türkçe - Pegem Akademi
advertisement
Önce biz sorduk kpss 2 0 1 8 120 Soruda 85 SORU Güncellenmiş Yeni Baskı Genel Yetenek Genel Kültür Lise ve Ön Lisans TÜRKÇE SÖZEL MANTIK Konu Anlatımı Pratik Bilgiler Sınavlara En Yakın Özgün Sorular ve Açıklamaları Çıkmış Sorular ve Açıklamaları Komisyon KPSS LİSE VE ÖN LİSANS TÜRKÇE KONU ANLATIMLI ISBN 978-605-318-992-3 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir. © Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. “Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.” 8. Baskı: 2017, Ankara Yayın-Proje: Özge Işıkcı Dizgi-Grafik Tasarım: Kezban Yanık Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Vadi Grup Ciltevi A.Ş. İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105 Yenimahalle/ANKARA (0312 394 55 91) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 26687 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 İnternet: www.pegem.net E-ileti: pegem@pegem.net SUNU Değerli Adaylar; Bu kitap; Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Lise ve Ön Lisans Genel Yetenek Testinde önemli bir ağırlığı bulunan Sözel Akıl Yürütme, Dil Bilgisi ve Yazım Kuralları kapsamındaki 30 sorunun hızlı ve hatasız bir şekilde çözümü hedeflenerek hazırlanmıştır. Kitap, sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle hazırlanmış olup; Sözel Akıl Yürütme kapsamındaki; ■ Sözcükte Anlam, ■ Cümlede Anlam, ■ Paragraf ve Anlatım Biçimleri, ■ Sözel Mantık Dil Bilgisi kapsamındaki; ■ Ses Bilgisi, ■ Yapı Bilgisi, ■ Sözcük Bilgisi, ■ Cümle Bilgisi, ■ Anlatım Bozuklukları ve Yazım Kuralları kapsamındaki; ■ Noktalama İşaretleri, ■ Yazım Kuralları bölümlerinden oluşmaktadır. Konuların sınav formatına uygun ve soru çözümünü kolaylaştıracak bir şekilde, açık ve anlaşılır bir dille ifade edilmesine; bilgilerin resim, şekil, şema, kavram haritaları, tablo, grafik ve etkinliklerle somutlaştırılmasına özen gösterilmiştir. Her ünitenin sonunda; ■ cevaplı testler ve ■ çıkmış sorulara yer verilmiştir. Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen meslektaşlarıma, PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanlarına ve öğrencilerime teşekkürü bir borç bilirim. Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş ve önerileriniz bu ürünün niteliğini daha da arttıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle pegem@pegem.net aracılığıyla paylaşınız. Kitabın çalışmalarınızda yararlı olmasını temenni eder, KPSS’de ve meslek hayatınızda başarılar dilerim. Pegem Akademi iv İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM Sözcükte Anlam Sözcüğün Anlam Özellikleri.......................................................................................... 1 Gerçek Anlam.......................................................................................................... 1 Mecaz Anlam........................................................................................................... 2 Terimsel Anlam........................................................................................................ 3 Sözcükte Anlam Olayları.............................................................................................. 4 Benzetme (Teşbih)................................................................................................... 4 Eğretileme (İstiare)................................................................................................... 4 Kişileştirme (Teşhis)................................................................................................. 5 Kinaye (Değinmece)................................................................................................ 6 Mecazımürsel (Ad Aktarması).................................................................................. 6 Dokundurma (Tariz)................................................................................................. 7 Mübalağa (Abartma)................................................................................................ 7 Dolaylama................................................................................................................ 7 Güzel Adlandırma.................................................................................................... 8 Sözcükler Arası Anlam İlişkileri.................................................................................... 8 Eş - Yakın Anlamlı Sözcükler................................................................................... 8 Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler.................................................................................. 9 Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler..................................................................................... 9 Somut - Soyut Anlamlı Sözcükler.......................................................................... 10 Nitel-Nicel Anlamlı Sözcükler................................................................................. 10 Genel-Özel Anlamlı Sözcükler............................................................................... 10 Yansıma Sözcükler................................................................................................ 11 Kalıplaşmış Söz Öbekleri........................................................................................... 