Full Text - The Journal of Academic Social Science
advertisement
_____________________________________________________________________________________ Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 30, Eylül 2016, s. 538-548 Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date 29.06.2016 Yayınlanma Tarihi / The Published Date 10.09.2016 Öğr. Gör. Hasan ÇİFTÇİ Harran Üniversitesi, Birecik Meslek Yüksek Okulu, Halkla Ilişkiler Ve Tanitim hasanciftci@harran.edu.tr HALKLA İLİŞKİLER MESLEĞİNDE ETİK OLMAK YA DA OLMAMAK Öz Halkla ilişkiler mesleğinin en önemli kısmı etik davranıştır. Bu çalışmada halkla ilişkiler uzmanlarının, meslek gruplarının ve meslek derneklerinin halkla ilişkiler meslek etiğine bakışı saptanmıştır. Halkla ilişkilerin etik sorunun özünde halkla ilişkiler uygulamalarının sahte imajlar yaratma, yanıltıcı olma ve gerçeği örtbas etme düşüncesi olsa da halkla ilişkiler mesleği etiğine verilen önem mesleğin geleceği için umut vermektedir. Diğer meslekler gibi halkla ilişkiler mesleğinde de mesleği geliştirme, meslek üyeleri arasında iletişimi, ortaklığı sağlama, mesleğin etik ve değerler çizgisinde icra edilmesini sağlama, kendi meslektaşları ve toplumdakiler için yararlı bir meslek olma, mesleği onurlu ve saygın bir konuma ulaştırma arzusu vardır. Bu amaçla halkla ilişkiler derneklerine ve meslek üyelerine büyük sorumluluk düşmektedir. Bu nedenle; Türkiye Halkla İlişkiler Derneği’nin internet sayfasında yer alan halkla ilişkiler meslek etik ilkeleri, mesleki sorumluluklar ve mesleki örgütlenmelerle ilgili yer alan bilgilerden yola çıkılarak, halkla ilişkiler derneğinin mesleki sorumluluklara ve mesleki davranışlara bakışı saptanmıştır. Anahtar kelimeler: Halkla ilişkiler, meslek, etik Halkla İlişkiler Mesleğinde Etik Olmak Ya Da Olmamak TO BE ETHICAL OR NOT ETHICAL IN PUBLIC RELATIONS Abstract The most important part of public relations’ profession is ethical behaviour. In this article; the point of view on the ethical professions is determined by the group of that professions, professions foundation and public relations specialist. Even if the problem of the matter solitions of public relations bases on creating fake images, being seductive, and the idea of hiding the truth, the importance of giving the public relation ethical understanding still gives hope to the future of In public relations profession,like all others there are some desires on the profession to reach a better and an honorable situation such as developing the professions, creating the relationship and the association, making possible to work on ethical plane and values, being beneficial professions on the society and the colleagues. The public relations foundations and member of the professions have great responsibility to reach that purpose. The point of view of the public relations' experts on the professionals responsibility and behaviour are determined on account of focusing on the standards of the public relations ethical standarts and professionals responsibilities and organizations which are standing online site of the public relations foundation of Turkey. Keywords: Public Relations, Profession, Ethics. GİRİŞ Halkla ilişkiler gelişmiş ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de son zamanlarda hızla gelişim gösteren bir disiplin olmuştur. Bir işletmeyi ya da kuruluşu, iç ve dış hedef kitlesini doğruluk, dürüstlük, inandırıcılık, güvenirlik ilkesini kullanarak benimsetme olarak tanımlanan halkla ilişkiler mesleği özünde etik olgusunu barındırmaktadır. Bütün halkla ilişkiler tanımlarının özünde doğruluk ve dürüstlük kavramları yer almaktadır. Halkla ilişkilerin temelinde olan iki yönlü iletişim modelinde bulunan etik kavramı halkla ilişkilerin varlığını sürdürebilmesinde ve günümüzde kullanılmasında ne kadar etkili? Yani halkla ilişkilerde bulunan etik değerler mesleki yaşamda yeterli şekilde kullanılabilir mi ya da ütopik bir fikir olarak mı varlığını sürdürmektedir? HALKLA İLİŞKİLER Halkla ilişkiler mesleği günümüzde oldukça karmaşık bir görünüm alan insan ilişkilerini düzenlemek, insan ilişkilerinde yaşanan olumsuzluklara çözüm aramak ve bu ilişkilerde uzlaşma