİSANS TÜRKÇE KONU ANLATIMLI
ISBN 978-605-318-992-3
Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir.
© Pegem Akademi
Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları
Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ye aittir.
Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,
kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt
ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.
Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.
Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında
yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları
satın almamasını diliyoruz.
“Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ
SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir
kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da
kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi
Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.”
8. Baskı: 2017, Ankara
Yayın-Proje: Özge Işıkcı
Dizgi-Grafik Tasarım: Kezban Yanık
Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı
Baskı: Vadi Grup Ciltevi A.Ş.
İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105
Yenimahalle/ANKARA
(0312 394 55 91)
Yayıncı Sertifika No: 14749
Matbaa Sertifika No: 26687
İletişim
Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA
Yayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51
Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60
Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08
Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38
Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60
İnternet: www.pegem.net
E-ileti: pegem@pegem.net
SUNU
Değerli Adaylar;
Bu kitap; Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Lise ve Ön Lisans Genel Yetenek Testinde
önemli bir ağırlığı bulunan Sözel Akıl Yürütme, Dil Bilgisi ve Yazım Kuralları
kapsamındaki 30 sorunun hızlı ve hatasız bir şekilde çözümü hedeflenerek hazırlanmıştır.
Kitap, sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle hazırlanmış olup;
Sözel Akıl Yürütme kapsamındaki;
■
Sözcükte Anlam,
■
Cümlede Anlam,
■
Paragraf ve Anlatım Biçimleri,
■
Sözel Mantık
Dil Bilgisi kapsamındaki;
■
Ses Bilgisi,
■
Yapı Bilgisi,
■
Sözcük Bilgisi,
■
Cümle Bilgisi,
■
Anlatım Bozuklukları ve
Yazım Kuralları kapsamındaki;
■
Noktalama İşaretleri,
■
Yazım Kuralları
bölümlerinden oluşmaktadır.
Konuların sınav formatına uygun ve soru çözümünü kolaylaştıracak bir şekilde, açık ve anlaşılır bir
dille ifade edilmesine; bilgilerin resim, şekil, şema, kavram haritaları, tablo, grafik ve etkinliklerle
somutlaştırılmasına özen gösterilmiştir.
Her ünitenin sonunda;
■ cevaplı testler ve
■ çıkmış sorulara
yer verilmiştir.
Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen meslektaşlarıma,
PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanlarına ve öğrencilerime teşekkürü bir borç bilirim.
Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş ve önerileriniz
bu ürünün niteliğini daha da arttıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle
pegem@pegem.net aracılığıyla paylaşınız.
Kitabın çalışmalarınızda yararlı olmasını temenni eder, KPSS’de ve meslek hayatınızda başarılar
dilerim.
Pegem Akademi
iv
İÇİNDEKİLER
1. BÖLÜM
Sözcükte Anlam
Sözcüğün Anlam Özellikleri.......................................................................................... 1
Gerçek Anlam.......................................................................................................... 1
Mecaz Anlam........................................................................................................... 2
Terimsel Anlam........................................................................................................ 3
Sözcükte Anlam Olayları.............................................................................................. 4
Benzetme (Teşbih)................................................................................................... 4
Eğretileme (İstiare)................................................................................................... 4
Kişileştirme (Teşhis)................................................................................................. 5
Kinaye (Değinmece)................................................................................................ 6
Mecazımürsel (Ad Aktarması).................................................................................. 6
Dokundurma (Tariz)................................................................................................. 7
Mübalağa (Abartma)................................................................................................ 7
Dolaylama................................................................................................................ 7
Güzel Adlandırma.................................................................................................... 8
Sözcükler Arası Anlam İlişkileri.................................................................................... 8
Eş - Yakın Anlamlı Sözcükler................................................................................... 8
Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler.................................................................................. 9
Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler..................................................................................... 9
Somut - Soyut Anlamlı Sözcükler.......................................................................... 10
Nitel-Nicel Anlamlı Sözcükler................................................................................. 10
Genel-Özel Anlamlı Sözcükler............................................................................... 10
Yansıma Sözcükler................................................................................................ 11
Kalıplaşmış Söz Öbekleri........................................................................................... 11
İkilemeler................................................................................................................ 11
Pekiştirmeler.......................................................................................................... 12
Deyimler................................................................................................................. 12
Atasözleri............................................................................................................... 13
Kalıplaşmamış Söz Öbekleri...................................................................................... 15
Cevaplı Test................................................................................................................ 16
Çıkmış Sorular............................................................................................................ 19
v
2. BÖLÜM
Cümlede Anlam
Cümlenin Yorumu........................................................................................................23
Cümlenin İletisi........................................................................................................23
Cümleden Çıkarılacak Kesin Yargı.........................................................................24
Cümlede Vurgu.......................................................................................................24
Eş - Yakın Anlamlı Cümleler...................................................................................24
Anlamca Çelişen Cümleler......................................................................................25
Anlamlarına Göre Cümleler.........................................................................................25
Olumlu Cümleler.....................................................................................................25
Olumsuz Cümleler..................................................................................................25
Soru Cümleleri........................................................................................................26
Ünlem Cümleleri.....................................................................................................26
Emir Cümleleri........................................................................................................26
