Full Text - The Journal of Academic Social Science

advertisement
_____________________________________________________________________________________
Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 30, Eylül 2016, s. 538-548
Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date
29.06.2016
Yayınlanma Tarihi / The Published Date
10.09.2016
Öğr. Gör. Hasan ÇİFTÇİ
Harran Üniversitesi, Birecik Meslek Yüksek Okulu, Halkla Ilişkiler Ve Tanitim
hasanciftci@harran.edu.tr
HALKLA İLİŞKİLER MESLEĞİNDE ETİK OLMAK YA DA OLMAMAK
Öz
Halkla ilişkiler mesleğinin en önemli kısmı etik davranıştır. Bu çalışmada halkla
ilişkiler uzmanlarının, meslek gruplarının ve meslek derneklerinin halkla ilişkiler
meslek etiğine bakışı saptanmıştır. Halkla ilişkilerin etik sorunun özünde halkla
ilişkiler uygulamalarının sahte imajlar yaratma, yanıltıcı olma ve gerçeği örtbas
etme düşüncesi olsa da halkla ilişkiler mesleği etiğine verilen önem mesleğin
geleceği için umut vermektedir. Diğer meslekler gibi halkla ilişkiler mesleğinde de
mesleği geliştirme, meslek üyeleri arasında iletişimi, ortaklığı sağlama, mesleğin
etik ve değerler çizgisinde icra edilmesini sağlama, kendi meslektaşları ve
toplumdakiler için yararlı bir meslek olma, mesleği onurlu ve saygın bir konuma
ulaştırma arzusu vardır. Bu amaçla halkla ilişkiler derneklerine ve meslek üyelerine
büyük sorumluluk düşmektedir. Bu nedenle;
Türkiye Halkla İlişkiler Derneği’nin internet sayfasında yer alan halkla ilişkiler
meslek etik ilkeleri, mesleki sorumluluklar ve mesleki örgütlenmelerle ilgili yer
alan bilgilerden yola çıkılarak, halkla ilişkiler derneğinin mesleki sorumluluklara
ve mesleki davranışlara bakışı saptanmıştır.
Anahtar kelimeler: Halkla ilişkiler, meslek, etik
Halkla İlişkiler Mesleğinde Etik Olmak Ya Da Olmamak
TO BE ETHICAL OR NOT ETHICAL IN PUBLIC RELATIONS
Abstract
The most important part of public relations’ profession is ethical behaviour. In this
article; the point of view on the ethical professions is determined by the group of
that professions, professions foundation and public relations specialist. Even if the
problem of the matter solitions of public relations bases on creating fake images,
being seductive, and the idea of hiding the truth, the importance of giving the
public relation ethical understanding still gives hope to the future of In public
relations profession,like all others there are some desires on the profession to
reach a better and an honorable situation such as developing the professions,
creating the relationship and the association, making possible to work on ethical
plane and values, being beneficial professions on the society and the colleagues.
The public relations foundations and member of the professions have great
responsibility to reach that purpose. The point of view of the public relations'
experts on the professionals responsibility and behaviour are determined on
account of focusing on the standards of the public relations ethical standarts and
professionals responsibilities and organizations which are standing online site of
the public relations foundation of Turkey.
Keywords: Public Relations, Profession, Ethics.
GİRİŞ
Halkla ilişkiler gelişmiş ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de son zamanlarda hızla gelişim
gösteren bir disiplin olmuştur. Bir işletmeyi ya da kuruluşu, iç ve dış hedef kitlesini doğruluk,
dürüstlük, inandırıcılık, güvenirlik ilkesini kullanarak benimsetme olarak tanımlanan halkla
ilişkiler mesleği özünde etik olgusunu barındırmaktadır.
Bütün halkla ilişkiler tanımlarının özünde doğruluk ve dürüstlük kavramları yer
almaktadır. Halkla ilişkilerin temelinde olan iki yönlü iletişim modelinde bulunan etik kavramı
halkla ilişkilerin varlığını sürdürebilmesinde ve günümüzde kullanılmasında ne kadar etkili?
Yani halkla ilişkilerde bulunan etik değerler mesleki yaşamda yeterli şekilde kullanılabilir mi ya
da ütopik bir fikir olarak mı varlığını sürdürmektedir?
HALKLA İLİŞKİLER
Halkla ilişkiler mesleği günümüzde oldukça karmaşık bir görünüm alan insan ilişkilerini
düzenlemek, insan ilişkilerinde yaşanan olumsuzluklara çözüm aramak ve bu ilişkilerde
uzlaşma sağlamak ihtiyacından doğmuştur. Genelde halkla ilişkiler faaliyeti; temsil edilen
kurum ya da kişinin ilişkide olduğu tüm hedef kitlelerle sağlam bağlar kurup geliştirmesine
yönelik çabalardır. Bu çabalar kuruluş ile ilişki kurmak, istediği kitle ve kuruluşa duyulan
ilginin arasında karşılıklı güvenin yaratılmasını ve arttırılmasını sağlama amacını taşımaktadır
(Paksoy, 1999: 23). Halkla ilişkiler, özel ya da tüzel kişilerin belirtilmiş kitlelerle dürüst ve
sağlam bağlar kurup geliştirerek onları olumlu inanç ve eylemlere yöneltmesi; tepkileri
