TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ SON GELİŞMELER 14 NİSAN 2017 T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI 14 Nisan 2017 RYKGM – EADD TÜRKİYE EKONOMİSİ BÜYÜME VE MİLLİ GELİR • Kişi Başına GSYH, cari fiyatlarla 2013 yılında 12.480 dolar, 2014 yılında 12.112 dolar, 2015 yılında 11.014 dolar, 2016 yılında ise 10.807 dolar olarak hesaplanmıştır. • GSYH, 2015 yılında cari fiyatlarla 2.337.530 milyon TL/861.467 milyon dolar olarak hesaplanmıştır. GSYH, 2015 yılında geçen senenin aynı dönemine göre sabit fiyatlarla %6,1 oranında büyümüştür. • GSYH, 2016 yılında cari fiyatlarla 2.590.517 milyon TL/856.791 milyon dolar olarak hesaplanmıştır. GSYH, 2016 yılında geçen senenin aynı dönemine göre zincirlenmiş hacim endeksine göre %2,9 oranında büyümüştür. • GSYH, zincirlenmiş hacim endeksine göre 2016 yılının I. Çeyreğinde %4,5 oranında, 2016 yılının II. Çeyreğinde %5,3 büyürken 2016 yılının III. Çeyreğinde ise %1,3 oranında küçülmüştür. • GSYH, 2016 yılının IV. çeyreğinde cari fiyatlarla 734.393 milyon TL/224.292 milyon dolar olarak hesaplanmıştır. GSYH, 2016 yılının IV. Çeyreğinde geçen senenin aynı dönemine göre zincirlenmiş hacim endeksine göre %3,5 oranında büyümüştür. • GSYH’de En Hızlı Büyüyen İlk Üç Sektör, 2016 yılının IV. çeyreğinde zincirlenmiş hacim endeksine göre sırasıyla, %9,1 ile “Bilgi ve İletişim”, %8,4 ile “Finans ve Sigorta Faaliyetleri” ve %5 ile “Sanayi” sektörleri olmuştur. • Takvim etkisinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi, 2016 yılı IV. çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %3,5 artmıştır. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi, bir önceki çeyreğe göre %3,8 oranında artmıştır. • Takvim etkisinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi, 2016 yılında bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %3,1 artmıştır. 1 1 T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI 14 Nisan 2017 RYKGM – EADD İSTİHDAM VE İŞSİZLİK • İşgücüne Katılma Oranı, 2016 yılı Aralık ayında %51,6 olmuştur. • İstihdam Edilenlerin Oranı, 2016 yılı Aralık ayında %45,1 olmuştur. • İşsizlik Oranı, 2016 yılı Aralık ayında %12,7 olmuştur. • Tarım Dışı İşsizlik Oranı, 2016 yılı Aralık ayında %14,9 olmuştur. • Türkiye Genelinde İşsiz Sayısı, 2016 yılı Aralık ayında 3.872.000 kişi olmuştur. • İşgücüne Katılma Oranı, 2016 yılında %52,0 olmuştur. • İstihdam Edilenlerin Oranı, 2016 yılında %46,3 olmuştur. • İşsizlik Oranı, 2016 yılında %10,9 olmuştur. • Tarım Dışı İşsizlik Oranı, 2016 yılında %13,0 olmuştur. • Türkiye Genelinde İşsiz Sayısı, 2016 yılında 3.330.000 kişi olmuştur. 