türkiye ekonomisindeki son gelişmeler

TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ
SON GELİŞMELER
30 HAZİRAN 2017
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
30 Haziran 2017
RYKGM – EADD
TÜRKİYE EKONOMİSİ
BÜYÜME VE MİLLİ GELİR
•
Kişi Başına GSYH, cari fiyatlarla 2013 yılında 12.480 dolar, 2014 yılında
12.112 dolar, 2015 yılında 11.014 dolar, 2016 yılında ise 10.807 dolar olarak
hesaplanmıştır.
•
GSYH, 2015 yılında cari fiyatlarla 2.337.530 milyon TL/861.467 milyon
dolar olarak hesaplanmıştır. GSYH, 2015 yılında geçen senenin aynı dönemine
göre sabit fiyatlarla %6,1 oranında büyümüştür.
•
GSYH, 2016 yılında cari fiyatlarla 2.590.517 milyon TL/856.791 milyon
dolar olarak hesaplanmıştır. GSYH, 2016 yılında geçen senenin aynı dönemine
göre zincirlenmiş hacim endeksine göre %2,9 oranında büyümüştür.
•
GSYH, zincirlenmiş hacim endeksine göre 2016 yılının I. Çeyreğinde %4,5
oranında, 2016 yılının II. Çeyreğinde %5,3 büyürken 2016 yılının III. Çeyreğinde
ise %1,3 oranında küçülürken 2016 yılının IV. çeyreğinde %3,5 oranında
büyümüştür.
•
GSYH, 2017 yılının I. çeyreğinde cari fiyatlarla 641.584 milyon TL/173.780
milyon dolar olarak hesaplanmıştır. GSYH, 2017 yılının I. çeyreğinde geçen
senenin aynı dönemine göre zincirlenmiş hacim endeksine göre %5 oranında
büyümüştür.
•
GSYH’de En Hızlı Büyüyen İlk Üç Sektör, 2017 yılının I. çeyreğinde
zincirlenmiş hacim endeksine göre sırasıyla, %12 ile “Finans ve Sigorta
Faaliyetleri”, %8,8 ile “Mesleki, İdari ve Destek Hizmet Faaliyetleri” ve %7 ile
“Bilgi ve İletişim” sektörleri olmuştur.
•
Takvim etkisinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi, 2017
yılı I. çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %4,7 artmıştır.
•
Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim
endeksi 2017 yılı I. çeyreğinde, bir önceki çeyreğe göre %1,4 oranında artmıştır.
•
Satın alma gücü paritesine kişi başına gayri safi yurtiçi hâsıla (GSYH)
endeksi 2016 yılı geçici sonuçlarına göre 28 Avrupa Birliği (AB) ülkesi ortalaması
100 iken, bu değer Türkiye için 62 oldu ve AB ortalamasının %38 altında kaldı.
1
1
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
30 Haziran 2017
RYKGM – EADD
İSTİHDAM VE İŞSİZLİK
•
İşgücüne Katılma Oranı, 2017 yılı Mart ayında %52,2 olmuştur.
•
İstihdam Edilenlerin Oranı, 2017 yılı Mart ayında %46,1 olmuştur.
•
İşsizlik Oranı, 2017 yılı Mart ayında %11,7 olmuştur.
•
Tarım Dışı İşsizlik Oranı, 2017 yılı Mart ayında %13,7 olmuştur.
•
Türkiye Genelinde İşsiz Sayısı, 2017 yılı Mart ayında 3.642.000 kişi
olmuştur.
ENFLASYON
•
Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) 2015 yılında %8,81 oranında, 2016
yılında ise %8,53 oranında artış göstermiştir.
•
Tüketici fiyatları, 2017 yılı Mayıs ayında ise bir önceki aya göre %0,45
oranında, bir önceki yılın Aralık ayına göre %6,18 oranında, bir önceki yılın aynı
ayına göre %11,72 ve on iki aylık ortalamalara göre %9,09 oranında artış
göstermiştir.
