ALFA FETO PROTEİN,ALFA 1 ANTİ TRİPSİN,ALERJİ TESTLERİ

ALFA FETO PROTEİN
AFP; Alfa feto protein;
Karaciğerde ve anne karnındaki bebeğin plasentasına yapılan
bir proteindir. Doğumdan sonra miktarı düşer.
Bkz: 4 lü test.
Kandaki miktarı ölçülür.
AFP testi ne için yapılır?
Anne karnındaki bebeğin gelişimini incelemek amacıyla,
Bazı karaciğer hastalıklarının teşhisi amacıyla,
Bazı kanser türlerinin tespiti ve takibi amacıyla
yapılır.
Gebelik
sırasında
AFP
amniyosentez
ile
birlikte
değerlendirilerek bebekte spina bifida , spinal ve nöral tüp
defektleri gibi doğumsal anormalliklerin varlığı araştırılır.
Alfa feto protein için normal değer:
Erişkin: < 40 mcg/L dir.
Alfa feto protein arttıran sebepler nelerdir?
Kanserler
Testis,
Over,
Safra kesesi, safra yolu kanserleri,
Mide,
Pankreas kanseri.
Karaciğer sirozu,
Karaciğer kanseri,
Malign teratoma,
Hepatit.
Hamilelikte AFP yüksekliği ( 4 lü test ile
birlikte ) sebepleri nelerdir?
Doğum defektleri:
Anansefali ( beyin gelişim bozukluğu),
Duodenal atrezi ( barsak gelişim bozukluğu),
Gastroşizi,
Omfalosel,
Spina bifida,
Fallot tetralojisi ( kalp gelişim bozukluğu),
Turmer sendromu ( kromozom anormalliği ).
Genetik anormallikler ( Down sendromu),
Son Adet Tarihi ve doğum tarihi uyuşmazlığı,
Rahim içi bebek ölümü,
İkiz, üçüz .. gebeliklere bağlı olabilir.
Referanslar:
1. Simpson JL, Otaño L. Prenatal genetic diagnosis. In: Gabbe
SG, Niebyl JR, Simpson JL, eds. Obstetrics – Normal and
Problem Pregnancies. 5th ed. Philadelphia, Pa: Elsevier
Churchill Livingstone; 2007:chap 7.
2. Lee P, Pincus MR, McPherson RA. Diagnosis and management of
cancer using serologic tumor markers. In: McPherson RA, Pincus
MR, eds. Henry’s Clinical Diagnosis and Management by
Laboratory Methods. 21st ed. Philadelphia, Pa: Saunders
Elsevier; 2006:chap 74.
3. Cunningham FG, Leveno KJ, Bloom SL, et al. Prenatal
diagnosis and fetal therapy. In: Cunnigham FG, Leveno KL,
Bloom SL, et al, eds. Williams Obstetrics. 23rd ed. New York,
NY: McGraw-Hill; 2010:chap 13.
ALFA 1 ANTİ TRİPSİN
Alpha-1 antitrypsin; A1AT test;
Kanda
bulunan
alfa-1
antitripsin
miktarının
ölçüldüğü
laboratuvar testidir. Alfa-1 antitripsin karaciğerde yapılır
ve akciğer ile karaciğeri korur. Alfa-1 antitripsin eksikliği
amfizem ve nadir karaciğer hastalıklarına ( siroz ) neden
olur. Eksikliği genetiktir aileden gelir.
Alfa 1 anti tripsin için normal değerler: Bu
laboratuvarlar arasında değişiklik gösterir.
değer
Alfa – 1 antitripsin seviyesini düşüren sebepler.
Siroz,
Amfizem,
Karaciğer tümörü,
Tıkanma sarılığı,
Portal hipertansiyon .
Referanslar:
1. Anthonisen N. Chronic obstructive pulmonary disease. In:
Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed.
Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap 88.