11 İkilemeler................................................................................................................ 11 Pekiştirmeler.......................................................................................................... 12 Deyimler................................................................................................................. 12 Atasözleri............................................................................................................... 13 Kalıplaşmamış Söz Öbekleri...................................................................................... 15 Cevaplı Test................................................................................................................ 16 Çıkmış Sorular............................................................................................................ 19 v 2. BÖLÜM Cümlede Anlam Cümlenin Yorumu........................................................................................................23 Cümlenin İletisi........................................................................................................23 Cümleden Çıkarılacak Kesin Yargı.........................................................................24 Cümlede Vurgu.......................................................................................................24 Eş - Yakın Anlamlı Cümleler...................................................................................24 Anlamca Çelişen Cümleler......................................................................................25 Anlamlarına Göre Cümleler.........................................................................................25 Olumlu Cümleler.....................................................................................................25 Olumsuz Cümleler..................................................................................................25 Soru Cümleleri........................................................................................................26 Ünlem Cümleleri.....................................................................................................26 Emir Cümleleri........................................................................................................26 İçerdiği Duygu, Düşünce ve Duruma Göre Cümleler..................................................27 Çıkarım...................................................................................................................27 Kanıksama..............................................................................................................27 Saptama..................................................................................................................27 Değerlendirme........................................................................................................28 Yakınma - Sitem......................................................................................................28 Pişmanlık................................................................................................................29 Ön Yargı..................................................................................................................29 Olasılık....................................................................................................................29 Varsayım.................................................................................................................30 Tahmin....................................................................................................................30 Şaşırma...................................................................................................................30 Kuşku......................................................................................................................31 Uyarı.......................................................................................................................31 Öneri.......................................................................................................................31 Anlam İlişkilerine Göre Cümleler.................................................................................32 Neden - Sonuç (Gerekçe) İlişkisi............................................................................32 Amaç - Sonuç İlişkisi...............................................................................................32 Koşul (Şart) Cümleleri.............................................................................................33 Anlatım Özelliklerine Göre Cümleler...........................................................................33 Öznel ve Nesnel Anlatım........................................................................................33 Tanım Cümleleri......................................................................................................34 Karşılaştırma Cümleleri...........................................................................................34 İçerik ve Üslup (Biçem) Bildiren Cümleler...............................................................35 Doğrudan Anlatım (Aktarma) Cümleleri..................................................................35 Dolaylı Anlatım (Aktarma) Cümleleri.......................................................................36 Cümle Analizi (Cümle