•
Yurt İçi Üretici Fiyatları Endeksi (Yİ-ÜFE), 2015 yılında %5,71 oranında,
2016 yılında ise %9,94 oranında artış göstermiştir.
•
Üretici fiyatları, 2017 yılı Mayıs ayında ise bir önceki aya göre %0,52
oranında, bir önceki yılın Aralık ayına göre %7,74 oranında, bir önceki yılın aynı
ayına göre %15,26 oranında ve on iki aylık ortalamalara göre %9,02 oranında
artış göstermiştir.
YOKSULLUK VE GELİR EŞİTSİZLİĞİ
•
Gini Katsayısı, 2012 yılında 0,402 olarak, 2013 yılında 0,002 puanlık
iyileşme ile 0,400 olarak, 2014 yılında 0,009 puanlık iyileşme ile 0,391 olarak
hesaplanırken 2015 yılında ise 0,006 puanlık kötüleşme ile 0,397 olarak
hesaplanmıştır.
ENDEKSLER
•
Sanayi Üretim Endeksi, 2017 yılı Nisan ayında bir önceki aya göre %2,3
oranında artarken önceki yılın aynı ayına göre ise %6,7 oranında artmıştır.
2
2
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
30 Haziran 2017
RYKGM – EADD
•
Tüketici Güven Endeksi, 2017 yılı Haziran ayında bir önceki aya göre
%3,8 oranında azalarak 70 seviyesinde gerçekleşmiştir.
•
Perakende Satış Hacim Endeksi, 2017 yılı Nisan ayında bir önceki aya
göre %0,1 oranında artarken bir önceki yılın aynı ayına göre ise %0,1 oranında
azalmıştır.
•
Ekonomik Güven Endeksi, 2017 yılı Haziran ayında bir önceki aya göre
%1,6 oranında azalarak 98,9 değerini almıştır.
•
Sanayi Ciro Endeksi, 2017 yılı Nisan ayında bir önceki aya göre %2,2
oranında artarken bir önceki yılın aynı ayına göre ise %29,5 oranında artmıştır.
DIŞ TİCARET VE ÖDEMELER DENGESİ
•
2015 yılında Türkiye’nin İhracatı 143 milyar 935 milyon dolar, İthalatı
207 milyar 203 milyon dolar, Dış Ticaret Hacmi 351 milyar 138 milyon dolar,
Dış Ticaret Açığı 63 milyar 268 milyon dolar, İhracatın İthalatı Karşılama
Oranı %69,5’dur.
•
2015 yılında, bir önceki yıla göre, İhracat %8,7 oranında, İthalat %14,4
oranında, Dış Ticaret Hacmi %12,2 oranında, Dış Ticaret Açığı ise %25,2
oranında azalmıştır.
•
2016 yılında Türkiye’nin İhracatı 142 milyar 557 milyon dolar, İthalatı
198 milyar 610 milyon dolar, Dış Ticaret Hacmi 341 milyar 168 milyon dolar,
Dış Ticaret Açığı 56 milyar 53 milyon dolar, İhracatın İthalatı Karşılama Oranı
%71,8’dir.
•
2016 yılında bir önceki yılın aynı dönemine göre, İhracat %0,9 oranında,
İthalat %4,2 oranında, Dış Ticaret Hacmi %2,8 oranında, Dış Ticaret Açığı ise
%11,6 oranında azalmıştır.
•
2017 yılının Mayıs ayında Türkiye’nin İhracatı 13 milyar 616 milyon dolar,
İthalatı 20 milyar 923 milyon dolar, Dış Ticaret Hacmi 34 milyar 540 milyon
dolar, Dış Ticaret Açığı 7 milyar 307 milyon dolar, İhracatın İthalatı Karşılama
Oranı %65,1’dir.
•
2017 yılının Mayıs ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre, İhracat
%12,5 oranında azalmış, İthalat %21,7 oranında artmış, Dış Ticaret Hacmi
%17,9 oranında artmış, Dış Ticaret Açığı ise %43,3 oranında artmıştır.