değerlendirerek tutumuna yön vermesi, böylece karşılıklı yarar sağlayan ilişkiler sürdürme
yolundaki planlı çabaları kapsayan bir yöneticilik sanatıdır (Asna, 1978:12).
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 30, Eylül 2016, s. 538-548
539
Halkla İlişkiler Mesleğinde Etik Olmak Ya Da Olmamak
Halkla ilişkiler; belli amaçları olan kurum ve kuruluşların hedef kitleyi etkilemek, hedef
kitlenin olumlu desteğini alıp olumlu ilişkiler kurarak kurumunu onure eden, sürekli değişken
olan, sıradan olmayan iletişim biçimidir. Yani hedef kitleyi etkilerken kurumun olumlu
algılanışını sağlamak için kullanılacak yöntemin doğruluk ve dürüstlük kavramlarına uygun
olması ile planlanmış, analizi yapılmış bir süreci kapsamaktadır. Halkla ilişkiler süreci ilişki
kurulacak hedef kitlenin belirlenmesi, hedef kitlenin aynı ve farklı özelliklerini belirleme,
konular üzerinde araştırma yapma, halkla ilişkiler stratejisini oluşturma, hedef kitleye
gönderilecek mesajı belirleme, hedef kitleye etkili bir şekilde ulaşılabilecek doğru kanalı
seçmek, feedback (geri bildirim) ile yapılan çalışmadan kalan sonuçların yazıya dökülmesi veya
başarısız bulunulan noktaların, karşılaşılan eksikliklerin tespit edilerek sonraki halkla ilişkiler
çalışmalarına veri olacak pek çok önemli basamaktan oluşmaktadır (Çiftçi, 2015:222). Halkla
ilişkiler, bir örgütü bağlı olduğu ya da olacağı kişilere tanıtma, örgüt ile ilgili olumlu yargı
oluşturma, olumlu tutum geliştirme ve ilgi ve destek kazanma gibi amaçlarla dürüstlük,
güvenilirlik ve sosyal sorumluluk ilkeleri çerçevesinde gelişen sürekli, planlı ve stratejilere
dayalı bir yönetim fonksiyonudur (Bayar, 2006:29).
Ülkemizde halkla ilişkilerin başlangıç ve gelişimi bazı ülkelerle karşılaştırıldığında daha
geç olsa da günümüzde hiç de küçümsenmeyecek noktaya gelmiştir. Amerika Birleşik
Devletleri’nde akademik ve uygulama alanı olarak 1920’ lerde ivme kazanan halkla ilişkiler,
ülkemizde 1960’lı yıllardan itibaren önemsenmeye başlanmıştır. Halkla ilişkiler alanının
gelişimine büyük katkıları olan Amerika Birleşik Devletleri’ndeki uygulamalardan neredeyse 50
yıl sonra ülkemizde bu meslek canlanmaya başlamasına rağmen aradaki açık hızla kapanmaya
başlamıştır. Bu durum ülkemizdeki halkla ilişkiler literatürünün gelişimini de kapsamaktadır.
Alanın dinamik olması ve sürekli kendisini yenilemesi nedeniyle gelecek günlerde halkla
ilişkilerle ilgili literatürümüzün daha da gelişeceği muhakkaktır (Kalender ve Fidan,2011:7).
Günümüzde halkla ilişkiler, çalışma sahasını giderek genişleten bir iş alanı haline
gelmiştir. Halkla ilişkiler; özel sektör kurumları, kamu kuruluşları, STK'lar, siyasi partiler vb.
yapılarda uygulama alanını genişletmekte ve bu genişleme de sektörel istihdam ve kaliteli iş
gücünün artması talebine karşılık gelmektedir. Bugün Türkiye'de; dünya üzerinde olduğu gibi
sektörde yaşanan gelişmelerle birlikte birçok kurumun yapılanmasında kurum içinde yer alan
halkla ilişkiler departmanları haricinde ajanslardan da destek alınması durumunda artış
gözlemlenmektedir (Gürel, 2006:352).
HALKLA İLİŞKİLER UZMANININ ÖZELLİKLERİ
Her şeyden önce halkla ilişkiler uzmanının kurumun en üst düzey yöneticilerinden
toplumun en alt seviyedeki kişileri ile çoğu zaman yüz yüze iletişim içinde olduğu düşünülerek
uyum, bilgi ve genel kültür dağarcığının her kesime hitap edebilir düzeyde olması
gerekmektedir. Bir halkla ilişkiler uzmanı, çalışmalarında hem kendine hem sorumluluğu olan
gruplara karşı etik davranmalı, mesleğine ilişkin tüm bilgilere hâkim, işini, dünyayı takip eden
ve her şeyden önce yaptığı mesleğe gönlünü vermiş kişiler olarak yetişmelidir. Halkla ilişkiler
uzmanı kim olmalı sorusunda; takım çalışmasına yatkın, dürüst, yaratıcı, sabırlı, bakımlı,
girişken, açık sözlü ve çoğunlukla lider olmalı görüşleri aktarırken, ilave olarak, bunların aynı
zamanda "olması gereken" nitelikler olduğu da belirtilmiştir. Artık bu niteliklerin üzerinde
kriterler de koyulmaktadır (Gürel, 2006: 355-365). Bu kriterler halkla ilişkiler uzmanının
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 30, Eylül 2016, s. 538-548
540
Halkla İlişkiler Mesleğinde Etik Olmak Ya Da Olmamak
kendini doğru ifade etmesini, başarılı olmasını ve halkla ilişkiler mesleğini onuruna yaraşır
şekilde yerine getirmesini sağlamaktadır. Bu özellikler aşağıda belirtilmektedir:

İyi bir halkla ilişkiler uzmanı; sözlü, sözsüz ve yazılı iletişim dilini konusunda etkili olmalıdır.
Yazılı ya da sözlü iletişimde kelimeler, semboller Halkla ilişkilerin başlıca aracıdır ve dikkatle
seçilerek akıllıca kullanılan sözcükler, iletişimin sağlanmasında büyük fayda sağlamaktadır.