2 ENFLASYON • Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) 2015 yılında %8,81 oranında, 2016 yılında ise %8,53 oranında artış göstermiştir. • Tüketici fiyatları, 2017 yılı Mart ayında ise bir önceki aya göre %1,02 oranında, bir önceki yılın Aralık ayına göre %4,34 oranında, bir önceki yılın aynı ayına göre %11,29 ve on iki aylık ortalamalara göre %8,21 oranında artış göstermiştir. • Yurt İçi Üretici Fiyatları Endeksi (Yİ-ÜFE), 2015 yılında %5,71 oranında, 2016 yılında ise %9,94 oranında artış göstermiştir. • Üretici fiyatları, 2017 yılı Mart ayında ise bir önceki aya göre %1,04 oranında, bir önceki yılın Aralık ayına göre %6,38 oranında, bir önceki yılın aynı ayına göre %16,09 oranında ve on iki aylık ortalamalara göre %6,89 oranında artış göstermiştir. 2 T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI 14 Nisan 2017 RYKGM – EADD YOKSULLUK VE GELİR EŞİTSİZLİĞİ • Gini Katsayısı, 2012 yılında 0,402 olarak, 2013 yılında 0,002 puanlık iyileşme ile 0,400 olarak, 2014 yılında 0,009 puanlık iyileşme ile 0,391 olarak hesaplanırken 2015 yılında ise 0,006 puanlık kötüleşme ile 0,397 olarak hesaplanmıştır. ENDEKSLER • Sanayi Üretim Endeksi, 2017 yılı Şubat ayında bir önceki aya göre %0,4 oranında azalırken önceki yılın aynı ayına göre ise %1,0 oranında artmıştır. • Tüketici Güven Endeksi, 2017 yılı Mart ayında bir önceki aya göre %3,2 oranında artarak 67,8 seviyesinde gerçekleşmiştir. • Perakende Satış Hacim Endeksi, 2017 yılı Şubat ayında bir önceki aya göre %1,6 oranında artarken bir önceki yılın aynı ayına göre ise %4,4 oranında azalmıştır. • Ekonomik Güven Endeksi, 2017 yılı Mart ayında bir önceki aya göre %5 oranında artarak 96,1 değerini almıştır. 3 • Sanayi Ciro Endeksi, 2017 yılı Şubat ayında bir önceki aya göre %1,8 oranında artarken bir önceki yılın aynı ayına göre ise %22,3 oranında artmıştır. DIŞ TİCARET VE ÖDEMELER DENGESİ • 2015 yılında Türkiye’nin İhracatı 143 milyar 935 milyon dolar, İthalatı 207 milyar 203 milyon dolar, Dış Ticaret Hacmi 351 milyar 138 milyon dolar, Dış Ticaret Açığı 63 milyar 268 milyon dolar, İhracatın İthalatı Karşılama Oranı %69,5’dur. • 2015 yılında, bir önceki yıla göre, İhracat %8,7 oranında, İthalat %14,4 oranında, Dış Ticaret Hacmi %12,2 oranında, Dış Ticaret Açığı ise %25,2 oranında azalmıştır. • 2016 yılında Türkiye’nin İhracatı 142 milyar 557 milyon dolar, İthalatı 198 milyar 610 milyon dolar, Dış Ticaret Hacmi 341 milyar 168 milyon dolar, Dış Ticaret Açığı 56 milyar 53 milyon dolar, İhracatın İthalatı Karşılama Oranı %71,8’dir. 3 T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI 14 Nisan 2017 RYKGM – EADD • 2016 yılında bir önceki yılın aynı dönemine göre, İhracat %0,9 oranında, İthalat %4,2 oranında, Dış Ticaret Hacmi %2,8 oranında, Dış Ticaret Açığı ise %11,6 oranında azalmıştır. • 2017 yılının Şubat ayında Türkiye’nin İhracatı 12 milyar 127 milyon dolar, İthalatı 15 milyar 820 milyon dolar, Dış Ticaret Hacmi 27 milyar 947 milyon dolar, Dış Ticaret Açığı 3 milyar 693 milyon dolar, İhracatın İthalatı Karşılama Oranı %72,2’dir. • 2016 yılının Şubat ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre, İhracat %1,9 oranında azalmış, İthalat %1,6 oranında artmış, Dış Ticaret Hacmi değişmemiş, Dış Ticaret Açığı ise %15 