ALERJİ TESTLERİ
Allergy testing; Patch tests – allergy; Scratch
tests – allergy; Skin tests – allergy; RAST test;
Alerji testleri birkaç guruptan oluşan laboratuar testleridir.
Testin amacı kişinin alerjisi olduğu düşünülen madde veya
maddelerin tespitidir.
Birkaç çeşit alerji test metodu vardır bunlar arasında en sık
lullanılanlar :
Deri testi,
Eliminasyon tipi alerji testleri,
Kan testleri ( spesifik IgE, Radiyoallergosorban RAST
test ) dir.
Deri Testleri;
PRİCK test en sık kullanılan alerji test metodu dur. Alerji
yaptığı düşünülen maddelerden küçük miktarlar deri üstüne
konur ve deride kızarıklık kaşıntı olup olmadığına bakılır.
Kol veya sırta yapılır. Kısa sürede (15 – 20 dk) cevap alınır.
aynı anda birçok alerjen madde test edilebilir.
Deri içine enjeksiyon yoluyla da yapılabilir (intradermal deri
testi).
PATCH test alerjen içeren bantların deriye yepıştırılıp 48
saat bekletilir 24 ve 48. Saatlerde bakılarak değerlendirilir.
Deri testleri aşağıdaki alerjilerin teşhisinde çok değerli
güvenilir ve hızlı sonuç verir:
Gıda alerjileri,
Alerjik rinit ve astım alerjenlerinin tespitinde:
Küf,
Polen,
Hayvan tüyü vb.,
Penisilin alerjisi,
Venom alerjisi,
Alerjik dermatit tespitinde deri testleri hızlı ve
güvenilir sonuç verir.
Eliminasyon Testleri
Eliminasyon testleri özellikle gıda alerjilerinin tespitinde
kullanılan bir test yöntemidir. Sorumlu olduğu düşünülen madde
gıdadan çıkarılarak hastanın şikayetleri değerlendirilir. Uzun
ve zahmetli bir test yöntemidir.
Kan Testleri
Kanda yapılan alerji testleridir. Kan içinde alerjiye neden
olan spesifik IgE antikorlar ortaya çıkarılmaya çalışılır.
Deri testi yapılamadığı yada yardımcı olmadığı zaman
başvurulan bir yöntemdir.
Eozinofil sayısı ve
Total IgE ile birlikte
Spesifik IgE bakılır.
Provokasyon Testleri
Kontrollü şartlarda alerjisi olduğu bilinen madde verilerek
reaksiyona bakılır. Gıda ve solunum alerjilerinde yapılır.
Doktor kontrolünde yapılmalıdır.
Deri testleri yapılmadan önce alerji ilaçları kesilmelidir.
Alerji testleri en çok aşağıdaki şikayetler nedeniyle istenir:
Alerjik rinit, astım,
Anjioödem,
Gıda alerjileri,
Kontak dermatit,
Penisilin alerjisi tespiti için.
Dikkat: penisilin ve penisilin türevi ilaçlar deri yoluyla
alerji testi test edilebilecek tek ilaçtır. Diğer ilaçların
deri yoluyla alerji testlerinin yapılması son derece
sakıncalıdır.
Alerji testleri için normal değerler:
Normal erişkinde alerji testlerinin negatif olması beklenir.
Pozitif değer bu alerjen maddeye hassasiyet olduğunu gösterir.
Hassasiyet her zaman alerjik reaksiyon yapacak anlamına
gelmez. Ev tozuna hassasiyetiniz olabilir ancak ev tozu sizde
her zaman alerji, astım yapacak anlamına gelmez. Testde
hassasiyet belirmesine karşın günlük hayatta bu maddeye karşı
hiçbir reaksiyonunuz olmaya bilir.
Referanslar:
1.Bernstein IL, Li JT, Bernstein DI, Hamilton R, et al.
American Academy of Allergy, Asthma and Immunology; American
College of Allergy, Asthma and Immunology. Allergy diagnostic
testing: an updated practice parameter. Ann Allergy Asthma
Immunol. 2008 Mar;100(3 Suppl 3):S1-148.