İçerdiği Duygu, Düşünce ve Duruma Göre Cümleler..................................................27
Çıkarım...................................................................................................................27
Kanıksama..............................................................................................................27
Saptama..................................................................................................................27
Değerlendirme........................................................................................................28
Yakınma - Sitem......................................................................................................28
Pişmanlık................................................................................................................29
Ön Yargı..................................................................................................................29
Olasılık....................................................................................................................29
Varsayım.................................................................................................................30
Tahmin....................................................................................................................30
Şaşırma...................................................................................................................30
Kuşku......................................................................................................................31
Uyarı.......................................................................................................................31
Öneri.......................................................................................................................31
Anlam İlişkilerine Göre Cümleler.................................................................................32
Neden - Sonuç (Gerekçe) İlişkisi............................................................................32
Amaç - Sonuç İlişkisi...............................................................................................32
Koşul (Şart) Cümleleri.............................................................................................33
Anlatım Özelliklerine Göre Cümleler...........................................................................33
Öznel ve Nesnel Anlatım........................................................................................33
Tanım Cümleleri......................................................................................................34
Karşılaştırma Cümleleri...........................................................................................34
İçerik ve Üslup (Biçem) Bildiren Cümleler...............................................................35
Doğrudan Anlatım (Aktarma) Cümleleri..................................................................35
Dolaylı Anlatım (Aktarma) Cümleleri.......................................................................36
Cümle Analizi (Cümle Değerlendirme)....................................................................36
Cümlenin Yapısı..........................................................................................................37
Cümle Tamamlama.................................................................................................37
Cümle Oluşturma....................................................................................................38
Cevaplı Test.................................................................................................................39
Çıkmış Sorular.............................................................................................................42
vi
3. BÖLÜM
Paragrafta Anlam
Paragraf Sorularının Genel Özellikleri ve Soru Çözümünde
Dikkat Edilecek Hususlar....................................................................................... 47
Paragrafın Yapısı........................................................................................................ 47
Paragrafın Bölümleri ve Boşluk Tamamlama......................................................... 47
Düşüncenin Akışını Bozan Cümleler..................................................................... 48
Paragrafı İkiye Bölme............................................................................................. 49
Paragraf Oluşturma.................................................................................................49
Paragrafta Yer Değiştirme.......................................................................................50
Paragrafın İçeriği........................................................................................................ 51
Konu....................................................................................................................... 51
Ana Düşünce......................................................................................................... 51
Yardımcı Düşünceler.............................................................................................. 52
Paragrafta Anlatım Biçimleri....................................................................................... 52
Açıklayıcı Anlatım.............................................................................................. 52
Tartışmacı Anlatım............................................................................................. 52
Öyküleyici Anlatım............................................................................................. 53
Betimleyici Anlatım............................................................................................ 53
Düşünceyi Geliştirme Yolları....................................................................................... 54
Tanımlama............................................................................................................. 54
Karşılaştırma.......................................................................................................... 54
Örnekleme............................................................................................................. 55
Tanık Gösterme (Alıntılama).................................................................................. 55
Soru Sorma............................................................................................................ 55
Sayısal Verilerden Yararlanma............................................................................... 55
Duyulardan Yararlanma......................................................................................... 55
Kişileştirme............................................................................................................. 55
Benzetme............................................................................................................... 56
Sayıp Dökme......................................................................................................... 56
Parçaya Dayalı Sorular.............................................................................................. 57
Anlatım Nitelikleri........................................................................................................ 59
Özgünlük................................................................................................................ 59
Özlülük (Yoğunluk)................................................................................................. 59
Yalınlık (Sadelik).................................................................................................... 59
Akıcılık................................................................................................................... 59
Sürükleyicilik.......................................................................................................... 59
Açıklık.................................................................................................................... 59
Duruluk................................................................................................................... 59