sağlamak ihtiyacından doğmuştur. Genelde halkla ilişkiler faaliyeti; temsil edilen kurum ya da kişinin ilişkide olduğu tüm hedef kitlelerle sağlam bağlar kurup geliştirmesine yönelik çabalardır. Bu çabalar kuruluş ile ilişki kurmak, istediği kitle ve kuruluşa duyulan ilginin arasında karşılıklı güvenin yaratılmasını ve arttırılmasını sağlama amacını taşımaktadır (Paksoy, 1999: 23). Halkla ilişkiler, özel ya da tüzel kişilerin belirtilmiş kitlelerle dürüst ve sağlam bağlar kurup geliştirerek onları olumlu inanç ve eylemlere yöneltmesi; tepkileri değerlendirerek tutumuna yön vermesi, böylece karşılıklı yarar sağlayan ilişkiler sürdürme yolundaki planlı çabaları kapsayan bir yöneticilik sanatıdır (Asna, 1978:12). The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 30, Eylül 2016, s. 538-548 539 Halkla İlişkiler Mesleğinde Etik Olmak Ya Da Olmamak Halkla ilişkiler; belli amaçları olan kurum ve kuruluşların hedef kitleyi etkilemek, hedef kitlenin olumlu desteğini alıp olumlu ilişkiler kurarak kurumunu onure eden, sürekli değişken olan, sıradan olmayan iletişim biçimidir. Yani hedef kitleyi etkilerken kurumun olumlu algılanışını sağlamak için kullanılacak yöntemin doğruluk ve dürüstlük kavramlarına uygun olması ile planlanmış, analizi yapılmış bir süreci kapsamaktadır. Halkla ilişkiler süreci ilişki kurulacak hedef kitlenin belirlenmesi, hedef kitlenin aynı ve farklı özelliklerini belirleme, konular üzerinde araştırma yapma, halkla ilişkiler stratejisini oluşturma, hedef kitleye gönderilecek mesajı belirleme, hedef kitleye etkili bir şekilde ulaşılabilecek doğru kanalı seçmek, feedback (geri bildirim) ile yapılan çalışmadan kalan sonuçların yazıya dökülmesi veya başarısız bulunulan noktaların, karşılaşılan eksikliklerin tespit edilerek sonraki halkla ilişkiler çalışmalarına veri olacak pek çok önemli basamaktan oluşmaktadır (Çiftçi, 2015:222). Halkla ilişkiler, bir örgütü bağlı olduğu ya da olacağı kişilere tanıtma, örgüt ile ilgili olumlu yargı oluşturma, olumlu tutum geliştirme ve ilgi ve destek kazanma gibi amaçlarla dürüstlük, güvenilirlik ve sosyal sorumluluk ilkeleri çerçevesinde gelişen sürekli, planlı ve stratejilere dayalı bir yönetim fonksiyonudur (Bayar, 2006:29). Ülkemizde halkla ilişkilerin başlangıç ve gelişimi bazı ülkelerle karşılaştırıldığında daha geç olsa da günümüzde hiç de küçümsenmeyecek noktaya gelmiştir. Amerika Birleşik Devletleri’nde akademik ve uygulama alanı olarak 1920’ lerde ivme kazanan halkla ilişkiler, ülkemizde 1960’lı yıllardan itibaren önemsenmeye başlanmıştır. Halkla ilişkiler alanının gelişimine büyük katkıları olan Amerika Birleşik Devletleri’ndeki uygulamalardan neredeyse 50 yıl sonra ülkemizde bu meslek canlanmaya başlamasına rağmen aradaki açık hızla kapanmaya başlamıştır. Bu durum ülkemizdeki halkla ilişkiler literatürünün gelişimini de kapsamaktadır. Alanın dinamik olması ve sürekli kendisini yenilemesi nedeniyle gelecek günlerde halkla ilişkilerle ilgili literatürümüzün daha da gelişeceği muhakkaktır (Kalender ve Fidan,2011:7). Günümüzde halkla ilişkiler, çalışma sahasını giderek genişleten bir iş alanı haline gelmiştir. Halkla ilişkiler; özel sektör kurumları, kamu kuruluşları, STK'lar, siyasi partiler vb. yapılarda uygulama alanını genişletmekte ve bu genişleme de sektörel istihdam ve kaliteli iş gücünün artması talebine karşılık gelmektedir. Bugün Türkiye'de; dünya üzerinde olduğu gibi sektörde yaşanan gelişmelerle birlikte birçok kurumun yapılanmasında kurum içinde yer alan halkla ilişkiler departmanları haricinde ajanslardan da destek alınması durumunda artış gözlemlenmektedir (Gürel, 2006:352). HALKLA İLİŞKİLER UZMANININ ÖZELLİKLERİ Her şeyden önce halkla ilişkiler uzmanının kurumun en üst düzey yöneticilerinden toplumun en alt seviyedeki kişileri ile çoğu zaman yüz yüze iletişim içinde olduğu düşünülerek uyum, bilgi ve genel kültür dağarcığının her kesime hitap edebilir düzeyde olması gerekmektedir. Bir halkla ilişkiler uzmanı, çalışmalarında hem kendine hem sorumluluğu olan gruplara karşı etik davranmalı, mesleğine ilişkin tüm bilgilere hâkim, işini, dünyayı takip eden ve her şeyden önce yaptığı mesleğe gönlünü vermiş