2.Demoly P, Bousquet J, Romano A. In vivo methods for the
study of allergy. In: Adkinson NF Jr, ed. Middleton’s Allergy:
Principles and Practice. 7th ed. Philadelphia, Pa: Mosby
Elsevier; 2008:chap 71.
3.Gober MD, DeCapite TJ, Gaspari AA. Contact dermatitis. In:
Adkinson NF Jr, ed. Middleton’s Allergy: Principles and
Practice. 7th ed. Philadelphia, Pa: Mosby Elsevier; 2008:chap
63
ALDOSTERON
Aldosteron tansiyon ve vücut sıvı dengesini ayarlayan böbrek
üstü bezlerinden salgılanan bir hormondur. Kandaki miktarına
bakılır.
Aldosteron testi ne için yapılır:
Bazı sıvı ve elektrolit metabolizma bozukluklarının
tespiti,
Kontrolü zor hipertansiyonların nedeninin araştırılması,
Ortostatik hipotansiyon sebebini araştırmak için
bakılır.
Aldosteron su ve sodyumun böbreklerden geri emilimini sağlar
ve potasyumun atılmasını arttırır. Aldosteron testi tek başına
değerlendirilemez genellikle beraberinde aşağıdaki testler de
istenir.
ACTH infüzyon testi,
Kaptoril testi,
Plazma renin aktivitesi,
Renin / aldosteron oranı Aldosteron testi ile birlikte
değerlendirilir.
Aldosteron için normal değerler:
Normal değer yaşa ve vücudun o andaki pozisyonuna göre
değişir,
Erişkin için: 4-31 ng/dL ayakta iken.
Aldosteron miktarının arttıran sebepler:
Primer hiperaldosteronizm,
Kalp hastalığı, böbrek hastalığı gibi sebeplere bağlı
sekonder hiperaldosteronizm,
Düşük tuzlu beslenme,
Bartter sendromu.
Aldosteron miktarını düşüren sebepler:
Addison hastalığı ( böbrek üstü bezi yetmezliği),
Konjenital adrenal hiperplazi,
Hiporeninemik hipoaldosteronizm,
Çok tuzlu beslenme.
Aşağıdaki durumlar aldosteron ölçümünü etkiler:
Diyetteki tuz miktarı,
Aşırı egzersiz,
Stres,
Aşağıdaki
etkiler:
ilaçlar
Aldosteron
ACE inhibitörleri,
Kalsiyum kanal blokerleri,
test
sonucunu
Diüretikler,
Heparin,
Lityum,
Ağrı kesici ilaçlar ( non steroid anti inflamatuar
ilaçalr ),
Propranolol sonucu etkiler.
Referanslar:
1. Nieman LK. Adrenal cortex. In: Goldman L, Ausiello D, eds.
Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, PA: Saunders Elsevier;
2007: chap 245.
2. Young Jr WF. Endocrine hypertension. In: Melmed S, Polonsky
KS, Larsen PR, Kronenberg HM, eds. Williams Textbook of
Endocrinology. 12th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier;
2011:chap 16.
ALDOLAZ
Serum Aldolaz;
Kaslarda bulunan ve bazı şekerleri enerjiye çeviren enzim
proteindir. Karaciğerde yapılır. Aldolaz laboratuar testiyle
kandaki miktarına bakılır. Açken bakılmalıdır. Karaciğer ve
kas hastalıklarının teşhisinde kullanılan bir testtir.
Aldolaz için normal değerler:
Erişkin:1,0-7,5
farklıdır.
Unit/L
dir.
Erkek
ve
kadın
Aldolaz miktarını arttıran sebepler:
Kas hastlıkları,
Hepatitler,
normalleri
İnfeksiyöz mononükleoz,
Karaciğer, pankreas ve prostat kanseri,
Kas distrofisi,
Kalp krizi,
Polimiyozit.
