Hafta 10
advertisement
KORONER KALP HASTALIKLARI VE HEMġĠRELĠK BAKIMI HEDEFLER Bu üniteyi çalıştıktan sonra; Koroner kalp hastalıklarını bilecek HEMġIRELIK BAKIM YÖNETIMI Angina pektoris, belirtileri, tedavi yaklaşımları ve hemşirelik girişimlerini bilecek Akut miyokard enfarktüsü, nedenleri, belirtileri, tedavi yaklaşımları ve hemşirelik girişimlerini bilecek Kalp yetmezliği, sınıflanması, belirtileri, tedavi yaklaşımları ve hemşirelik girişimlerini bilecek Hipertansiyon, risk faktörleri, belirtileri, tedavi yaklaşımları ve hemşirelik girişimlerini bileceksiniz. ĠÇĠNDEKĠLER 1. Koroner kalp hastalıkları a) Angina Pektoris b) Akut miyokard enfarktüsü 2. Kalp yetmezliği 3. Hipertansiyon HAFTA 10 Kalp Hastalıklarında Hemşirelik Bakım Yönetimi GĠRĠġ Günümüzde beslenme ve yaşam tarzı gibi nedenlerle hipertansiyon ve koroner arter hastalıkları önemli sağlık sorunlarından olmuştur. Ayrıca miyokard enfarktüslerinin genç yaş grubunda görülme oranı da artmıştır. Kardiyovasküler hastalıklar tüm ırklarda, kadın ve erkeklerde en önde gelen ölüm nedenidir. Nüfus yaşlandıkça ve koroner kalp hastalığı olan kişilerin yaşam süresi uzadıkça hastalığın devam edeceği ve artacağı tahmin edilmektedir. Bazı kalp hastalıklarında tedavi yaklaşımlarına bağlı olarak yaşam süresinin uzaması bu hastalıkların önemli halk sağlığı sorunu haline gelmesine neden olmuştur. KORONER KALP HASTALIKLARI VE HEMġĠRELĠK BAKIMI Koroner arter hastalıkları grubunda angina pektoris ve miyokard infarktüsü yer almaktadır. Her iki hastalıkta da temel neden aterosklerozdur. Koroner kalp hastalığının günümüzde kabul edilen önemli risk faktörleri şunlardır: 1. Yaş (erkeklerde ≥45, kadınlarda ≥55 veya erken menopoz) 2. Aile öyküsü (birinci derece akrabalardan erkekte 55, kadında 65 yaşından önce koroner arter hastalığı bulunması) 3. Sigara içiyor olmak 4. Hipertansiyon (kan basıncı ≥140/90 mmHg veya antihipertansif tedavi görüyor olmak) 5. Hiperkolesterolemi (total kolesterol ≥200 mg/dl, LDL-kolesterol ≥130 mg/dl) 6. Düşük HDL-kolesterol değeri (<40 mg/dl) 7. Diabetes mellitus Risk grupları 1-Yüksek riskli grup: Bu gruptaki bireylerde on yılda koroner kalp hastalığı gelişme riski %20'nin üzerinde beklendiğinden, risk faktörleri ile mücadelenin en yoğun şekilde yapılması gerekmektedir. 2-Orta derecede riskli grup: Bu gruptaki hastalarda on yılda koroner kalp hastalığı gelişme riski yaklaşık %10-20 arasındadır. Bu grubu, henüz koroner kalp hastalığı gelişmemiş ve iki veya daha fazla risk faktörüne sahip bireyler oluşturur. Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 2 Kalp Hastalıklarında Hemşirelik Bakım Yönetimi 3-Düşük risk grubu: Bu gruba giren bireylerde on yılda koroner kalp hastalığı gelişme olasılığı genelde %10'un altındadır. Risk faktörü olmayan veya hiperkolesterolemiye ek olarak tek risk faktörü olan bireyler bu grupta yer alır. Tablo1. Koroner Kalp Hastalığı Risk grupları Risk Grupları Yüksek risk Orta risk DüĢük risk Aterosklerotik damar hastalığı (ASDH) veya Diabetes mellitus (DM) veya Metabolik sendrom + ≥50 yaş (kadında ek olarak TK/HDL-K ≥5 bulunması) ≥3 risk faktörü varlığı (ASDH veya DM yok) veya Metabolik sendrom <50 yaş En fazla 2 risk faktörü varlığı (ASDH, DM, metabolik sendrom yok) ANGĠNA PEKTORĠS Koroner arter hastalıkları arasında en sık görülenidir. Aktivite ve egzersiz gibi miyokardın oksijen tüketiminin arttığı durumlarda daralmış olan koroner arter miyokardın gereksinimini karşılamak üzere kan akımını arttıramaz ve hastada iskemik tipte göğüs ağrısı oluşur. Angina pektorisin en sık nedeni aterosklerozdur. Koroner kan akımının miyokardın egzersiz veya stresle artan oksijen gereksinimini karşılayamaması için koroner arterlerdeki daralmanın en az %50-70 olması gerektiği kabul edilmektedir. Bununla beraber darlığın klinik önemi lümen çapı yanında darlık sayısı ve uzunluğu ile de ilgilidir. Ayrıca özellikle egzantrik darlıklarda lümen çapı sabit olmayıp, koroner tonusundaki değişikliklerden etkilenebilir. ANGĠNA TÜRLERĠ Düzenli angina (stabil-klasik): Uzun süredir aralıklı olarak aynı şekilde ortaya çıkan, süresi, belirti ve yoğunluğu aynı olan göğüs ağrısıdır. Dinlenme sırasında ağrı gelmesi olağan dışıdır. Rahatsızlık hafif yada şiddetli ve hareketsiz kılan türden olabilir, ancak genellikle sık değildir. Stabil anginalı hastaların çoğunda prognoz iyidir. Ölümcül olmayan Mİ yılda %2-3, mortalite %2-3 düzeylerindedir. Düzensiz angina (unstabil, ilerleyici, kreĢendo yada preenfarktüs angina): Önceden kestirilememesiyle düzenli angina’ dan ayrılır. Düzensiz angina önceden kararlı olan atherosklerotik bir plağın yerinden ayrılmasıyla bağlantılıdır. Bu kararsız lezyonun Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 3 Kalp Hastalıklarında Hemşirelik Bakım Yönetimi lümeni tamamen tıkayarak, MI’ ne ilerleme riski daha yüksektir. Bu hastaların derhal hastaneye yatırılması, EKG izlemi ve yatak ıstırahati gereklidir. Varyant Angina: Genellikle dinlenme anında sıklıkla da büyük bir koroner arterdeki spazma yanıt olarak ortaya çıkar. Nadir anjina formudur ve KAH olmadan da ortaya çıkabilir. Spazma olduğunda hastada ağrı ve belirgin derecede geçici St segmenti yükselmesi olur. Ağrı uykuda, hızlı göz hareketleri (REM) evresinde, miyokardın O2 kullanımı arttığında olabilir. Egzersizle geçebilir yada kendiliğinden ortadan kaybolabilir. Noktürnal angina: Yalnızca geceleri olur ancak kişinin yatar pozisyonda yada uykuda olması gerekmez. Angina dekubitus: Yalnızca yatar pozisyonda gelen genellikle oturmak yada ayağa kalkmakla geçen göğüs ağrısıdır. ANGĠNA SINIFLAMASI Kanada Kalp Derneği (CCS) sınıflamasına göre angina aşağıdaki şekilde derecelendirilir. Sınıf I: Yürüyüş, merdiven çıkma gibi günlük fiziksel aktiviteler anginaya neden olmaz. Ağır aktivitelerde angina ortaya çıkar. Sınıf II: Günlük aktivitelerde hafif kısıtlanma vardır. Hızlı yürüyüş veya merdiven çıkma, yemek sonrası, rüzgar veya soğukta yürüme veya yokuş çıkma, emosyonel durumlarda veya sadece uykudan uyandıktan sonraki birkaç saat içindeki günlük etkinliklerde ağrı oluşmaktadır. Normal hızda veya normal koşullarda 200 metreden fazla yürüyüş veya bir kattan daha fazla merdiven semptomsuz çıkılabilmektedir. Sınıf III: Günlük fiziksel etkinliklerde belirgin kısıtlanma vardır. Normal hızda ve normal koşullarda 100-200 metre yürüyüş ve bir kat merdiven çıkışta semptom oluşmaktadır. Sınıf IV: En ufak fizik etkinlikte, bazen istirahatte de semptom ortaya çıkabilmektedir. BELĠRTĠLER Anginanın ilk belirtisi göğüs ağrısı yada huzursuzluktur. Ağrının nedeni tam olarak bilinmemektedir ancak iskemi alanında nörojenik ağrı olması en büyük olasılıktır. Hastalar ağrı sırasında endişeli soluk görünümlü, terli olabilir. Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 4 Kalp Hastalıklarında Hemşirelik Bakım Yönetimi YerleĢim yeri: Ağrı çoğu kez retrosternal bölgede başlayıp her iki hemitoraksa, özellikle sol kol olmak üzere her iki kola, çeneye ve sırta, bazen göğüs, epigastrium, sırt veya kolda başlayıp göğüs ortasına yayılabilir. Egzersizle iliĢkisi: Angina vakaların çoğunda egzersiz gibi miyokardın oksijen tüketimini artıran etkenlerle uyarılır ve istirahatle geçer. Emosyonel durum da ağrıya neden olabilir. Istirahatte ağrı oluştuğunda koroner arter tonusu değişiklikleri, aritmiler veya kararsız angina söz konusu olabilir. Karakteri: Angina genellikle ağrı, bazen baskı hissi, boğulma, tıkanma şeklinde tanımlanır. Şiddeti değişik olabilir. Süre: Egzersizle oluşan ağrı istirahatle 1-3 dakikada geçer. Ağır egzersiz sonrası veya stresle oluşmuşsa daha uzun sürebilir. Bazen semptomların ayırıcı tanısı gerekir. Gastroözofajiyal reflü, özofagus spazmı, peptik ülser, safra taşı, kas-iskelet sistemi hastalıkları, anksiyete ile ilgili non-spesifik göğüs ağrıları ayırıcı tanıda ilk akla gelecek kalp dışı ağrı nedenleridir. TEDAVĠ 1- Nitratlar 2- Beta Blokerler 3- Kalsiyum Kanal Blokerleri 4- KAH tedavisinde perkütanöz transluminal koroner anjioplasti (PTCA), stent koyma, aterektomi, koroner arter by-pass cerrahisi ve lazer anjiyoplasti uygulanabilir. ANGĠNA PEKTORĠSTE HEMġĠRELĠK BAKIMI Hemşirelik bakımının amaçları; 1. Göğüs ağrısının erken tanınması 2. Ağrı kontrolü 3. Sakin bir ortamın sürdürülmesi 4. Hasta/aile eğitimidir. HemĢirelik tanısı: Göğüs ağrısı Hemşirelik girişimleri 1-Ağrının lokalizasyonu, süresi ve yayılımı yönünden hasta değerlendirilir. 2- Dispne, çarpıntı, yorgunluk gibi ağrı ile birlikte ortaya çıkabilecek belirtiler araştırılır. Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 5 Kalp Hastalıklarında Hemşirelik Bakım Yönetimi 3- Yemek yeme, soğuk hava, egzersiz, emosyonel durum değişiklikleri gibi ağrıyı ortaya çıkaran faktörler belirlenir. 4- Anginal ağrının derecesini belirlemek için ağrıyı 1’den (en düşük) 10'a (en yüksek) kadar puan vererek ifade etmesi istenir. Anginal ağrı sırasında; - Hasta yatak istirahatine alınır (semi Fowler pozisyon), - Vital bulgular değerlendirilir; TA, Nb., solunum hızı, ritim kaydı, ağrı geçene kadar 15 dakikada bir, daha sonra her 2 ve 4 saatte bir takip edilir, - Doktor istemine göre 02 verilir. 5- ST segmenti, T dalgası değişikliklerini belirlemek için12 derivasyonlu EKG çekilir, 6- Doktor istemine göre nitratlar ve analjezik ilaçlar verilir, 7- 5 dakika ara ile verilen 3 doz sublingual nitrogliserinden sonra göğüs ağrısı geçmiyor ise doktora bildirilir, 8- Hastanın tedaviye cevabını devamlı olarak değerlendirilmesini sağlamak için vital bulguları 1-2 saatte bir kontrol edilir, 9- Nitrogliserin alımından sonra hastada ortostatik hipotansiyon gelişebilir, 10- Hareket değişikliklerinde baş dönmesi ve düşmeye karşı dikkatli olunmalıdır. 11- Nitrogliserin tedavisi sonrası hastaya baş ağrısı, baş dönmesi, yüzde kızarma ve kalp hızında artma olabileceği açıklanır, 12- Diyeti düzenlenir. Hastanın sık sık ve az miktarda sindirimi kolay, kafein içermeyen, kolesterolü düşük ve az sodyumlu yiyecekler alması sağlanır. Angina Pektoriste Hasta/Aile Eğitimi Amaç: Sağlığı sürdürmek ve yaşam kalitesini geliştirmektir. 1- Göğüs ağrısının önlenmesi - Ağır efor gerektiren aktivitelerden kaçınılması (izometrik/izotonik egzersizler), - Günlük aktivitelerin göğüs ağrısı, nefes darlığı, aşırı yorgunluk oluşturmayacak şekilde planlanması, - Aktiviteler sırasında dinlenmek için zaman ayrılması, - Valsalva manevrasının kullanımından kaçınılması, - Stresli durumlardan kaçınılması, - Yemeklerin küçük porsiyonlar halinde yenilmesi, Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 6 Kalp Hastalıklarında Hemşirelik Bakım Yönetimi - Kalp hızında artışa ve göğüste ağrıya neden olan aşırı kafein (kahve, kolalı içecekler) alımından kaçınılması, - Yemeklerden en az 2 saat sonra fiziksel egzersiz yapılması, - Soğuk havadan sakınılması, - İdeal vücut ağırlığına ulaşılması ve sürdürülmesi, - Bütün tütün ürünlerinden kaçınılması, - Alkol alımının sınırlandırılması. 2- Göğüs ağrısının kontrolü - Hastanın her tür ağrıya duyarlı olacağı ve bunun kalp ağrısı olduğu endişesi yaşayabileceğinin söylenmesi, - Hastanın, miyokardiyal iskemi nedeniyle oluşan göğüs ağrısını diğer ağrılardan ayırt etmesi için eğitilmesi, Ağrıyı kolaylaştıran faktörleri tanımlama ve tahmin etmesinin öğretilmesi, - Nitrogliserin alan hastaya açıklanması gereken önemli noktalar: - Nitrogliserin dilaltı formu kullanımı sırasında dikkat edilecek noktalar hastaya öğretilmelidir. - İlacı almadan önce hastanın ağzı nemli olmalı - Nitrogliserin tableti dilin altına yerleştirilmeli ve erimesi için zaman tanınmalı. - Tablet yutulmamalı ve çözünürken su içilmemeli. - Tablet yanma hissi oluşturmalı. Eğer böyle bir his olmaz ise ilaç etkisini kaybetmiş olabilir. - Alınacak tablet sayısı ile ilgili doktorun önerileri dikkate alınmalı. Genelde 3 ile 5 dakika içinde 1 tablet alması söylenir. Eğer göğüs ağrısı 15-20 dakika içinde 3 tablet almış olmasına rağmen geçmemiş ise hemen ambulans çağrılmalıdır. - Nitrogliserinin transdermal formunun (Nitroderm TTS 5¬ı O mg) kullanımı ile ilgili olarak da hastaya bilgi verilmelidir. - Nitrogliserinin daha iyi emilimini sağlamak için flasterin yapıştırılacağı bölgenin temiz, kuru olması ve kılların kesilmesi önemlidir. - Flasterlerin yapıştırıldığı bölgede rotasyon yapılarak her gün aynı yere yapıştırılması sonucu ciltte oluşabilecek kızarıklık, alerji ve cilt bütünlüğünde bozulma önlenebilir. Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 7 Kalp Hastalıklarında Hemşirelik Bakım Yönetimi - Aralıksız olarak 24 saat kullanım sonucu nitrogliserine tolerans gelişebileceği için en az altı saat boşluk bırakılmalıdır. - Genellikle günde bir kez yapıştırılıyorsa sabah saat 10 gibi takılıp akşam 22 gibi çıkartılarak kullanılması önerilir. 3- Doktora/hemşireye bildirilmesi gereken durumlar: - Nitrogliserin ile geçmeyen, 30 dakikadan uzun süren göğüs, kol, boyun, çene ve sırt ağrısı, - Nefes darlığı, terleme, bulantı. - Düzensiz nabız veya nabız hızında beklenmeyen belirgin değişiklik olması, - Önerilen aktiviteyi tolere edememe, - Göğüs ağrısı sıklığında ve şiddetinde artış, AKUT MĠYOKARD ENFARKTÜSÜ (AMĠ) Miyokard enfarktüsü kan akımının ciddi ve uzun süreli bozulması sonucu miyokardiyal dokunun geri dönüşsüz hasarı olarak tanımlanır. Kalbi besleyen koroner arterlerin ani tıkanması sonucu meydana gelir. Akut Mİ geçiren hastaların yaklaşık 1/3’ ü hastaneye ulaşmadan aniden ölmektedir. ETĠYOLOJĠ MI’ lerin birçoğu koroner arterlerin aterosklerotik tutulumu nedeniyle oluşur. Stabil olmayan aterosklerotik plağın aşınması ya da rüptürü sırasında aterojenik plak içeriğinin kanla teması sonucu iskemiden sorumlu koroner arterde trombüs oluşumu sonucunda koroner arterin beslediği miyokard dokusu ölür. AMĠ' nin diğer nedenleri; koroner arterde ani oluşan vazospazm sonucu miyokarda kan akımının kesilmesi, kalp hızının artması, tirotoksikoz, kokain kullanımı sonucu miyokardın oksijen gereksiniminin artması ya da akut ve büyük miktarda kan kayıpları, anemi ve AKB' de düşme sonucunda miyokarda oksijen sunumunun azalmasıdır. Yaklaşık 20-60 dakika içerisinde infarktüs gerçekleşir. Kollateral dolaşımın yeterli olması ve oksijen tüketiminin yeterli olduğu durumlarda bu süre 2-6 saate kadar uzayabilir. Miyokard hasarı endokard altından başlayıp tüm miyokard dokusuna yayılır. BELĠRTĠLER - AMİ nün klinik başvuru şekli eşlik eden semptomlarla beraber çok ciddi göğüs ağrısıdır. Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 8 Kalp Hastalıklarında Hemşirelik Bakım Yönetimi - AMİ'de ağrı şiddetli olup sternum arkasından başlayıp, boyna, çeneye, sol omuza ve kola yayılım gösterebildiği gibi sadece sternum arkasında olabilir, sırta yayılım gösterebilir, - Epigastrik bölgede hissedilebilir ya da her iki kola birden yayılabilir. - Hastalar ağrıyı; ezici, sıkıştırıcı, yanıcı, boğucu, batıcı, yakıcı, baskılayıcı, göğüste ağırlık hissi yada hazımsızlık duygusu şeklinde tanımlarlar. - Ağrının şiddeti palpasyonla artma ya da azalma göstermez. - Başlangıçtan sonra giderek artar ve en üst düzeye ulaşıp, saatlerce sürebilir. - İstirahat ve nitrogliserin ile geçmez. - Bulantı, kusma, terleme, çarpıntı halsizlik, solunum sıkıntısı ve baş dönmesi eşlik edebilir. - Hastalar anksiyete ve ölüm korkusu yaşarlar. - Yaşlı ve diyabetik hastalarda genel yorgunluk, bitkinlik, bayılma ve mental durum değişiklikleri ile ortaya çıkabilir. KOMPLĠKASYONLARI - Aritmiler - Konjestif kalp yetmezliği - Kardiyojenik şok - Papiller kas işlev bozukluğu - Ventrikül anevrizması - Akut perikardit TEDAVĠ YAKLAġIMI - Hasta sürekli monitorizasyon yapılan bir kardiyak yoğun bakım ünitesine alınmalıdır. - Aritmiler sürekli EKG izlemi ile takip edilmelidir. - İlaç tedavisi için IV yol açık tutulmalıdır. - Ağrının giderilmesi için IV yolla morfin sülfat yada meperidin verilebilir. - Oksijen genellikle nazal kanüller ile verilir. - Ventriküler fibrilasyonu engellemek için profilaktik olarak IV lidokain yapılabilir. - Yaşam bulguları sık aralıklarla takip edilir. Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 9 Kalp Hastalıklarında Hemşirelik Bakım Yönetimi - Başlangıçta yatak istirahati ve hareket kısıtlaması uygulanır, sonra aktiviteler giderek arttırılır. - Standart uygulama trombolitik tedavidir. En sık kullanılanları doku plazminojen aktivatörü (TPA), streptokinaz ve ürokinazdır. - En etkili tedavinin belirlenebilmesi için pulmoner arter katateri ve intraarteriyel katater takılabilir. AMI’ NDE HEMġĠRELĠK BAKIMI HemĢirelik tanıları - Göğüs ağrısı - Aktivite intoleransı - Gaz değişiminde bozulma - Korku - Kalp debisinde azalma - Tedavi planını yönetmede bireysel yetersizlik - Periferal doku perfüzyonunda bozulma riski - Travma riski (Kanama) - Konstipasyon riski - Deri bütünlüğünde bozulma riski HemĢirelik Tanısı 1: Göğüs ağrısı HemĢirelik giriĢimleri - Göğüs ağrısının nasıl başladığı, niteliği, lokalizasyonu, süresi, yayılımı, şiddeti, artıran-azaltan faktörler, eşlik eden belirti ve bulgular değerlendirilir. - Ağrının derecesini belirlemek için hastaya ağrıyı 1-10'a kadar puan vererek derecelendirmesi istenir, - Yatak istirahati sağlanır. Fowler pozisyonu verilir, - Doktor istemine göre oksijen uygulanır, - Solunum, kan basıncı ve nabız değerlendirilir, - Yatışta ve her göğüs ağrısı olduğunda 12 derivasyonlu EKG ile yeni bir infarkt olasılığı değerlendirilir, - Sakin bir ortamda hastaya güven veren ve anksiyetesini azaltacak şekilde bakım verilir. Rahatsızlık hissi geçene kadar hastanın yanında kalınır, Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 10 Kalp Hastalıklarında Hemşirelik Bakım Yönetimi - Ziyaretçi sayısı kısıtlanır, - Doktor istemine göre analjezik ve antianginal ilaçlar uygulanır ve sürekli olarak hastanın tedaviye cevabı değerlendirilir; o Opioidler (morfin); morfin IV uygulanmalı, çünkü IM/SC uygulaması bazı serum enzimlerinde artmaya neden olarak hasarın değerlendirilmesini engelleyebilir. Ayrıca doku perfüzyonu azalmış ise absorbsiyon