kişiler olarak yetişmelidir. Halkla ilişkiler uzmanı kim olmalı sorusunda; takım çalışmasına yatkın, dürüst, yaratıcı, sabırlı, bakımlı, girişken, açık sözlü ve çoğunlukla lider olmalı görüşleri aktarırken, ilave olarak, bunların aynı zamanda "olması gereken" nitelikler olduğu da belirtilmiştir. Artık bu niteliklerin üzerinde kriterler de koyulmaktadır (Gürel, 2006: 355-365). Bu kriterler halkla ilişkiler uzmanının The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 30, Eylül 2016, s. 538-548 540 Halkla İlişkiler Mesleğinde Etik Olmak Ya Da Olmamak kendini doğru ifade etmesini, başarılı olmasını ve halkla ilişkiler mesleğini onuruna yaraşır şekilde yerine getirmesini sağlamaktadır. Bu özellikler aşağıda belirtilmektedir: İyi bir halkla ilişkiler uzmanı; sözlü, sözsüz ve yazılı iletişim dilini konusunda etkili olmalıdır. Yazılı ya da sözlü iletişimde kelimeler, semboller Halkla ilişkilerin başlıca aracıdır ve dikkatle seçilerek akıllıca kullanılan sözcükler, iletişimin sağlanmasında büyük fayda sağlamaktadır. Kurum içinde ve dışında karşılaştığı sorunlarda kendi sorunlarını bir yana bırakacak, kızgınlığını, üzüntülerini içine atıp güler yüzlü olabilmeli sabırlı davranmalıdır. En sıkıntılı anlarda bile gülümsemeye çalışıp sıkıntıları dışa vurmamalıdır. Bir halkla ilişkiler uzmanı etkili dinleyici olmalıdır. Ancak etkili bir dinleme doğru cevabın yarısıdır. Karşısındakinin sözünü kesimden, gözlerinin içine bakarak dinlemelidir. Gerektiği yerlerde geri dönüşler sağlamalıdır Eleştirilere açık olmalıdır. Başkalarını ve olayları eleştirirken adaletli, tarafsız ve nesnel olmalıdır (Çiftçi, 2015:222). Halkla ilişkiler uzmanının alanında iyi bir eğitim alması gerekmektedir. Dürüst ve güvenilir olmalıdır. Gazetecilerle, müşterilerle parlamento üyeleriyle ve çalışma sırasında ilişki içinde bulunacağı kimselerle dürüst olması gerekmektedir. İyi bir muhakeme yeteneği olmalıdır. Ele aldığı konuları etkili bir biçimde bilgi toplayabilmeli ve önceki bilgilerle birleştirebilmelidir. Kriz yönetimi konusunda bilgili olmalıdır. Kriz durumunun atmosferini anlayabilmeli, sakin olabilmeli, hızlı düşünebilmeli ve doğru anlayabilmelidir. İkna ve etkileme kabiliyeti yüksek olmalıdır (Okay ve Okay, 2007) Genel kültür sahibi olmanın üzerinde sosyal ve ekonomik konularda yeterli eğitimi almış olmalıdır. Gazetecilik deneyimi olmalıdır Dış görünümüne dikkat etmeli, ilk bakışta insanları yanına davet edebilmelidir. İnsanları sevmelidir. Kendi sorunlarını bir yana bırakıp üzüntülerini içine atıp güleryüzlü olmalıdır. Görgü kurallarını ve topluluk içinde davranışları çok iyi bilmelidir. Eleştirmeyi, insanları örgütlemeyi bilen, esnek, sağduyulu, espri ve hayal gücü, araştırmacı ruhu olmalıdır. Kendi dili haricinde konuştuğu yabancı dil sayısı başarı düzeyini arttırmaktadır (Asna, 1997:256). Bunlar; sağduyu genişliği, örgütlenme yeteneği, eleştiri yeteneği ve tarafsızlık, diğer kişilerin bakış açılarını anlayış değerlendirebilme yeteneği, soğukkanlılık, ayrıntılarla ilgili sonsuz bir düşünce kapasitesi, sorgulayıcı bir zeka, gerekli olduğunda saat sınırı koymadan çalışabilmek, mizah duygusu, yaratıcılık ve esneklik, aynı anda pek çok sorunla uğraşabilme yeteneği olarak özetlenebilir (Peltekoğlu,2001:116). The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 30, Eylül 2016, s. 538-548 541 Halkla İlişkiler Mesleğinde Etik Olmak Ya Da Olmamak ETİK Etik kelimesi Yunanca “ethos” kelimesinin Türkçede kullandığımız karşılığıdır. Ethos kelimesi karakter, âdet (huy) veya gelenek anlamına gelmektedir. Türkçede “ahlâk” olarak kullanılan Latinceden gelen “morality” kelimesi de yine yakın anlamda davranış, âdet ve alışkanlık anlamlarına gelmektedir. Arapçadan Türkçeye giren ahlâk “hulk” sözcüğünden türemiştir ve huy, mizaç, karakter anlamına gelmektedir (Poyraz,1996:200). Bireylerin ve toplumların yaşamlarında etik değerlerin varlığı, önem ve gerekliliği tartışılmaz bir gerçektir. Etik; iyi, kötü, yararlı gibi sorunları inceleyen, ahlaki bir davranış kuralı ortaya koyan, neyin yapılması gerektiğini, hangi davranışın iyi olduğunu, neyin yaşama anlam kazandırdığını gösteren ahlak bilimi olduğuna göre, bu