oranında artmıştır. • 2017 yılının Ocak-Şubat döneminde Türkiye’nin İhracatı 23 milyar 387 milyon dolar, İthalatı 31 milyar 406 milyon dolar, Dış Ticaret Hacmi 54 milyar 793 milyon dolar, Dış Ticaret Açığı 8 milyar 19 milyon dolar, İhracatın İthalatı Karşılama Oranı %74,5’tir. • 2016 yılının Ocak-Şubat döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre, İhracat %6,7 oranında, İthalat %8,2 oranında, Dış Ticaret Hacmi %7,6 oranında, Dış Ticaret Açığı ise %12,7 oranında artmıştır. 4 • 2016 yılının Ocak-Şubat döneminde İhracatta İlk Üç Fasıl sırasıyla, 2 milyar 883 milyon dolar ile “87-Motorlu Kara Taşıtları” , 2 milyar 205 milyon dolar ile “71-Kıymetli veya Yarı Kıymetli Taşlar, Metaller vb.” ve 1 milyar 813 milyon dolar ile “84- Kazanlar, Makinalar, Mekanik Cihazlar” olmuştur. • 2017 yılının Ocak-Şubat döneminde İhracatta İlk Üç Fasıl sırasıyla, 3 milyar 558 milyon dolar ile “87-Motorlu Kara Taşıtları”, 1 milyar 895 milyon dolar ile “84- Kazanlar, Makinalar, Mekanik Cihazlar” ve 1 milyar 777 milyon dolar ile “71-Kıymetli veya Yarı Kıymetli Taşlar, Metaller vb.” olmuştur. • 2016 yılının Ocak-Şubat döneminde İthalatta İlk Üç Fasıl sırasıyla, 4 milyar 270 milyon dolar ile “27-Mineral Yakıtlar, Mineral Yağlar”, 3 milyar 769 milyon dolar ile “84- Kazanlar, Makinalar, Mekanik Cihazlar” ve 2 milyar 892 milyon dolar ile “85-Elektrikli makine ve cihazlar” olmuştur. • 2017 yılının Ocak-Şubat döneminde İthalatta İlk Üç Fasıl sırasıyla, 6 milyar 88 milyon dolar ile “27-Mineral Yakıtlar, Mineral Yağlar”, 3 milyar 665 milyon dolar ile “84- Kazanlar, Makinalar, Mekanik Cihazlar” ve 2 milyar 838 milyon dolar ile “85-Elektrikli makine ve cihazlar” olmuştur. 4 T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI 14 Nisan 2017 RYKGM – EADD • Cari İşlemler Açığı, 2013 yılında 63,6 milyar dolar, 2014 yılında 43,6 milyar dolar, 2015 yılında 32,2 milyar dolar, 2016 yılında ise 32,6 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. • Cari İşlemler Açığı, 2017 yılının Şubat ayında 2,5 milyar dolar olurken yıllıklandırılmış cari açık ise 33,7 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. • Cari İşlemler Dengesinin GSYH’ye Oranı, 2010 yılında %6,2, 2011 yılında %9,6, 2012 yılında %6,2, 2013 yılında %7,9, 2014 yılında %5,7, 2015 yılında %4,5, 2016 yılında ise %3,8 olarak hesaplanmıştır. Tablo 1: Resmi Dış Ticaret Verileri, 2015-2016 (Dolar) 2016 Yıllık Değişim 2017 Ocak Yıllık Değişim İhracat 142.557.354.654 -0,9% 23.386.998.807 6,7% İthalat 198.610.256.409 -4,2% 31.406.233.197 8,2% Dış Ticaret Hacmi 341.167.611.063 -2,8% 54.793.232.004 7,6% Dış Ticaret Dengesi -56.052.901.755 -11,6% -8.019.234.390 12,7% Karşılama Oranı %71,8 %74,5 Kaynak: GTB ve TÜİK Bakanlığımız verilerine göre Mart ayında (30.03.2017 itibarıyla); İhracatımız 14 milyar 504 milyon dolar, İthalatımız 19 milyar 9 milyon dolar, Dış ticaret hacmimiz 33 milyar 513 milyon dolar, Dış ticaret açığımız ise 4 