Tutarlılık................................................................................................................. 59
Cevaplı Test................................................................................................................ 60
Çıkmış Sorular............................................................................................................ 64
vii
4. BÖLÜM
Ses Bilgisi
Sesler......................................................................................................................... 77
Ünlü Sesler ve Ünlü Uyumları................................................................................ 77
Ünsüz Sesler.......................................................................................................... 78
Ses Olayları................................................................................................................ 78
Ünsüz Değişimi - Yumuşama................................................................................. 78
Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşme)............................................................................. 78
Ses Düşmesi.......................................................................................................... 79
Ses Türemesi......................................................................................................... 80
Ulama..................................................................................................................... 80
Dudak Ünsüzlerinin Benzeşmesi........................................................................... 81
Ünlü Daralması...................................................................................................... 81
Kökte Ünlü Değişimi............................................................................................... 82
Yardımcı Sesler...................................................................................................... 82
Cevaplı Test................................................................................................................ 83
Çıkmış Sorular............................................................................................................ 86
5. BÖLÜM
Yapı Bilgisi
Kök ve Gövde..............................................................................................................87
Ekler............................................................................................................................87
Yapım Ekleri............................................................................................................87
Çekim Ekleri............................................................................................................88
Yapılarına Göre Sözcükler...........................................................................................90
Cevaplı Test.................................................................................................................92
6. BÖLÜM
Sözcük Türleri
İsim (Ad)..................................................................................................................... 95
Varlıkların Türüne Göre İsimler.............................................................................. 95
Varlıkların Sayılarına Göre İsimler......................................................................... 95
İsmin Hâlleri........................................................................................................... 95
İsim Tamlamaları.................................................................................................... 96
Zamir (Adıl)................................................................................................................. 97
Kişi Zamirleri.......................................................................................................... 97
İşaret Zamirleri....................................................................................................... 98
Belgisiz Zamirler.................................................................................................... 98
Soru Zamirleri........................................................................................................ 98
İlgi Zamiri (Aitlik Eki).............................................................................................. 98
viii
Sıfat (Ön Ad).............................................................................................................. 99
Niteleme Sıfatları................................................................................................... 99
Belirtme Sıfatları.................................................................................................... 99
Adlaşmış Sıfatlar.................................................................................................... 99
Zarf (Belirteç)............................................................................................................ 100
Durum Zarfları...................................................................................................... 100
Yer-Yön Zarfları.................................................................................................... 100
Zaman Zarfları..................................................................................................... 100
Ölçü-Miktar Zarfları.............................................................................................. 101
Soru Zarfları......................................................................................................... 101
Edat (İlgeç)............................................................................................................... 101
Bağlaç...................................................................................................................... 103
Ünlem....................................................................................................................... 103
Fiil (Eylem)................................................................................................................ 104
İş (Kılış) Fiilleri......................................................................................................104
Oluş Fiileri.............................................................................................................104
Durum Fiileri..........................................................................................................104
Fiillerde Kip...........................................................................................................104
Fiillerde Kişi...........................................................................................................107
Fiillerde Olumsuzluk..............................................................................................107
Fiillerde Anlam (Zaman) Kayması.........................................................................107
Fiillerde Çatı..........................................................................................................108
Fiilimsiler.................................................................................................................... 111
Fiilimsi Grupları.....................................................................................................112
Yardımcı Fiiller...........................................................................................................113
Ek Fiil (Ek-Eylem)......................................................................................................113
Cevaplı Test...............................................................................................................115
Çıkmış Sorular...........................................................................................................118
7. BÖLÜM
Cümle Bilgisi
Cümle Türleri............................................................................................................ 121
Yüklemlerine Göre Cümleler................................................................................ 121
Öge Dizilişine Göre Cümleler............................................................................... 121