tanımın sınırladığı tüm değer, kavram ve eylemlere her bireyin saygılı olması gerekmektedir. Tüm var olan ve kabul görmüş etik değerleri reddedebilmek mümkün değildir. Çünkü etik değerler, insan yığınlarını “toplum” ve insanları “birey” yapmaya yetebilecek güçte altyapı oluştururlar Kısaca belirtecek olursak; etik doğru ve yanlış davranış teorisidir. Ahlak ise onun pratiğidir. İlkeler söz konusu olduğunda etik kavramı kullanılırken, davranış söz konusu olduğunda ahlak kavramı kullanılmaktadır. Etik bir kişinin belli bir durumda ifade etmek istediği değerler iken ahlak ise bunu hayata geçirme tarzıdır (Meb, 2006: 3). Etik standartlarının uygulandıkları alanları, etkilendikleri insan gruplarına göre dört alanda toplamak mümkündür; kişisel etik, meslek etiği, iş etiği – yönetsel etik, toplumsal etik, global etik. Kişisel etik: İnsanoğlunun öncelikle kendi vicdanıyla oluşturduğu etik standartlardır. Bireyin giriştiği her eylemde yaptığı her işte ve aldığı her kararda doğru ve yanlışı ayırıp, kendine göre doğru kararı vermesini sağlayan ahlaki değerler, içinden gelen ses olan ‘vicdan’dır. Birey yakın çevresinin, ailesinin, iş arkadaşlarının, birtakım değer yargılarını ve içinde bulunduğu yasal koşulları bilmekle birlikte, davranışlarını vicdanın sesini dinleyerek yönlendirir. Bir işi yaparken kişinin vicdanı rahat ediyorsa kişisel etik niteliğini yerine getiriyor demektir. Toplum içinde kişiler etik kurallara riyaet ediyorsa bu toplumun en küçük yapıtaşıdır. Etik davranış zamanla bir çok insan tarafından uygulanmaya başlayınca toplumsal etik statüsüne ulaşır. Mesleki etik: İnsanların çeşitli meslekleri uygularken uymak zorunda oldukları davranış biçimleridir. Her meslek sahibi az ya da çok belirgin olan bu meslek kurallarını uygulamak zorundadır. Mesleki etiğin en önemli özelliği meslekle ilgili davranış kurallarının dünyanın neresinde olursa olsun geçerli olduğudur. Diğer bir deyişle, aynı meslekten olan bireylerin, birbirleriyle veya müşteriyle ilişkilerinde belirli davranış kalıplarına uymaları ilişkin kurallarına sıkı sıkıya bağlıdır. Mesleki etiğine aykırı davranan, ilke ve kurallarını çiğneyen meslek mensupları yalnız kendi itibarlarını değil mesleğin itibarına da zarar verir ve etik dışı sergilediği tutum ve davranışlar meslek dernekleri veya odaları tarafından cezalandırılır. Örneğin; Tabipler Odası, Mühendisler Odası ya da Mimarlar Odası kişi ya da kurumların uygulamadaki etik ölçütlere uymaları konusunda denetimler yapması mesleğin itibarı için oldukça önemlidir. The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 30, Eylül 2016, s. 538-548 542 Halkla İlişkiler Mesleğinde Etik Olmak Ya Da Olmamak İş etiği – Yönetsel etik: İş etiği- yönetsel etik , iş yerinde neyin doğru , neyin yanlış olduğunu bilmek ve doğru olanı yapmak anlamına gelmektedir.doğru olanın etik olduğunu yanlış olanın hem vicdani olmadığını ve cezalandırılacağını bilmesi Toplumsal Etik: bir sosyo- kültürel varlık olan insanın içinde bulunduğu toplumun değer yargılarına denir. Öte yandan yasal davranış standartları yanı sıra bireyin içinde yaşadığı toplumun yazılı olmayan örf ve adetleri gelenekleri, kültürü, dini inanışlarından kaynaklanan değer yargıları ve ahlak anlayışı toplumsal etiğin temelini oluşturur. Ayrıca toplumun tarihi geçmişi, sosyal ekonomik özellikleri gününün yenilikleri de toplumsal etiğin biçimlenmesinde rol oynar. geçmişten bugüne kadar gelmiş toplumun eğitimli veya eğitim almamış, kentli, köylü insanların büyük bir çoğunluğu tarafından benimsenmiş çoğu zaman eleştirilmemiş ve gelecek nesillere aktarılan yazılı olmayan kurallar bütünüdür Global etik: Global etik kısaca iş etiği ile toplumsal etik değerlerin uluslararası boyutta uygulanması olarak söylenebilir. Uluslararası ilişkilerin gelişmeye başlaması çeşitli ülkelerde büyüme birleşme gibi stratejik kararlar, global işletmelerle birlikte global etik kavramını da gündeme getirmişlerdir (Pehlivan,1998:64). HALKLA İLİŞKİLER ve MESLEK ETİĞİ Mesleki etik, belli bir iş ortamında ortaya konan doğru ve yanlış davranış modellerini ele alarak tüm ilişkilerde dürüstlük, sözünde durma, doğaya ve insanlara saygılı olma, hakça