Değerlendirme)....................................................................36 Cümlenin Yapısı..........................................................................................................37 Cümle Tamamlama.................................................................................................37 Cümle Oluşturma....................................................................................................38 Cevaplı Test.................................................................................................................39 Çıkmış Sorular.............................................................................................................42 vi 3. BÖLÜM Paragrafta Anlam Paragraf Sorularının Genel Özellikleri ve Soru Çözümünde Dikkat Edilecek Hususlar....................................................................................... 47 Paragrafın Yapısı........................................................................................................ 47 Paragrafın Bölümleri ve Boşluk Tamamlama......................................................... 47 Düşüncenin Akışını Bozan Cümleler..................................................................... 48 Paragrafı İkiye Bölme............................................................................................. 49 Paragraf Oluşturma.................................................................................................49 Paragrafta Yer Değiştirme.......................................................................................50 Paragrafın İçeriği........................................................................................................ 51 Konu....................................................................................................................... 51 Ana Düşünce......................................................................................................... 51 Yardımcı Düşünceler.............................................................................................. 52 Paragrafta Anlatım Biçimleri....................................................................................... 52 Açıklayıcı Anlatım.............................................................................................. 52 Tartışmacı Anlatım............................................................................................. 52 Öyküleyici Anlatım............................................................................................. 53 Betimleyici Anlatım............................................................................................ 53 Düşünceyi Geliştirme Yolları....................................................................................... 54 Tanımlama............................................................................................................. 54 Karşılaştırma.......................................................................................................... 54 Örnekleme............................................................................................................. 55 Tanık Gösterme (Alıntılama).................................................................................. 55 Soru Sorma............................................................................................................ 55 Sayısal Verilerden Yararlanma............................................................................... 55 Duyulardan Yararlanma......................................................................................... 55 Kişileştirme............................................................................................................. 55 Benzetme............................................................................................................... 56 Sayıp Dökme......................................................................................................... 56 Parçaya Dayalı Sorular.............................................................................................. 57 Anlatım Nitelikleri........................................................................................................ 59 Özgünlük................................................................................................................ 59 Özlülük (Yoğunluk)................................................................................................. 59 Yalınlık (Sadelik).................................................................................................... 59 Akıcılık................................................................................................................... 59 Sürükleyicilik.......................................................................................................... 59 Açıklık.................................................................................................................... 59 Duruluk................................................................................................................... 59 Tutarlılık................................................................................................................. 59 Cevaplı Test................................................................................................................ 60 Çıkmış Sorular............................................................................................................ 