oldukça azdır. o Nitrat (Nitrogliserin). - Hastaya her düzeydeki ağrının bildirilmesinin değerlendirme ve tedavide ne kadar önemli olduğu açıklanır. - Doktor istemi, ünite protokolü doğrultusunda; o Trombolitik tedavi uygulanır o Gerekli ise revaskülarizasyon için cerrahi hazırlık girişimleri planlanır o Mesane distansiyonu varlığı değerlendirilir (atropin, sedatif ve opiumlar ve yatak istirahati mesane distansiyonuna neden olabilir). - Kafein alımı (çay, kahve, kola) kısıtlanır. HemĢirelik tanısı 2: Aktivite intoleransı HemĢirelik giriĢimleri - Aktivite intoleransı belirti ve bulguları değerlendirilir ; - Hareket sırasında kalp hızında değişim: istirahat kalp hızından 20 vuruş/dk. artış; aktivite sonrası hızın 3 dakika içerisinde normale dönmemesi; aritmi. - Hareket ile kan basıncında değişiklikler. - Aktivite intoleransını önlemeye yönelik önlemler uygulanır. - Doktor istemine göre aktivite kısıtlanır. - Çevredeki aktivite ve gürültü en aza indirilir. - Hemşirelik girişimleri kesintisiz dinlenme periyodları sağlanacak şekilde planlanır. - Ziyaretçi sayısı ve süresi kısıtlanır, - Gerekli ise kendine bakım aktivitelerinde hastaya yardım edilir, - Kendine ait gereçleri rahat uzanabileceği ve alabileceği yerlere yerleştirilir, - Korku ve anksiyeteyi azaltacak girişimler uygulanır, - Uyumayı sağlayıcı destekleyici önlemler alınır, - Doktor istemine göre 02 uygulaması yapılır, Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 11 Kalp Hastalıklarında Hemşirelik Bakım Yönetimi - Hastaya göğüs ağrısı, nefeste daralma, baş dönmesi, yoğun yorgunluk ve halsizlik hissettiğinde aktiviteyi sonlandırması gerektiği açıklanır, - Eğer gerekli ise diğer sağlık bakım çalışanları ile görüşmesi sağlanır (kardiyak rehabilitasyon terapisti). HemĢirelik tanısı 3: Gaz değiĢiminde bozulma HemĢirelik giriĢimleri - Oksijen uygulanır - Oksijen saturasyonu değerlendirilir - Solunum sayısı ve özellikleri değerlendirilir - Akciğer sesleri dinlenir - Arteriyel kan gazları izlenir - Yatak başı30-60 derece yükseltilir - Olası entübasyon için hazırlık yapılır, doktor istemine göre solunum tedavisine yardımcı olunur - Korku ve anksiyeteden kaynaklanan hiperventilasyonu engellemek için hastaya işlemler hakkında bilgi verilir HemĢirelik tanısı 4: Korku HemĢirelik giriĢimleri - Anksiyete ve korkunun belirti ve bulguları değerlendirilir (huzursuzluk, takipne, taşikardi, korku ifadesi), - Sakin, destekleyici ve güvenli bir şekilde bakım sağlanır, - Akut sıkıntılı döneminde hasta yalnız bırakılmaz, - Hastanın çevreye, ekipmanlara ve rutinlere, kardiyak monitorizasyon aletlerine vb. oryantasyonu sağlanır, - Hastaya bakım verecek ünite çalışanları tanıtılır. Mümkünse aynı kişilerin bakım vermesi sağlanır, - Hastaya miyokard infarktüsü, tedavi planı ve prognoza yönelik doktorun açıklamaları desteklenir ve anlaşılmayan durumlar açıklanır, - Hasta yakınlarına oryantasyonun önemi açıklanır. Hastaya sürekli destek sağlamaları yönünde teşvik edilir, - Doktor istemi ile anksiyolitikler verilir, Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 12 Kalp Hastalıklarında Hemşirelik Bakım Yönetimi - Eğer gerekli ise diğer sağlık bakım çalışanları ile görüşmesi sağlanır (psikiyatrist, liyazon psikiyatri hemşiresi). HemĢirelik tanısı 5: Potansiyel komplikasyon: Kalp debisinde azalma HemĢirelik giriĢimleri - Yaşam bulgularını izlenir - Göğüs ağrısı değerlendirilir - Akciğer sesleri dinlenir - Bilinç düzeyi izlenir - Kalp ritmi değerlendirilir - Periferal nabızları değerlendirilir - Aldığı çıkardığı izlenir - Yatak istirahati sürdürülür HemĢirelik tanısı 6: Tedavi planını yönetmede bireysel yetersizlik HemĢirelik giriĢimleri - Birey ve ailesi için eğitim ve yazılı materyaller kullanılır - Bireyin kendi risk faktörlerini belirlemesine yardım edilir - Risk faktörlerini değiştirmek için plan yapmasına yardım edilir (diyet, sigarayı bırakmak…) - Hastaneden taburcu olmadan önce diyetisyenle görüşmesi sağlanır - Birey ve ailesine taburcu olduktan sonra evde kullanacağı ilaçlara ilişkin gerekli bilgiler verilir ( ilacı alma şekli ve sıklığı, önlemler ve yan etkileri…) HemĢirelik Tanısı 7: Periferal doku perfüzyonunda bozulma riski HemĢirelik GiriĢimleri - Periferal nabızları saat başı izlenir - Cilt ısısı ve rengi değerlendirilir HemĢirelik Tanısı 8: Travma riski (Kanama) HemĢirelik GiriĢimi - Sık aralıklarla yaşam bulguları değerlendirilir (stabil oluncaya kadar 15-30 dk da - Kanama belirtileri ve bulguları izlenir - Venöz yada arterial girişim bölgeleri hematom açısından değerlendirilir bir) Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 13 Kalp Hastalıklarında Hemşirelik Bakım Yönetimi - Nörolojik komplikasyonlar yönünden 48 saat süre ile saatlik nörolojik izlem yapılır - Nazogastrik sekresyon ve feçes gizli kanama yönünden değerlendirilir - Bütün idrar örnekleri hematüri yönünden gözlemlenir - Vasküler girişimler azaltılır - Aşırı sızıntı olan girişim bölgelerine 5-10 dk süre ile basınç uygulanır. HemĢirelik tanısı 9: Konstipasyon riski HemĢirelik giriĢimi - Diyette posa ve sıvıya yer verilir - Laksatif ve dışkı yumuşatıcı ilaçların etkinliği değerlendirilir - Valsalva manevrasının kullanılmaması (ıkınma) için hastaya eğitim verilir - Sürgüden çok yatak yanı komod kullanımı tercih edilir - Barsak peristaltizmi ve motilitesini arttırmak için hastanın toleransına göre aktivite planlaması yapılır. HemĢirelik tanısı 10: Deri bütünlüğünde bozulma riski HemĢirelik giriĢimleri - Hastanın cildi değerlendirilir (basınç bölgeleri), - Hastanın pozisyonu yatak içinde 2 saatte bir değiştirilir, - Basınç bölgeleri basınç azaltıcı araç gereç ile desteklenir, - Yüksek basınç yarası riski altında olan hastalar için özel havalı yataklar kullanılır, - Hastanın beslenme durumu düzenlenir. Akut miyokard enfarktüsünde hasta ve aile eğitimi şu konuları içermelidir: 1- Kalbin fonksiyonları 2- Risk faktörleri ve bunların nasıl azaltılacağı 3- Hastalığı, nabız sayma, risk faktörleri, doktoru