30-33 TOBB TERORR

GÜNDEM
Haz›rlayan: Nart BOZKURT
TEPAV Araflt›rma Görevlisi Dr. Nihat Ali Özcan:
“Terör Örgütünün
Bir Tane ‹fli Var
Terör Yapmak”
TEPAV Araflt›rma Görevlisi Dr. Nihat Ali Özcan bugünlerde herkesin s›kça sordu¤u
“terör yirmi befl senedir neden bitmiyor” sorusunu Ekonomik Forum Dergisi için
yan›tlarken, devletin yapmak zorunda kald›¤› ifllere dikkat çekerek teröristin tek
iflinin devletin yapt›¤› iflleri bozmak oldu¤unun alt›n› çizdi.
ürkiye'de teröre karfl› yürütülen mücadelenin y›llard›r sürüyor olmas› ve binlerce flehit verilmesi toplumda farkl› alg›lamalar› da beraberinde getirmekte. Özellikle terör örgütünün son günlerde yapt›¤› hain sald›r›lar karfl›s›nda baz› illerde
geliflen çat›flmalar sa¤duyulu insanlar›m›zda endifle yaratmakta. Türkiye Ekonomi Politikalar› Araflt›rma Vakf› (TEPAV) Araflt›rma Görevlisi Doktor Nihat Ali Özcan,Nart Bozkurt’un sorular›n›yan›tlarken terörü bitirmek için yap›lmas› gerekenler üzerine önemli iki noktaya iflaret ediyor; devlet ile terörist aras›ndaki hedef farkl›l›klar› ve devletin gücü olmas›na ra¤men kurallara uymak zorunlulu¤u. Özcan, buna karfl› terör örgütlerinin kural tan›mamazl›¤›n›n yaratt›¤› paradoksa dikkat çekiyor.
T
l Yirmi befl y›ld›r sürdürülen mücadeleye karfl› terörün bugün hâlâ gündemin
ön s›ralar›nda yer almas›n›n nedeni nedir, uluslararas› konjonktür Türkiye'nin aleyhine midir?
Gerçekten de insan›n kafas›nda “terör, yirmi befl senedir neden bitmiyor” diye böyle
bir soru iflareti do¤uyor ve herkes bu soruyu soruyor. Tabii bu soruyu sormakta da herkes hakl›, ancak göz ard› edilmemesi gereken bir fley var. Terörle mücadele ediyorsan›z
bir devletin yapabilecekleri var, bir de teröristin yapabilecekleri var. Terörist kendi yapabileceklerini bildi¤i için, terörist devleti yapamaz hale getirecek bir strateji izliyor. Bu devletin tercihi de¤il, yani bunun hükümetle flunla bunla ilgisi yok. Bu devletle ilgili. Terörist önüne bir politik hedef koymufl. “Türkiye'yi bölece¤im, iki ayr› devlet yapaca¤›m” diyor ve bunu yapmak için yola ç›kt›¤›nda flöyle bak›yor: “Terörist olarak gücüm zay›f, devlet ise her alanda güçlü.” O zaman devleti kendi istedi¤i yere nas›l getirebilir üzerinde
kurgu yap›yor. Diyor ki, “benim yapabilece¤im bir fley var, o da halk›n sabr› üzerinde stratejimi kurmam.”
Halk›n sabr›n› nas›l tafl›r›rs›n›z? Bu ifli uzat›rs›n›z, sündürürsünüz, sündürürsünüz, ifl30 EKONOM‹K FORUM k Ekim 2008
GÜNDEM <
te bu soruyu sormaya bafllar halk; “Yirmi befl y›ld›r
terör neden bitmedi?” Devlet bunu sündürdükçe,
terörist bunu uzatt›kça bazen keser, art›r›r, azalt›r,
böylece halk› etkilemeye çal›fl›r. Halk etkilenirse, halk
da siyasî karar al›c›, yani hükümeti devleti etkileyecek, o da teröriste taviz verecek. Bütün strateji bu.