64 vii 4. BÖLÜM Ses Bilgisi Sesler......................................................................................................................... 77 Ünlü Sesler ve Ünlü Uyumları................................................................................ 77 Ünsüz Sesler.......................................................................................................... 78 Ses Olayları................................................................................................................ 78 Ünsüz Değişimi - Yumuşama................................................................................. 78 Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşme)............................................................................. 78 Ses Düşmesi.......................................................................................................... 79 Ses Türemesi......................................................................................................... 80 Ulama..................................................................................................................... 80 Dudak Ünsüzlerinin Benzeşmesi........................................................................... 81 Ünlü Daralması...................................................................................................... 81 Kökte Ünlü Değişimi............................................................................................... 82 Yardımcı Sesler...................................................................................................... 82 Cevaplı Test................................................................................................................ 83 Çıkmış Sorular............................................................................................................ 86 5. BÖLÜM Yapı Bilgisi Kök ve Gövde..............................................................................................................87 Ekler............................................................................................................................87 Yapım Ekleri............................................................................................................87 Çekim Ekleri............................................................................................................88 Yapılarına Göre Sözcükler...........................................................................................90 Cevaplı Test.................................................................................................................92 6. BÖLÜM Sözcük Türleri İsim (Ad)..................................................................................................................... 95 Varlıkların Türüne Göre İsimler.............................................................................. 95 Varlıkların Sayılarına Göre İsimler......................................................................... 95 İsmin Hâlleri........................................................................................................... 95 İsim Tamlamaları.................................................................................................... 96 Zamir (Adıl)................................................................................................................. 97 Kişi Zamirleri.......................................................................................................... 97 İşaret Zamirleri....................................................................................................... 98 Belgisiz Zamirler.................................................................................................... 98 Soru Zamirleri........................................................................................................ 98 İlgi Zamiri (Aitlik Eki).............................................................................................. 98 viii Sıfat (Ön Ad).............................................................................................................. 99 Niteleme Sıfatları................................................................................................... 99 Belirtme Sıfatları.................................................................................................... 99 Adlaşmış Sıfatlar.................................................................................................... 99 Zarf (Belirteç)............................................................................................................ 100 Durum Zarfları...................................................................................................... 100 Yer-Yön Zarfları.................................................................................................... 100 Zaman Zarfları..................................................................................................... 100 Ölçü-Miktar Zarfları.............................................................................................. 101 Soru Zarfları......................................................................................................... 