ile randevuları aksatmama 4- Yaşam şekli değişiklikleri - İlaç tedavisi - Aktivite - Sigaranın bırakılması 5- Göğüs ağrısının kontrolü Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 14 Kalp Hastalıklarında Hemşirelik Bakım Yönetimi KALP YETMEZLĠĞĠ Kalp yetmezliği kalbin dokulara metabolik ihtiyaçlarına uygun miktarda kanı pompalayamadığı yada bunu ancak kardiyak dolum basınçları ile gerçekleştirebildiği klinik bir sendromdur. ETĠYOLOJĠSĠ 1- Doğrudan miyokardın hastalanmasına neden olan ve böylece kasılma gücünü primer olarak bozan ve azaltan hastalıklar - İskemik kalp hastalıkları - Miyokarditler - Kardiyomiyopatiler - Miyokardın infiltratif hastalıkları 2- Kalbin aşırı hemodinamik yüklenmesine neden olarak, miyokardın kasılma gücünü sekonder olarak bozan hastalıklar - Sistemik veya pulmoner hipertansiyon - Aort darlığı, pulmoner darlık - Aort koarktasyonu - Mitral yetmezlik, aort yetmezlik, triküspit yetmezlik - Konjenital sağ-sol şant - Şiddetli anemi - Tirotoksikoz - Beriberi 3- Ventrikül doluşunu engelleyen ve diyastolik volümü sınırlayan hastalıklar - Mitral darlığı, triküspit darlığı - Konstrüktif perikardit - Kalp tamponadı 4- İyatrojenik miyokard hasarına bağlı - İlaçlar - Radyoterapi - Aritmiler Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 15 Kalp Hastalıklarında Hemşirelik Bakım Yönetimi BELĠRTĠLER Hastalar semptomların şiddetine göre New York Kalp Birliği Standartlarına göre sınıflandırılır: BELĠRTĠ VE BULGULAR Semptom görülmez - Fiziksel aktivitelerde hafif kısıtlama vardır. - Normal fiziksel aktivitelerinin çoğunu sorunsuz gerçekleştirirler ancak hastalarda yorgunluk, çarpıntı, dispne yada göğüs ağrısı görülebilir. - Fiziksel aktivitelerde belirgin kısıtlamalar vardır. - İstirahat halinde iken semptomlar yoktur ancak fiziksel aktivite arttıkça yorgunluk, çarpıntı, dispne ve göğüs ağrısı görülebilir. - Hastalarda istirahat halinde iken bile dispne görülür. - Fiziksel aktivite oldukça sınırlıdır. EVRE Evre 1 Evre 2 Evre 3 Evre 4 Ayrıca tiplerine göre farklı belirti ve bulguları vardır: Sol Kalp Yetmezliği - Hızlı ve yüzeysel solunum - Efor dispnesi - Ortopne - Paroksismal nokturnal dispne - Raller - Akciğer ödemi - Huzursuzluk - Yorgunluk, halsizlik - Nokturi -Atrial fibrilasyon, ventriküler erken atımlar Sağ Kalp Yetmezliği - Juguler venlerde dolgunluk - Ritim bozukluğu - Solunum seslerinin azalması - Ödem - Hepatomegali - Splenomegali - Karında asit ve kilo artışı - Yorgunluk - Aktivite intoleransı TEDAVĠ YAKLAġIMLARI - KY' ye neden olan hastalığın etkin şekilde kontrolünün sağlanması, - Hastalığı presipite eden enfeksiyon, aritmi, pulmoner emboli gidi nedenlerin kontrolü, - KY'nin tedavi ve kontrolüdür. Ġlaç tedavisi - Diüretikler - Dijital tedavisi Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 16 Kalp Hastalıklarında Hemşirelik Bakım Yönetimi - Vazodilatatör ilaçlar - ACE inhibitörleri - Betablokerler - Aldosteron antagonistleri - Anjiotensin reseptör antagonistleri KALP YETMEZLĠĞĠNDE HEMġĠRELĠK BAKIMI HemĢirelik Tanıları - Düşük kardiyak out put - Gaz alışverişinin bozulması - Sıvı elektrolit dengesizliği - Aktivite intoleransı - Yetersiz beslenme - Anksiyete-Korku HemĢirelik tanısı 1: DüĢük kardiyak out put HemĢirelik giriĢimleri - Kalp hızı ve ritmi, kalp sesleri, kan basıncı, perifer nabızların durumu değerlendirilir, kaydedilir ve temel verilerle karşılaştırılır. - Hipoksemi belirti ve bulguları gözlenir. - Hastaya yapılacak işlemler, tedavi hakkında bilgi verilerek korku ve anksiyetesi giderilir. - Aldığı-çıkardığı sıvı miktarı takip edilir ve kaydedilir, - CVP takibi yapılır değişiklikler doktora bildirilir, - Günlük kilo takibi yapılır, - Ödem belirti ve bulguları değerlendirilir, - Dehidratasyon bulguları değerlendirilir - Sıvı izlemi ve ilaç, laboratuvar bulguları düzenli olarak takip edilir, değişiklikler doktora bildirilir - Emosyonel ve fiziksel dinlenme önlemleri alınır (sakin bir ortam sağlama, ziyaretçileri sınırlama) - Hasta yatak istirahatine alınır - Hipotansiyon belirgin değilse hastaya semi-Fowler/ Fowler pozisyonu verilir Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 17 Kalp Hastalıklarında Hemşirelik Bakım Yönetimi - Doktor istemiyle oksijen inhalasyonuna başlanır - Hastaya valsalva manevrasını yaratan aktivitelerden kaçınması öğretilir, tanı testlerinin koordinasyonu yapılır - Doktor istemine göre ilaçlar uygulanır, terapötik ve yan etkiler gözlenir, kaydedilir. HemĢirelik tanısı 2: Gaz alıĢveriĢinde bozulma HemĢirelik giriĢimi - Hastaya oturur pozisyon verilir ve yatak başı yükseltilir - Hastanın omuz ve kolları yastıkla desteklenir - Nazal kanül ile oksijen uygulanır - 4 saatte bir akciğer ve kalp sesleri dinlenir ve anormal bulgular kaydedilir - Oksijen satürasyonu ölçülür - Derin nefes alma ve öksürme egzersizleri öğretilir ve uygulamaya teşvik edilir - Doktor istemine göre diüretik ve bronkodilatatörler verilir - Arter kan gazı sonuçları izlenir. HemĢirelik tanısı 3: Sıvı elektrolit dengesizliği 18 HemĢirelik giriĢimleri - Damar yolu açık tutulur - Saat başı vücut ısısı, nabız, tansiyon takibi yapılır - İki saatte bir CVP takibi yapılır - Kilo takibi yapılır - Doktor istemi ile Na+ ve sıvı kısıtlaması yapılır - Her 8 saate bir ödem kontrolü yapılır - Vital bulgularda ve bilinç durumunda değişiklik olursa doktora haber verilir - Doktor istemi ile diüretikler uygulanır - Hasta hiponatremi, hipokalemi, dehidratasyon, mental diüretiklerin yan etkileri yönünden gözlenir - Dekübitüs oluşmasını önlemek için cilt bakımına dikkat edilir - Diyete dikkat edilir HemĢirelik tanısı 4: Aktivite intoleransı HemĢirelik giriĢimleri Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi konfüzyon gibi Kalp Hastalıklarında Hemşirelik Bakım Yönetimi - Hasta aktivite intoleransı belirti ve bulguları yönünden değerlendirilir - Yeni aktivitelerde hasta toleransı değerlendirilir (Kan basıncı, nabız, solunum hızı, ritmi, derinliği, bilinç düzeyi, enerjisi ve gücü ile