Gayet basit asl›nda. Anlafl›labilir bir ifl. O yüzden de
bütün olay propaganda ve halk› etkilemeye yönelik
olarak gidiyor. Halk› nas›l etkilersiniz? Ya olumlu bir
hareket yapar etkilersiniz, ya da olumsuz bir hareket
yaparsan›z etkilersiniz. Dolay›s›yla teröristin tercihi,
mümkün oldu¤u kadar mücadeleyi uzat›p, halk›n ve
devletin sabr›n› tafl›rmaya çal›flmak. Bütün terör örgütleri ayn› tekni¤i kullan›r. Dikkat edilmesi gerek
nokta ise, devlet ile teröristin aras›nda farkt›r. Devlet
hukuk kurallar›, ahlâk kurallar› içerisinde hareket etmek zorunda. Bunun yan› s›ra devlet do¤ru yapar,
eksik yapar, o ayr› bir mesele, ama birçok konuyu da
düflünmek zorunda. Devlet dedi¤iniz yap› ya da hükümetler enflasyonu düflürmek zorunda, iflsizli¤e çözüm bulacak, hastane getirecek, okul getirecek, rakip
partileri aras›ndaki demokratik sistem içerisinde rekabeti sürdürecek, uluslararas› iliflkileri düzenleyecek.
Bunlar›n hepsi hükümetin, devletin ayn› anda yapmak zorunda oldu¤u yüzlerce ifl, ama teröristin bir
tane ifli var, o da sadece devletin yapt›¤› ifli bozmak.
Teröristin okul getirmek, doktor getirmek, hastane getirmek, esnafa kredi vermek, KOB‹'lerin durumunu düzeltmek, uluslararas› küresel ekonomiyle
ilgilenmek gibi yükümlülü¤ü yok. Bu anlamda terör
örgütleri maalesef biraz daha flansl›lar. Hükümet olarak da kalk›p her fleyi anlatam›yorsunuz, anlatsan›z
bile derdiniz çok gitmiyor, çünkü olumsuzluk daha
çok toplumu etkiliyor. O yüzden hükümetlerle; yani, devletle terör örgütleri aras›ndaki mücadelede sü-
rekli böyle bir paradoks yaflan›yor. Bu kaç›n›lmaz bir fley ve sadece Türkiye'nin bafl›na gelen bir ifl de¤il, bütün dünyada bu mücadeleyi götürenler bu tür bir sorunla karfl› karfl›yalar.
O zaman demek ki birincisi; terör örgütünün bir tane ifli var terör yapmak, ama devletin ve hükümetin çok say›da ifli var. ‹kincisi; terörist eylem yaparken, yani terör eylemi yaparken hiçbir kurala tâbi de¤il, ne ahlâk kural›na, ne hukuk kural›na, ama devlet olarak hareket etti¤inizde yapaca¤›n›z her fleyin hukuk kurallar›, ahlâk kurallar› içerisinde olmak durumunda oldu¤unu biliyorsunuz. Sizin kamu görevlileriniz; yani, polisiniz, jandarman›z,
askeriniz teröriste suçlu gibi bakmak zorunda; yani, polisin, askerin, jandarman›n teröristi
cezaland›rma yetkisi yok. Hukuk kural›n›z bunu gerektiriyor, ama terörist size suçlu gibi
bakm›yor. Terörist de sizin insanlar›n›za; yani polisinize, jandarman›za, yurttafl›n›za düflman olarak bak›yor.
Bu iki bak›fl bile asl›nda eldeki gücü kullanma konusunda s›n›rl›yor. Devletin gücü olmad›¤›ndan de¤il. Devletin gücü var; tank› var, topu var, hapsedebilir, hapishaneleri var,
ama devletin devlet olma niteli¤i nedeniyle, hukuk kurallar›na uymak zorunlulu¤u, ahlâk
kurallar›na uymak zorunlulu¤u nedeniyle devlet kurallara uymak zorunda, ama teröristin
Ekim 2008 l EKONOM‹K FORUM 31
> GÜNDEM
böyle bir zorunlulu¤u yok. O yüzden bu ifl gittikçe uzuyor. Eflyan›n tabiat›nda olan, olay›n do¤as›nda olan bir geliflme. Yoksa devletin beceriksizli¤i, mutlaka içinde 3-5 stratejik
hatalar›, taktik hatalar vard›r ama olay›n genel ruhuna bakt›¤›n›z zaman, s›rf bu nedenlerden dolay› devletler maalesef örgütlerin biraz daha gerisinde kal›yor.
l Peki, bu uluslararas› konjonktüre bakarsak kendi bölgemiz, bu sorunu çözmede hakikaten karfl›m›zda bir engel mi, yoksa yard›mc› bir faktör mü?
Çok güzel bir soru, çünkü terörizm do¤as› ve küreselleflmenin geldi¤i nokta itibariyle
uluslararas› alana kolayl›kla tafl›nabiliyor. Hem devletlerin devletlerle olan iliflkilerinde, hem
devlet d›fl› aktörlerin devletlerle olan iliflkilerinde, hem de bireysel birtak›m iliflkilerde terör
örgütünün ortaya ç›kard›¤› baz› f›rsat alanlar› var. Bir devlet, baflka bir devlete kendi politik istedi¤i noktaya getirmeyi akl›ndan geçirdi¤inde bir güç kullanmas› lâz›m ya da bir fley
yapmas› lâz›m.
