F‹HR‹ST / 85-96 Mart 2016 Haziran 2016 SAYI 91 SAYI 94 Adım Adım Sultanın Seyahati Yolculuğa Katılanlar (18 MART 1915 ÇANAKKALE DENİZ ZAFERİNDEN SONRA ÇİZİLMİŞ OLAN BU HARİTA, SAVAŞ SIRASINDAKİ ASKERÎ DURUMU GÖSTERMEKTEDİR.) 1 2 4 3 Korsika ve Elba 21 Haziran 1867 Sultan Abdülaziz Han, adalarının arasından geçilerek yola devam Ortaköy Camii’nde edildi. cuma namazını kıldıktan sonra 29 Haziran 1867 Dolmabahçe Sarayı’na Bir zamanlar Fransızları geçti ve öğleden sonra himaye etmek için saat dörde doğru Barbaros Hayreddin Sultaniye vapuruna Paşa’nın üs olarak binerek İstanbul’dan kullandığı Fransa’nın hareket etti. Toulon Limanı’na varıldı. Buradan 22 Haziran 1867 trenle hareket edilerek Sultaniye ve beraberindeki gemiler akşamüstü Marsilya’ya Çanakkale’ye vardılar. ulaşıldı. Sultan Abdülaziz’in 30 Haziran 1867 yaptırmış olduğu Sultan Abdülaziz Han, yeni ve müstahkem Avrupa seyahatinin en tabyaların önünden önemli ilk durağı olup geçilirken her birinden selam topları on gün kadar kalacağı Paris’e ulaştı. Marsilyaatılıyordu. Paris arası trenle kat 23 Haziran 1867 edilmiş, Abdülaziz Midilli ve Sakız Han’ı istasyonda açıklarından geçilerek Fransa İmparatoru yola devam edildi. Üçüncü Napolyon bizzat karşılamıştı. 24 Haziran 1867 Sultan Abdülaziz’in Abdülaziz Han Avrupa seyahatine kalabalık bir heyetle çıkmıştı. Mısır seyahatinde yanında bulunan iki yeğeni Veliahd Şehzade Murad Efendi (Beşinci Murad) ve Şehzade Abdülhamid Efendi (İkinci Abdülhamid) ile büyük oğlu Şehzade Yusuf İzzeddin Efendi, Hariciye Nazırı Keçecizade Fuad Paşa ve hocası Hasan Fehmi Efendi bu seyahatte de beraber bulunuyorlardı. Bunların dışında Başmabeynci Cemil Bey, Başkâtip Emin Bey, Hariciye teşrifatçısı Mehmed Kâmil Bey, Mabeynci Hafız Mehmed Bey, Divan-ı Hümayun Tercümanı Arifî Bey (sonradan başvekil olan Arifî Paşa), Mabeyn Kâtibi Halimî Efendi gibi zevat heyette yer almaktaydı. Kafilede ayrıca hizmetkârlar, ağalar, aşçılar vs. de bulunuyordu. 1 Avrupa Seyahati 21 Haziran - 7 Ağustos 1867 Tuna Nehri İlân-ı harbde mevcud olan istihkâmât siyah renkle gösterilmiştir. 6 2 Küçük Anafarta 3 Tuzla Gölü (Yazın kurudur.) 4 Suvla yahut Küçük Anafarta Körfezi 5/6 Ağustos 1915'te çıkarma yapan düşman orduları komutanı Hamilton'a "Türkleri Allah'larından ayırabilmek için daha ne yapılabilir ki? Biz burada Türklerle değil, onların Allah'larıyla harp ettik" dedirtilen yerlerdir. 5 Büyük Anafarta 6 Arıburnu - Anzak Koyu Liman V. Sanders'in bir inat uğruna emrettiği, Çanakkale Harbi'nin en acımasız ve anlamsız 19 Mayıs Türk taarruzu ve 4 günde 40 bin civarında Mehmetçiğin şehit düştüğü Arıburnu yarları 7 Akbaş Limanı (Odun İskelesi) 7 8 8 Kabatepe 9 Maydos (Eceabad) 25 Haziran 1867 Vidin Paris’in ev sahipliği yaptığı ikinci dünya sergisi, Champ de Mars’ta 165 dönüm arazi üzerinde gerçekleştirildi. 