Yapılarına Göre Cümleler.................................................................................... 122
Cümlenin Ögeleri...................................................................................................... 123
Yüklem................................................................................................................. 123
Özne.................................................................................................................... 124
Nesne................................................................................................................... 125
Dolaylı Tümleç..................................................................................................... 125
Zarf Tümleci......................................................................................................... 126
Edat Tümleci........................................................................................................ 126
Cevaplı Test.............................................................................................................. 127
Çıkmış Sorular.......................................................................................................... 130
ix
8. BÖLÜM
Yazım Kuralları
Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler ............................................................................133
Kısaltmaların Yazımı..................................................................................................136
Sayıların Yazımı........................................................................................................137
Deyimlerin ve İkilemelerin Yazımı..............................................................................137
Birleşik Kelimelerin Yazımı........................................................................................138
Bitişik Yazılan Birleşik Kelimeler...........................................................................138
Ayrı Yazılan Birleşik Kelimeler..............................................................................139
Yabancı Özel Adların Yazımı.....................................................................................143
Ses Olaylarıyla İlgili Yazım Kuralları..........................................................................143
Cevaplı Test...............................................................................................................145
Çıkmış Sorular...........................................................................................................148
9. BÖLÜM
Noktalama İşaretleri
Nokta ( . ) ..................................................................................................................151
Virgül ( , ) ..................................................................................................................151
Noktalı Virgül ( ; ).......................................................................................................153
İki Nokta ( : )..............................................................................................................154
Üç Nokta ( ... )...........................................................................................................154
Soru İşareti ( ? ).........................................................................................................155
Ünlem İşareti ( ! ).......................................................................................................155
Kısa Çizgi ( - )............................................................................................................155
Uzun Çizgi (–)............................................................................................................156
Tırnak İşareti ( “ ” ).....................................................................................................156
Parantez ( )................................................................................................................157
Kesme İşareti ( ’ )......................................................................................................157
Cevaplı Test...............................................................................................................160
Çıkmış Sorular...........................................................................................................163
10. BÖLÜM
Anlatım Bozuklukları
Anlama Dayalı Anlatım Bozuklukları.........................................................................165
Gereksiz Ek ve Sözcük Kullanımı.........................................................................165
Çelişen Sözcüklerin Bir Arada Kullanımı..............................................................166
Yanlış Ek ve Sözcük Kullanımı.............................................................................166
Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanımı.........................................................................166
Deyim-Atasözü Yanlışları......................................................................................167
Anlam Belirsizliği...................................................................................................167
Mantık Hataları......................................................................................................168
Dil Bilgisine Dayalı Anlatım Bozuklukları...................................................................168
Fiil ve Yüklem Yanlışları........................................................................................168
Özne - Yüklem Uyuşmazlığı.................................................................................169
Özne Eksikliği.......................................................................................................169
x
Nesne Eksikliği......................................................................................................170
Dolaylı Tümleç Eksikliği........................................................................................170
Zarf ve Edat Tümleci Eksikliği...............................................................................171
Tamlama Yanlışları................................................................................................171
Çatı Uyuşmazlığı...................................................................................................172
Cevaplı Test...............................................................................................................173
Çıkmış Sorular...........................................................................................................176
11. BÖLÜM
Sözel Mantık
Sözel Mantık..............................................................................................................177
Yöntemler..................................................................................................................177
Simgeler Kullanma................................................................................................178
Tablo Oluşturma....................................................................................................178
Soru İçerikleri........................................................................................................180
Sözel Mantık Soru Tipleri ve Örnek Çözümleri..........................................................180
Sıralama Kurguları................................................................................................180
Eşleştirme Kurguları..............................................................................................186
Çıkarım Kurguları..................................................................................................192
Şifreleme Kurguları...............................................................................................193
Yer-Yön Konum Bildiren Sorular...........................................................................195
Tablo Yorumlama Kurguları...................................................................................201
Çıkmış Sorular...........................................................................................................209
1. BÖLÜM
SÖZCÜKTE ANLAM
ÖZCÜĞÜN ANLAM ÖZELLİKLERİ
nS
Başlarken...