3
3
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
30 Haziran 2017
RYKGM – EADD
•
2017 yılının Ocak-Mayıs döneminde Türkiye’nin İhracatı 64 milyar 313
milyon dolar, İthalatı 89 milyar 146 milyon dolar, Dış Ticaret Hacmi 153 milyar
459 milyon dolar, Dış Ticaret Açığı 24 milyar 833 milyon dolar, İhracatın
İthalatı Karşılama Oranı %72,1’dir.
•
2016 yılının Ocak-Mayıs döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre,
İhracat %9,5 oranında, İthalat %11,2 oranında, Dış Ticaret Hacmi %10,5
oranında, Dış Ticaret Açığı ise %15,7 oranında artmıştır.
•
2016 yılının Ocak-Mayıs döneminde İhracatta İlk Üç Fasıl sırasıyla, 7
milyar 863 milyon dolar ile “87-Motorlu Kara Taşıtları”, 5 milyar 628 milyon
dolar ile “71-Kıymetli veya Yarı Kıymetli Taşlar, Metaller vb.” ve 5 milyar 60
milyon dolar ile “84- Kazanlar, Makinalar, Mekanik Cihazlar” olmuştur.
•
2017 yılının Ocak-Mayıs döneminde İhracatta İlk Üç Fasıl sırasıyla, 9
milyar 986 milyon dolar ile “87-Motorlu Kara Taşıtları” , 5 milyar 299 milyon
dolar ile “84- Kazanlar, Makinalar, Mekanik Cihazlar” ve 5 milyar 133 milyon
dolar ile “71-Kıymetli veya Yarı Kıymetli Taşlar, Metaller vb.” olmuştur.
•
2016 yılının Ocak-Mayıs döneminde İthalatta İlk Üç Fasıl sırasıyla, 11
milyar 31 milyon dolar ile “84- Kazanlar, Makinalar, Mekanik Cihazlar”, 10 milyar
624 milyon dolar ile “27-Mineral Yakıtlar, Mineral Yağlar” ve 7 milyar 820 milyon
dolar ile “85-Elektrikli makine ve cihazlar” olmuştur.
•
2017 yılının Ocak-Mayıs döneminde İthalatta İlk Üç Fasıl sırasıyla, 14
milyar 656 milyon dolar ile “27-Mineral Yakıtlar, Mineral Yağlar”, 10 milyar 432
milyon dolar ile “84- Kazanlar, Makinalar, Mekanik Cihazlar” ve 7 milyar 555
milyon dolar ile “85-Elektrikli makine ve cihazlar” olmuştur.
•
Cari İşlemler Açığı, 2013 yılında 63,6 milyar dolar, 2014 yılında 43,6
milyar dolar, 2015 yılında 32,2 milyar dolar, 2016 yılında ise 32,6 milyar dolar
seviyesinde gerçekleşmiştir.
•
Cari İşlemler Açığı, 2017 yılının Mart ayında 3,1 milyar dolar olurken
yıllıklandırılmış cari açık ise 33 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.
•
Cari İşlemler Dengesinin GSYH’ye Oranı, 2010 yılında %6,2, 2011
yılında %9,6, 2012 yılında %6,2, 2013 yılında %7,9, 2014 yılında %5,7, 2015
yılında %4,5, 2016 yılında ise %3,8 olarak hesaplanmıştır.
4
4
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
30 Haziran 2017
RYKGM – EADD
Tablo 1: Resmi Dış Ticaret Verileri, 2015-2016 (Dolar)
2016
Yıllık Değişim
2017 Ocak-Mayıs
Yıllık Değişim
İhracat
142.557.354.654
-0,9%
64.313.023.194
9,5%
İthalat
198.610.256.409
-4,2%
89.146.119.533
11,2%
Dış Ticaret Hacmi
341.167.611.063
-2,8%
153.459.142.727
10,5%
Dış Ticaret Dengesi
-56.052.901.755
-11,6%
-24.833.096.339
15,7%
Karşılama Oranı
%71,8
%72,1
Kaynak: GTB ve TÜİK
BÜTÇE
•
Merkezi Yönetim Bütçesi Dengesi, 2014 yılında 23,4 milyar TL, 2015
yılında ise 22,6 milyar TL açık vermiştir. Merkezi Yönetim Bütçe Dengesinin
GSYH’ye Oranı, 2013 yılında %1,18, 2014 yılında %1,34, 2015 yılında ise %1,16
seviyesinde gerçekleşmiştir.
