Slayt 1

HEMŞİRELİK VE SAĞLIK
HİZMETLERİ BÖLÜMÜ
HAZIRLAYANLAR:
Beyza Kankurdan
 Havanur Kamanlı
 Ayşe Canan Yiğit

EVDE BAKIM HASTALARINDA
İMMOBİLİZASYON NEDENLERİ VE
SONUÇLARI

MOBILIZASYON VE IMMOBILIZASYON
Mobilite;
 Hareket yeteneği,hareketlilik (TDK, 2006)
İmmobilite;
 Kıpırdamazlık, durağanlık, hareketsizlik (TDK,
2006)
 Gövde veya ekstremite hareketlerinin fiziksel
olarak kısıtlanmasıdır. (Sönmez, A. 2003)
MOBILITEYI ETKILEYEN FAKTÖRLER
Gelişimsel Durum
 Yaşam şekli tercihleri
 Tutum ve davranışlar
 Fiziksel sağlık
 Eklem problemleri
 Kronik hastalıklar
 Mental sağlık
 Kronik yorgunluk ve
stres

İMMOBILITEYE NEDEN OLAN KLINIK
DURUMLAR
Ağrı
Alçılar
Kalp
Hastalıklar
ı
Diyabetik
Ayak
Amputasyon
Kas
Hastalıklar
ı
Postoperati
f Dönem
Nörolojik
Hastalıkl
ar
Osteoporoz
Yanıklar
DIĞER NEDENLER
Paralizi
 Ortopedik alçılar, gövde ceketleri ve ateller
 Yatak istirahati gerektiren hastalıklar
 Hasta bakımında ihmal
 Yerçekiminin olmadığı durumlar (uzay)
(Bölükbaşı, N.)

YATAK İSTIRAHATI
Hastanın hareketini terapötik nedenlerle bir
dönem yatak içi sınırlandıran bir müdahaledir.
 Yatak istirahatı süresi hastalığa veya
yaralanmaya ve hastanın önceki sağlık
durumuna bağlıdır.
(Bölükbaşı, N.)

YATAK İSTIRAHATI
Günlük normal yatak istirahatından dolayı
kişisel kas kuvvetinin %3’ü kaybedilmektedir.
 Yatak istirahatı vücuttaki tüm sistemleri
olumsuz yönde etkilemektedir.
(Bölükbaşı, N.)

UZAMIŞ YATAK ISTIRAHATI VE İMMOBILITE
Fizyolojik, sosyal ve psikolojik değişikliklere
 Kronik ve dejeneratif hastalıkların ilerlemesine
 Günlük yaşam aktivitelerini gerçekleştirmede
yetersizliğe
 Bağımsızlığın azalmasına/kaybına neden olur.
(Bölükbaşı, N.)

İMMOBILITENIN ETKILERI


İmmobilite bütün vücut mekaniklerinin ve kas iskelet,
sinir sistemi hareketlerinin adaptasyonunu
gerektirmektedir.
Hiçbir sistem immobilitenin etkilerine karşı bağışık
değildir.
İmmobilitenin etkileri hastanın yaşına, sağlık durumuna
ve immobilitenin derecesine göre değişir.
(Bölükbaşı, N.)

İMMOBILITENIN ETKILERI
İmmobilitenin
derecesi
 İmmobilizasyon süresi

İmmobiliteye bağlı
zararlı etkilerin
gelişme riski
(Bölükbaşı, N.)

İMMOBILIZASYON SENDROMU
(UZAMIŞ IMMOBILIZASYONUN OLUMSUZ
ETKILERI)
Kalp
 Damarlar
 Solunum
 Santral sinir
sistemi
 Periferik sinir
sistemi
 Kaslar
 Eklemler

Kemikler
 Deri
 Metabolik
 Endokrin
 Tendon ve bağlar
 Genitoüriner
 Gastrointestinal
(Bölükbaşı, N.)