Kurum içinde ve dışında karşılaştığı sorunlarda kendi sorunlarını bir yana bırakacak,
kızgınlığını, üzüntülerini içine atıp güler yüzlü olabilmeli sabırlı davranmalıdır. En sıkıntılı
anlarda bile gülümsemeye çalışıp sıkıntıları dışa vurmamalıdır.

Bir halkla ilişkiler uzmanı etkili dinleyici olmalıdır. Ancak etkili bir dinleme doğru cevabın
yarısıdır. Karşısındakinin sözünü kesimden, gözlerinin içine bakarak dinlemelidir. Gerektiği
yerlerde geri dönüşler sağlamalıdır

Eleştirilere açık olmalıdır. Başkalarını ve olayları eleştirirken adaletli, tarafsız ve nesnel
olmalıdır (Çiftçi, 2015:222).

Halkla ilişkiler uzmanının alanında iyi bir eğitim alması gerekmektedir.

Dürüst ve güvenilir olmalıdır. Gazetecilerle, müşterilerle parlamento üyeleriyle ve çalışma
sırasında ilişki içinde bulunacağı kimselerle dürüst olması gerekmektedir.

İyi bir muhakeme yeteneği olmalıdır. Ele aldığı konuları etkili bir biçimde bilgi toplayabilmeli
ve önceki bilgilerle birleştirebilmelidir.

Kriz yönetimi konusunda bilgili olmalıdır. Kriz durumunun atmosferini anlayabilmeli, sakin
olabilmeli, hızlı düşünebilmeli ve doğru anlayabilmelidir.

İkna ve etkileme kabiliyeti yüksek olmalıdır (Okay ve Okay, 2007)

Genel kültür sahibi olmanın üzerinde sosyal ve ekonomik konularda yeterli eğitimi almış
olmalıdır.

Gazetecilik deneyimi olmalıdır

Dış görünümüne dikkat etmeli, ilk bakışta insanları yanına davet edebilmelidir.

İnsanları sevmelidir.

Kendi sorunlarını bir yana bırakıp üzüntülerini içine atıp güleryüzlü olmalıdır.

Görgü kurallarını ve topluluk içinde davranışları çok iyi bilmelidir.

Eleştirmeyi, insanları örgütlemeyi bilen, esnek, sağduyulu, espri ve hayal gücü, araştırmacı ruhu
olmalıdır.