davranma, haksızlıklara karşı çıkma, demokratik tutum geliştirme ve saydam olma gibi ahlaki ilkelerin gerekçelerini incelemektedir (Aydın,2006: 23). Bir mesleğin toplumda hak ettiği değere ve saygınlığa ulaşabilmesi ve sunulan hizmetlerin kalitesi ve güvenilirliğinin sağlanabilmesi için o mesleğin mensuplarının meslek etik kurallarına ve toplumun değer yargılarına uygun davranmaları gerekir. Sunulan hizmetlerin tarafsızlığı, güvenilirliği, kalitesi ve doğruluğu, toplum tarafından kabul edilebilirliği, meslek yasası, meslek ilke ve kurallarının yanı sıra, yazılı meslek etik kurallarının varlığına bağlıdır. Dolayısıyla meslek mensuplarının, mesleki bilgi ve deneyimin yanı sıra mesleğin gerektirdiği ahlâk yapısına sahip olmaları ve mesleki sorumluluklarını yerine getirirken belirlenmiş etik kurallarına uygun davranmaları, uygun davranmayanların meslekten ihraç edilmeleri toplumda onlara güven duyulabilmesinin ön koşuludur. Meslek mensupları üstlendikleri sorumlulukları ve mesleki görevlerini yerine getirirken değer yargılarında çelişkiye düşebilirler, kurallarda ve kararlarda anlaşamama veya çeşitli mesleki sorunlarla karşı karşıya kalabilirler. Bu gibi durumlarda meslek mensubunun ortaya çıkan sorunu çözebilmesinde mesleğin gerektirdiği etik değerler ön plana çıkmalıdır. Aksi takdirde meslek mensuplarının etik yaklaşımlardan uzaklaşmaları toplumun geniş bir kesimini önemli ölçüde olumsuz yönde etkileyecektir (Yıldız, 2010:155). Her meslekte olduğu gibi, halkla ilişkiler mesleğinde de mesleği geliştirme, meslek üyeleri arasında birliği sağlama, mesleğin etik ilke ve değerler çerçevesinde icra edilmesini sağlama, meslek üyeleri ve toplum için yararlı bir meslek olma, mesleği onurlu ve saygın konuma ulaştırma hedefleri geçerlidir. Bu amaç doğrultusunda başta halkla ilişkiler dernekleri olmak üzere, meslek üyelerine büyük görev düşmektedir. Mesleki uygulamalarda etik ilkelerin gözetilmesi, meslek ahlakı bilinciyle hareket edilmesi gerekmektedir. Her meslek üyesi, mesleğin bulunduğu konum ile anıldığı gibi; davranışlarıyla da mesleğin saygınlığını etkileyebilecek potansiyele sahiptir. Bu nedenle her üyenin meslek onurunu gözetecek biçimde, ilkelere bağlı davranması beklenmektedir. Halkla ilişkiler meslek ilkeleri mevcut olmasına The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 30, Eylül 2016, s. 538-548 543 Halkla İlişkiler Mesleğinde Etik Olmak Ya Da Olmamak rağmen, uygulamada etik sorunlarla karşılaşılmaktadır. Bireylerin etik dışı yollara başvurmalarında çok çeşitli nedenler olsa da pek çoğunun kökeninde bilgisizlik bulunmaktadır. Bunu aşmak ise eğitimle mümkündür. Doğru düzenlenmiş etik eğitimi; bireylere akıl yürütme yoluyla ideal olanın üzerine kurulabileceği ilkelere ulaşmayı öğretecek, meslek ve insan onuruna uygun davranmayı benimsetecektir (Bayar,2006: 177). Halkla ilişkilerin bir meslek olarak kabullenilmesinde ve gelişimini tamamlamasında karşılaşan en belirgin sorunlardan biri etik sorunudur. Meslek etiği, özellikle doğrudan insanla ilgili mesleklerde uyulması gereken davranış kuralları olarak tanımlanabilir. Mesleki etik evrensel olmakla birlikte az ya da çok içinde bulunduğu toplumun ahlaki anlayışından ve yerel koşullardan etkilenmektedir. Mesleki etik kurallarını uygulayıp denetleyen meslek kuruluşları ne kadar güçlü ve yaptırımları ne kadar etkili ise, mesleki etik de o kadar saygınlık kazanacaktır. Görüldüğü üzere halkla ilişkilere itibar, saygınlık ve önem kazandıracak belli başlı etkenlerden biri meslekte etik düzenin sağlanması ve devamının getirilerek gerekli yaptırımların hayata geçirilmesidir (Güllüoğlu,2006:149). Halkla ilişkiler uygulamalarında etik ilkelerin göz ardı edilmesi mesleğin geleceğini tehlikeye atacak kadar sakıncalı sonuçlar doğurabilmektedir. Etik olmayan davranışlar her şeyden önce mesleğin itibarını zedeler, halkla ilişkileri modası geçmiş çağdışı bir meslek konumuna düşürür. Meslek uygulayıcılarının kamuoyunda etik değerlerden yoksun kişiler, hatta hiçbir yeterliliği olmayan dolandırıcılar gibi algılanmasına yol açabilir (Aydede,2004 :54). Halkla ilişkilerle ilgili olumsuz bu betimlemeleri değiştirmenin yolu ise halkla ilişkiler mesleğini