101 Edat (İlgeç)............................................................................................................... 101 Bağlaç...................................................................................................................... 103 Ünlem....................................................................................................................... 103 Fiil (Eylem)................................................................................................................ 104 İş (Kılış) Fiilleri......................................................................................................104 Oluş Fiileri.............................................................................................................104 Durum Fiileri..........................................................................................................104 Fiillerde Kip...........................................................................................................104 Fiillerde Kişi...........................................................................................................107 Fiillerde Olumsuzluk..............................................................................................107 Fiillerde Anlam (Zaman) Kayması.........................................................................107 Fiillerde Çatı..........................................................................................................108 Fiilimsiler.................................................................................................................... 111 Fiilimsi Grupları.....................................................................................................112 Yardımcı Fiiller...........................................................................................................113 Ek Fiil (Ek-Eylem)......................................................................................................113 Cevaplı Test...............................................................................................................115 Çıkmış Sorular...........................................................................................................118 7. BÖLÜM Cümle Bilgisi Cümle Türleri............................................................................................................ 121 Yüklemlerine Göre Cümleler................................................................................ 121 Öge Dizilişine Göre Cümleler............................................................................... 121 Yapılarına Göre Cümleler.................................................................................... 122 Cümlenin Ögeleri...................................................................................................... 123 Yüklem................................................................................................................. 123 Özne.................................................................................................................... 124 Nesne................................................................................................................... 125 Dolaylı Tümleç..................................................................................................... 125 Zarf Tümleci......................................................................................................... 126 Edat Tümleci........................................................................................................ 126 Cevaplı Test.............................................................................................................. 127 Çıkmış Sorular.......................................................................................................... 130 ix 8. BÖLÜM Yazım Kuralları Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler ............................................................................133 Kısaltmaların Yazımı..................................................................................................136 Sayıların Yazımı........................................................................................................137 Deyimlerin ve İkilemelerin Yazımı..............................................................................137 Birleşik Kelimelerin Yazımı........................................................................................138 Bitişik Yazılan Birleşik Kelimeler...........................................................................138 Ayrı Yazılan Birleşik Kelimeler..............................................................................139 Yabancı Özel Adların Yazımı.....................................................................................143 Ses Olaylarıyla İlgili Yazım Kuralları..........................................................................143 Cevaplı Test...............................................................................................................145 Çıkmış Sorular...........................................................................................................148 9. BÖLÜM Noktalama İşaretleri Nokta ( . ) ..................................................................................................................151 Virgül ( , ) ..................................................................................................................151 Noktalı Virgül ( ; ).......................................................................................................153 İki Nokta ( : )..............................................................................................................154 Üç Nokta ( ... )...........................................................................................................154 Soru İşareti ( ? ).........................................................................................................155 Ünlem İşareti ( ! ).......................................................................................................155 Kısa Çizgi ( - )............................................................................................................155 Uzun Çizgi (–)............................................................................................................156 Tırnak İşareti ( “ ” ).....................................................................................................156 Parantez ( )................................................................................................................157 Kesme İşareti ( ’ )......................................................................................................157 Cevaplı Test...............................................................................................................160 Çıkmış Sorular...........................................................................................................163 10. BÖLÜM Anlatım Bozuklukları Anlama Dayalı Anlatım Bozuklukları.........................................................................165 Gereksiz Ek ve Sözcük Kullanımı.........................................................................165 Çelişen Sözcüklerin Bir Arada Kullanımı..............................................................166 Yanlış Ek ve Sözcük Kullanımı.............................................................................166 Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanımı.........................................................................166 Deyim-Atasözü Yanlışları......................................................................................167 Anlam Belirsizliği...................................................................................................167 Mantık Hataları......................................................................................................168 Dil Bilgisine Dayalı Anlatım Bozuklukları...................................................................168 Fiil ve Yüklem Yanlışları........................................................................................168 Özne - Yüklem Uyuşmazlığı.................................................................................169 Özne Eksikliği.......................................................................................................169 x Nesne Eksikliği......................................................................................................170 Dolaylı Tümleç Eksikliği........................................................................................170 Zarf ve Edat Tümleci Eksikliği...............................................................................171 Tamlama Yanlışları................................................................................................171 Çatı Uyuşmazlığı...................................................................................................172 Cevaplı Test...............................................................................................................173 Çıkmış Sorular...........................................................................................................176 11. BÖLÜM Sözel Mantık Sözel Mantık..............................................................................................................177 Yöntemler..................................................................................................................177 Simgeler Kullanma................................................................................................178 Tablo Oluşturma....................................................................................................178 Soru İçerikleri........................................................................................................180 Sözel Mantık Soru Tipleri ve Örnek Çözümleri..........................................................180 Sıralama Kurguları................................................................................................180 Eşleştirme Kurguları..............................................................................................186 Çıkarım Kurguları..................................................................................................192 Şifreleme Kurguları...............................................................................................193 Yer-Yön Konum Bildiren Sorular...........................................................................195 Tablo Yorumlama Kurguları...................................................................................201 Çıkmış Sorular...........................................................................................................209 