•
Faiz Dışı Bütçe Dengesi, 2014 yılında ise 26,5 milyar TL, 2015 yılında ise
22,6 milyar TL fazla vermiştir. Faiz Dışı Bütçe Dengesinin GSYH’ye Oranı, 2013
yılında %2,01, 2014 yılında %1,52, 2015 yılında ise %1,01 seviyesinde
gerçekleşmiştir.
•
5
Bütçe, 2016 yılında ise 29,3 milyar TL açık vermiştir.
•
Bütçe, 2016 yılı Mayıs ayında 3,7 milyar TL açık verirken 2017 yılı Mayıs
ayında ise 6,4 milyar TL açık vermiştir.
•
Bütçe Gelirleri, 2017 yılının Mayıs ayında önceki yılın aynı dönemine göre
%16,1 oranında artarak 57,5 milyar TL olmuştur.
•
Vergi Gelirleri, 2017 yılının Mayıs ayında önceki yılın aynı dönemine göre
%20,3 oranında artarak 50,9 milyar TL olmuştur.
•
Bütçe Giderleri, 2017 yılının Mayıs ayında önceki yılın aynı dönemine
göre %11,4 oranında artarak 51,1 milyar TL olmuştur.
•
Faiz Hariç Bütçe Giderleri, 2017 yılının Mayıs ayında önceki yılın aynı
dönemine göre %16,2 oranında artarak 47,4 milyar TL olmuştur.
•
Bütçe, 2017 yılı Ocak-Mayıs döneminde 9,1 milyar TL fazla verirken 2017
yılı Ocak-Mayıs döneminde ise 11,5 milyar TL açık vermiştir.
•
Bütçe Gelirleri, 2017 yılı Ocak-Mayıs döneminde önceki yılın aynı
dönemine göre %10,5 oranında artarak 255,3 milyar TL olmuştur.
5
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
30 Haziran 2017
RYKGM – EADD
•
Vergi Gelirleri, 2017 yılı Ocak-Mayıs döneminde önceki yılın aynı
dönemine göre %14,3 oranında artarak 209,6 milyar TL olmuştur.
•
Bütçe Giderleri, 2017 yılı Ocak-Mayıs döneminde önceki yılın aynı
dönemine göre %20,2 oranında artarak 266,8 milyar TL olmuştur.
•
Faiz Hariç Bütçe Giderleri, 2017 yılı Ocak-Mayıs döneminde önceki yılın
aynı dönemine göre %21,9 oranında artarak 241 milyar TL olmuştur.
DEVLET BORÇLARI
•
Kamu Brüt İç Borç Stoku, 2014 yılında 443,4 milyar TL, 2015 yılında
474,2 milyar TL, 2016 yılında 514,7 milyar TL, 2017 yılı I. çeyreğinde 528,3
milyar TL olarak gerçekleşmiştir.
•
Kamu Brüt Dış Borç Stoku, 2014 yılında 206,8 milyar TL, 2015 yılında
248,1 milyar TL, 2016 yılında 304,8 milyar TL, 2017 yılı I. çeyreğinde 325,1
milyar TL olarak gerçekleşmiştir.
•
Kamu Brüt Toplam Borç Stoku, 2014 yılında 650,2 milyar TL, 2015
yılında 722,3 milyar TL, 2016 yılında 819,5 milyar TL, 2017 yılı I. çeyreğinde
853,4 milyar TL olarak gerçekleşmiştir.
•
Kamu Net Toplam Borç Stoku, 2014 yılında 187,1 milyar TL, 2015 yılında
161,1 milyar TL, 2016 yılında 218,9 milyar TL, 2017 yılı I. çeyreğinde 232,1
milyar TL olarak gerçekleşmiştir.