geliştirme, meslek üyeleri arasında birliği sağlama yönünde güçlü mesleki örgütlenmeler, mesleki alanda oluşturulacak etik ilke ve değerler temelinde mesleki uygulamalar, belirli mesleki standartların ve bu yöndeki uygulamaların yaygınlaştırılmasından geçmektedir. Bu bağlamda halkla ilişkiler dernekleri, halkla ilişkiler şirketleri ve meslek üyelerine büyük görev düşmektedir. Ülkemizde halkla ilişkiler alanında lisans, lisansüstü ve doktora düzeyinde eğitimin olması, mesleki örgütlenme alanında TÜHİD ve İDA gibi derneklerin varlığı, TÜHİD Meslek İlkeleri, İDA Meslek Ahlakı İlkeleri gibi meslek ahlak ilkeleri, TÜHİD Etik Kurulu, medya alanındaki derneklerle uzlaşma sonucu imzalanan deklarasyon, İDA Medya ve Şeffaflık Taahhütnamesi, Danışmanlık Yönetim Standartları gibi unsurlar halkla ilişkilerin meslek alanında kat ettiği yolu ortaya koymaktadır. Web taraması sonucu ortaya çıkan veriler şirketlerin yarısının web sitelerinde mesleki sorumluluklara gönderme yapan bilgilerin olması, halkla ilişkiler mesleğinin geleceği için umut vermektedir (Canpolat,2012:4239). TUHİD ETİK İLKELERİ Türk Halkla İlişkilerinin Meslek İlkeleri ve Disiplin Yönetmeliği ülkemizde, Meslek İlkeleri Yönetmeliği ve Disiplin Yönetmeliği, 10 Ekim 1996 tarihinde, Halkla İlişkiler Derneği ( HİD ) Genel Kurulu tarafından kabul edilmiştir: (www.tuhid.org/tuhid) Tüm bireylerin, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nden doğan haklardan yararlanmaları gerektiği inancından hareket eder ve mesleklerini İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin ruhu doğrultusunda icra ederler. Halkla ilişkiler mesleğini, kamuoyu çıkarlarını zedelemeyecek biçimde icra ederler. The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 30, Eylül 2016, s. 538-548 544 Halkla İlişkiler Mesleğinde Etik Olmak Ya Da Olmamak Çocuklarla ilgili ürünlerin tanıtılması için hazırlanan halkla ilişkiler mesajlarında onların güven duygularını zedeleyecek, ruhsal ve fiziksel zayıflıklarını etkileyecek içerik bulunmamasına özen gösterirler. Mesleki faaliyetleri sırasında karşılıklı anlayış yaratmayı hedefleyerek kurdukları iletişimin, hem yasal hem de ahlaki açıdan toplumun kültürel değer ve inançlarını zedeleyici nitelikte olmamasını gözetirler. Mesleklerini icra ederken, ilgili tüm tarafların görüşlerinin adil bir biçimde temsil edilmesine özen gösterirler. Meslekleri gereği edinebilecekleri sır niteliğindeki bilgilerin gizliliği prensibine saygı gösterirler. Meslekleri gereği kurdukları iletişimin açık, doğru, iki yönlü ve tarafların tam anlamıyla bilgilendirilmesine dayalı olmasına özen gösterirler. Çalışmaları esnasında Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu maddelerine uyum içinde davranırlar. Meslek ahlakı ilkelerine ters düşecek görevleri kabul etmezler. Mesleğin itibarını ve saygınlığını korumak ve yükseltmek için çalışırlar. Meslektaşlarının itibarını zedeleyecek yorumlarda ve davranışlarda bulunmazlar, Medyanın haber alma ve kamuoyunu bilgilendirme özgürlüğü ile Basın Meslek İlkeleri'ne saygı gösterirler. Bloglar, forumlar, video ve fotoğraf paylaşım siteleri, sosyal paylaşım ağları ve benzeri sosyal medya araç ve ortamlarının kamuoyunun bilgilendirilmesi ve kamuoyu görüşlerinin yansıtılması açısından zenginleştirici nitelikte olduğundan hareketle; bu ortamlardaki mesleki faaliyetlerinde kimliklerini ve/veya temsil ettikleri kişi ve kurumların kimliklerini şeffaflık ilkesi doğrultusunda açıklarlar. Kişisel veya kurumsal düzeyde rekabet etmek gereken durumlarda, rekabeti haksız olarak etkileyecek kişisel/kurumsal bağlantılarını; ikincil olarak üstelenilmiş görevlerini vb. bu amaca hizmet edecek şekilde kullanmazlar. TÜHİD; halkla ilişkiler meslek ahlakı ilkelerinin gözetilmesi konusunda CERP, IPRA, Global Alliance ve ICCO başta olmak üzere ilgili tüm uluslararası meslek kuruluşları ve Türkiye'de halkla ilişkiler sektörünü temsil eden diğer meslek kuruluşları ile dayanışma ve bilgi alışverişi içinde olmaya inanır; bu kuruluşların meslek ahlakı ilkelerinin ruhunu benimsemektedir. SONUÇ VE ÖNERİLER Günümüzde etik kavramı tüm meslek dallarında olduğu gibi halkla ilişkiler mesleğinde de önem