Aldolaz testi diğer karaciğer ve kas enzim sonuçları ile
birlikte değerlendirilmelidir. ( ALT, AST, CPK vb.).
ALBÜMİN
Albümin; Serum Albümin Miktarı;
Albümin karaciğerde yapılan bir proteindir. Kanda yer alan en
önemli proteindir. Test kanda albümin miktarını ölçer. Bazı
ilaçlar sonucu bozar. Anabolik steroid ilaçlar, androjenler,
büyüme hormonu ve insülin sonucu etkiler.
Serum albümin neden bakılır?
Karaciğer ve böbrek hastalıklarının tanısında kullanılan bir
testtir. Albümin kanın en önemli proteinidir ve birçok
maddenin kan içinde taşınmasına yardım eder. Bilirübin,
kalsiyum, progesteron ve birçok ilaç kanda albümine bağlı
taşınır. Albümin kanın içindeki sıvıyı tutar ve damar dışına
kaçmasını önler.
Serum Albümin için normal değerler:
Erişkinde : 3,4 – 5,4 grm/dL dir.
Albumin miktarını düşüren sebepler:
Böbrek hastalıkları,
Karaciğer hastalıkları ( hepatit, siroz, asit),
Yeterli gıda alamama
Obezite cerrahisi ( intestinal by-pass),
Crohn hastalığı,
Düşük proteinli beslenme,
Kötü beslenme,
Whipple hastalığı,
Yanıklar,
Wilson hastalığı.
Albümin gebelik sırasında normal olarak düşük çıkar. Bu
hastalık anlamına gelmez.
Referanslar:
1. Berk PD, Korenblat KM. Approach to the patient with
jaundice or abnormal liver test results. In: Goldman L,
Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa:
Saunders Elsevier; 2007:chap 150.
2. Pratt DS. Liver chemistry and function tests. In: Feldman
M, Friedman LS, Brandt LJ, eds. Sleisenger and Fordtran’s
Gastrointestinal and Liver Disease. 9th ed. Philadelphia, Pa:
Saunders Elsevier;2010:chap 73.
ALT Alanin Transaminaz
SGPT; Serum Glutamil Piruvat Transaminaz; Alanin
Transaminaz; Alanin Aminotransferaz;
Karaciğerde bulunan bir enzimdir. Karaciğer hücrelerinin
harabiyetinde çok artar. Kan testidir. Karaciğer hasarının
tespitinde kullanılır. Yükselmesi karaciğer hastalıklarını
gösterir.
ALT için normal değerler:
Erişkin: 9-40 U/L
ALT seviyesini arttırana sebepler:
Hepatitler,
Karaciğere zarar veren ilaçlar,
Siroz,
Karaciğer nekrozu,
Hemokromatoz,
Karaciğer iskemisi,
Karaciğer kanseri ve metastazları,
İnfeksiyöz Mononükleoz,
Pankreatit ( pankreas iltihapları).
Referanslar:
1. Berk PD, Korenblat KM. Approach to the patient with
jaundice or abnormal liver test results. In: Goldman L,
Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa:
Saunders Elsevier;2007:chap 150.
2. Pratt DS. Liver chemistry and function tests. In: Feldman
M, Friedman LS, Brandt LJ, eds. Sleisenger and Fordtran’s
Gastrointestinal and Liver Disease. 9th ed. Philadelphia, Pa:
Saunders Elsevier;2010:chap 73.
ACTH (Synacten) STİMÜLASYON
TESTİ
Adrenal rezerv testi; Synacten stimülasyon testi;
ACTH stimülasyon
kullanılır.
testi
adrenal
yetmezlik
teşhisinde
ACTH stimülasyon testi neyi ölçer?
ACTH beyinde hipofiz bezinden salgılanır ve adrenal bezlerden
kortizol hormonu salgılatır. Synacten sentetik ACTH hormonudur
ve onun gibi etki ederek kortizol salgılatır. Test böbrek üstü
bezlerinin (adrenal) ACTH hormonuna ne derece iyi cevap
verdiğinin ölçülmesidir. Adrenal bezlerin yetmezliğini teşhis
amacıyla kullanılan laboratuar testidir.