milyar 505 milyon dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. BÜTÇE • Merkezi Yönetim Bütçesi Dengesi, 2014 yılında 23,4 milyar TL, 2015 yılında ise 22,6 milyar TL açık vermiştir. Merkezi Yönetim Bütçe Dengesinin GSYH’ye Oranı, 2013 yılında %1,18, 2014 yılında %1,34, 2015 yılında ise %1,16 seviyesinde gerçekleşmiştir. • Faiz Dışı Bütçe Dengesi, 2014 yılında ise 26,5 milyar TL, 2015 yılında ise 22,6 milyar TL fazla vermiştir. Faiz Dışı Bütçe Dengesinin GSYH’ye Oranı, 2013 yılında %2,01, 2014 yılında %1,52, 2015 yılında ise %1,01 seviyesinde gerçekleşmiştir. • Bütçe, 2016 yılında ise 29,3 milyar TL açık vermiştir. 5 5 T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI 14 Nisan 2017 RYKGM – EADD • Bütçe, 2016 yılı Şubat ayında 2,4 milyar TL fazla verirken 2017 yılı Şubat ayında ise 6,8 milyar TL açık vermiştir. • Bütçe Gelirleri, 2017 yılının Şubat ayında önceki yılın aynı dönemine göre %4,9 oranında artarak 46,9 milyar TL olmuştur. • Vergi Gelirleri, 2017 yılının Şubat ayında önceki yılın aynı dönemine göre %4,3 oranında artarak 40 milyar TL olmuştur. • Bütçe Giderleri, 2017 yılının Şubat ayında önceki yılın aynı dönemine göre %27 oranında artarak 53,7 milyar TL olmuştur. • Faiz Hariç Bütçe Giderleri, 2017 yılının Şubat ayında önceki yılın aynı dönemine göre %27,4 oranında artarak 48,7 milyar TL olmuştur. • Bütçe, 2016 yılı Ocak-Şubat döneminde 6,6 milyar TL fazla verirken 2017 yılı Ocak-Şubat döneminde ise 4,6 milyar TL fazla vermiştir. • Bütçe Gelirleri, 2017 yılının Ocak-Şubat döneminde önceki yılın aynı dönemine göre %15,6 oranında artarak 105,7 milyar TL olmuştur. • Vergi Gelirleri, 2017 yılının Ocak-Şubat döneminde önceki yılın aynı dönemine göre %13,3 oranında artarak 88,4 milyar TL olmuştur. • Bütçe Giderleri, 2017 yılının Ocak-Şubat döneminde önceki yılın aynı dönemine göre %19,2 oranında artarak 101,1 milyar TL olmuştur. • Faiz Hariç Bütçe Giderleri, 2017 yılının Ocak-Şubat döneminde önceki yılın aynı dönemine göre %19,1 oranında artarak 89,4 milyar TL olmuştur. DEVLET BORÇLARI • Kamu Brüt İç Borç Stoku, 2011 yılında 387,6 milyar TL, 2012 yılında 408,4 milyar TL, 2013 yılında 430,3 milyar TL, 2014 yılında 443,4 milyar TL, 2015 yılında 474,2 milyar TL, 2016 yılında ise 514,7 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. • Kamu Brüt Dış Borç Stoku, 2011 yılında 158,9 milyar TL, 2012 yılında 154,5 milyar TL, 2013 yılında 193 milyar TL, 2014 yılında 206,8 milyar TL, 2015 yılında 248,1 milyar TL, 2016 yılında ise 304,8 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. • Kamu Brüt Toplam Borç Stoku, 2011 yılında 546,4 milyar TL, 2012 yılında 562,9 milyar TL, 2013 yılında 623,3 milyar TL, 2014 yılında 650,2 milyar 6 6 T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI 14 Nisan 2017 RYKGM – EADD TL, 2015 yılında 722,3 milyar TL, 2016 yılında ise 819,5 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. • Kamu Net Toplam Borç