Bu üniteden KPSS’de yoruma dayalı olarak her yıl ortalama
2-3 soru gelmektedir.
Sözcükte Anlam ünitesi, gelen soru sayısı kadar cümle ve
paragrafların tam olarak anlaşılmasında bir temel olması
açısından da çok önemlidir.
Anlamı olan ya da anlamı olmadığı hâlde cümle kuruluşunda görev üstlenen ses birliklerine sözcük denir.
Zengin bir söz dağarcığına sahip dilimizde bazı sözcükler tek bir kavramı karşılarken bazıları birden çok
kavramı karşılamaktadır.
Tek anlamlı sözcükler: Sadece bir kavramı karşılayan sözcüklerdir.
kaldırım: Yollarda taşlarla yapılan döşeme:
Araba bozuk kaldırımların üstünde sallanıyor,
devrilecek gibi oluyordu.
testere: Ağaç, demir vb. şeyleri kesmeye yarayan, genellikle üçgen biçiminde dişleri olan, dar
ve uzunca çelik araç:
Ağaç testeresiyle kütükleri doğradı tek başına.
Çok anlamlı sözcükler: Kullanıldığı yere ve duruma
göre birden çok anlam kazanabilen sözcüklerdir.
Örneğin, “düş–” sözcüğü kullanıldığı cümleye göre farklı anlamlar kazanabilir:
düş–:
1. Yer çekiminin etkisiyle boşlukta, yukarıdan aşağıya inmek:
Havadaki kuş vurulmuş gibi birdenbire sokağa
düşüyor.
2. Yere devrilmek, yere serilmek:
Çocuk koşarken yere düştü.
3. Yağmak:
Dağlara kar düştü.
4. Vurmak, değmek, rastlamak:
İnce uzun dallı badem ağaçlarının alaca gölgeleri
sahile inen keçi yoluna düşüyordu.
Dilimizdeki sözcüklerin büyük bir bölümü çok anlamlıdır, yani temel anlamı dışında kullanılmaya uygundur.
Dilimizde sözcüklerin kullanıldıkları cümleye göre kazandıkları bu farklı anlamlara yan anlam ya da mecaz anlam denir.
Gerçek Anlam
Temel Anlam
Bir sözcüğün, akla gelen ilk anlamına temel anlam
denir. Bir sözcük tek başına duyulduğunda ya da
okunduğunda öncelikle o sözcüğün temel anlamı düşünülür.
ağız: Sindirim sisteminin başlangıcı olan, üst ve alt
çene arasındaki boşluk:
Ağzındaki lokmayı bir türlü yutamıyordu.
boyun: Gövdenin başla omuz arasında kalan kısmı:
Sabaha kadar boynum ağrıdı.
durmak: Hareketsiz kalmak, kımıldamamak:
Babası odanın ortasında durup biraz düşündü.
Yukarıdaki cümlelerde ağız, boyun, durmak sözcükleri akla gelen ilk anlamlarıyla, yani temel anlamlarıyla
kullanılmıştır.
Yan Anlam
Bir sözcüğün ancak temel anlamıyla ilişkili olarak kazandığı yeni anlamlardır.
n
Dilberin başında siyah saç olur.