ACTH (Synacten) stimülasyon testi nasıl yapılır?
Testten 12 – 24 saat önce ağır egzersiz ve yüksek kalorili
karbonhidratlı gıdaların kesilmesi gerekir. Test den önce aç
olmak gerekir. Önce kan alınır ve kortizol ölçülür daha sonra
Synacten damardan verilir ( 0,25 mg i.v.) verilerek adrenal
bezler uyarılır enjeksiyondan 30 ve 60 dakika sonra kan
alınır. enjeksiyondan 60 dakika sonra değerin 20 mg/dL altında
olması adreno kortikal yetmezlik teşhisi koydurur.
ACTH stimülasyon testi için normal değerler:
Bazal kortizol >5 mg/dL
30. ve/ veya 60. dk. Kortizol: >20 mg/dL olmalıdır.
Doktorunuz idrarda serbest kortizol çıkışı için idrarda
serbest kortizol ya da 24 saatlik idrarda 17 –
Ketosteroid testini de ek olarak isteyebilir.
ACTH ( Synacten ) stimülasyon testi neden yapılır?
Böbrek üstü bezlerin ( adrenal bezlerin ) düzgün çalışıp
çalışmadığını test etmek ve hipofiz ile adrenal arası
bağlantıyı kontrol etmekte kullanılır:
Adrenal yetmezlik teşhis için,
Hipofiz yetmezliği teşhis için kullanılır.
Başlangıçta kortizol az fakat synacten den sonra normal artış
oluyorsa hipofiz yetmezliği var denir. Başlangıçta kortizol
düşük enjeksiyondan sonra hala düşük ise adrenal yetmezlik var
denir.
ACTH stimülasyon testi:
Akut adrenal kriz,
Adisson hastalığı ( adrenal yetmezlik),
Hipofiz yetmezliği,
Hipofiz tümörlerinin ayırıcı tanısında kullanılır.
Referanslar:
1.Stewart PM. The adrenal cortex. In: Kronenberg HM, Melmed S,
Polonsky KS, Larsen PR, eds. Williams Textbook of
Endocrinology. 11th ed. Philadelphia, PA: Saunders Elsevier;
2008:chap 14.
2.Melmed S, Kleinberg D. Anterior pituitary. In: Kronenberg
HM, Melmed S, Polonsky KS, Larsen PR, eds. Williams Textbook
of Endocrinology. 11th ed. Philadelphia, PA: Saunders
Elsevier; 2008:chap 8.
ACTH Adreno Cortico Tropic
Hormon
Serum Adrenokortikotropik Hormon; Serum ACTH;
Adreno cortico tropik hormone; High-Sensitif ACTH;
ACTH ( Adreno kortiko tropik Hormon ) beyinden salgılanan ve
böbrek üstü bezlerinden hormon salgılatan maddedir. Serum ACTH
miktarı gün içinde değişir. Doğru değerlendirme için test
örneğinin sabah erken saatte ( tercihan saat 8 de ) alınması
gerekir. Serum ACTH laboratuvar testi yapılmadan önce kortizon
içeren ilaçların kesilmiş olması gerekir.
Serum ACTH testi neden yapılır?
Test beyin ve böbrek üstü bezler arasında ki bağlantıyı
incelemek amacıyla yapılır. Hormon problemlerinin tanısında
kullanılır. ACTH hormonunun ana görevi böbrek üstü bezlerinden
Kortizol hormonunu salgılatmak dır.
Adreno Cortico Tropic Hormon (ACTH) için normal
değerler:
Erişkin için : 9- 52 pg/mL dir.
ACTH miktarını yükselten sebepler:
Cushing (kuşing) sendromu,
Addison hastalığı ( böbrek üstü bezlerinin yetmezliği),
Doğumsal adrenal hiperplazi,
ACTH üreten tümörler,
Nelson sendromu.