Stoku, 2011 yılında 290 milyar TL, 2012 yılında 240,6 milyar TL, 2013 yılında 197,7 milyar TL, 2014 yılında 187,1 milyar TL, 2015 yılında 161,1 milyar TL, 2016 yılında ise 218,9 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. • AB Tanımlı Borç Stoku, 2011 yılında 507,5 milyar TL, 2012 yılında 512,1 milyar TL, 2013 yılında 565,9 milyar TL, 2014 yılında 585,7 milyar TL, 2015 yılında 643,0 milyar TL, 2016 yılında ise 732,8 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. • Kamu Net Toplam Borç Stokunun GSYH’ye Oranı, 2011 yılında %20,8, 2012 yılında %15,3, 2013 yılında %10,9 ve 2014 yılında %9,1, 2015 yılında %6,9, 2016 yılında ise %8,4 olarak gerçekleşmiştir. • AB Tanımlı Genel Yönetim Borç Stokunun GSYH’ye Oranı, 2011 yılında %36,4, 2012 yılında %32,6, 2013 yılında %31,3 ve 2014 yılında %28,6, 2015 yılında ise %27,5, 2016 yılında ise %28,3 olarak gerçekleşmiştir. DÖVİZ VE ALTIN REZERVİ 7 • Merkez Bankası’nın Brüt Döviz Rezervleri, 2017 yılı Nisan ayı (07.04.2016) itibarıyla 89 milyar dolar olarak açıklanmıştır. • Merkez Bankası’nın Altın Rezervleri, 2017 yılı Nisan ayı (07.04.2016) itibarıyla 17,4 milyar dolar olarak açıklanmıştır. 2011-2015 DÖNEMİ İHRACAT VE İTHALAT BEYANNAMESİ SAYILARI • Tescil Edilen İhracat Beyannamesi Sayısı 2011 yılında toplam 2.579.000 adet, 2012 yılında toplam 2.810.000 adet, 2013 yılında 3.015.000 adet, 2014 yılında 3.185.000 adet, 2015 yılında ise 3.253.000 adettir. • Tescil Edilen İthalat Beyannamesi Sayısı 2011 yılında toplam 2.127.000 adet, 2012 yılında toplam 2.165.000 adet, 2013 yılında ise 2.271.000 adet, 2014 yılında 2.313.000 adet, 2015 yılında ise 2.360.000 adettir. 7 T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI 14 Nisan 2017 RYKGM – EADD YATIRIM TEŞVİK BELGELERİ • 2015 yılında Sabit Yatırım Tutarı 99,1 milyar TL olan 4.552 adet Yatırım Teşvik Belgesi düzenlenmiş olup, bu belgeler kapsamında 141.771 kişilik İstihdam öngörülmüştür. • 2015 yılında düzenlenen 4.552 adet yatırım teşvik belgesinin 4.328 adedi Yerli Sermayeli Firmalar, 224 adedi Yabancı Sermayeli Firmalar tarafından alınmıştır. • 2015 yılında düzenlenen belgelerde öngörülen Yerli Firmalar İçin Toplam Sabit Yatırım Tutarı 65,3 milyar TL olurken, Yabancı Firmalar İçin Toplam Sabit Yatırım Tutarı 33,8 milyar TL olarak öngörülmüştür. • 2016 yılında Sabit Yatırım Tutarı 97,8 milyar TL olan 5.161 adet Yatırım Teşvik Belgesi düzenlenmiş olup, bu belgeler kapsamında 141.356 kişilik İstihdam öngörülmüştür. • 2016 yılında düzenlenen 5.161 adet yatırım teşvik belgesinin 4.932 adedi Yerli Sermayeli Firmalar, 229 adedi Yabancı Sermayeli Firmalar tarafından alınmıştır. • 2016 yılında düzenlenen belgelerde öngörülen Yerli Firmalar İçin Toplam Sabit Yatırım Tutarı 67 milyar TL olurken, Yabancı Firmalar İçin Toplam Sabit Yatırım Tutarı 30,8 milyar TL olarak öngörülmüştür. • 2017 yılı Ocak-Şubat döneminde Sabit Yatırım Tutarı 13,5 milyar TL olan 994 adet Yatırım