Bazen de A devletinin B devletiyle olan iliflkilerinde bu mücadeleyi do¤rudan sürdürmek çok maliyetli olabiliyor. O zaman ne yap›yor A devleti? B devletine yönelik terör örgütlerini destekliyor. Bunu devletler yap›yordu ve bu eskiden beri yap›lan bir iflti. Dolay›s›yla devlet destekli terörizmden söz ediyoruz. Ayr›ca devlet d›fl› aktörler de yapabiliyor, yani bir bölgedeki bir ahali, bir afliret, bir toplumsal grup ya da bir diasporadaki bir topluluk
da bu tür iflleri yapabiliyor. Tabii terör onu kullanana çok fazla bir maliyet getirmedi¤i için
terörizmle bu anlamda aç›k veya gizli kapakl› iflbirli¤ine gidebiliyor.
Türkiye'nin bölgesindeki bütün dengelerdeki de¤iflim, küresel de¤iflim ve alt dengelerdeki de¤iflim Türkiye'deki terörizmi her zaman etkilemifltir. Meselâ, bir ‹ran-Irak savafl›
sekiz y›l sürmüfltür. Bu, Türkiye'ye terörizm olarak gelmifltir. Irak'›n Kuveyt'i iflgaliyle bafl-
geçmifl günlerin çok daha berbat oldu¤unu da hat›rlamak gerekiyor. Onu da en çok Güneydo¤u Bölgesi'ndeki insanlar bilir. Bunu da en çok gerçekten orada orta s›n›f esnaf, iflletme sahibi olan insanlar bilir.
Çünkü terör her fleyden önce sosyal düzeni bozar,
ekonomik düzeni bozar. Sosyal ve ekonomik düzeni
bozdu¤unda da bundan etkilenenler hayat›n› bu tür
TEPAV Araflt›rma Görevlisi Dr. Nihat Ali Özcan: “Teröristin okul getirmek, doktor
getirmek, hastane getirmek, esnafa kredi vermek, KOB‹'lerin durumunu düzeltmek,
uluslararas› küresel ekonomiyle ilgilenmek gibi yükümlülü¤ü yok. O yüzden,
devletle terör örgütleri aras›ndaki mücadelede sürekli bir paradoks yaflan›yor”
layan süreç ve hâlâ devam eden krizi Türkiye'de terörizmin azmas›na yol açm›flt›r. Sovyetler Birli¤i'nin da¤›lmas› bölgede bir boflluk ortaya ç›karm›flt›r. Bu boflluk Türkiye'ye bir terörizm olarak gelmifltir; Bölgenizde ne kadar önemli, kritik, politik dengelerde de¤iflim varsa, bu bir flekilde sizin terörünüzü ve terör örgütünüze bir f›rsat alan›, f›rsat kap›s› açm›flt›r. Bu da size bir maliyet olarak gelmifltir.
O yüzden bölgesel ve küresel tüm de¤iflmeler sizin komflular›n›zla olan ç›kar çat›flmalar›n›z ya da iliflkileriniz, devlet ve devlet d›fl› aktörler de bu ifle dâhil olunca tabii ki PKK
terör örgütü de kolayl›kla uluslararas›laflm›fl, baflka ülkelerin de dâhil oldu¤u farkl› bir boyuta tafl›m›flt›r. Bu da tabii mücadeleyi ister istemez biraz zorlaflt›r›yor.
l Terörle mücadelede bugüne kadar verilen askerî siyasal, diplomatik ve sosyal
boyutlar›yla gelinen noktay› de¤erlendirir misiniz? Bu 25 y›ll›k süreç içerisinde Türkiye askerî mücadeleyi sürdürürken, sosyal ve ekonomik ad›mlar› atmakta geç mi
kald› veya böyle bir beklenti var m›?
Öncelikle flunu söylemeliyim, haks›zl›k yapmamak lâz›m. Nihayetinde Türkiye bu konuda büyük bir bedel ödemifltir. Çok say›da insan hayat›n› kaybetti, sakat kald›, yerinden
yurdundan oldu, öbür taraftan çok büyük miktarda ekonomik kaynaklar› harcand›. Bu
yüzden Türkiye'ye ve Türk insan›na bu konuda haks›zl›k yapmamak lâz›m. Belki flu anda
Aktütün'e yap›lan terörist sald›r› bizi çok etkiledi¤i için k›zg›nl›kla, öfkeyle alg›lar›m›zda
sanki baflar›s›zl›km›fl gibi görünüyor. Fakat olay›n 25 y›ll›k boyutuna bakt›¤›m›z zaman
32 EKONOM‹K FORUM k Ekim 2008
aktivitelerle kazanan insanlard›r. Düflünebiliyor musunuz? ‹ki tane bomba patlad›¤›nda kahveci kahvesini akflam saat 22 yerine 17'de kapatmak zorunda.