kazanmıştır. Meslek standartlarının ve meslek ahlak ilkelerinin oluşturulması ve uygulamalarda etkinlik kazanması süreci oldukça uzun zor bir yoldur. Halkla ilişkiler disiplini, yöntem ve uygulamaları ile etik tartışmalarına konu olan mesleklerdendir. Türkiye’de etkinlik ve saygınlıkları olan Halkla İlişkiler dernekleri, etik konusuna yönelik çalışmaları ile meslek onurunu koruma konusunda kararlı davranmaktadır. The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 30, Eylül 2016, s. 538-548 545 Halkla İlişkiler Mesleğinde Etik Olmak Ya Da Olmamak Uluslararası platformda ve ülkemizde halkla ilişkiler mesleğinde etik değerlere yönelik oluşturulan meslek etik kuralları, dernekler ve meslek örgütleri tarafından yazılı hale getirilmiştir. Kabul edilen meslek etik ilkeleri; toplum çıkarlarının korunması, meslek mensuplarının daha doğru ve profesyonelce görevlerinin yerine getirilmesi içindir. Aynı zamanda meslek etik ilkeleriyle mesleğin itibarı, saygınlığı ve dolayısıyla toplumda mesleğe olan güvenin arttırılması hedeflenmektedir. Meslek ilkelerini hazırlayan, bu etkinliklerin etkilerini sağlamaya yönelik çalışmaları meslek uygulayıcılarına tanıtan, ilkeler ile bağdaşmayacak davranışları yaptırımlarla karşılayan TÜHİD derneği; dünyadaki Halkla İlişkiler dernekleri ile ortak hareket etmekte, meslek ilkelerinin oluşturulması ve bunlar çerçevesinde uygulanmasına destek olmaktadır. Halkla ilişkiler mesleği etik konusunda belli adımları geçmiş fakat ülkemizde henüz “Olmak ya da Olmamak” arasında gidip gelen halkla ilişkiler disiplinininde halkla ilişkiler mesleğini icra edenlerin meslek etik ilkelerini her şeyin üzerinde tutması gerekmektedir. Halkla ilişkiler mesleğinin onuruna ve saygınlığına kişisel menfaatlerini gözeterek zarar vermemelidir. Toplumda halkla ilişkiler mezunlarına atfedilen doğruluk ve dürüstlük ilkelerinden ödün vermeden mesleği layıkıyla icra etmeliler. Halkla ilişkiler uzmanı mesleği gereği en fazla toplum ile iletişim içindedir. Halkla ilişkiler uzmanı toplumun geleneklerini, göreneklerini zedeleyecek tutum ve davranışlardan kaçınmalıdır. Toplumun aile yapısına saygı göstermeli, toplumun hassasiyetlerini çıkar konusu yapmamalıdır, toplumun dini değerler ve sembollerine saygı göstermelidir. Sosyal medya yanlış düşünce ve fikirlerin yoğun olduğu mecralar olduğu için bir halkla ilişkiler uzmanının kendi kurumunun ve fikirlerini bu mecralarda yayımlaması bazen kuruma ve kişilere zarar vermektedir. Blogların, forumların video paylaşım sitelerinin daha denetimsiz olduğu günümüzde yapılan paylaşımların çarpıtılması, yanlış aktarılması ve asılsız iddiaların ortaya atılması kurum ve kuruluşlara zarar verebilir. Günümüzde bloglar toplumun kamuoyunun bilgi konusunda zenginleştiği yerler değil daha da karmaşıklaştığı yerler halini almıştır. Şeffaflık ilkesi forumlarda, bloklarda, video ve paylaşım sitelerinde temsil ettikleri kurum ve kuruluşların kimliklerini paylaşmak değildir. Çünkü kurumlar bu tür paylaşımlardan zarar görebilmektedir, burada kurum ve kuruluşlarının menfaatinin gözetilmesi gerekmektedir. Zaten kurumların web sayfalarında bütün bilgi ve fotoğraflar yer almaktadır. Herhangi bir fikri, örgütü veya organizasyonu topluma anlatma, kaynakla hedef kitlesi arasında güven oluşturma, zamanı geldiğinde kendini savunur gibi onları savunma vazifesini üstlenen halkla ilişkiler meslek mensupları mesleklerinin bu yönleri dolayısıyla eleştirilere maruz kalmaktadır. Halkla ilişkilere ithaf edilen tüm olumsuz yorumları, görüşleri değiştirmenin yolu halkla ilişkiler mesleğini bir standarta oturtturarak geliştirmektir. Bu mesleği yapanlar arasında meslek birliği sağlama, güçlü mesleki örgütlenmeler, mesleki alanda uygulanacak projelerde meslek etiği uygulamaları ön planda tutulmalıdır. Bu bağlamda halkla ilişkiler derneklerine halkla ilişkiler şirketlerine, meslek üyelerine, halkla ilişkiler mezunlarına ve halkla ilişkiler akademisyenlerine büyük görev düşmektedir. Ülkemizde halkla ilişkiler fakülte sayısının son yıllarda hızla artması, bu alanda lisans, lisansüstü ve doktora eğitimi alan bireylerin çoğalması Türkiye ‘de TUHİD, İDA gibi derneklerin var olması ve kendilerine