Teşvik Belgesi düzenlenmiş olup, bu belgeler kapsamında 29.515 kişilik İstihdam öngörülmüştür. • 2017 yılı Ocak-Şubat döneminde düzenlenen 994 adet yatırım teşvik belgesinin 954 adedi Yerli Sermayeli Firmalar, 40 adedi Yabancı Sermayeli Firmalar tarafından alınmıştır. • 2017 yılı Ocak-Şubat döneminde düzenlenen belgelerde öngörülen Yerli Firmalar İçin Toplam Sabit Yatırım Tutarı 10,5 milyar TL olurken, Yabancı Firmalar İçin Toplam Sabit Yatırım Tutarı 2,9 milyar TL olarak öngörülmüştür. ULUSLARARASI DOĞRUDAN YATIRIMLAR • 2016 yılı Aralık ayında net doğrudan uluslararası yatırım girişi (fiili giriş), 1 milyar 953 milyon ABD doları düzeyinde gerçekleşmiştir. 8 8 T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI 14 Nisan 2017 RYKGM – EADD • 2016 yılı Aralık ayında sermaye girişi ise 1 milyar 52 dolarlık bölümü AB, 883 milyon dolarlık kısmı Asya ülkeleri olmak üzere 1 milyar 991 milyon ABD doları düzeyinde gerçekleşmiştir. • 2016 yılı Aralık ayında 354 adet uluslararası sermayeli şirket kurulmuş olup, 15 adet yerli sermayeli şirkete de uluslararası sermaye iştiraki gerçekleşmiştir. • 2016 yılı Ocak-Aralık döneminde kayıtlı sermayesi 500.000 doların üzerinde olan 167 adet uluslararası sermayeli şirket, şube kuruluşu ile yabancı ortak iştirak gerçekleşmiştir. Bu şirketlerin 55 adedi toptan ve perakende ticaret sektöründe, 25 adedi imalat sanayi sektöründe faaliyette bulunmaktadır. • 2016 yılı Ocak-Aralık döneminde kurulan 5.567 adet uluslararası sermayeli şirketin, 3.198 adedi Yakın ve Ortadoğu ülkeleri, 1.099 adedi AB ülkeleri, 379 adedi ise diğer Asya ülkeleri ortaklı şirketlerdir. • 2016 yılı Aralık ayı sonu itibariyle 46.505 adet uluslararası sermayeli şirket ve şube kurulmuş olup, 6.675 adet yerli sermayeli şirkete de uluslararası sermaye iştiraki gerçekleşmiştir. Toplamda 53.180 adet uluslararası sermayeli şirket ülkemizde faaliyette bulunmaktadır. • 53.180 adet uluslararası sermayeli şirketin ülke gruplarına göre dağılımına bakıldığında ise AB ülkeleri ortaklı girişim sayısının 21.707 adet ile birinci sırada yer aldığı görülmektedir. AB ülkeleri ortaklı uluslararası sermayeli şirketlerin içinde Almanya 6.880 adet şirket ile birinci sırayı alırken, onu İngiltere (2.998 adet) ve Hollanda (2.711 adet) izlemektedir. • 53.180 adet uluslararası sermayeli şirketin illere göre dağılımına bakıldığında; İstanbul ilinin 32.295 adet ile birinci sırada yer aldığı görülmektedir. İstanbul ilini Antalya (4.954 adet), Ankara (2.931 adet) ve İzmir (2.422 adet) illeri takip etmektedir. 9 9 T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI 14 Nisan 2017 RYKGM – EADD NOT Bu rapor RYKGM - Ekonomik Analiz ve Değerlendirme Dairesi tarafından güvenilir olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Bu raporda yer verilen görüş ve değerlendirmeler, hiçbir şekilde T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın kurumsal görüş ve yaklaşımını yansıtmamaktadır. 10 10