•
AB Tanımlı Borç Stoku, 2014 yılında 585,7 milyar TL, 2015 yılında 643,0
milyar TL, 2016 yılında 732,8 milyar TL 2017 yılı I. çeyreğinde 772,7 milyar TL
olarak gerçekleşmiştir.
•
Kamu Net Toplam Borç Stokunun GSYH’ye Oranı, 2011 yılında %20,8,
2012 yılında %15,3, 2013 yılında %10,9 ve 2014 yılında %9,1, 2015 yılında %6,9,
2016 yılında %8,4, 2017 yılının I. Çeyreğinde ise %8,7 olarak gerçekleşmiştir.
•
AB Tanımlı Genel Yönetim Borç Stokunun GSYH’ye Oranı, 2011 yılında
%36,4, 2012 yılında %32,6, 2013 yılında %31,3 ve 2014 yılında %28,6, 2015
yılında ise %27,5, 2016 yılında ise %28,3, 2017 yılının I. Çeyreğinde ise %28,9
olarak gerçekleşmiştir.
6
6
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
30 Haziran 2017
RYKGM – EADD
DÖVİZ VE ALTIN REZERVİ
•
Merkez Bankası’nın Brüt Döviz Rezervleri, 2017 yılı Haziran ayı
(23.06.2016) itibarıyla 89,1 milyar dolar olarak açıklanmıştır.
•
Merkez Bankası’nın Altın Rezervleri, 2017 yılı Haziran ayı (23.06.2016)
itibarıyla 18,6 milyar dolar olarak açıklanmıştır.
2011-2016 DÖNEMİ İHRACAT VE İTHALAT BEYANNAMESİ SAYILARI
•
Tescil Edilen İhracat Beyannamesi Sayısı 2011 yılında toplam 2.579.000
adet, 2012 yılında toplam 2.810.000 adet, 2013 yılında 3.015.000 adet, 2014
yılında 3.185.000 adet, 2015 yılında 3.253.000 adet, 2016 yılında ise 3.528.173
adettir.
•
Tescil Edilen İthalat Beyannamesi Sayısı 2011 yılında toplam 2.127.000
adet, 2012 yılında toplam 2.165.000 adet, 2013 yılında ise 2.271.000 adet, 2014
yılında 2.313.000 adet, 2015 yılında ise 2.360.000 adet, 2016 yılında ise
3.377.736 adettir.
YATIRIM TEŞVİK BELGELERİ
7
•
2015 yılında Sabit Yatırım Tutarı 99,1 milyar TL olan 4.552 adet Yatırım
Teşvik Belgesi düzenlenmiş olup, bu belgeler kapsamında 141.771 kişilik
İstihdam öngörülmüştür.
•
2015 yılında düzenlenen 4.552 adet yatırım teşvik belgesinin 4.328 adedi
Yerli Sermayeli Firmalar, 224 adedi Yabancı Sermayeli Firmalar tarafından
alınmıştır.
•
2015 yılında düzenlenen belgelerde öngörülen Yerli Firmalar İçin
Toplam Sabit Yatırım Tutarı 65,3 milyar TL olurken, Yabancı Firmalar İçin
Toplam Sabit Yatırım Tutarı 33,8 milyar TL olarak öngörülmüştür.
•
2016 yılında Sabit Yatırım Tutarı 97,8 milyar TL olan 5.161 adet Yatırım
Teşvik Belgesi düzenlenmiş olup, bu belgeler kapsamında 141.356 kişilik
İstihdam öngörülmüştür.
•
2016 yılında düzenlenen 5.161 adet yatırım teşvik belgesinin 4.932 adedi
Yerli Sermayeli Firmalar, 229 adedi Yabancı Sermayeli Firmalar tarafından
alınmıştır.
7
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
30 Haziran 2017
RYKGM – EADD
•
2016 yılında düzenlenen belgelerde öngörülen Yerli Firmalar İçin
Toplam Sabit Yatırım Tutarı 67 milyar TL olurken, Yabancı Firmalar İçin
Toplam Sabit Yatırım Tutarı 30,8 milyar TL olarak öngörülmüştür.