Kendi dili haricinde konuştuğu yabancı dil sayısı başarı düzeyini arttırmaktadır (Asna,
1997:256).
Bunlar; sağduyu genişliği, örgütlenme yeteneği, eleştiri yeteneği ve tarafsızlık, diğer
kişilerin bakış açılarını anlayış değerlendirebilme yeteneği, soğukkanlılık, ayrıntılarla ilgili
sonsuz bir düşünce kapasitesi, sorgulayıcı bir zeka, gerekli olduğunda saat sınırı koymadan
çalışabilmek, mizah duygusu, yaratıcılık ve esneklik, aynı anda pek çok sorunla uğraşabilme
yeteneği olarak özetlenebilir (Peltekoğlu,2001:116).
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 30, Eylül 2016, s. 538-548
541
Halkla İlişkiler Mesleğinde Etik Olmak Ya Da Olmamak
ETİK
Etik kelimesi Yunanca “ethos” kelimesinin Türkçede kullandığımız karşılığıdır. Ethos
kelimesi karakter, âdet (huy) veya gelenek anlamına gelmektedir. Türkçede “ahlâk” olarak
kullanılan Latinceden gelen “morality” kelimesi de yine yakın anlamda davranış, âdet ve
alışkanlık anlamlarına gelmektedir. Arapçadan Türkçeye giren ahlâk “hulk” sözcüğünden
türemiştir ve huy, mizaç, karakter anlamına gelmektedir (Poyraz,1996:200).
Bireylerin ve toplumların yaşamlarında etik değerlerin varlığı, önem ve gerekliliği
tartışılmaz bir gerçektir. Etik; iyi, kötü, yararlı gibi sorunları inceleyen, ahlaki bir davranış
kuralı ortaya koyan, neyin yapılması gerektiğini, hangi davranışın iyi olduğunu, neyin yaşama
anlam kazandırdığını gösteren ahlak bilimi olduğuna göre, bu tanımın sınırladığı tüm değer,
kavram ve eylemlere her bireyin saygılı olması gerekmektedir. Tüm var olan ve kabul görmüş
etik değerleri reddedebilmek mümkün değildir. Çünkü etik değerler, insan yığınlarını “toplum”
ve insanları “birey” yapmaya yetebilecek güçte altyapı oluştururlar Kısaca belirtecek olursak;
etik doğru ve yanlış davranış teorisidir. Ahlak ise onun pratiğidir. İlkeler söz konusu olduğunda
etik kavramı kullanılırken, davranış söz konusu olduğunda ahlak kavramı kullanılmaktadır. Etik
bir kişinin belli bir durumda ifade etmek istediği değerler iken ahlak ise bunu hayata geçirme
tarzıdır (Meb, 2006: 3).
Etik standartlarının uygulandıkları alanları, etkilendikleri insan gruplarına göre dört
alanda toplamak mümkündür; kişisel etik, meslek etiği, iş etiği – yönetsel etik, toplumsal etik,
global etik.
Kişisel etik: İnsanoğlunun öncelikle kendi vicdanıyla oluşturduğu etik standartlardır.
Bireyin giriştiği her eylemde yaptığı her işte ve aldığı her kararda doğru ve yanlışı ayırıp,
kendine göre doğru kararı vermesini sağlayan ahlaki değerler, içinden gelen ses olan
‘vicdan’dır. Birey yakın çevresinin, ailesinin, iş arkadaşlarının, birtakım değer yargılarını ve
içinde bulunduğu yasal koşulları bilmekle birlikte, davranışlarını vicdanın sesini dinleyerek
yönlendirir.
Bir işi yaparken kişinin vicdanı rahat ediyorsa kişisel etik niteliğini yerine getiriyor
demektir. Toplum içinde kişiler etik kurallara riyaet ediyorsa bu toplumun en küçük yapıtaşıdır.
Etik davranış zamanla bir çok insan tarafından uygulanmaya başlayınca toplumsal etik statüsüne
ulaşır.
Mesleki etik: İnsanların çeşitli meslekleri uygularken uymak zorunda oldukları davranış
biçimleridir. Her meslek sahibi az ya da çok belirgin olan bu meslek kurallarını uygulamak
zorundadır. Mesleki etiğin en önemli özelliği meslekle ilgili davranış kurallarının dünyanın
neresinde olursa olsun geçerli olduğudur. Diğer bir deyişle, aynı meslekten olan bireylerin,
birbirleriyle veya müşteriyle ilişkilerinde belirli davranış kalıplarına uymaları ilişkin kurallarına
sıkı sıkıya bağlıdır.
Mesleki etiğine aykırı davranan, ilke ve kurallarını çiğneyen meslek mensupları yalnız kendi
itibarlarını değil mesleğin itibarına da zarar verir ve etik dışı sergilediği tutum ve davranışlar
meslek dernekleri veya odaları tarafından cezalandırılır. Örneğin; Tabipler Odası, Mühendisler
Odası ya da Mimarlar Odası kişi ya da kurumların uygulamadaki etik ölçütlere uymaları
konusunda denetimler yapması mesleğin itibarı için oldukça önemlidir.
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 30, Eylül 2016, s. 538-548
542
Halkla İlişkiler Mesleğinde Etik Olmak Ya Da Olmamak
İş etiği – Yönetsel etik: İş etiği- yönetsel etik , iş yerinde neyin doğru , neyin yanlış
olduğunu bilmek ve doğru olanı yapmak anlamına gelmektedir.doğru olanın etik olduğunu
yanlış olanın hem vicdani olmadığını ve cezalandırılacağını bilmesi
Toplumsal Etik: bir sosyo- kültürel varlık olan insanın içinde bulunduğu toplumun değer
yargılarına denir. Öte yandan yasal davranış standartları yanı sıra bireyin içinde yaşadığı
toplumun yazılı olmayan örf ve adetleri gelenekleri, kültürü, dini inanışlarından kaynaklanan
değer yargıları ve ahlak anlayışı toplumsal etiğin temelini oluşturur.
Ayrıca toplumun tarihi geçmişi, sosyal ekonomik özellikleri gününün yenilikleri de
toplumsal etiğin biçimlenmesinde rol oynar. geçmişten bugüne kadar gelmiş toplumun eğitimli
veya eğitim almamış, kentli, köylü insanların büyük bir çoğunluğu tarafından benimsenmiş
çoğu zaman eleştirilmemiş ve gelecek nesillere aktarılan yazılı olmayan kurallar bütünüdür
Global etik: Global etik kısaca iş etiği ile toplumsal etik değerlerin uluslararası boyutta
uygulanması olarak söylenebilir. Uluslararası ilişkilerin gelişmeye başlaması çeşitli ülkelerde
büyüme birleşme gibi stratejik kararlar, global işletmelerle birlikte global etik kavramını da
gündeme getirmişlerdir (Pehlivan,1998:64).
HALKLA İLİŞKİLER ve MESLEK ETİĞİ
Mesleki etik, belli bir iş ortamında ortaya konan doğru ve yanlış davranış modellerini ele
alarak tüm ilişkilerde dürüstlük, sözünde durma, doğaya ve insanlara saygılı olma, hakça