Adam pastaneyi açacak, iki garsona ücret ödeyecek,
pasta satmas› lâz›m. O caddede insanlar sa¤› solu tafll›yor, bombalar patl›yorsa kim pastaneye gider oturur? Pastaneye gidip oturmad›¤› zaman siz iflçinizin
sigortas›n›, ücretini, evine götürecek yol paras›n› nas›l
ödeyeceksiniz? B›rak›n sadece devlet bütçesini, bütün
toplum, herkes kiflisel olarak hayat›ndan, gelece¤inden, çocu¤unun nafakas›ndan bunun bedelini ödedi
ve ödemeye de maalesef devam ediyoruz.
Devletin dedi¤im gibi yapabilecekleri var, yapamayacaklar› var. Bu bir yerde kaynak meselesi, bu bir
yerde tercih meselesi, ama can›m›z› ac›tan askerî boyutu oldu¤u için, birden bire bize çok tesir yapt› ve
hepimiz flimdi güvenlik boyutunu tart›fl›yoruz. Oysa
iflin as›l yüzde 90'l›k k›sm›n› tabii ki sosyal, ekonomik
politikalar oluflturuyor. Ekonomi veya politika tek bafl›na terörizmi çözmez. Bu baflka bir fley, ama en az›n-
GÜNDEM <
dan gelece¤e dair umutla bakan, gelece¤e kendini
ba¤layacak beklentileri olan insan›n en az›ndan terör
örgütüne kat›lma konusunda kafas›nda birden fazla
soru iflareti oluflur. Devletin yapmas› gereken de bu;
yani insanlar›na gelece¤e pozitif bir bak›fl sa¤layabilecek bir ortam yaratmak.
O nedenle devletin tabii ki yapt›klar› var, ama yapamad›klar› da var. Bunu da bir gerçek olarak görmek lâz›m. Bunu anlamak için de Diyarbak›r sokaklar›na gidip gezdi¤iniz zaman ya da oradaki flehirleflmeyi, sosyal yap›y› gördü¤ünüz zaman gerçekten yap›lmas› gerekenler oldu¤unu hepimiz de biliyoruz.
O yüzden de geçmiflten bugüne kadar devleti yönetenlerin de sorumluluklar› var. Bu sorumluluklar sadece siyasî bir bedel olarak de¤il, e¤er ciddi ciddi bir
sorun varsa, o konuda oturup kendimize bir özelefltiri getirmemiz gerekiyor diye düflünüyorum.
l Etnik bir ayr›flmaya do¤ru mu gidiyoruz?
Etnik bir ayr›flman›n önlenebilmesi hangi politikalarla mümkün olabilir?
Öncelikle flunu belirteyim; biz imparatorluk gelene¤inden geliyoruz. ‹mparatorluk demek, imparatorluk bitti¤inde geride kalan bakiyelerin bir arada
yaflama ortak iradesini ç›karmas›yla ilgili bir ifltir. Bu
ülkede tabii ki farkl› etnik kimliklerden, kökenlerden
gelen insanlar yafl›yor; bu ülkede Türk de var, Kürt
de var, Boflnak da var, Çerkes de var, Kafkas kökenli olan da, Ortado¤u kökenli olan da var. Farkl› etnik
kimlikte olmakla ayn› siyasî flemsiye alt›nda ve co¤rafyada yaflama iradesi olmak birbirinden farkl› fleyler.
Biz ayn› co¤rafyada ve ayn› siyasî yap›n›n içerisinde yaflama iradesini ortaya koymufl bir ülkenin insanlar›y›z, yurttafllar›y›z. Bunun içerisinde tabii ki etnik farkl›klar, ideolojik farkl›l›klar, inanç farkl›l›klar›
olacakt›r. Bu, insan olman›n do¤as›. Herkesin ayn›
biçimde olmas›n› zaten bekleyemezsiniz.
fiimdi as›l sorun, bir arada, bar›fl içerisinde yaflama konusunda irademizin ortaya konmas›. Eksiklikler konusunda (e¤er varsa) çözümün bar›flç› bir biçimde aranmas›d›r. Bütün bunlar› da demokrasinin
içerisinde kalarak, demokrasinin kabul edilebilir araçlar›n› ve argümanlar›n› kullanarak yapmakt›r. Yoksa
farkl›l›klar›n giderilmesi için da¤a ç›karak, silah al›p
baflkalar›n›n yaflam hakk›n› tehdit etmeye bafllarsan›z,
dünyadaki bütün devletler buna sessiz kalamaz. Bu
yap›l›rsa devlet de do¤al olarak tepki gösterecektir.
