128 BAZI KÖMÜRLERDEKİ AMÎNO ASİTLERİN TAYÎNİ H .Kara,R.Mirzaoğlu S.ü. Fen-Edebiyat Fakültesi,Kimya Bölümü, Konya GİRİŞ Kömürlerden elde edilen hümik asitlerin ve kömürlerin bünyesinde bulunan organik azotun büyük bi r kısmı kömürü meydana getiren bitkilerdeki proteinlerden meydana gelmiş­ tir (1 ) . Amino asitler,alkali ekstraksiyonlar sonucu elde edi­ len hümik asitlerin bünyesinde bulunabilmekte ve asit ekstraksiyonu sonucu çözeltiye g e ç i r i l m e k t e d i r .(2).Hümik asit™ lerin ve nitrolanması sonucu elde edilen nitrohümik asitle­ rin bünyesindeki %N miktarı ve bunların kullanılma yerleri birçok araştırmacı tarafından incelenerek, nitrohümik asitlerin etkili ve düzenli azot salabilen bir gübre yapısında olduğu bildirilmiştir (1 ). înce tabaka, kağıt ve iyon değiştirme kromatoğrafi teknikleriyle; antrasit, taşkömürü ve linyitlerdeki amino asitlerin kalitatif ve kantitatif tayinleri çok az araştır­ macı tarafından yapılmıştır (2 ). Bu çalışmada, Konya çevresinden çıkarılan Beyşehir, Ilgın ve Ermenek kömürlerindeki amino asitlerin analizleri kromatoğrafik metodlar kullanılarak yapılmıştır. . DENEYSEL ÇALIŞMA •Deneylerde tnumune olarak, Konya çevresinden çıkarılan Beyşehir, Ilgın ve Ermenek linyitleri kullanılmıştır. Numu-ler önce %5 lik HCİ ile 24 saat muamele edilmiş daha sonra %2,5 luk NaOH ile 7 0 ° C ’de 8 saat etkileşt i r i l m i ş t i r . Elde edilen çözelti önce santrifüj ile daha sonra da filitrasyon yoluyla katı kısımdan ayrılmıştır. Çözelti %5 lik HCİ ile asitlendirilerek hümik asitlerin çökmesi sağlanmıştır. Hü­ mik asitler 6 N HCİ ile 24 saat geri soğutucu altında etki­ leştirilmiş ve amino asitlerin çözeltiye geçmesi sağlanmış­ tır. Elde edilen çözelti iki kısma ayrılarak, ilk kısmı va­ ku m altında, su ilavesiyle pH 2 oluncaya kadar buharlaştı­ rılmıştır. p H ' m değişmesiyle meydana gelen çökelekler filitre edilerek ayrılmış ve çözelti su ile 50 mİ ye seyrel­ tilip analize hazır duruma g e t i r ilmiştir.İkinci kısım, k u ­ ruluğa kadar vakum altında buharlaştırılıp geriye kalan kısım iso-propil alkol ile ekstrakte edilmiştir. Çözünmeyen kısımlar filitrasyon yoluyla uzaklaştırılmış ve çözelti 129 iso-propil alkol ile 50 mİ ye seyreltilmiştir. Bu çözelti de iki kısma ayrılmış, birinci kısmı analiz için saklanırken ikinci kısmı aktif kömür üzerinden süzülüp, aktif kömürde amino asit k a l m a y m c a y a kadar su ile yıkanmıştır. Her kısımdan elde edilen çözeltilerdeki amino asitler, ince tabaka ve kağıt kromatoğrafi metoduyla tayin edilmiştir, înce tabaka kromatoğrafisinde, silikajel ve selüloz sabit faz, n-butanol;asetik asit:su karışımı da hareketli faz ola­ rak seçilmiştir. Kağıt kromatoğrafisinde de aynı karışıra h a ­ reketli faz olarak kullanılmıştır. Analizlerde, §0,1 lik amino asit standart çözeltileri ve renklendirici olarak da % 0,2 lik ninhidrinin alkoldeki çözeltisi kullanılmıştır. SONUÇ Değişik kömür numuneleri kullanılarak gerçekleştirilen deneyler sonucunda? leucine, isoleucine, ph.enlyalanine, lysiner valine, theronine, glutamic acid, alanine, proline, glycine, serine ve aspartic acid tesbit edilmiştir. REFERANSLAR 1. Rafael Moliner and Jose M. Gavilan Fuel 1981,vol 60, 64-6 2. Damlan L. , Marutoiu C. and Niac G. Fuel,1985,vol 64, 1017-9