İMMOBILIZASYONUN METABOLIK
SISTEM ÜZERINE ETKILERI
İmmobil hastalarda enerji gereksinimi azaldığı
için bazal metabolizma hızı, GI motilite ve çeşitli
sindirim bezlerinin sekresyonları azalır.
 Karbonhidrat, yağ ve protein metabolizması
değişir.
 Tiroid metabolizması bozulur.
(Akman, A. 2013)

METABOLIK SISTEM
İmmobil bireyde enfeksiyon gelişmiş ise, bazal
metabolik hızı ateş ya da yara iyileşmesine bağlı
artabilir.
(Akman, A. 2013)

METABOLIK SISTEM
Sıvı-elektrolit dengesizliği meydana gelir.
 Metabolik hızın azalması iştahsızlığa neden olur.
Katabolizma artar.
 GI fonksiyonlarda yavaşlama


Peristaltizmde yavaşlama meydana gelir.
Konstipasyon
 Bulantı/kusma
 Gaz
 Hazımsızlık

(Akman, A. 2013)
SOLUNUM SISTEMI
Solunum hareketlerinde azalma: İmmobil bir
hastada akciğerlerin ventilasyonu pasif olarak
değişir. Vücut yatağa karşı bası uygular ve gövde
hareketleri azalır. Abdominal organlar
diyafragmayı iter. Akciğerlerin hareketi
kısıtlanır ve tam olarak genişleyemezler.
(Akman, A. 2013)
SOLUNUM SISTEMI

Respiratuvar sekresyonların birikmesi:
Respiratuvar yoldaki sekresyonlar normalde
postür değişikliği ya da öksürme ile çıkartılır.
Uzun süre yatan hastaların siliar
fonksiyonlarının azalması, yerçekiminin etkisi ve
öksürme refleksinin bozulması sonucu sekresyon
birikimi olur.
(Akman, A. 2013)

SOLUNUM SISTEMI

Atelektazi: Bir lobun ya da akciğerin kollabe olmasıdır
ya da havanın girişine kapalı olmasıdır. Çıkartılamayan
respiratuvar sekresyonlar bronşiollerde birikir ve hava
geçişini engelleyecek şekilde tıkar.
İmmobilite nedeniyle yaşlı hastalarda ve postoperatif
dönemdeki hastalarda atelektazi riski yüksektir.
(Akman, A. 2013)

KARDIYOVASKÜLER SISTEM
Orthostatik hipotansiyon: İmmobilizasyonun
yaygın görülen sonuçlarından biridir.
 Kan alt ekstremitelerde göllenir ve venöz dönüş
azalır. Kardiyak output azalır. Kan basıncı
düşer.
 Serebral perfüzyon önemli derecede azalır ve
birey baş dönmesi hissedebilir. Hatta bayılabilir.
(Akman, A. 2013)

KARDIYOVASKÜLER SISTEM
Kalbin iş yükünün artması: Kalbin iş yükü
arttıkça oksijen tüketimi de artar.
 Kişi uzun süre hareketsiz kaldığı zaman, artan
oksijen tüketimine karşın kalp daha çok çalışır.
 İmmobilizasyon süresi uzadıkça kardiyak output
düşer, kalbin etkinliği azalır ve iş yükü artar.
(Akman, A. 2013)

KARDIYOVASKÜLER SISTEM

Trombüs oluşumu: Trombüs plateletler, fibrin,
pıhtılaşma faktörleri ve kandaki diğer hücresel
elementlerin arter ya da ven damarlarının iç
yüzeyinde bazen de lümeninde birikmesidir.
Damar bütünlüğünün bozulması (örn:yaralanma)
 Kan akımındaki anormallikler
 Kan içeriğindeki anormallikler (pıhtılaşma
faktörlerinde değişiklikler ya da platelet
aktivitesinin artması)
(Akman, A. 2013)

KARDIYOVASKÜLER SISTEM
Ödem: Venöz basınç artarsa kan plazmasının bir
kısmı damar içinden intertisyel aralığa geçer ve
ödem oluşur.
(Akman, A. 2013)

KAS-İSKELET SISTEMI
Etkiler
 Kas kütlesinde azalma
 Kas spazmları
 Müsküler atrofi
 Kas gücünde azalma
 Kas kontraktürleri
 Ayak Düşmesi (Footdrop)
 Osteoporoz
 Kemik kütlesinde azalma
(Akman, A. 2013)
KAS-İSKELET SISTEMI
Protein yıkımı olduğundan birey beden kütlesini
ve kas kütlesini kaybeder.
 Kas kütlesinin kaybı aktiviteleri
sürdürmesini/yapmasını engeller.
 İmmobilite devam ederse kas egzersizi
olmadığından kas kütlesi daha da azalır.
 İmmobilitede daima kas zayıflığı/güçsüzlüğü
meydana gelir.
 Uzamış immobilite kas atrofisine (kas
dokusunun kaybı) neden olur.
(Akman, A. 2013)

KAS-İSKELET SISTEMI
Kalsiyum metabolizmasının bozulması
 Eklem anormallikleri

İmmobilizasyon kemik resorbsiyonuna neden olur,
kemik dokusu daha az dens/yoğun olur ya da atrofiye
olur ve disuse (kullanmama) osteoporozu ile
sonuçlanır. Bu durumdaki birey patolojik kırıklar
yönünden risk altındadır.
(Akman, A. 2013)