(temel anlam)
Baş sözcüğünün temel anlamı, “insan ve hayvan bedenlerinin en yukarı, en önemli kısmı”dır. Dolayısıyla
sözcük, yukarıdaki cümlede temel (ilk) anlamıyla kullanılmıştır.
2
Baş sözcüğünün, temel anlamıyla bağlantılı olarak
kazandığı yeni anlamlar, yani yan anlamlar ise aşağıda verilmiştir:
n
n
n
Bir şeyin en yukarısı, en yüksek noktası:
Çıkam dağlar başına, vatana doğru bakam.
Gülen gözlerinin manası pek derin.
(“Derin” sözcüğü “anlaşılması, kavranması zor” anlamında kullanılmış.)
Bu sözlerinle hepimizi çok kırdın.
(“Kırmak” sözcüğü “gücendirmek, üzmek, incitmek”
anlamında kullanılmış.)
n
Bir şeyin başladığı, çıkıp yayıldığı yer, kaynak:
Bu sonbahar başında bir gün onunla Beykoz çayırına gittik.
n
Bir şeyin yanı, yakını, çevresi:
Fakat nedendir ya Rab bu susuzluğumuz
Suyu gürül gürül akan çeşme başında.
Aldanma cahilin kuru sözüne.
(“Kuru” sözcüğü “soğuk, sevimsiz, hissiz” anlamında
kullanılmış.)
n
Pür
D
n
Yukarıya, üste gelen yön:
Yatağın başında oturmuş, durmadan ağlıyordu.
kkat
Mecaz Anlam
Bir sözcüğün gerçek anlamından uzaklaşarak kazandığı yeni anlamlara mecaz anlam denir.
nSıcak
ÖSYM’nin yaptığı sınavlarda “gerçek anlam”
ve “mecaz anlam” ayrımı sorulduğunda seçenekler arasında yan anlamda kullanılmış sözcük de verilebileceği için dikkatli olunmalıdır.
Yan anlam, temel anlamla bir şekilde ilişkilidir
ve gerçek anlam başlığında ele alınır oysa
mecaz anlam tamamen düşsel, gerçek dışı
bir anlamdır.
sobanın yanında uzun uzun sohbet ettiler.
(Gerçek anlam: Yakmayacak derecede ısı veren, üşümeyi
önleyecek kadar ısıtan)
nMüdür,
öğrencilerini çok sıcak karşıladı.
(Mecaz anlam: Dostça olan, sevgiyle dolu olan, şefkatli)
Örneklerde görüldüğü gibi mecaz anlamlı kullanımlarda, sözcük farklı ve soyut bir anlama geçmiştir.
Sözcük
Gerçek Anlam
Temel Anlam
Mecaz Anlam
Yan Anlam
1. Çene
kemiklerinin
üstüne dizili, ısırıp
koparmaya ve
çiğnemeye yarayan
sert, beyaz organlardan her biri
2. Çark, testere, tarak,
vb. çentikli şeylerdeki
çıkıntılardan her biri
3. Dişe benzetilen sarımsak tanesi
4. Bazı dantel ve
işlemelerin kenarlarındaki yuvarlak sivri
bölüm
“Diş” sözcüğünün anlamları (tdk.gov.tr)
5. Güçlü olduğunu
belli etmek, tehdit
etmek
(diş göstermek)
6. Kötülük yapmak
için fırsat beklemek
(diş bilemek)
7. Zorla veya inatla
istediğini yaptırmak
(diş geçirmek)
3
Pür
t
D kka
ÖSYM’nin birkaç kez sorduğu “düşsel öge”
kavramı da mecazla aynı doğrultudadır.
“Mecaz”da da “düşsel ögeler”de de gerçek
dışı unsurlara yer verilir.
“Kaçmak” sözcüğü aşağıdakilerden hangisinde
temel anlamda kullanılmıştır?
Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden
hangisi temel anlamda kullanılmıştır?
A)
Çevresindekilerin sevgisini kazanan mükemmel bir insandı babam.