ACTH miktarını düşüren sebepler:
Böbrek üstü bezi tümörlerine bağlı cushing sendromu,
Dışarıdan verilen kortizol e bağlı cushing sendromu,
Hipofiz yetmezliği,
Ayrıca hipopituitarizm ( hipofiz yetmezliği ) ve Multip
Endokrin Neoplazi hastalıklarının teşhisinde de Serum ACTH
seviyesine bakılır.
Referanslar:
1.Stewart PM. The adrenal cortex. In: Kronenberg HM, Melmed S,
Polonsky KS, Larsen PR, eds. Williams Textbook of
Endocrinology. 11th ed. Philadelphia, PA: Saunders Elsevier;
2008:chap 14.
2.Melmed S, Kleinberg D. Anterior pituitary. In: Kronenberg
HM, Melmed S, Polonsky KS, Larsen PR, eds. Williams Textbook
of Endocrinology. 11th ed. Philadelphia, PA: Saunders
Elsevier; 2008:chap 8.
ACE Angiotensin
Enzim
Converting
Serum angiotensin-converting enzim; ACE tayini;
Serum ACE; SACE;
ACE tayini serumda bulunan angiotensin-converting enzim (ACE)
miktarının ölçülmesidir. Aç karnına yapılır ve steroid almak
ACE seviyesini düşürdüğünden steroid ve kortizonun laboratuvar
testi öncesinde kesilmesi gerekir.
Angiotensin Converting Enzim için normal değerler:
Erişkin :< 40 mg / dl dir.
Kanda ACE seviyesine neden bakılır:
Kan ACE seviyesi:
Sarkoidoz ,
Gaucher ve
Lepra hastalarının tedavisi sırasında ve takibinde
kullanılır.
Sarkoidoz hastalığının takibi sırasında kullanılır. Hastalığın
alevlenmesinde ACE seviyesi artar, tedaviye cevap verince ACE
düşer, hastalara düzenli aralıklarla ACE seviyesi bakılır,
hastalığın seyri takip edilir.
Ace aynı zamanda Gaucher hastalığı ve Lepra hastalarının
takibinde de kullanılır. Hastalığın alevlenmesinde ACE artar,
tedaviye cevap verince ACE düşer. ACE miktarının çok yüksek
olması hastalığın kötüye gittiğini gösterir.
ACE seviyesini yükselten sebepler
ACE seviyesinde belirgin artış Sarkoidoz hastalığında görülür,
ayrıca aşağıdaki hastalıklarda ACE artışı görülebilir. Bu
artış Sarkoidoz hastalığı kadar belirgin ve stabil
olmadığından takip ve tedavide kullanılmaz. Sadece klinik
olarak Sarkoidoz hastalığının takip ve tedavisinde kullanılır.
Aşağıdaki hastalıklarda serum ACE miktarı artar:
Histoplazmoz,
Amiloidoz,
Asbestoz,
Diyabet,
Ampiyem,
Gaucher,
Hepatit,
Hodgking,
Hipertiroidi,
İdiyopatik Pulmoner Fibrozis,
Lepra,
Akciğer kanseri,
Nefrotik sendrom,
Primer Bilyer Siroz,
Pulmoner emboli,
Skleroderma,
Silikozis,
Tüberküloz.
ACE seviyesini azaltan sebepler:
Steroid kullanımı,
Sarkoidoz tedavisi.
ACE seviyesini arttıran birçok hastalık olduğundan klinik
kullanımı çok güvenilir değildir.
Referanslar:
1.Abraham NZ, Carty RP, DuFour DR, Pincus MR. Clinical
enzymology. In: McPherson RA, Pincus MR, eds. Henry’s Clinical
Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 21st ed.
Philadelphia, PA: Saunders Elsevier; 2006:chap 20.
2.Weinberger SE. Sarcoidosis. In: Goldman L, Ausiello D, eds.
Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, PA: Saunders Elsevier;
2007:chap 95.