göre mesleki ahlak ilkeleri oluşturmaları halkla ilişkilerin meslek olarak Türkiye‘de kat ettiği yolu ve gelecekte alacağı mesafeyi ortaya koymaktadır. The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 30, Eylül 2016, s. 538-548 546 Halkla İlişkiler Mesleğinde Etik Olmak Ya Da Olmamak Halkla ilişkilerin bu süreçte mesleğin etiksel değerlerle yoğurması ve bu etik değerlerden ödün vermemesi halkla ilişkiler mesleği için umut vermektedir. Kuruluş ve hedef kitle arasındaki ilişkilerde doğru ve dürüstlüğün esas olması, başkalarını kötüleyici uygulamalara gidilmemesi, çocuklara, engellilere, yaşlılara yönelik halkla ilişkiler çalışmalarında, bu kişilerin ruhsal ve fiziksel zayıflıklarını etkileyecek mesajlardan kaçınılması, aynı sektörden olan iki ayrı kuruluşa danışmanlık yapılamayacağı gibi hususlar halkla ilişkiler için önerilecek etik kurallardandır. Medyanın istediği bilgi ve belgelerin temininde basın mensuplarına yardımcı olu pdoğrudan olarak medyaya karşı sorumluluğunu yerine getirirken dolaylı olarak da topluma karşı sorumluluğunu yerine getirmelidir. Halkla ilişkiler mesleği uygulayıcılarının yakındığı konuların başında halkla ilişkiler mesleği konusunda yıllarca ortaöğretim, önlisans, lisans, yüksek lisans, doktora süreçlerinde eğitim alan ve alanında uzmanlaşan kişilerin işverenlerce personel tercihlerinde halkla ilişkiler alanında eğitim görmeyenlere tercih edilmesidir. Bu yaşanılan durum halkla ilişkiler eğitimi görenler ve eğitimi görmek isteyenlerde büyük hayal kırıklığına neden olmaktadır. Bu sebeple meslek yasasının hayata geçirilmesi halkla ilişkiler alanından mezun olan kişilerin hak ettiği yere gelip mesleklerini icra etmesini ve mesleklerini koruması anlamında büyük bir adım olacaktır. Böylelikle toplumun mesleğe bakış açısı değişecek, meslek standardı yükselecektir. Bu da kişilerin üniversitelerde bölüm ve meslek tercihlerinde halkla ilişkiler mesleğini popüler hale getirecektir. KAYNAKLAR Asna, Alaaddin, (1978), Halkla İlişkiler,Ayyıldız Matbaası, Ankara. Asna, Alaaddin, (1997), PR Dünden Bugüne Bir Sanat Meslek Öyküsü, Sabah Kitapları, İstanbul. Aydede, Ceyda, (2004), Profesyonel Bir İlişki: Medya ve Halkla İlişkiler,Rota Yayınları, İstanbul, Aydın, İnayet Pehlivan, (2006), Yönetsel Mesleki ve Örgütsel Etik, Pegem A Yayıncılık, Ankara. Bayar, Özge, (2006), Halkla İlişkiler ve Etik, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Halkla İlişkiler ve Tanıtım Anabilim Dalı, Ankara. Canpolat, Nesrin, (2012), Bir Meslek Olarak Halkla İlişkiler ve Etik: Halkla İlişkiler Şirketlerinin Web Sitelerine Yönelik Bir Çalışma, Journal of Yasar University, Cilt: 25,Sayı:7. Çiftçi, Hasan, (2015), “Halkla İlişkilerde Etik”, ,(Editörler:Gonca Yıldırım ve Seçil Utma), “Halkla İlişkiler I-II” , Lisans Yayınları, İstanbul. Güllüoğlu, Özlem, (2006), Halkla İlişkiler Mesleğinde Etik Anlayışı, II. Ulusal Halkla İlişkiler Sempozyumu, 27-28 Nisan. . The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 30, Eylül 2016, s. 538-548 547 Halkla İlişkiler Mesleğinde Etik Olmak Ya Da Olmamak Gürel, Tuğçe, (2006), “Halkla İlişkiler Profesyonelleri, İletişim Fakülteleri Mezunlarında Neler Arıyorlar: Ajans Yöneticilerinin Bakış Açıları”, II. Ulusal Halkla İlişkiler Sempozyumu ,27-28 Nisan. Kalender Ahmet; Fidan, Mehmet, (2011), Halkla İlişkiler, (Editörler: Ahmet Kalender ve Mehmet Fidan), Tablet Yayınları, Konya. Millî Eğitim Bakanlığı (2006), Megep, Meslek Etiği. Okay, Ayla; Okay, Aydemir, (2007), Halkla İlişkiler Kavram Strateji ve Uygulamaları, Der yayınları, İstanbul. Paksoy, Arzu Çekirge, (1999), Türkiye’deki Halkla İlişkiler Uygulamaları, Rota Yayınları, İstanbul. Pehlivan, İlhan, (1998), Yönetsel, Mesleki ve Örgütsel Etik, Pegem Yayınları, Ankara. Peltekoğlu, Filiz, (2001), Halkla İlişkiler Nedir?, Beta Yayınları, İstanbul. Poyraz, Hakan, (1996), Dil ve Ahlak, Vadi Yayınları, Ankara. www.tuhid.org/tuhid Yıldız, Gülsevil, (2010). “Muhasebe Mesleğinde Meslek Etiği ve Kayseri İl Merkezinde Bir Uygulama”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 36, Ağustos-Aralık. 548 The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 30, Eylül 2016, s. 538-548