1 Nisan - 31 Ekim 1867 tarihleri arasında açık olan sergiye 32 ülke katıldı ve sergi 6.8 milyon kişi tarafından ziyaret edildi. Osmanlı Devleti ise 4 bin 946 sergileyici ile katılarak, Fransa ve İngiltere’nin ardından 1867 Sergisi’ne en fazla katılım sağlayan 3. ülke oldu. Tarım, sanayi, el sanatları ve güzel sanat dallarında 64 kategoride binlerce Osmanlı ürünü teşhir edildi. Osmanlı Devleti, sergi ana binası içinde yer alan pavyonun dışında, sergi alanında bir Türk köyü de kurdu. Bu köyde Osmanlı mimarisinin ihtişamını yansıtan bir köşk, bir hamam, bir cami ve bir de sebil bulunuyordu. 13 Çanakkale Kasabası 14 1 numaralı torpil mıntıkası 10 11 15 Kilitbahir 12 16 Seyyar F Projektörü 15 14 17 Sarıcaeli 13 18 Sabit D Projektörü Karanlıkları delen ışıklarıyla projektörler de savaşın seyrini değiştiren unsurlardandı. Hatta son mayınlarımızı döken Nusret'i yakalanmaktan kurtaran da bir projektördü. 19 Kepez 16 17 20 Kalabaklı 21 Yağcılar 19 20 SAYI 94 - HAZİRAN 2016 Hazırlayan: Selman Soydemir - Kemal Erkan Tasarım: Orhan Nalın Editör: Ahmet Apaydın - Tunahan Kanıcı 25 11 numaralı torpil mıntıkası 8 Mart 1915 - 20 torpil 21 7 Ağustos 1867 Varna’dan 6 Ağustos gecesi Sultaniye vapuruyla hareket eden Sultan Abdülaziz Han, bugün İstanbul’a ulaştı. Devlet adamları, yabancı elçiler, askerî birlikler, mektep talebeleri ve halk tarafından muhteşem bir şekilde karşılandı. 29 Haziran 1867 günü Fransa’nın Toulon limanına ulaşan Sultan Abdülaziz, dönüş yolculuğu dâhil buradan sonraki yolculuklarını trenle yapacaktı. Sultanı taşıyan vagon İngiltere’de yapılmış ve Türkiye’de ilk demiryolunu inşa eden İngiliz şirket tarafından Sultan Abdülaziz’e hediye edilmişti. Zira şirket, 10 yıl kadar önce başladığı 131 kilometrelik İzmir-Aydın demiryolu hattını 1 Temmuz 1866’da, yani sultanın Avrupa seyahatinden bir sene önce tamamlamıştı. (Türkiye Fuar Albümü, İFM, İstanbul 2012) 24 Kuzuköy 6 Ağustos 1867 Bugün Rusçuk’tan trenle hareket edilerek Varna’ya gelindi. Sultanın Yolculuk Yaptığı Vagon Sultaniye Yatı 23 Tahtelbahirlere (denizaltı) karşı ağ maniası 22 4 Ağustos 1867 Akşam saatlerinde Rusçuk’a varıldı. Padişahı burada Sadrazam Âli ve Serasker Mütercim Rüşdü paşalar karşıladılar. İstanbul Etna Yanardağı 22 Kirte 18 Sabah vakti Sicilya adasındaki meşhur Etna Yanardağı’nın önünden geçilerek aynı gün öğleden sonra Messina Limanı’na varıldı. Sultanın Fransız Donanması tarafından Toulon’da karşılanması 1867 Paris Sergisi (Fuarı) 10 Askerî Hastane 11 Barut Deposu 12 Tayyare Karargâhı 9 25 Temmuz 1867 Bugün Prusya topraklarına giren tren öğleden sonra Koblenz’e ulaştı. 10 Temmuz 1867 İstasyonda Prusya Kralı tarafından Padişah Paris’ten coşkulu bir kalabalık karşılanan Sultan tarafından uğurlandı. Abdülaziz burada bir gece konakladı. Akşam Manş Denizi sahilindeki Boulogne şehrine ulaşıldı ve gece 26 Temmuz 1867 Bugünün akşamı tren orada kalındı. Bavyera ülkesinin 11 Temmuz 1867 Nürnberg şehrine Manş Denizi geçilerek ulaştı. Burada bir gece Dover Limanı’na kalındı. varıldı. Burada 28 Haziran 1867 27 Temmuz 1867 Sultan