•
2017 yılı Ocak-Nisan döneminde Sabit Yatırım Tutarı 35,3 milyar TL olan
2.341 adet Yatırım Teşvik Belgesi düzenlenmiş olup, bu belgeler kapsamında
69.927 kişilik İstihdam öngörülmüştür.
•
2017 yılı Ocak-Nisan döneminde düzenlenen 2.341 adet yatırım teşvik
belgesinin 2.237 adedi Yerli Sermayeli Firmalar, 104 adedi Yabancı Sermayeli
Firmalar tarafından alınmıştır.
•
2017 yılı Ocak-Nisan döneminde düzenlenen belgelerde öngörülen Yerli
Firmalar İçin Toplam Sabit Yatırım Tutarı 28,2 milyar TL olurken, Yabancı
Firmalar İçin Toplam Sabit Yatırım Tutarı 7,1 milyar TL olarak öngörülmüştür.
ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR
•
2017 yılı Nisan ayında net doğrudan uluslararası yatırım girişi (fiili giriş),
765 milyon ABD doları düzeyinde gerçekleşmiştir.
•
2017 yılı Nisan ayında sermaye girişi ise 352 milyon dolarlık bölümü AB,
91 milyon dolarlık kısmı Asya ülkeleri olmak üzere 468 milyon dolar ABD doları
düzeyinde gerçekleşmiştir.
•
2017 yılı Nisan ayında 442 adet uluslararası sermayeli şirket kurulmuş
olup, 18 adet yerli sermayeli şirkete de uluslararası sermaye iştiraki
gerçekleşmiştir.
•
2017 yılı Nisan ayında kayıtlı sermayesi 500.000 doların üzerinde olan 44
adet uluslararası sermayeli şirket, şube kuruluşu ile yabancı ortak iştirak
gerçekleşmiştir. Bu şirketlerin 18 adedi toptan ve perakende ticaret sektöründe,
faaliyette bulunmaktadır.
•
2017 yılı Ocak-Nisan döneminde kurulan 1.849 adet uluslararası sermayeli
şirketin, 1.124 adedi Yakın ve Ortadoğu ülkeleri, 290 adedi AB ülkeleri, 132 adedi
ise diğer Asya ülkeleri ortaklı şirketlerdir.
•
2017 yılı Nisan ayı sonu itibariyle 48.244 adet uluslararası sermayeli şirket
ve şube kurulmuş olup, 6.748 adet yerli sermayeli şirkete de uluslararası sermaye
iştiraki gerçekleşmiştir. Toplamda 54.992 adet uluslararası sermayeli şirket
ülkemizde faaliyette bulunmaktadır.
8
8
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
30 Haziran 2017
RYKGM – EADD
•
54.992 adet uluslararası sermayeli şirketin ülke gruplarına göre dağılımına
bakıldığında ise AB ülkeleri ortaklı girişim sayısının 22.038 adet ile birinci sırada
yer aldığı görülmektedir. AB ülkeleri ortaklı uluslararası sermayeli şirketlerin
içinde Almanya 6.969 adet şirket ile birinci sırayı alırken, onu İngiltere (3.016
adet) ve Hollanda (2.744 adet) izlemektedir.
•
54.992 adet uluslararası sermayeli şirketin illere göre dağılımına
bakıldığında; İstanbul ilinin 33.424 adet ile birinci sırada yer aldığı
görülmektedir. İstanbul ilini Antalya (5.070 adet), Ankara (2.998 adet) ve İzmir
(2.455 adet) illeri takip etmektedir.
9
9
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
30 Haziran 2017
RYKGM – EADD
NOT
Bu rapor RYKGM - Ekonomik Analiz ve Değerlendirme Dairesi tarafından güvenilir
olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle,
sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Bu raporda yer verilen görüş ve
değerlendirmeler, hiçbir şekilde T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın kurumsal görüş ve
yaklaşımını yansıtmamaktadır.
10
10