ilgili hastanın sözlü ifadeleri). - Nabız sayısı istirahattekinden dakikada 30 atımdan fazla ise (betabloker alıyorsa dakikada 15 atımdan fazla), sistolik kan basıncı istirahatteki seviyesinden 10 mmHg düşük veya daha az ise, diyastolik kan basıncı istirahatteki seviyesinden 10 mmHg yüksek veya daha fazla ise, yeni veya artan nabız düzensizliği varsa, dispne, solunum hızında yavaşlama veya yüzeysel solunum varsa algılama düzeyinde azalma ya da koordinasyon kaybı varsa, göğüs ya da bacak ağrısı, aşırı halsizlik varsa aktivite kesilir - Aktivite kısıtlamaları doktor istemine göre sürdürülür. - Hemşirelik bakımı aralıklı dinlenme periyotlarına izin verilecek şekilde organize edilir. - Ziyaretçi sayısı ve kalış süresi sınırlandırılır. - Hasta göğüs ağrısı, solunum sıkıntısı, baş dönmesi veya aşırı yorgunluk, halsizlik hissettiğinde hareket sonlandırması konusunda eğitilir. HemĢirelik tanısı 5: Yetersiz beslenme HemĢirelik giriĢimleri - Malnutrisyon belirti ve bulguları değerlendirilir ve hekime bildirilir - Hastanın tükettiği ana ve ara öğünlerin yüzdesi izlenir, yetersiz alım düzeni rapor edilir - Yeterli beslenmeyi sürdürme girişimleri uygulanır; o Besin gereksinimlerini karşılayan hoş yiyecek-sıvıları seçmede hastaya yardım edilir o Bireysel kültürel değişikliklere bağlı olmak gerekliyse bir diyetisyenle görüşmesi sağlanır o Yorgunluğu azaltmak için öğünlerden önce dinlenme periyotları planlanır, hasta dinlenmeye teşvik edilir o Temiz bir çevre ve rahat hoş bir ortam sağlanır o Öğünlerden önce oral hijyen sağlanır o Büyük öğünlerden ziyade sık ve küçük öğünlerle beslenir o Hasta yemek yerken fowler pozisyonuna getirilir Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 19 Kalp Hastalıklarında Hemşirelik Bakım Yönetimi o Düşük sodyumlu diyeti daha lezzetli yapmak için hekim veya diyetisyen uygun buluyorsa baharat, çeşni kullanması hastaya öğretilir o Erken tokluğu azaltmak için öğünlerde sıvı alımı sınırlandırılır - Öğünlerin dengeli ve gerekli besinler açısından zengin olması sağlanır. - Hekim istemine göre vitamin ve minareller verilir; HemĢirelik tanısı 6: Anksiyete-Korku HemĢirelik giriĢimleri - Anksiyetenin belirti ve bulguları; (Huzursuzluk, ajitasyon, terleme, taşikardi, taşipne, palpitasyon, iştahsızlık, bulantı, diyare, tırnak ısırma, uykusuzluk) değerlendirilir - Hastaya dispnenin varlığı hakkında kısa bilgi verilir - Ünite hakkında ve uygulamalar konusunda kısa bilgiler verilir - Sessiz ve rahat bir ortam sağlanır - Hekim istemi ile sedasyon sağlanır - Duygularını açıklaması için teşvik edilir - Mümkün olduğunca hasta ailesinin bakıma katılımı sağlanır. HemĢirelik Tanısı 7: Cilt bütünlüğünde bozulma riski HemĢirelik giriĢimleri - Gergin, parlak, deri, sakral ödem, gode bırakan ödem, yatağa bağlı gelişen ödem bulguları takip edilir - Cilt bütünlüğünün bozulması açısından ödemli bölgeler değerlendirilir - 4 saatte bir ekstremitelere pasif ROM egzersizleri yapılır - Hasta 2 saatte bir döndürülür ve pozisyonu değiştirilir - Kemik çıkıntıları yastıkla desteklenir - Kızarık bölgelerin çevresine masaj yapılır - Cilt kuru tutulur - Yatak çarşafları gergin ve kuru tutulur Kalp yetmezliği olan hasta ve ailesinin eğitimi şu konuları içermelidir: - Kalbin nasıl çalıştığı, kalp yetersizliği nedenleri, belirti ve bulguları, kalp yetersizliği tedavisi hakkında açıklama - Kilo kontrolü - Sigarayı bırakma Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 20 Kalp Hastalıklarında Hemşirelik Bakım Yönetimi - Alkol kullanmaktan kaçınma - Stresten kaçınma ve başetme yöntemlerini kullanma - Düzenli olarak sağlık kontrollerini sürdürme - İlaç kullanımı - Sağlıklı beslenme (sodyum kısıtlaması, sıvı sınırlandırması) - Fiziksel hareket (egzersiz ve aktivite) - Kalp yetersizliğinin ilerlediğini gösteren şikayetler HĠPERTANSĠYON Arteriyel kan basıncının normal sayılan sınırların üstüne çıkmasına hipertansiyon denir. Kan basıncını kalp atım volümü ve periferik direnç oluşturur. Kalp atım volümü veya periferik direnç arttığında kan basıncı artar. Genel olarak, sistolik kan basıncının 140 mm Hg ve diyastolik kan basıncının 90 mm Hg dan yüksek olması HĠPERTANSĠYON olarak kabul edilir. Kategori Sistolik kan basıncı (mm Hg) Diyastolik kan basıncı (mm Hg) Optimal < 120 ve < 80 Normal < 130 ve < 85 Yüksek normal 130 - 139 veya 85 - 89 Hipertansiyon Evre 1 140 - 159 veya 90 - 99 Evre 2 160 - 179 veya 100 - 109 Evre 3 > 179 veya > 109 Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 21 Kalp Hastalıklarında Hemşirelik Bakım Yönetimi Evre 1: Hedef organ hasarına ait objektif veri yoktur. Evre 2: Aşağıdakilerden en az birisi vardır. • Sol ventrikül hipertrofisi • Retinal arterlerde yaygın ve fokal daralma • Proteinüri • Plazma kreatinin düzeyinde hafif artma (1.2-2.0 mg/dl) • Atherosklerotik plak varlığı Evre 3: Organ hasarına bağlı belirti ve bulguların ortaya çıkmasıdır. Kalp: Angina pektoris, miyokard infarktüsü, kalp yetmezliği Beyin: Geçici iskemik atak, inme (stroke), hipertansif ensefalopati Göz dibi: Kanama ve eksüda ve/veya papil ödemi Böbrek: Plazma kreatinin düzeyi > 2 mg/dl Damarlar: Dissekan anevrizma, semptomatik arteriyel tıkayıcı hastalık Hipertansiyon nedenlerine göre iki şekilde sınıflandırılmaktadır. Primer/Esansiyel hipertansiyon: Nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte genetik bir yatkınlık ve buna eklenen endüstrileşme, şehirlerde yaşama, beslenme alışkanlıkları, obesite hastalığı, aşırı tuz kullanımı, alkol kullanımı, stres gibi çevresel faktörlerin rolü olduğuna inanılmaktadır. Hipertansiyon olgularının %90-95 ‘i primer hipertansiyondur. Sekonder Hipertansiyon: Hipertansiyonun saptanan ve düzeltilebilen bir nedeni vardır. % 5-10 hastada ise hipertansiyon başka bir hastalığa bağlıdır. Sekeoder hipertansiyon nedenleri: - Renal - Endokrin - Arteryel - İlaçlara bağlı - Diğer Renal nedenler: Renal arter stenozu, renal arter anevrizması, renal arter embolisi, intrarenal vaskulit, polikistik böbrek