davranma, haksızlıklara karşı çıkma, demokratik tutum geliştirme ve saydam olma gibi ahlaki
ilkelerin gerekçelerini incelemektedir (Aydın,2006: 23).
Bir mesleğin toplumda hak ettiği değere ve saygınlığa ulaşabilmesi ve sunulan hizmetlerin
kalitesi ve güvenilirliğinin sağlanabilmesi için o mesleğin mensuplarının meslek etik kurallarına
ve toplumun değer yargılarına uygun davranmaları gerekir. Sunulan hizmetlerin tarafsızlığı,
güvenilirliği, kalitesi ve doğruluğu, toplum tarafından kabul edilebilirliği, meslek yasası, meslek
ilke ve kurallarının yanı sıra, yazılı meslek etik kurallarının varlığına bağlıdır. Dolayısıyla
meslek mensuplarının, mesleki bilgi ve deneyimin yanı sıra mesleğin gerektirdiği ahlâk yapısına
sahip olmaları ve mesleki sorumluluklarını yerine getirirken belirlenmiş etik kurallarına uygun
davranmaları, uygun davranmayanların meslekten ihraç edilmeleri toplumda onlara güven
duyulabilmesinin ön koşuludur. Meslek mensupları üstlendikleri sorumlulukları ve mesleki
görevlerini yerine getirirken değer yargılarında çelişkiye düşebilirler, kurallarda ve kararlarda
anlaşamama veya çeşitli mesleki sorunlarla karşı karşıya kalabilirler. Bu gibi durumlarda
meslek mensubunun ortaya çıkan sorunu çözebilmesinde mesleğin gerektirdiği etik değerler ön
plana çıkmalıdır. Aksi takdirde meslek mensuplarının etik yaklaşımlardan uzaklaşmaları
toplumun geniş bir kesimini önemli ölçüde olumsuz yönde etkileyecektir (Yıldız, 2010:155).
Her meslekte olduğu gibi, halkla ilişkiler mesleğinde de mesleği geliştirme, meslek üyeleri
arasında birliği sağlama, mesleğin etik ilke ve değerler çerçevesinde icra edilmesini sağlama,
meslek üyeleri ve toplum için yararlı bir meslek olma, mesleği onurlu ve saygın konuma
ulaştırma hedefleri geçerlidir. Bu amaç doğrultusunda başta halkla ilişkiler dernekleri olmak
üzere, meslek üyelerine büyük görev düşmektedir. Mesleki uygulamalarda etik ilkelerin
gözetilmesi, meslek ahlakı bilinciyle hareket edilmesi gerekmektedir. Her meslek üyesi,
mesleğin bulunduğu konum ile anıldığı gibi; davranışlarıyla da mesleğin saygınlığını
etkileyebilecek potansiyele sahiptir. Bu nedenle her üyenin meslek onurunu gözetecek biçimde,
ilkelere bağlı davranması beklenmektedir. Halkla ilişkiler meslek ilkeleri mevcut olmasına
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 30, Eylül 2016, s. 538-548
543
Halkla İlişkiler Mesleğinde Etik Olmak Ya Da Olmamak
rağmen, uygulamada etik sorunlarla karşılaşılmaktadır. Bireylerin etik dışı yollara
başvurmalarında çok çeşitli nedenler olsa da pek çoğunun kökeninde bilgisizlik bulunmaktadır.
Bunu aşmak ise eğitimle mümkündür. Doğru düzenlenmiş etik eğitimi; bireylere akıl yürütme
yoluyla ideal olanın üzerine kurulabileceği ilkelere ulaşmayı öğretecek, meslek ve insan
onuruna uygun davranmayı benimsetecektir (Bayar,2006: 177).
Halkla ilişkilerin bir meslek olarak kabullenilmesinde ve gelişimini tamamlamasında
karşılaşan en belirgin sorunlardan biri etik sorunudur. Meslek etiği, özellikle doğrudan insanla
ilgili mesleklerde uyulması gereken davranış kuralları olarak tanımlanabilir. Mesleki etik
evrensel olmakla birlikte az ya da çok içinde bulunduğu toplumun ahlaki anlayışından ve yerel
koşullardan etkilenmektedir. Mesleki etik kurallarını uygulayıp denetleyen meslek kuruluşları
ne kadar güçlü ve yaptırımları ne kadar etkili ise, mesleki etik de o kadar saygınlık kazanacaktır.
Görüldüğü üzere halkla ilişkilere itibar, saygınlık ve önem kazandıracak belli başlı etkenlerden
biri meslekte etik düzenin sağlanması ve devamının getirilerek gerekli yaptırımların hayata
geçirilmesidir (Güllüoğlu,2006:149). Halkla ilişkiler uygulamalarında etik ilkelerin göz ardı
edilmesi mesleğin geleceğini tehlikeye atacak kadar sakıncalı sonuçlar doğurabilmektedir. Etik
olmayan davranışlar her şeyden önce mesleğin itibarını zedeler, halkla ilişkileri modası geçmiş
çağdışı bir meslek konumuna düşürür. Meslek uygulayıcılarının kamuoyunda etik değerlerden
yoksun kişiler, hatta hiçbir yeterliliği olmayan dolandırıcılar gibi algılanmasına yol açabilir
(Aydede,2004 :54).
Halkla ilişkilerle ilgili olumsuz bu betimlemeleri değiştirmenin yolu ise halkla ilişkiler
mesleğini geliştirme, meslek üyeleri arasında birliği sağlama yönünde güçlü mesleki
örgütlenmeler, mesleki alanda oluşturulacak etik ilke ve değerler temelinde mesleki
uygulamalar, belirli mesleki standartların ve bu yöndeki uygulamaların yaygınlaştırılmasından
geçmektedir. Bu bağlamda halkla ilişkiler dernekleri, halkla ilişkiler şirketleri ve meslek
üyelerine büyük görev düşmektedir. Ülkemizde halkla ilişkiler alanında lisans, lisansüstü ve
doktora düzeyinde eğitimin olması, mesleki örgütlenme alanında TÜHİD ve İDA gibi
derneklerin varlığı, TÜHİD Meslek İlkeleri, İDA Meslek Ahlakı İlkeleri gibi meslek ahlak
ilkeleri, TÜHİD Etik Kurulu, medya alanındaki derneklerle uzlaşma sonucu imzalanan
deklarasyon, İDA Medya ve Şeffaflık Taahhütnamesi, Danışmanlık Yönetim Standartları gibi
unsurlar halkla ilişkilerin meslek alanında kat ettiği yolu ortaya koymaktadır. Web taraması
sonucu ortaya çıkan veriler şirketlerin yarısının web sitelerinde mesleki sorumluluklara
gönderme yapan bilgilerin olması, halkla ilişkiler mesleğinin geleceği için umut vermektedir
(Canpolat,2012:4239).
TUHİD ETİK İLKELERİ
Türk Halkla İlişkilerinin Meslek İlkeleri ve Disiplin Yönetmeliği ülkemizde, Meslek
İlkeleri Yönetmeliği ve Disiplin Yönetmeliği, 10 Ekim 1996 tarihinde, Halkla İlişkiler Derneği (
HİD ) Genel Kurulu tarafından kabul edilmiştir: (www.tuhid.org/tuhid)

