travmanın psikososyal boyutu 1
advertisement
Doç. Dr. Onur POLAT Travma Nedir? • Kişinin gerçek bir ölüm, ölüm tehdidi, ağır yaralanma ya da kendisinin veya bir başkasının fizik bütünlüğüne karşı bir tehdidi yaşaması ya da şahit olması • Kişinin bu olayı yaşarken aşırı korku, çaresizlik ve dehşete düşme hisleri yaşadığı varsayılır. 2 Travma Nedir? • Travma ile başvuran kişilere acil tıbbi müdahale hizmeti verilirken yaşanması olası psikolojik sorunları başlıca 3 bölüme ayırmak uygun olacaktır; – Başvuran hasta ile ilgili sorunlar – Tıbbi tedavi ekibi ile ilgili sorunlar – Hasta ailesi ile ilgili sorunlar 3 Hasta İle İlgili Sorunlar • Hasta tedavi öncesi dönemde ne yaşamaktadır? • Hastadaki kaygının nedeni nedir? • Verilen anksiyolitik ilaçlar kaygının giderilmesi için gerekli veya yeterli midir? • İlaç dışında, alternatif rahatlatma yöntemleri var mıdır? 4 Hasta İle İlgili Sorunlar • Hastanın yaşadığı kaygı, altta yatan hastalığın niteliğine, kaybedilecek organa, o organın sembolik anlamına ve kişi için bu durumun önemine göre değişiklik gösterir. • Acil şartlarda kişi, ne olan kazaya veya hastalığa ne de gelecek tıbbi tedavi ve müdahalelere hazırlıklıdır. 5 Hasta İle İlgili Sorunlar • Bu gibi durumlarda hastanın sıkıntı, korku ve panik duyguları daha yoğun olur; söyleneni dinleme, anlama ve uygulama kapasitesinde düşme görülür. 6 Hasta İle İlgili Sorunlar • Hasta kendisini emanet edeceği ekibi tanımak ve güvenmek ister. • Yapılacak müdahalenin gerekli olduğu, sonuçların en olumlu şekilde gelişeceğini duymak ister. • Komplikasyon ve ölüm olasılıklarını duymak anksiyetesini arttırır. 7 Acil müdahale öncesi anksiyeteyi arttıran nedenler • • • • • • Kontrolün kaybı duygusu Ölüm korkusu Sakatlık ve muhtaçlık korkusu Ağrı ve acıdan duyulan korku Estetik kaygılar İçinde bulunulan hastalığın türü ve stresi 8 Acil müdahale öncesi anksiyeteyi arttıran nedenler • • • • • • • Daha önceki operasyon deneyimleri Hasta- doktor ilişkisinin durumu Hastane ve diğer personelle ilişkiler Hastanın genel sağlık durumu Operasyon hakkında bilgilendirilme düzeyi Sosyal ve aile destek sistemlerinin işlevselliği Mali sorunlar 9 Acil müdahale öncesi anksiyeteyi arttıran nedenler • • • • • • Hastanın yaşı Hastanın kişilik özellikleri Hastanın tedavi beklentisi Hastanın psikiyatrik özgeçmişi Hastanın kullandığı ilaçlar ve yan etkileri Tanısı belli olmadan yapılan ya da tanı amaçlı operasyonlar • Hastanenin alışılmadık ortamı 10 Acil müdahale öncesi anksiyeteyi arttıran nedenler • Acil şartlarda tedavi planlanırken doğrudan tedavi ekibinden kaynaklanan sorunlar da söz konusudur. • Bu nedenle sıkıntılı bir hasta ile karşı karşıya kalındığında şu nedenlerin tekrar gözden geçirilmesinde yarar vardır; 11 Acil müdahale öncesi anksiyeteyi arttıran nedenler • Hastayı dinlemeye ayrılan zamanın azlığı • Hastanın sorduğu sorulara aldığı yanıtların net ve açıklayıcı olmaması • Ameliyat öncesi muayene ve tetkiklere ayrılan zamanın azlığı • Operasyon gerekliliği ve işlemleri hakkında bilgilendirmenin yetersizliği • Ağrı ve acı olasılıklarının ameliyat öncesi tartışılmasının ihmali 12 Acil müdahale öncesi anksiyeteyi arttıran nedenler • Olası yan etkilerin konuşulmaması • Doktorun hasta üzerinde oluşturduğu güvenilirlik durumu • Ameliyat gereğinin netleşmemesi ve bu noktanın karşılıklı görüşülmemesi • Operasyondan sonraki tedavi beklentileri ve muhtemel gidiş hakkında bilgilendirmenin yapılmaması 13 Acil müdahale öncesi anksiyeteyi arttıran nedenler • Bilinmezlik en önemli anksiyete nedenidir. • “Hasta bilmek istemiyor” ya da “Anlattık anlamadılar” yeterli mazeretler olmamalıdır. 14 • Ameliyat öncesi dönemde iyi bilgilendirilmiş, iletişim kurulmuş, zaman ayrılmış hastaların, ameliyat sonrası dönemde, daha az ağrı kesici ihtiyacı olduğu, operasyon tatminlerinin daha yüksek olduğu ve daha hızlı bir iyileşme seyri gösterdikleri, çeşitli araştırmalarla ortaya konmuştur. 15 Psikiyatrik Müdahale Gerektiren Sorunlar • • • • • • • Ağrı ve ağrı kesici ihtiyacının fazlalığı Uyku bozukluğu Sıkıntı yakınması Deliryum Anksiyeteli veya depresif uyum bozuklukları Tıbbi tedaviye uymama İlaç komplikasyonlarına bağlı ruhsal sorunlar 16 Psikiyatrik Müdahale Gerektiren Sorunlar • • • • Aile ve tedavi ekibi arasındaki uyuşmazlık Hasta ve tedavi ekibi arasındaki sorunlar Alkol ve madde bağımlılığı ile ilgili güçlükler Fiziksel kısıtlılığın ortaya çıkmasına bağlı sorunlar(amputasyon…) • Daha önceden psikiyatrik bozukluğu olan kişilerdeki sorunlar 17 Psikiyatrik Müdahale Gerektiren Sorunlar • Özellikle ölüm anksiyetesi içinde olan hastaların sedatize edilmesi olası tıbbi komplikasyonları (ör: taşikardi, hipertansif kriz…) engeller. 18 İLGİNİZE TEŞEKKÜR EDERİM 19