B)
Onu, herkese örnek olan olgun tavırları ile tanıdık hepimiz.
C)
Güneş doğmadan bir saat kadar önce yola
çıktık.
D)
Bu sevimli, küçük çocuğa kanım hemen de
nasıl kaynadı.
E)
Dalları çıplak ağaçların arasında bir süre oturduk.
C)
Alabildiğince yeşilliğin uzandığı güzel bir köydü burası.
D)
Aynı zamanda güzel kumaştan bir boyun atkısı vardı.
E)
Bilgi edinme yollarını öğrenmeyen insan genellikle hazır bilgiyi tercih eder.
C seçeneğindeki “uzanmak” sözcüğünün temel anlamı
“boylu boyunca yatmak”tır. Verilen cümlede ise “bir alana
yayılmak” anlamında, yani yan anlamda (temel anlamla
ilişkili) kullanılmıştır. Diğer cümlelerdeki sözcükler temel
anlamlarıyla (ilk anlamlarıyla) kullanılmıştır.
Cevap C
C)
Bir aydır alacaklılardan kaçıyor dükkân sahibi.
D)
Bütün gün havuzdan çıkmayınca kulağına kirli
su kaçmış.
E)
Odanın halısı biraz sağa kaçmış, sen ne düşünüyorsun?
A)
Gelecek hafta bugün yine buluşalım, dedi büyük bir sevinçle.
B) Beyaz at üstünde gelin görününce büyük bir
düğün başladı.
C) Çocuğu uyutmak için odaya götürdü yaşlı
dadı.
D) Onun bu boş sözlerini dinlemekten artık bıkmıştık hepimiz.
E) Akrabalarını görmek, onlarla konuşmak, hasret gidermek istiyordu.
den hangisi yan anlamda kullanılmıştır?
Araştırmacılar tarafından incelenen hayvanlar
serbest bırakıldı.
Bir tehlike sezdiğin anda hemen eve kaçar
bizi ararsın.
Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki altı çizili
sözcük mecaz anlamıyla kullanılmıştır?
Aşağıdaki cümlelerde verilen altı çizili sözcükler-
B)
B)
Cevap B
Cevap B
Acıyla zevki kullanmayı öğrenirsek başarılı
oluruz.
Sana yeni aldığım bu kazak sanki biraz yeşile
kaçıyor.
“Kaçmak” sözcüğünün temel anlamı “hızla koşup bir yere
saklanmak”tır. Bu anlam da B seçeneğinde kullanılmıştır.
B seçeneğinde “tavır” sözcüğü “davranış, vaziyet, hâl”
anlamlarında, yani temel anlamıyla kullanılmıştır. Diğer
seçeneklerdeki sözcükler mecaz ve yan anlamda kullanılmıştır.
A)
A)
A, B, C ve E seçeneklerindeki altı çizili sözcükler gerçek
anlamlarıyla kullanılmıştır. “Boş” sözcüğünün gerçek anlamı “içinde bir şey olmayan”dır. Bu sözcük, D seçeneğindeki cümlede, gerçek anlamının dışında “değersiz, bir işe
yaramayan” anlamında kullanıldığı için mecaz anlamdadır.
Cevap D
Terimsel Anlam
Bir bilim, sanat, spor ve meslek dalıyla ilgili özel ve
belirli bir kavramı karşılayan sözcüklere terim anlamlı
sözcükler denir.
n
n
n
Öğretmenimiz bu hafta açıları anlattı.
(matematik terimi)
Güreşçilerimiz minderde başarılı olamadılar.
(spor terimi)
Sanatçı tiz sesiyle izleyenleri büyüledi
(müzik terimi)
4
Pür
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde terim kullanılmıştır?
A)
B)
C)
D)
E)
Adam iki dakika nefes aldırmıyordu bize.
Arkadaşıma laf yok, o mert mi mert biridir.
Başarılı olmak için yardımlaşmak şarttır.
Düşünceleriyle herkese örnek oluyordu.
Her şiirin cümle yapısı ve hece ölçüsü farklıdır.