Tüm bireylerin, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nden doğan haklardan yararlanmaları
gerektiği inancından hareket eder ve mesleklerini İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin ruhu
doğrultusunda icra ederler.

Halkla ilişkiler mesleğini, kamuoyu çıkarlarını zedelemeyecek biçimde icra ederler.
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 30, Eylül 2016, s. 538-548
544
Halkla İlişkiler Mesleğinde Etik Olmak Ya Da Olmamak

Çocuklarla ilgili ürünlerin tanıtılması için hazırlanan halkla ilişkiler mesajlarında onların güven
duygularını zedeleyecek, ruhsal ve fiziksel zayıflıklarını etkileyecek içerik bulunmamasına özen
gösterirler.

Mesleki faaliyetleri sırasında karşılıklı anlayış yaratmayı hedefleyerek kurdukları iletişimin,
hem yasal hem de ahlaki açıdan toplumun kültürel değer ve inançlarını zedeleyici nitelikte
olmamasını gözetirler.

Mesleklerini icra ederken, ilgili tüm tarafların görüşlerinin adil bir biçimde temsil edilmesine
özen gösterirler.

Meslekleri gereği edinebilecekleri sır niteliğindeki bilgilerin gizliliği prensibine saygı
gösterirler.

Meslekleri gereği kurdukları iletişimin açık, doğru, iki yönlü ve tarafların tam anlamıyla
bilgilendirilmesine dayalı olmasına özen gösterirler.

Çalışmaları esnasında Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu maddelerine uyum içinde davranırlar.

Meslek ahlakı ilkelerine ters düşecek görevleri kabul etmezler.

Mesleğin itibarını ve saygınlığını korumak ve yükseltmek için çalışırlar.

Meslektaşlarının itibarını zedeleyecek yorumlarda ve davranışlarda bulunmazlar,

Medyanın haber alma ve kamuoyunu bilgilendirme özgürlüğü ile Basın Meslek İlkeleri'ne saygı
gösterirler.

Bloglar, forumlar, video ve fotoğraf paylaşım siteleri, sosyal paylaşım ağları ve benzeri sosyal
medya araç ve ortamlarının kamuoyunun bilgilendirilmesi ve kamuoyu görüşlerinin yansıtılması
açısından zenginleştirici nitelikte olduğundan hareketle; bu ortamlardaki mesleki faaliyetlerinde
kimliklerini ve/veya temsil ettikleri kişi ve kurumların kimliklerini şeffaflık ilkesi
doğrultusunda açıklarlar.