KAS –İSKELET SISTEMI
Hasta bireyler ağrılı ekstremitelerini hareket ettiremezler
ve ağrıyı en aza indirecek pozisyonda tutarlar. Buda
kontraktürlerin oluşmasına neden olur.
 Yatak içi pozisyonun iyi olmaması, yatağın yumuşak
olması, pelvis fleksiyon kontraktürüne
 Dizlerin uzun süre fleksiyon pozisyonunda kalması diz
fleksiyon kontraktürüne neden olur.
(Akman, A. 2013)

KAS –İSKELET SISTEMI
Ayaklar uygun şekilde desteklenmezse “ayak
düşmesi” görülür (özellikle kas zayıflığı olan
hastalarda (bilinçsiz hastalar, MS, SVO)
(Akman, A. 2013)

AYAK DÜŞMESINI ÖNLEMEK IÇIN
KULLANILAN KORUYUCULAR
KAS –İSKELET SISTEMI
Hastaya bakım veren kişiler, kişiyi rahatsız
etmemek ve ağrıya neden olmamak için bireyin
pozisyonunu değiştirmekten ve egzersiz
yaptırmaktan kaçınırlar. Hasta ve yakınlarına
pozisyon değiştirme, egzersizin önemi
açıklanmalıdır.
 Egzersiz hastanın ihtiyacına göre belirlenir.
Egzersizler, aktif (bireyin kendisi tarafından
yapılan), pasif (başka birey tarafından yapılan)
ve yarı aktif (bireyin başka bir kişiden yardım
alarak) olabilir.
(Akman, A. 2013)

GENITOÜRINER SISTEM
Etkiler
 Üriner staz
 Renal Taşlar
 Üriner yol enfeksiyonları
(Akman, A. 2013)
GENITOÜRINER SISTEM
Üriner staz: İmmobil bireylerde, yerçekimi
böbreklerin ve mesanenin boşalmasında önemli
bir rol oynar.
 Birey yatakta kaldığında yerçekimi böbrek ve
mesanedeki idrarın boşaltılmasına engel olur.
İdrar tam olarak boşaltılamaz ve üriner staz
meydana gelir.
(Akman, A. 2013)
GENITOÜRINER SISTEM
Üriner retansiyon: İdrarın mesanede
birikmesidir.
 Mesane distansiyonu ve üriner inkontinans
meydana gelir. Mesane kaslarında tonüsün
azalması mesanenin tam olarak boşaltılmasını
baskılar. (Akman, A. 2013)

GENITOÜRINER SISTEM
Böbrek Taşları: Böbrek pelvisinde geçici olarak
kalan kalsiyum taşları üreterlere doğru geçerler.
 İmmobil hastalar hiperkalsemi nedeniyle
böbreklerde taş oluşumu için risk altındadır.
(Akman, A. 2013)

GENITOÜRINER SISTEM
Uriner enfeksiyon:
 Yetersiz/uygun olmayan perine bakımı, sıklıkla
kadınlarda, E. coli bakterisiyle üriner sistem
kontaminasyon riskini artırır.
 İmmobil hastada üriner sistem infeksiyonunun
diğer nedeni kateter kullanımıdır.
(Akman, A. 2013)
GASTROINTESTINAL SISTEM
Etkiler
Konstipasyon
 Fekal impakşın (Fecal Impaction) (Dışkının
sertleşerek bağırsakta uzun süre kalması.)

Konstipasyon: Peristaltizm ve kolon motilitesi
azaldığı için immobil bireylerde sık görülen bir
problemdir.
(Akman, A. 2013)

DERI
Etkiler
 Deri turgorunda azalma
 Deri bütünlüğünde bozulma/bası ülseri
 Uzamış immobilizasyon deri bütünlüğündeki
herhangi bir bozulmanın (bası yarasının)
iyileşmesini güçleştirir.
(Akman, A. 2013)
DERI

Deri turgorunda azalma: Uzamış
immobilitenin bir sonucu olarak deri atrofiye
olur.
Deri bütünlüğünde bozulma: İmmobilite
dolaşımı engeller ve belli bölgelere gerekli olan
besin kaynaklarının iletilmesi azalır. Bunun
sonucunda deri bütünlüğünde bozulma ve bası
ülserleri meydana gelir.
(Akman, A. 2013)