D
(I) Edebiyat sevgisi olmayınca kişi ister politikacı, ister bilgin, ister mühendis, ister hekim olsun, gerçek
bir aydın sayılmaz. (II) Doğru dürüst düşünemez.
(III) İyiyi kötüyü birbirinden ayıramaz. (IV) Batı’nın
önemli politika adamlarını incelerseniz hepsinin
sanata, edebiyata yakınlıklarını, o konularda yazdıkları yazıların, yaptıkları konuşmaların değerli birer çalışma olduğunu görürsünüz. (V) General de
Gaulle’ün anıları bir edebiyat anıtıdır; Mitterand’ın
konuşmaları, kitapları da…
Cevap E
Not
Bazı sözcüklerin terim anlamlı olup olmadığı, sözcüğün
kullanıldığı cümleye göre değişir:
C İzlediğimiz oyunun birinci perdesi daha güzeldi.
(terim)
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde benzetme yapılmıştır?
Odanın perdesini yıkatmak istiyor annem.
(terim anlamlı değil)
A) I
ÖZCÜKTE ANLAM OLAYLARI
nS
Benzetme, ÖSYM’nin yaptığı tüm sınavlarda,
en fazla sorulan anlam olaylarından biridir.
Üniversite hazırlık (YGS-LYS) tarzı sınavlarda benzetme edatı, benzetme yönü, benzetme çeşitleri gibi detaylara girilse de KPSS’de sadece
cümlede ya da paragrafta benzetme olup olmadığı sorulmuştur.
E seçeneğindeki “hece ölçüsü” ifadesi şiirle, daha da
genellenirse edebiyatla ilgili bir ifade olduğu için terim
anlamlıdır.
C
kkat
B) II
C) III
D) IV
E) V
V. cümlede “Gaulle’ün anıları bir edebiyat anıtıdır.” ifadesinde “anılar”, “edebiyat anıtı”na benzetilmiştir.
Cevap E
Benzetme (Teşbih)
Eğretileme (İstiare)
Bir nesnenin, varlığın niteliğini daha etkili biçimde
anlatmak için daha belirgin niteliği olan bir varlıktan
yararlanma yöntemine benzetme denir. Tam bir benzetmede dört öge bulunur:
Eğretileme, yalnızca “benzeyen” ya da “benzetilen”
ögelerinden biriyle yapılan söz sanatı, aynı zamanda
bir benzetme çeşidi olarak tanımlanabilir.
n
Benzeyen: Asıl anlatılmak istenen, yani benzetmeye konu olan varlık
Benzetilen: Benzeyenin kendisine benzetildiği
varlık
Benzetme yönü: Benzeyenin benzetilene hangi
yönden benzediği benzeyenle benzetilen, arasında kurulan ilgi
Benzetme edatı: Cümleye benzetme anlamı katan sözcük
n
Tilki gibi
benzetilen benzetme
edatı
kurnaz
çocuk
benzetme
yönü
benzeyen
n
Bardaktan boşanırcasına uzun yağan yağmur
n
Selvi gibi uzun
boy
n
Denizler kadar derin
gözler
n
Kar gibi beyaz
çamaşırlar
Her yaz bu cennette tatil yaparım.
benzetilen
(Benzeyen öge “tatil yeri”dir fakat söylenmemiştir.)
n
Meleğim beşiğinde uyuyor.
benzetilen
(Benzeyen öge “bebek”tir fakat söylenmemiştir.)
n
Güneş bugün gülümsüyor bize.
benzeyen
(Benzetilen öge “insan”dır fakat söylenmemiştir.)
Benzetme örneklerinde hem “benzeyen”
t hem de “benzetilen” telaffuz edilir. Fakat
D kka eğretilemede benzetmeden farklı olarak bu
kavramlardan sadece biri söylenir. KPSS’de
benzetme ve istiare ayrımına şu ana kadar yer verilmemiş, her iki sanat da “benzetme, benzerlik ilgisi” şeklinde
tek başlık altında sorulmuştur.
Pür
Download