1. BÖLÜM SÖZCÜKTE ANLAM ÖZCÜĞÜN ANLAM ÖZELLİKLERİ nS Başlarken... Bu üniteden KPSS’de yoruma dayalı olarak her yıl ortalama 2-3 soru gelmektedir. Sözcükte Anlam ünitesi, gelen soru sayısı kadar cümle ve paragrafların tam olarak anlaşılmasında bir temel olması açısından da çok önemlidir. Anlamı olan ya da anlamı olmadığı hâlde cümle kuruluşunda görev üstlenen ses birliklerine sözcük denir. Zengin bir söz dağarcığına sahip dilimizde bazı sözcükler tek bir kavramı karşılarken bazıları birden çok kavramı karşılamaktadır. Tek anlamlı sözcükler: Sadece bir kavramı karşılayan sözcüklerdir. kaldırım: Yollarda taşlarla yapılan döşeme: Araba bozuk kaldırımların üstünde sallanıyor, devrilecek gibi oluyordu. testere: Ağaç, demir vb. şeyleri kesmeye yarayan, genellikle üçgen biçiminde dişleri olan, dar ve uzunca çelik araç: Ağaç testeresiyle kütükleri doğradı tek başına. Çok anlamlı sözcükler: Kullanıldığı yere ve duruma göre birden çok anlam kazanabilen sözcüklerdir. Örneğin, “düş–” sözcüğü kullanıldığı cümleye göre farklı anlamlar kazanabilir: düş–: 1. Yer çekiminin etkisiyle boşlukta, yukarıdan aşağıya inmek: Havadaki kuş vurulmuş gibi birdenbire sokağa düşüyor. 2. Yere devrilmek, yere serilmek: Çocuk koşarken yere düştü. 3. Yağmak: Dağlara kar düştü. 4. Vurmak, değmek, rastlamak: İnce uzun dallı badem ağaçlarının alaca gölgeleri sahile inen keçi yoluna düşüyordu. Dilimizdeki sözcüklerin büyük bir bölümü çok anlamlıdır, yani temel anlamı dışında kullanılmaya uygundur. Dilimizde sözcüklerin kullanıldıkları cümleye göre kazandıkları bu farklı anlamlara yan anlam ya da mecaz anlam denir. Gerçek Anlam Temel Anlam Bir sözcüğün, akla gelen ilk anlamına temel anlam denir. Bir sözcük tek başına duyulduğunda ya da okunduğunda öncelikle o sözcüğün temel anlamı düşünülür. ağız: Sindirim sisteminin başlangıcı olan, üst ve alt çene arasındaki boşluk: Ağzındaki lokmayı bir türlü yutamıyordu. boyun: Gövdenin başla omuz arasında kalan kısmı: Sabaha kadar boynum ağrıdı. durmak: Hareketsiz kalmak, kımıldamamak: Babası odanın ortasında durup biraz düşündü. Yukarıdaki cümlelerde ağız, boyun, durmak sözcükleri akla gelen ilk anlamlarıyla, yani temel anlamlarıyla kullanılmıştır. Yan Anlam Bir sözcüğün ancak temel anlamıyla ilişkili olarak kazandığı yeni anlamlardır. n Dilberin başında siyah saç olur. (temel anlam) Baş sözcüğünün temel anlamı, “insan ve hayvan bedenlerinin en yukarı, en önemli kısmı”dır. Dolayısıyla sözcük, yukarıdaki cümlede temel (ilk) anlamıyla kullanılmıştır. 2 Baş sözcüğünün, temel anlamıyla bağlantılı olarak kazandığı yeni anlamlar, yani yan anlamlar ise aşağıda verilmiştir: n n n Bir şeyin en yukarısı, en yüksek noktası: Çıkam dağlar başına, vatana doğru bakam. Gülen gözlerinin manası pek derin. (“Derin” sözcüğü “anlaşılması, kavranması zor” anlamında kullanılmış.) Bu sözlerinle hepimizi çok kırdın. (“Kırmak” sözcüğü “gücendirmek, üzmek, incitmek” anlamında kullanılmış.) n Bir şeyin başladığı, çıkıp yayıldığı yer, kaynak: Bu sonbahar başında bir gün onunla Beykoz çayırına gittik. n Bir şeyin yanı, yakını, çevresi: Fakat nedendir ya Rab bu susuzluğumuz Suyu gürül gürül akan çeşme başında. Aldanma cahilin kuru sözüne. (“Kuru” sözcüğü “soğuk, sevimsiz, hissiz” anlamında kullanılmış.) n Pür D n Yukarıya, üste gelen yön: Yatağın başında oturmuş, durmadan ağlıyordu. kkat Mecaz Anlam Bir sözcüğün gerçek anlamından uzaklaşarak kazandığı yeni anlamlara mecaz anlam denir. nSıcak ÖSYM’nin yaptığı sınavlarda “gerçek anlam” ve “mecaz anlam” ayrımı sorulduğunda seçenekler arasında yan anlamda kullanılmış sözcük de verilebileceği için dikkatli olunmalıdır. Yan anlam, temel anlamla bir şekilde ilişkilidir ve gerçek anlam başlığında ele alınır oysa mecaz anlam tamamen düşsel, gerçek dışı bir anlamdır. sobanın yanında uzun uzun sohbet ettiler. (Gerçek anlam: Yakmayacak derecede ısı veren, üşümeyi önleyecek kadar ısıtan) nMüdür, öğrencilerini çok sıcak karşıladı. (Mecaz anlam: Dostça olan, sevgiyle dolu olan, şefkatli) Örneklerde görüldüğü gibi mecaz anlamlı kullanımlarda, sözcük farklı ve soyut bir anlama geçmiştir. Sözcük Gerçek Anlam Temel Anlam Mecaz Anlam Yan Anlam 1. Çene kemiklerinin üstüne dizili, ısırıp koparmaya ve çiğnemeye yarayan sert, beyaz organlardan her biri 2. Çark, testere, tarak, vb. çentikli şeylerdeki çıkıntılardan her biri 3. Dişe benzetilen sarımsak tanesi 4. Bazı dantel ve işlemelerin kenarlarındaki yuvarlak sivri bölüm “Diş” sözcüğünün anlamları (tdk.gov.tr) 5. Güçlü olduğunu belli etmek, tehdit etmek (diş göstermek) 6. Kötülük yapmak için fırsat beklemek (diş bilemek) 7. Zorla veya inatla istediğini yaptırmak (diş geçirmek) 3 Pür t D kka ÖSYM’nin birkaç kez sorduğu “düşsel öge” kavramı da mecazla aynı doğrultudadır. “Mecaz”da da “düşsel ögeler”de de gerçek dışı unsurlara yer verilir. “Kaçmak” sözcüğü aşağıdakilerden hangisinde temel anlamda kullanılmıştır? Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden hangisi temel anlamda kullanılmıştır? A) Çevresindekilerin sevgisini kazanan mükemmel bir insandı babam. B) Onu, herkese örnek olan olgun tavırları ile tanıdık hepimiz. C) Güneş doğmadan bir saat kadar önce yola çıktık. D) Bu sevimli, küçük çocuğa kanım hemen de nasıl kaynadı. E) Dalları çıplak ağaçların arasında bir süre oturduk. C) Alabildiğince yeşilliğin uzandığı güzel bir köydü burası. D) Aynı zamanda güzel kumaştan bir boyun atkısı vardı. E) Bilgi edinme yollarını öğrenmeyen insan genellikle hazır bilgiyi tercih eder. C seçeneğindeki “uzanmak” sözcüğünün temel anlamı “boylu boyunca yatmak”tır. Verilen cümlede ise “bir alana yayılmak” anlamında, yani yan anlamda (temel anlamla ilişkili) kullanılmıştır. Diğer cümlelerdeki sözcükler temel anlamlarıyla (ilk anlamlarıyla) kullanılmıştır. Cevap C C) Bir aydır alacaklılardan kaçıyor dükkân sahibi. D) Bütün gün havuzdan çıkmayınca kulağına kirli su kaçmış. E) Odanın halısı biraz sağa kaçmış, sen ne düşünüyorsun? A) Gelecek hafta bugün yine buluşalım, dedi büyük bir sevinçle. B) Beyaz at üstünde gelin görününce büyük bir düğün başladı. C) Çocuğu uyutmak için odaya götürdü yaşlı dadı. D) Onun bu boş sözlerini dinlemekten artık bıkmıştık hepimiz. E) Akrabalarını görmek, onlarla konuşmak, hasret gidermek istiyordu. den hangisi yan anlamda kullanılmıştır? Araştırmacılar tarafından incelenen hayvanlar serbest bırakıldı. Bir tehlike sezdiğin anda hemen eve kaçar bizi ararsın. Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki altı çizili sözcük mecaz anlamıyla kullanılmıştır? Aşağıdaki cümlelerde verilen altı çizili sözcükler- B) B) Cevap B Cevap B Acıyla zevki kullanmayı öğrenirsek başarılı oluruz. Sana yeni aldığım bu kazak sanki biraz yeşile kaçıyor. “Kaçmak” sözcüğünün temel anlamı “hızla koşup bir yere saklanmak”tır. Bu anlam da B seçeneğinde kullanılmıştır. B seçeneğinde “tavır” sözcüğü “davranış, vaziyet, hâl” anlamlarında, yani temel anlamıyla kullanılmıştır. Diğer seçeneklerdeki sözcükler mecaz ve yan anlamda kullanılmıştır. A) A) A, B, C ve E seçeneklerindeki altı çizili sözcükler gerçek anlamlarıyla kullanılmıştır. “Boş” sözcüğünün gerçek anlamı “içinde bir şey olmayan”dır. Bu sözcük, D seçeneğindeki cümlede, gerçek anlamının dışında “değersiz, bir işe yaramayan” anlamında kullanıldığı için mecaz anlamdadır. Cevap D Terimsel Anlam Bir bilim, sanat, spor ve meslek dalıyla ilgili özel ve belirli bir kavramı karşılayan sözcüklere terim anlamlı sözcükler denir. n n n Öğretmenimiz bu hafta açıları anlattı. (matematik terimi) Güreşçilerimiz minderde başarılı olamadılar. (spor terimi) Sanatçı tiz sesiyle izleyenleri büyüledi (müzik terimi) 4 Pür Aşağıdaki cümlelerin hangisinde terim kullanılmıştır? A) B) C) D) E) Adam iki dakika nefes aldırmıyordu bize. Arkadaşıma laf yok, o mert mi mert biridir. Başarılı olmak için yardımlaşmak şarttır. Düşünceleriyle herkese örnek oluyordu. Her şiirin cümle yapısı ve hece ölçüsü farklıdır. D (I) Edebiyat sevgisi olmayınca kişi ister politikacı, ister bilgin, ister mühendis, ister hekim olsun, gerçek bir aydın sayılmaz. (II) Doğru dürüst düşünemez. (III) İyiyi kötüyü birbirinden ayıramaz. (IV) Batı’nın önemli politika adamlarını incelerseniz hepsinin sanata, edebiyata yakınlıklarını, o konularda yazdıkları yazıların, yaptıkları konuşmaların değerli birer çalışma olduğunu görürsünüz. (V) General de Gaulle’ün anıları bir edebiyat anıtıdır; Mitterand’ın konuşmaları, kitapları da… Cevap E Not Bazı sözcüklerin terim anlamlı olup olmadığı, sözcüğün kullanıldığı cümleye göre değişir: C İzlediğimiz oyunun birinci perdesi daha güzeldi. (terim) Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde benzetme yapılmıştır? Odanın perdesini yıkatmak istiyor annem. (terim anlamlı değil) A) I ÖZCÜKTE ANLAM OLAYLARI nS Benzetme, ÖSYM’nin yaptığı tüm sınavlarda, en fazla sorulan anlam olaylarından biridir. Üniversite hazırlık (YGS-LYS) tarzı sınavlarda benzetme edatı, benzetme yönü, benzetme çeşitleri gibi detaylara girilse de KPSS’de sadece cümlede ya da paragrafta benzetme olup olmadığı sorulmuştur. E seçeneğindeki “hece ölçüsü” ifadesi şiirle, daha da genellenirse edebiyatla ilgili bir ifade olduğu için terim anlamlıdır. C kkat B) II C) III D) IV E) V V. cümlede “Gaulle’ün anıları bir edebiyat anıtıdır.” ifadesinde “anılar”, “edebiyat anıtı”na benzetilmiştir. Cevap E Benzetme (Teşbih) Eğretileme (İstiare) Bir nesnenin, varlığın niteliğini daha etkili biçimde anlatmak için daha belirgin niteliği olan bir varlıktan yararlanma yöntemine benzetme denir. Tam bir benzetmede dört öge bulunur: Eğretileme, yalnızca “benzeyen” ya da “benzetilen” ögelerinden biriyle yapılan söz sanatı, aynı zamanda bir benzetme çeşidi olarak tanımlanabilir. n Benzeyen: Asıl anlatılmak istenen, yani benzetmeye konu olan varlık Benzetilen: Benzeyenin kendisine benzetildiği varlık Benzetme yönü: Benzeyenin benzetilene hangi yönden benzediği benzeyenle benzetilen, arasında kurulan ilgi Benzetme edatı: Cümleye benzetme anlamı katan sözcük n Tilki gibi benzetilen benzetme edatı kurnaz çocuk benzetme yönü benzeyen n Bardaktan boşanırcasına uzun yağan yağmur n Selvi gibi uzun boy n Denizler kadar derin gözler n Kar gibi beyaz çamaşırlar Her yaz bu cennette tatil yaparım. benzetilen (Benzeyen öge “tatil yeri”dir fakat söylenmemiştir.) n Meleğim beşiğinde uyuyor. benzetilen (Benzeyen öge “bebek”tir fakat söylenmemiştir.) n Güneş bugün gülümsüyor bize. benzeyen (Benzetilen öge “insan”dır fakat söylenmemiştir.) Benzetme örneklerinde hem “benzeyen” t hem de “benzetilen” telaffuz edilir. Fakat D kka eğretilemede benzetmeden farklı olarak bu kavramlardan sadece biri söylenir. KPSS’de benzetme ve istiare ayrımına şu ana kadar yer verilmemiş, her iki sanat da “benzetme, benzerlik ilgisi” şeklinde tek başlık altında sorulmuştur. Pür