hastalığı, diabetik nefropati, kronik piyelonefrittir Endokrin nedenler: Feokromositoma, cushing sendromu, akromegali, hipohipertiroidi, hiperparatiroidizm, primer hiperaldosterinizm, renin sekrete eden tümörlerdir. Arteryel nedenler: Renal vaskuler hastalıklar, vaskulitler, aort koartasyonu Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 22 Kalp Hastalıklarında Hemşirelik Bakım Yönetimi Ġlaçlara bağlı: Oral kontraseptifler, NSAID, kortikosteroidler, MAO inhibitörleri (monoamin oksidaz inhibitörü –anti depresan), siklosporin, ergot alkaloidleri Diğer nedenler: Pre-eklampsi, nörolojik hastalıklar Risk faktörleri - Ailede hipertansiyon/inme hikayesi - Olası ırksal duyarlılık - Bazı ilaçların kullanılması - Önceden mevcut renal hastalık - Yüksek vücut kitle indeksi - Yüksek alkol tüketimi - Sigara alışkanlığı - Yüksek sodyum alımı - Egzersiz yapılmaması BELĠRTĠLER Hipertansiyona ilişkin ciddi hedef organ hasarları oluşana kadar hipertansiyon ile ilgili çok az belirti ve bulgu görülür. Hipertansiyon genellikle sessiz katil olarak adlandırılır. Hipertansiyona ilişkin primer bulgu arter kan basıncının yüksek bulunmasıdır. Sekonder belirtiler arasında halsizlik, aktivite toleransında düşme, baş dönmesi, çarpıntı, anjina ve dispne bulunur. Hipertansiyon; damarlarda, kalpte, beyinde, böbreklerde ve gözde hasarlara neden olması hedef organ hasarı olarak adlandırılır. Hipertansiyon araştırması yapılırken arter kan basıncı değerlerinin yanı sıra bu organlarda hasara yol açıp açmadığı da kapsamlı olarak değerlendirilmelidir. KOMPLĠKASYONLARI - Koroner arter hastalığı - Konjestif kalp yetmezliği - Serebrovasküler hastalık - Periferik vasküler hastalık - Nefroskleroz - Retinal hasar Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 23 Kalp Hastalıklarında Hemşirelik Bakım Yönetimi Hipertansiyonda Tedavinin Amaç ve Hedefleri - Hipertansiyon tedavisindeki amaç; morbidite ve mortalitenin mümkün olan en basit şekilde azaltılmasıdır. - Sistolik kan basıncının 140 mmHg’nın, diyastolik kan basıncının ise 90 mmHg’nın altında tutulması hedeflenmelidir. - Kan basıncının azaltılmasına paralel olarak varsa diğer kardiyovasküler risk faktörleri de kontrol altına alınmalıdır. TEDAVĠ YAKLAġIMI - Yaşam tarzı değişiklikleri (Sigara içiminin bırakılması, şişmanlık-zayıflama, tuz kısıtlaması, potasyum alımı, beslenmenin düzenlenmesi, alkol kullanımı, fizik aktivite, psikolojik stres ve gevşeme teknikleri) - İlaç tedavisi (diüretikler, beta adrenerjik blokörler, vazodilaltatörler, anjiotensin dönüştürücü enzim (ACE) inhibitörleri ve kalsiyum kanal blokerleri) HĠPERTANSĠYONDA HEMġĠRELĠK BAKIMI HemĢirelik tanıları - Bilgi eksikliği - Sıvı volüm fazlalığı - Tedavi planını yönetmede bireysel yetersizlik - Beslenmede dengesizlik: gereksinimden fazla beslenme HemĢirelik tanısı 1: Bilgi eksikliği HemĢirelik GiriĢimleri - Hipertansiyon fizyopatolojisi hastanın anlayabileceği şekilde açıklanır. - Hastalığın belirti ve bulguları açıklanır - Sodyumdan fakir diyet ve tuzlu yiyeceklerden kaçınma anlatılır - Önerilen aktivitelere ilişkin bilgi verilir - Kilo verme ve uygun kiloda kalmanın gerekçeleri ve diyete planlaması anlatılır - Sigarayı bırakmanın önemi anlatılır - Kullanacağı ilaçlar hakkında eğitim yapılır HemĢirelik tanısı 2: Sıvı volüm fazlalığı HemĢirelik GiriĢimleri - Aldığı çıkardığı takibi yapılır Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 24 Kalp Hastalıklarında Hemşirelik Bakım Yönetimi - Normal sıvı dengesini sağlamak ve sıvı yüklenmesini önlemek için ilaç tedavisi- diüretikler uygulanır - Aşırı sıvı retansiyonunun bulgu ve belirtileri tanımlanır ve rapor edilir HemĢirelik tanısı 3: Tedavi planını yönetmede bireysel yetersizlik HemĢirelik giriĢimleri - Yüksek kan basıncı ile ilişkili risk faktörleri açıklanır - İlaçların etkisi, dozajı, verilme şekli ve yan etkileri anlatılır - Düzenli kontrollerin önemi anlatılır - Herhangi bir semptom (göğüs ağrısı, baş dönmesi, baş ağrısı, bulanık görme, ödem, bulantı, kusma, burun kanaması, nefes darlığı) olduğunda doktora haber vermesi gerektiği anlatılır - Antihipertansif ilaçlar önerilen şekilde uygulanır, hastanın tepkileri kaydedilir, tedavi edici ve yan etkileri gözlenir HemĢirelik Tanısı 4: Beslenmede dengesizlik: gereksinimden fazla beslenme HemĢirelik GiriĢimleri - Diyet kısıtlamalarının gerekçeleri açıklanır - Diyetle birlikte tuz alımını azaltmanın yolları tanımlanır - Hastanın beslenme biçimi tanımlanır - Kişinin yaşam biçimine, kültürel ve sosyoekonomik durumuna uyan diyetin hazırlanmasında diyetisyene danışılır - Gerekirse kilo verme ile ilgili bir program yapılır - Evde uygulanabilecek bir diyet listesi verilir - Antilipid ilaçların (önerilmişse) etkisi, dozajı, veriliş şekli ve yan etkilerine ilişkin bilgi vermek Hipertansiyon hastası ve ailesinin eğitimi şu konuları içermelidir: - Hastalık süreci, kolaylaştırıcı faktörler ve komplikasyonlar hakkında bilgi - Bireysel risk faktörlerini tanıması için yardım - Kan basıncının ne olduğunun açıklanması - Sistolik ve diyastolik basınçların açıklanması, okunması ve yorumunun öğretilmesi Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 25 Kalp Hastalıklarında Hemşirelik Bakım Yönetimi - Bildirilmesi gereken belirtiler (göğüs ağrısı, nefes darlığı, ödem, burun kanaması, görme değişiklikleri, baş ağrısı, baş dönmesi, çarpıntı) - Hipertansiyon tedavisinin amacı - Gerekli yaşam şekli değişiklikleri - Evde kan basıncı ölçümünü nasıl ve ne zaman yapacağı - Bütün tütün ürünlerinden kaçınmasının önemi - Obezitenin önlenmesi - İlaç kullanımı - Aktivite - Diyet (tuzu azaltmak için neler yapabileceği) - Alkol alımının kısıtlanması - Diyetle, taze meyve ve sebzelerden potasyum alımına dikkat etmesi, - Diyet planı için bir diyetisyenle görüşmesi 26 Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi Kalp Hastalıklarında Hemşirelik Bakım Yönetimi ALIġTIRMA SORULARI 1. Angina pektoris te göğüs ağrısının yerleşim yeri nasıldır? Cevap: Ağrı çoğu kez retrosternal bölgede başlayıp her iki hemitoraksa, özellikle sol kol olmak üzere her iki kola, çeneye ve sırta, bazen göğüs, epigastrium, sırt veya kolda başlayıp göğüs ortasına yayılabilir. 