(Microsoft PowerPoint - TEKN\335KER KURS

RADYOTERAP AMAÇ
VE TEMEL LKELER
DR. FAD ME AKMAN
DEÜTF
RADYASYON ONKOLOJ S AD
2005
Doç. Dr. Fadime Akman
Kanser tedavisi multidisipliner
yakla ım gerektirir:
• Cerrahi Onkolog
• Radyasyon Onkolojisi
• Medikal Onkoloji
– Patoloji
– Radyodiagnostik
– Di er
Doç. Dr. Fadime Akman
Tedavi kararı:
– Tanı
– Evreleme
– De erlendirme
• Hastaya ait faktörler
• Tedaviye ait faktörler
• Tümöre ait faktörler
Doç. Dr. Fadime Akman
Tedavi amacı:
– Küratif: En iyi fonksiyonla, sa kalımı
arttırmak
– Palyatif: Ya am kalitesini arttırmak
– Profilaktik: Yayılım olasılı ını ortadan
kaldırmak
Doç. Dr. Fadime Akman
Tedavi:
– Yerel-bölgesel tedaviler: -Cerrahi
-Radyoterapi
– Sistemik tedaviler:-Kemoterapi
-Hormonoterapi
-Biyolojik yanıt de i tiriciler
-Gen tedavileri?...
Doç. Dr. Fadime Akman
Cerrahi
– Tanı: Biopsi (punch, eksizyonel,
insizyonel, ince i ne...)
– Küratif: Yerel ve bölgesel tümörün
eradikasyonu
(Ba -boyun, G S, Beyin, Meme, Ürogenital ..tümörler)
– Geni , en bloc, cerrahi çıkarım
– Negatif cerrahi sınır olu turmak
– Fonksiyon korumak, rekonstrüksiyon
Doç. Dr. Fadime Akman
Cerrahi
– Kurtarma:
-Yinelemeler (ba -boyun, kolon...)
-Metastazlar: Soliter ve geç
dönem olu an akci er, karaci er metastazları
(yumu ak doku, kolon..)
– Palyatif: Ba ırsak tıkanıklı ı, kanama, açık
yaralar...
Doç. Dr. Fadime Akman
Cerrahi ba arısızlık
– Tümör boyutu
– Çevre doku mikroskopik yayılımları
– Bölgesel lenf nodlarına yayılım
– Sistemik yayılım
– Adjuvan kombine tedaviler!
Doç. Dr. Fadime Akman
Kombine tedaviler:
– Cerrahi+Radyoterapi
• Büyük tümör boyutu
• Cerrahi sınır devamlılı ı
• Bölgesel yayılım
• Kapsül tutulumu
– Radyoterapi+kemoterapi
• Ba ımsız etki
• Additif etki-supra additif etki
• Ardısıra (adjuvan/neoadjuvan)
• E zamanlı uygulama (konkomitan)
Doç. Dr. Fadime Akman
Radyasyon Onkolojisi
• Iyonizan ı ınları tek ba ına veya di er
tedavi yöntemleri ile birlikte kanserli
hastaların ve bazı benign hastalıkların
tedavisi amacı ile uygulayan,
radyoterapinin fizik ve biyolojik
temellerini inceleyen, bu konuda e itim
veren klinik bilim dalıdır.
Doç. Dr. Fadime Akman
Tarihçe
•
•
•
•
1895 X ı ınları
1898 Ra
1903 Serviks üteri kanseri Ra ile tedavi
1922 Paris uluslar arası Onkoloji kongresi
Coutard-Hautant larenks Ca RT ile tedavi
• 1934 Coutard; fraksiyonasyon..
Doç. Dr. Fadime Akman
Radyoterapi:
Hedef hacimde homojen doz da ılımı ile en
yüksek tümör öldürücü doz ve çevre dokuda
minimal hasar olu turacak planlama
-Günlük tedavi güvenilirli i
-Planlanan sürede tedavinin tamamlanması
Doç. Dr. Fadime Akman
Radyoterapide basamaklar:
1-KL N K DE ERLEND RME
2-TEDAV KARARI
3-HEDEF VOLÜM TESB T
4-TEDAV PLANLAMA
5-S MÜLASYON,
TEDAV PLANININ KONTROLÜ
6-TEDAV
7-PER YOD K DE ERLEND RME
8- ZLEM
Doç. Dr. Fadime Akman
K
A
Y
I
T
!!