En geç 2 saatte bir kez hastanın pozisyonu
değiştirilerek bası altında kalan alanların
aralıklı olarak rahatlatılması sağlanmalıdır
(yüzüstü ve sırtüstü yatırmak, sırta ve kalçaya
konan desteklerle 30° yan yatırmak gibi).
Trokanterik bölgede aşırı basıya neden olan tam
yan yatırma önerilmez.
Zorunlu değilse yatakların baş tarafı 30°’den
fazla kaldırılmamalıdır, çünkü daha fazla eğimde
vücuda etki eden sürtünme kuvvetleri artar.
(Akman, A. 2013)



Yatağa bağımlı hastalarda yataklar,hava şilteleriyle veya
basınç giderici özel yataklarla basıncın tüm yüzeye eşit
dağılımı sağlanmalıdır.
Tekerlekli sandalyeye bağımlı hastalarda ishium, yatağa
bağımlı hastalarda da topuk, malleoller, dirsek gibi
potansiyel bası alanları hava, sıvı veya jel dolu
yastıkçıklarla desteklenmelidir. Bu sayede birim alana
düşen bası azaltılabilir.
İnkontinanslı hastaların düzenli temizliklerinin
yapılması ve altlarının ıslak kalmaması sağlanmalıdır.
(Akman, A. 2013)

PSIKOSOSYAL TEPKI
Etkiler
 Hastanın benlik saygısı azalır.
 Depresyon riski artar.
 Sosyal etkileşim azalır.
 Uyku düzeninde bozulma
(Bölükbaşı, N.)
İMMOBILIZASYON SONUCU OLUŞABILECEK
SORUNLAR

Ortostatik
hipotansiyon
– Erken mobilizasyon
– Yatak kenarında
oturtma
Akciğer sorunları
– Erken mobilizasyon
– Sık pozisyon
değişimi
– Solunum
egzersizleri
– Yeterli hidrasyon
– Postural drenaj ve
göğüs perküsyonu
(Bölükbaşı, N.)

İMMOBILIZASYON SONUCU OLUŞABILECEK
SORUNLAR
Delirium,depresyon
– Erken mobilizasyon
– İlaçlara dikkat !!
– Yakın ilişki, sosyal destek, bol uyaran, arkadaş
ziyareti
– Aktiviteye teşvik
– İşitme cihazı, gözlük…
(Bölükbaşı, N.)
İMMOBILIZASYON SONUCU OLUŞABILECEK
SORUNLAR

Kaslar
– Erken mobilizasyon
– EHA (eklem
hareket açıklığı)
egzersizleri
– İzometrik, izotonik,
ağırlıklı egzersizler
Eklemler
– Erken mobilizasyon
– Uygun yatak
pozisyonu
– Atelleme
– Aktif ve pasif EHA
(eklem hareket
açıklığı) egzersizleri
(Bölükbaşı, N.)

İMMOBILIZASYON SONUCU OLUŞABILECEK
SORUNLAR
Osteoporoz
– Erken mobilizasyon
– İzometrik, izotonik,
ağırlıklı egzersizler
– Kalsiyum ve D vit.
Desteği
(Bölükbaşı, N.)
İMMOBILIZASYON SONUCU OLUŞABILECEK
SORUNLAR

Konstipasyon
– Erken mobilizasyon
– Sürgü yerine komod
kullanımı
– Lifli diyet
– Yeterli sıvı
– İlaçlara dikkat!!
Üriner inkontinans
– Erken mobilizasyon
– Düzenli miksiyon
(idrar çıkışı)
– Komot kullanımı (
sandalye tuvalet)
– Uygun sıvı alımı
–Mental durum takibi
– Gerekirse aralıklı
kateterizasyon
(Bölükbaşı, N.)

İMMOBİLİTEDE HEMŞİRELİK
YÖNETİMİ
Değerlendirme
 Öykü alma
 Fizik muayene

Vücut mekaniği
 Eklemlerin görünüşü ve hareketi
 Hareket edebilme yeteneği ve sınırlılıklar
 Kas kütlesi ve sıkılığı
 Aktiviteye tolerans
 İmmobilite ile ilişkili komplikasyonlar
(Akman, A. 2013)

KAYNAKLAR
Sönmez, A. 2003. Türk Aile Hek Dergisi, 7(2): 5762.
 Akman, A. 2013. İmmobilite Ve İmmobil Bireyin
Bakımı.
 Türk dil kurumu, 2006.
 Bölükbaşı, N. Evde Bakım:Hastanın
Mobilizasyonu
 Bölükbaşı, N. İmmobilizasyon: Nedenleri Ve
Sonuçları