2. Kalp yetmezliği olan hasta ve ailesinin eğitimi hangi konuları içermelidir? Cevap: - Kalbin nasıl çalıştığı, kalp yetersizliği nedenleri, belirti ve bulguları, kalp yetersizliği tedavisi hakkında açıklama 3. - Kilo kontrolü - Sigarayı bırakma - Alkol kullanmaktan kaçınma - Stresten kaçınma ve başetme yöntemlerini kullanma - Düzenli olarak sağlık kontrollerini sürdürme - İlaç kullanımı - Sağlıklı beslenme (sodyum kısıtlaması, sıvı sınırlandırması) - Fiziksel hareket (egzersiz ve aktivite) - Kalp yetersizliğinin ilerlediğini gösteren şikayetler Hipertansiyon tedavisinin amacı nedir? Amaç; morbidite ve mortalitenin mümkün olan en basit şekilde azaltılmasıdır. Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 27 Kalp Hastalıklarında Hemşirelik Bakım Yönetimi ÖZET Koroner arter hastalıkları grubunda angina pektoris ve miyokard infarktüsü yer almaktadır. Her iki hastalıkta da temel neden aterosklerozdur. Koroner arter hastalıkları arasında en sık görüleni angina pektoristir. Angina pektorisin en sık nedeni aterosklerozdur. Angina; düzenli angina, düzensiz angina, varyant angina, noktürnal angina ve angina dekubitus şeklinde görülmektedir. Anginanın ilk belirtisi göğüs ağrısı yada huzursuzluktur. Akut miyokard enfarktüsü (AMI) kalbi besleyen koroner arterlerin ani tıkanması sonucu meydana gelir. Mİ’ lerin birçoğu koroner arterlerin aterosklerotik tutulumu nedeniyle oluşur. AMİ nün klinik başvuru şekli eşlik eden semptomlarla beraber çok ciddi göğüs ağrısıdır. Kalp yetmezliği kalbin dokulara metabolik ihtiyaçlarına uygun miktarda kanı pompalayamadığı ya da bunu ancak kardiyak dolum basınçları ile gerçekleştirebildiği klinik bir sendromdur. Doğrudan miyokardın hastalanmasına neden olan ve böylece kasılma gücünü primer olarak bozan ve azaltan hastalıklar, kalbin aşırı hemodinamik yüklenmesine neden olarak, miyokardın kasılma gücünü sekonder olarak bozan hastalıklar, ventrikül doluşunu engelleyen ve diyastolik volümü sınırlayan hastalıklar ve iyatrojenik miyokard hasarına bağlı olarak ortaya çıkar. Arteriyel kan basıncının normal sayılan sınırların üstüne çıkmasına hipertansiyon denir. Kan basıncını kalp atım volümü ve periferik direnç oluşturur. Kalp atım volümü veya periferik direnç arttığında kan basıncı artar. Hipertansiyona ilişkin ciddi hedef organ hasarları oluşana kadar hipertansiyon ile ilgili çok az belirti ve bulgu görülür. Hipertansiyon genellikle sessiz katil olarak adlandırılır. Hipertansiyona ilişkin primer bulgu arter kan basıncının yüksek bulunmasıdır. Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 28 Kalp Hastalıklarında Hemşirelik Bakım Yönetimi DEĞERLENDĠRME SORULARI 1. Hangisi koroner kalp hastalığının için risk faktörlerinden değildir? a. Yaş b. Erken menopoz c. Sigara içiyor olmak d. Hipertansiyon e. Yüksek HDL-kolesterol değeri 2. Hangisi yalnızca yatar pozisyonda gelen genellikle oturmak ya da ayağa kalkmakla geçen göğüs ağrısıdır? a. Stabil Angina b. Unstabil Angina c. Varyant Anjina d. Noktürnal angina e. Angina dekubitus 3. Hangisi akut miyokard enfarktüsünün tedavi yaklaĢımı için yanlıĢtır? a. Hasta sürekli monitorizasyon yapılan bir kardiyak yoğun bakım ünitesine alınır. b. Standart uygulama trombolitik tedavidir c. Ağrının giderilmesi için intramüsküler yolla morfin sülfat verilir. d. Nazal kanüller ile oksijen verilir. e. Ventriküler fibrilasyonu engellemek için profilaktik olarak IV lidokain yapılır. 4. Hangisi hastalarda istirahat halinde iken bile dispne’ nin görüldüğü ve fiziksel aktivitenin oldukça sınırlı olduğu kalp yetmezliği evresidir? a. Evre I b. Evre II c. Evre III d. Evre IV e. Evre V 5. Hangisi hipertansiyonda Evre 2 semptomlarından değildir? a. Sol ventrikül hipertrofisi b. Hipertansif ensefalopati c. Retinal arterlerde yaygın ve fokal daralma d. Plazma kreatinin düzeyinde hafif artma (1.2-2.0 mg/dl) e. Atherosklerotik plak varlığı Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 29 Kalp Hastalıklarında Hemşirelik Bakım Yönetimi CEVAPLAR 1. E 2. E 3. C 4. D 5. B Kaynaklar 1- Akdemir N, Birol L. İç hastalıkları ve hemşirelik bakımı. Ankara 2005. 2- Karadakovan A, Eti Aslan F. Dahili ve cerrahi hastalıklarda bakım. Nobel kitabevi Adana 2010 3- Yılmaz C. İç hastalıkları. Nobel tıp kitabevleri 1998 4- Ünal S, Demir M. Netter İç hastalıkları. Güneş Tıp kitabevleri 2009 5- Durna Z. İç hastalıkları Hemşireliği Uygulama Rehberi. Cinius yayınları 2009 6- Akbayrak N, Erkal S, Ançel G, Albayrak A. Hemşirelik Bakım Planları (Dahiliye – Cerrahi ve psikososyal boyut) Alter yayıncılık Ankara 2007 7- Domaniç N. Kalp yetersizliği. Nobel tıp kitabecleri İstanbul 2000 8- Akbayrak N, Hatipoğlu S, Şenel N. İç ve Cerrahi hastalıkların bakımında Klinik Rehber. Damla matbaacılık Ankara 2007 9- Türk Kardiyoloji Derneği Kalp Yetersizliği, Akut Koroner Sendromlar, Hipertansiyon Hemşirelik Bakım Klavuzu. Türk kardiyoloji derneği klavuz yayınları, 2. Basım 2007 10- Türk Kardiyoloji Derneği Ulusal Hipertansiyon Tedavi ve Takip Kılavuzu. http://www.tkd.org.tr/kilavuz/k03/3_2d304.htm?wbnum=1104 Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 30 Kalp Hastalıklarında Hemşirelik Bakım Yönetimi 11- Koroner Kalp Hastalığından Korunma ve Tedaviye İlişkin Ulusal Kılavuz http://www.tkd.org.tr/kilavuz/k02.htm ÖNERĠLEN KAYNAKLAR 1- Türk Kardiyoloji Derneği Koroner Arter Hastalığına Yaklaşım ve Tedavi Kılavuzu http://www.tkd.org.tr/kilavuz/k06.htm 2- Akut Miyokard İnfarktüsü Tedavi Kılavuzu http://www.tkd.org.tr/kilavuz/k07.htm 3- Türk Kardiyoloji Derneği Koroner Kalp Hastalığı Korunma Ve Tedavi Kılavuzu http://www.tkd.org.tr/kilavuz/k11.htm 4- Kalp yetmezliğinde farmakolojik tedavi. 8. Ulusal iç hastalıkları kongresi özet kitabı. 13-17 Eylül 2006 31 Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