Abdülaziz’i Napoli’ye varıldı. Trenin Viyana’dan Floransa’da bulunan kraliçenin oğlu Prens önceki son durağı Albert karşıladı. Aynı Osmanlı sefiri Passau olmuştu. Rüstem Bey padişahı gün akşamüzeri altı civarlarında trenle 28 Temmuz 1867 karşılamak üzere Londra’ya gelindi. Avusturya-Macaristan buraya gelmişti. Avrupa seyahatinin bu İmparatorluğu’nun Napoli’de iki saatlik bir molanın ardından ikinci ana durağında başşehri Viyana’ya 12 gün kalındı. ulaşıldı. Avrupa Roma sahillerinden, Yunanistan kıyılarından yola devam edildi. İlân-ı harb tarihiyle 18 Mart 1915 (hataen Rumi 1315 tarihi verilmiştir) donanma hücumu arasında eski istihkâmâttan ta'dîl veya tecdîd suretiyle vücuda getirilen istihkâmât kırmızı renkle gösterilmiştir. (Harbin ilan edildiği tarih ile 18 Mart 1915 tarihli donanma hücumu arasında, eski istihkâmların tamiri ve yenilenmesiyle oluşturulan istihkâmlar, kırmızı renkle gösterilmiştir.) 5 seyahatinin üçüncü ana durağı burasıydı. Padişah burada üç gün misafir oldu. Seyahate buradan itibaren Tuna Nehri üzerinden vapurla devam 23 Temmuz 1867 edilecekti. Londra istasyonundan muhteşem bir törenle 31 Temmuz 1867 Bugün Viyana’dan uğurlanan Sultan uğurlanan Sultan Abdülaziz Han Dover’a geldi, buradan Abdülaziz Han, akşam, bir zamanlar İngiliz gemileriyle Manş Denizi geçilerek Osmanlı Devleti’nin beylerbeylik merkezi Calais’ye çıkıldı. olan Budapeşte’ye 24 Temmuz 1867 vardı. Calais’den trenle 3 Ağustos 1867 hareket eden Sultan Tuna Nehri boyunca Abdülaziz Han, sabah erken saatlerde ilerlenerek Vidin’e ulaşıldı. Artık Belçika’nın Liege Osmanlı topraklarına şehrine ulaştı. girilmişti. 17 Temmuz 1867 Sultan Abdülaziz bugün Portsmouth Tersanesi’ni ziyaret edip incelemelerde bulundu. Umk (derinlik): 4 - 1/2 metre - 100 ilâ 150 metre aralıklı 26 Erenköy 27 Morto Körfezi 23 28 Seddülbahir Körfezi Seddülbahir, Çanakkale'de ilk ateşin düştüğü yerdir. 25 Nisan 1915'te burada karaya çıkan 5-6 bin Anzak'ı 64 askeriyle sahile mıhlayan kahraman, Ezineli Yahya Çavuş'tu. 24 25 27 29 Karanlık Liman (Paşa İskelesi) Nusret mayın gemisinin buraya döktüğü 26 mayın, Çanakkale'de deniz zaferinin kazanılmasını sağladı. Abdülaziz Han’ın Seyahat Haritası (50x70) 30 Kumkale 28 31 Yenişehir 32 Yeniköy 26 33 Karada bütün irtifalar metre olarak verilmiştir. 29 30 31 32 33 ÇANAKKALE BOĞAZI HARİTASI Mart 2016, Sayı: 91 Temmuz 2016 Çanakkale Boğazı Haritası Posteri (50x70) SAYI 95 Nisan 2016 SAYI 92 şale köşkÜ Yıldız Sarayı, Beşiktaş ve Ortaköy arasında sahil şeridinden bilitibar Beşiktaş tepesine kadarki yamaçları tamamen içine alan yaklaşık 50 hektarlık bir sahaya yayılmaktadır. Yıldız Sarayı’nın bulunduğu saha, Kanuni Sultan Süleyman’dan beri padişahlara ait bir araziydi ve Sultan İkinci Abdülhamid devrine gelinceye dek bazı padişahlar burada kasırlar ve köşkler inşa ettirmişlerdi. Sultan İkinci Abdülhamid, 34. Osmanlı hükümdarı olarak tahta geçtikten sonra İstanbul’un hâkim tepelerinden olan bu alanı