Kişisel veya kurumsal düzeyde rekabet etmek gereken durumlarda, rekabeti haksız olarak
etkileyecek kişisel/kurumsal bağlantılarını; ikincil olarak üstelenilmiş görevlerini vb. bu amaca
hizmet edecek şekilde kullanmazlar.
TÜHİD; halkla ilişkiler meslek ahlakı ilkelerinin gözetilmesi konusunda CERP, IPRA,
Global Alliance ve ICCO başta olmak üzere ilgili tüm uluslararası meslek kuruluşları ve
Türkiye'de halkla ilişkiler sektörünü temsil eden diğer meslek kuruluşları ile dayanışma ve bilgi
alışverişi içinde olmaya inanır; bu kuruluşların meslek ahlakı ilkelerinin ruhunu
benimsemektedir.
SONUÇ VE ÖNERİLER
Günümüzde etik kavramı tüm meslek dallarında olduğu gibi halkla ilişkiler mesleğinde de
önem kazanmıştır. Meslek standartlarının ve meslek ahlak ilkelerinin oluşturulması ve
uygulamalarda etkinlik kazanması süreci oldukça uzun zor bir yoldur. Halkla ilişkiler disiplini,
yöntem ve uygulamaları ile etik tartışmalarına konu olan mesleklerdendir. Türkiye’de etkinlik
ve saygınlıkları olan Halkla İlişkiler dernekleri, etik konusuna yönelik çalışmaları ile meslek
onurunu koruma konusunda kararlı davranmaktadır.
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 30, Eylül 2016, s. 538-548
545
Halkla İlişkiler Mesleğinde Etik Olmak Ya Da Olmamak
Uluslararası platformda ve ülkemizde halkla ilişkiler mesleğinde etik değerlere yönelik
oluşturulan meslek etik kuralları, dernekler ve meslek örgütleri tarafından yazılı hale
getirilmiştir. Kabul edilen meslek etik ilkeleri; toplum çıkarlarının korunması, meslek
mensuplarının daha doğru ve profesyonelce görevlerinin yerine getirilmesi içindir. Aynı
zamanda meslek etik ilkeleriyle mesleğin itibarı, saygınlığı ve dolayısıyla toplumda mesleğe
olan güvenin arttırılması hedeflenmektedir. Meslek ilkelerini hazırlayan, bu etkinliklerin
etkilerini sağlamaya yönelik çalışmaları meslek uygulayıcılarına tanıtan, ilkeler ile
bağdaşmayacak davranışları yaptırımlarla karşılayan TÜHİD derneği; dünyadaki Halkla İlişkiler
dernekleri ile ortak hareket etmekte, meslek ilkelerinin oluşturulması ve bunlar çerçevesinde
uygulanmasına destek olmaktadır.
Halkla ilişkiler mesleği etik konusunda belli adımları geçmiş fakat ülkemizde henüz
“Olmak ya da Olmamak” arasında gidip gelen halkla ilişkiler disiplinininde halkla ilişkiler
mesleğini icra edenlerin meslek etik ilkelerini her şeyin üzerinde tutması gerekmektedir. Halkla
ilişkiler mesleğinin onuruna ve saygınlığına kişisel menfaatlerini gözeterek zarar vermemelidir.
Toplumda halkla ilişkiler mezunlarına atfedilen doğruluk ve dürüstlük ilkelerinden ödün
vermeden mesleği layıkıyla icra etmeliler.
Halkla ilişkiler uzmanı mesleği gereği en fazla toplum ile iletişim içindedir. Halkla ilişkiler
uzmanı toplumun geleneklerini, göreneklerini zedeleyecek tutum ve davranışlardan
kaçınmalıdır. Toplumun aile yapısına saygı göstermeli, toplumun hassasiyetlerini çıkar konusu
yapmamalıdır, toplumun dini değerler ve sembollerine saygı göstermelidir.
Sosyal medya yanlış düşünce ve fikirlerin yoğun olduğu mecralar olduğu için bir halkla
ilişkiler uzmanının kendi kurumunun ve fikirlerini bu mecralarda yayımlaması bazen kuruma ve
kişilere zarar vermektedir. Blogların, forumların video paylaşım sitelerinin daha denetimsiz
olduğu günümüzde yapılan paylaşımların çarpıtılması, yanlış aktarılması ve asılsız iddiaların
ortaya atılması kurum ve kuruluşlara zarar verebilir. Günümüzde bloglar toplumun kamuoyunun
bilgi konusunda zenginleştiği yerler değil daha da karmaşıklaştığı yerler halini almıştır.
Şeffaflık ilkesi forumlarda, bloklarda, video ve paylaşım sitelerinde temsil ettikleri kurum ve
kuruluşların kimliklerini paylaşmak değildir. Çünkü kurumlar bu tür paylaşımlardan zarar
görebilmektedir, burada kurum ve kuruluşlarının menfaatinin gözetilmesi gerekmektedir. Zaten
kurumların web sayfalarında bütün bilgi ve fotoğraflar yer almaktadır.
Herhangi bir fikri, örgütü veya organizasyonu topluma anlatma, kaynakla hedef kitlesi
arasında güven oluşturma, zamanı geldiğinde kendini savunur gibi onları savunma vazifesini
üstlenen halkla ilişkiler meslek mensupları mesleklerinin bu yönleri dolayısıyla eleştirilere
maruz kalmaktadır. Halkla ilişkilere ithaf edilen tüm olumsuz yorumları, görüşleri
değiştirmenin yolu halkla ilişkiler mesleğini bir standarta oturtturarak geliştirmektir. Bu mesleği
yapanlar arasında meslek birliği sağlama, güçlü mesleki örgütlenmeler, mesleki alanda
uygulanacak projelerde meslek etiği uygulamaları ön planda tutulmalıdır. Bu bağlamda halkla