Bundan daha do¤al bir fley olamaz, ama burada
önemli olan iflte o demokrasi, bir arada yaflama fikrinde bütüncül ve ayn› biçimde gelece¤i ay›n noktada görmekle ilgili. Bu kültür, bu co¤rafyada yaflayan
insanlara uzak bir kültür de¤il. Bu kültür, yüzy›llar içerisinde flekillenmifl, biçimlenmifl. Zaten bu co¤rafyada yaflayan insanlarda etnik köken itibariyle veya dinsel inanç, köken itibariyle di¤erlerini afla¤› görme, hor görme kültürü yok. Tam tersine hepsi insan olarak kabul
edilen bir yaklafl›m egemen olmufl yüz y›llard›r. Biz bunu Osmanl›dan da biliyoruz. Dikkat ederseniz devletin bürokratik yap›lanmas›nda ya da mal mülk edinmede, ticarî aktivitede, bir yerden bir yere göç edebilip yerleflmede, ev sat›n almada, mülkiyette, f›rsat alanlar›
konusunda böyle bir etnik köken ya da bu anlamda bir dinî inanç ba¤lam›nda bir ayr›m
yok. O bizim kültürümüze yabanc› bir fley. Terör örgütünün yapmaya çal›flt›¤› da bu ayr›m› mümkün oldu¤u kadar derinlefltirip, insanlar›m›z› birbirine düflürüp, bir kaos, kargafla
ç›karmak. Kaos ve kargafladan en çok zarar gören dedi¤im gibi orta s›n›f, hayat›n› bu tür
aktivitelerle kazanan insanlard›r. Herhalde san›yorum en dikkatli olmas› gereken kesim, ya
da bu konuda devletin sorumlular›n› bir anlamda alarma geçirmesi gereken kesim de istikrarl› bir toplumda gelece¤ini daha iyi kuraca¤›n› ve gelecekte kendi çocuklar› için daha iyi
bir Türkiye üretece¤i konusunda ortak düflünceye sahip olan orta s›n›ft›r. O da büyük ihtimalle bu derginin okuyucular› diye düflünüyorum.
l Bu sorunun afl›lmas› için al›nmas› gereken tedbirler ve aç›l›mlar ne olmal›d›r?
Tabii bir defa siyasî bir güvenlik gerekiyor. Bu ifl gerçekten çözülmesi çok zor, meflakkatli bir ifl, çok farkl› boyutlar› olan bir ifl. Kolay bir ifl de¤il, onu bafltan söylemek lâz›m.
Ayr›ca bu iflin kimin iktidarda oldu¤uyla ilgisi yok. Nihayetinde hepimiz ayn› geminin içerisindeyiz. Dolay›s›yla bu Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin, halk›m›z›n, hepimizin sorunu.
Böyle birbirimizi suçlamak yerine önce sorunu nas›l çözece¤iz konusunda kafa yormam›z
gerekiyor.
Bunun için de tabii k›sa vadede, orta ve uzun vadede yap›lacaklar var. PKK terör örgütü gibi bir örgütün önce hayat buldu¤u alanlar›n kurutulmas› lâz›m. Hayat buldu¤u en
önemli alan da nereden bakarsan›z bak›n, flu anda Kuzey Irak'taki mevcut denetimsiz ve
kontrolsüz bölge. Öncelikle bunun çözülmesi lâz›m.
Yap›lmas› gereken ikinci önemli ve öncelikli ifl, toplumdaki gerilimlere ya da kaosa yol
açacak olan birtak›m geliflmelere engel olmak gerekiyor. Bir çat›flmaya, etnik ayr›flmaya yol
açacak geliflmeleri kontrol alt›na almak gerekiyor. Bunun yan› s›ra baz› ekonomik, kültürel, sosyal ve psikolojik tedbirler almak, hukuksal birtak›m düzenlemeler de yapmak gerekiyor. Önemli olan bir yol haritan›z›n olmas› ve bu yol haritas›n›n arkas›nda emin ad›mlarla ve devletin bütün organlar›n›n uyumlu biçimde, bunun önemli bir konu oldu¤u gerçe¤inden yola ç›karak hareket etmesidir.
Ekim 2008 l EKONOM‹K FORUM 33