!
KL N K DE ERLEND RME
TEDAV KARARI
•
•
•
•
•
•
Doç. Dr. Fadime Akman
Radyasyon Onkolo u
Cerrahi Onkolog
Medikal Onkolog
Radyolog
Patolog
Di er
HEDEF VOLÜM TESB T
• Tümör volümü
• Kritik organlar
• Hasta konturu
-Radyasyon Onkolo
u,
-Tekniker,
-Radyasyon Fizikçisi (veya dozimetris)
Doç. Dr. Fadime Akman
TEDAV PLANLAMA
S MÜLASYON,
TEDAV PLANININ KONTROLÜ
• Bilgisayarlı planlama
• Koruma blokları, aksesuarlar,
• Alternatif planlamaların
de erlendirilmesi,
• Tedavi planının seçilmesi
• Doz hesabı
-Radyasyon Onkolo
Doç. Dr. Fadime Akman
u, -Tekniker, -Radyasyon fizikçisi
TEDAV
•
•
•
•
lk set-up (tedavi)
Portal görüntüleme (port filmi)
Dozimetri konrolü (TLD)
Tedavinin süreklili i
• Radyasyon Onkolo u, Tedavi teknikeri, Radyasyon fizikçisi
Doç. Dr. Fadime Akman
ZLEM-DE ERLEND RME
Tedavi sırasında:
- yanıt
- yan etki
- destek tedavi
Tedavi sonrası
-Yanıt
-Geç yan etki
-Yanıtın devamlılı ı
-Yeni tedaviler
Radyasyon onkolo u, cerrah, medikal onkolog, radyolog, patolog.
Doç. Dr. Fadime Akman
Radyoterapi dozları
Epitelyal tümörler:
• Subklinik hastalık: 45-50 Gy (<106 hücre/mm3)
• Mikroskopik hastalık: 60-65 Gy (>106
hücre/mm3)
• Makroskopik hastalık: 60-80 Gy
Lenfoproliferatif tümörler:
• 10-50 Gy
Mezenkimal tümörler:
• 60-80 Gy
Doç. Dr. Fadime Akman
YON ZAN RADYASYON
• Elektromanyetik radyasyon:
X ı ınları ve gama ı ınları
• Partiküler radyasyon:
è, proton, α-partikülleri, nötron,negatif mesonlar, a ır yüklü iyonlar
(karbon,neon, argon, demir)
Doç. Dr. Fadime Akman
Radyoterapi uygulamaları
• Eksternal Radyoterapi:
1-Röntgen X ı ını aygıtları:
2-Radyoaktif kaynaklarla çalı an teleterapi
aygıtları
3-Tanecik hızlandırıcıları (elektron
hızlandırıcılar)
• Brakiterapi
Doç. Dr. Fadime Akman
Eksternal Radyoterapi:
• Kobalt 60 (Co 60): 1.17 ve 1.33 MeV
Ba -boyun, ekstremite gibi orta kalınlıktaki
yapıların ı ınlanması
• Lineer hızlandırıcılar: 4-25 MV X ı ını ve 3-22
MeV arası elektron enerjisi üretirler,
-Elektron yüzeyel ı ınlama,
-Dü ük enerjili X ı ını ba -boyun, ekstremite,
-Yüksek enerji X ı ını toraks, batın...
Doç. Dr. Fadime Akman
Brakiterapi
• nterstisyel: Doku içi radyoaktif kaynak;
meme, yumu ak doku, prostat....
• ntrakaviter: Jinekolojik kanserler
• ntralüminal: Bron , özefagus içi
• ntravasküler: Kardiyoloji
En sık kullanılan kaynaklar Ir 192, I 125
Dü ük /yüksek doz hız oranlarında kullanım
var
Doç. Dr. Fadime Akman