ilişkiler derneklerine halkla ilişkiler şirketlerine, meslek üyelerine, halkla ilişkiler mezunlarına
ve halkla ilişkiler akademisyenlerine büyük görev düşmektedir.
Ülkemizde halkla ilişkiler fakülte sayısının son yıllarda hızla artması, bu alanda lisans,
lisansüstü ve doktora eğitimi alan bireylerin çoğalması Türkiye ‘de TUHİD, İDA gibi
derneklerin var olması ve kendilerine göre mesleki ahlak ilkeleri oluşturmaları halkla ilişkilerin
meslek olarak Türkiye‘de kat ettiği yolu ve gelecekte alacağı mesafeyi ortaya koymaktadır.
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 30, Eylül 2016, s. 538-548
546
Halkla İlişkiler Mesleğinde Etik Olmak Ya Da Olmamak
Halkla ilişkilerin bu süreçte mesleğin etiksel değerlerle yoğurması ve bu etik değerlerden ödün
vermemesi halkla ilişkiler mesleği için umut vermektedir.
Kuruluş ve hedef kitle arasındaki ilişkilerde doğru ve dürüstlüğün esas olması, başkalarını
kötüleyici uygulamalara gidilmemesi, çocuklara, engellilere, yaşlılara yönelik halkla ilişkiler
çalışmalarında, bu kişilerin ruhsal ve fiziksel zayıflıklarını etkileyecek mesajlardan kaçınılması,
aynı sektörden olan iki ayrı kuruluşa danışmanlık yapılamayacağı gibi hususlar halkla ilişkiler
için önerilecek etik kurallardandır.
Medyanın istediği bilgi ve belgelerin temininde basın mensuplarına yardımcı olu
pdoğrudan olarak medyaya karşı sorumluluğunu yerine getirirken dolaylı olarak da topluma
karşı sorumluluğunu yerine getirmelidir.
Halkla ilişkiler mesleği uygulayıcılarının yakındığı konuların başında halkla ilişkiler
mesleği konusunda yıllarca ortaöğretim, önlisans, lisans, yüksek lisans, doktora süreçlerinde
eğitim alan ve alanında uzmanlaşan kişilerin işverenlerce personel tercihlerinde halkla ilişkiler
alanında eğitim görmeyenlere tercih edilmesidir. Bu yaşanılan durum halkla ilişkiler eğitimi
görenler ve eğitimi görmek isteyenlerde büyük hayal kırıklığına neden olmaktadır. Bu sebeple
meslek yasasının hayata geçirilmesi halkla ilişkiler alanından mezun olan kişilerin hak ettiği
yere gelip mesleklerini icra etmesini ve mesleklerini koruması anlamında büyük bir adım
olacaktır. Böylelikle toplumun mesleğe bakış açısı değişecek, meslek standardı yükselecektir.
Bu da kişilerin üniversitelerde bölüm ve meslek tercihlerinde halkla ilişkiler mesleğini popüler
hale getirecektir.
KAYNAKLAR
Asna, Alaaddin, (1978), Halkla İlişkiler,Ayyıldız Matbaası, Ankara.
Asna, Alaaddin, (1997), PR Dünden Bugüne Bir Sanat Meslek Öyküsü, Sabah Kitapları,
İstanbul.
Aydede, Ceyda, (2004), Profesyonel Bir İlişki: Medya ve Halkla İlişkiler,Rota Yayınları,
İstanbul,
Aydın, İnayet Pehlivan, (2006), Yönetsel Mesleki ve Örgütsel Etik, Pegem A Yayıncılık,
Ankara.
Bayar, Özge, (2006), Halkla İlişkiler ve Etik, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü Halkla İlişkiler ve Tanıtım Anabilim Dalı, Ankara.
Canpolat, Nesrin, (2012), Bir Meslek Olarak Halkla İlişkiler ve Etik: Halkla İlişkiler
Şirketlerinin Web Sitelerine Yönelik Bir Çalışma, Journal of Yasar University, Cilt:
25,Sayı:7.
Çiftçi, Hasan, (2015), “Halkla İlişkilerde Etik”, ,(Editörler:Gonca Yıldırım ve Seçil Utma),
“Halkla İlişkiler I-II” , Lisans Yayınları, İstanbul.
Güllüoğlu, Özlem, (2006), Halkla İlişkiler Mesleğinde Etik Anlayışı, II. Ulusal Halkla İlişkiler
Sempozyumu, 27-28 Nisan.
.
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 30, Eylül 2016, s. 538-548
547
Halkla İlişkiler Mesleğinde Etik Olmak Ya Da Olmamak
Gürel, Tuğçe, (2006), “Halkla İlişkiler Profesyonelleri, İletişim Fakülteleri Mezunlarında Neler
Arıyorlar: Ajans Yöneticilerinin Bakış Açıları”, II. Ulusal Halkla İlişkiler Sempozyumu
,27-28 Nisan.
Kalender Ahmet; Fidan, Mehmet, (2011), Halkla İlişkiler, (Editörler: Ahmet Kalender ve
Mehmet Fidan), Tablet Yayınları, Konya.
Millî Eğitim Bakanlığı (2006), Megep, Meslek Etiği.
Okay, Ayla; Okay, Aydemir, (2007), Halkla İlişkiler Kavram Strateji ve Uygulamaları, Der
yayınları, İstanbul.
Paksoy, Arzu Çekirge, (1999), Türkiye’deki Halkla İlişkiler Uygulamaları, Rota Yayınları,
İstanbul.
Pehlivan, İlhan, (1998), Yönetsel, Mesleki ve Örgütsel Etik, Pegem Yayınları, Ankara.
Peltekoğlu, Filiz, (2001), Halkla İlişkiler Nedir?, Beta Yayınları, İstanbul.
Poyraz, Hakan, (1996), Dil ve Ahlak, Vadi Yayınları, Ankara. www.tuhid.org/tuhid
Yıldız, Gülsevil, (2010). “Muhasebe Mesleğinde Meslek Etiği ve Kayseri İl Merkezinde Bir
Uygulama”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 36,
Ağustos-Aralık.
548
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 30, Eylül 2016, s. 538-548
Download