kendine merkez olarak seçti. kÜÇÜk köprÜ Çeşitli vesilelerle İstanbul’a gelen misafirler önce şehrin en güzel seyir yerlerinden Yıldız Sarayı bahçesinde gezdirilir, akabinde İstanbul turu yaptırılırdı. Çok geniş bir sahaya yayılan saray bahçesindeki gezintinin kolaylaşması için bazı projeler gündeme geliyordu. Bu projelerden birine göre Yıldız Sarayı bahçesi dâhilinde merasim dairesiyle diğer kasırlara ve bahçenin istenen yerlerine raylar döşenecek ve petrol ile çalışan tek vagon görünümündeki vasıta ile başta padişah olmak üzere misafirler ve saray görevlileri taşınacaktı. Projedeki araçlar evvela Yıldız’da kullanılacak, beğenilirse halk için tadil edilerek Osmanlı vilayetlerindeki ulaşım işleri için de kullanılabilecekti. Yıldız bir nevi bu araçlar için pilot bölge olacaktı. VaGONuN İÇİNdeN GörÜNÜş Yurtdışından getirtilen yeni icat edilmiş bazı motorlu araçları denemek için Yıldız Sarayı’nın bahçesi oldukça müsaitti. Daha önce elektrikli bir araba gönderen Londra Sefiri Rüstem Paşa’ya bir de elektrikli sandal sipariş edilmişti. Paşa tarafından test sürüşü de yapılan sandalın köşkü içine ve gerektiğinde kullanılmak üzere baş tarafa birer dümen konulmuştu. Vapurun çarkından çıkan sesin makinelerin işlemesiyle zamanla azalacağını belirten Rüstem Paşa, sandalın da en geç bir ay içinde gönderileceğini ifade ediyordu. bÜyÜk köprÜ köprÜ Ve tÜNellerİN kesİtİ padİşaha mahsus VaGONuN öNdeN Ve arkadaN resİmlerİ VaGONuN yaNdaN Ve döşeme plaNıNıN resİmlerİ NİSAN 2016 / YEDİKITA 1 Kaynak: İ.Ü. Nad. Esr. Küt. 93283 İstanbul’da Mimar Sinan’la Bir Gün (13x21) 32 Sayfa Sultan İkinci Abdülhamid özel hizmetinde bulunanlardan bazılarını ve özellikle Salih Münir Bey’i Beyoğlu’na, Galata’ya gönderir, yeni icatları aratırdı. Hususi salonuna, yatak odasına ve yazıhanesine yaraşır tuhaf şeyler buldurur ve aldırırdı. Bazen bunlar arasında yurt dışında icadı haber alınan yeni vasıtalar da olurdu. Mesela Londra sefiri Rüstem Paşa 1889 yılında yeni icat bir elektrikli araba göndermişti. elektrİklİ OtOmObİl SAYI 95 - TEMMUZ 2016 Hazırlayan: Kemal Erkan - Ahmet Apaydın Tasarım: Orhan Nalın - Editör: Tunahan Kanıcı Demiryolu Projesi Posteri (50x70) Mayıs 2016 SAYI 93 Ağustos 2016 SAYI 96 nin’inunaK sûlüC imisareM ref-ednuhref ı-nâmyelüS heşniheŞ rakatsüm ât tşeg rez i-gnerve-reB faK ı-nâvîd dnedîmer şemîb-iZ fâlih-îb ûda şedûmün ta‘âtİ o ı-yâp-red dnedâhin-res nâreS o ıy-ârîzep îtîg-üç düş keleF haşidap ultuk O :isemücreT nadnıtla ,namyelüS natluS nuno ,ecnişelrey piçeg anıthat ikadnığad faK nadnusukrok ralnamşüd ev relütkrü ralnatyeş taati enisidnek züstüdderet anığaya nuno ralşaB .relidretsög uno ibig rey ed kög ,raludyok şab .udnulub admarki pıyalrığa ............................................. a62 ev b52 ,4251 .H ,KMST Osmanlı Padişahları Soyağacı (50x70) ATIKİDEY İSİGRED RÜTLÜK EV HİRAT ridiseyideh rt.moc.atikidey.www / 6102 sotsuğA - 69 ıyaS Kanuni’nin Tahta Çıkış Merasimi Posteri (33x48) 23