Menkul k›ymet gelirlerinin beyan›nda özellik arz eden baz› konular

VERG‹DE
GÜNDEM
‹HSAN AKAR / ERNST&YOUNG fi‹RKET ORTA⁄I
‹hsan.akar@tr.ey.com www.vergidegundem.com
Menkul k›ymet gelirlerinin beyan›nda
özellik arz eden baz› konular
G
EL‹R vergisi mükellefleri, beyana tabi olan ticari kazançlar›n›, serbest meslek kazançlar›n›, kira gelirlerini ve menkul k›ymet gelirlerini Mart ay›n›n 15’ine kadar beyan edecekler. Bu haftaki yaz›m›zda, menkul k›ymet
kazançlar›n›n beyan›yla ilgili olarak, yat›r›mc›lar›n s›kça dile getirdikleri baz› sorularla ilgili aç›klamalar›m›za yer verece¤iz. Afla¤›da belirtilen konular›n baz›lar›na, önceki haftalarda bu köfledeki yaz›lar›m›zda de¤inilmiflti. Ancak, beyanname ay›n›n içinde bulunmam›z nedeniyle, özellik arz
eden baz› hususlar› yat›r›mc›lara an›msatmakta fayda görüyoruz.
1- Menkul k›ymet al›m sat›m zararlar›, beyan edilecek
faiz ve temettü gelirlerine mahsup edilebilir mi?
Gelir Vergisi Kanunu’nun de¤er art›fl kazançlar›nda,
kazanc›n hesaplanma yöntemini belirleyen mük. 82’nci
maddesinde, menkul k›ymet al›m sat›m zararlar›n›n kârlardan mahsubuna iliflkin bir düzenleme bulunmamaktad›r.
Maliye Bakanl›¤›’n›n 21.1.2003 tarihinde yapt›¤› bas›n
aç›klamas›nda, menkul k›ymet al›m sat›m ifllemlerinde, bir
ifllem nedeniyle do¤an zarar›n, di¤er ifllemler dolay›s›yla elde edilen kârdan mahsup edilmesinin mümkün olabilece¤i
ifade edilmifltir. Bu çerçevede, hisse senedi, devlet tahvili
gibi menkul k›ymet al›m sat›m ifllemlerinden do¤an zararlar›n, menkul k›ymetlerin sat›fl›ndan elde edilen kârlara
mahsubu mümkündür.
Ancak, yat›r›mc› y›l boyunca yapt›¤› menkul k›ymet
al›m sat›m ifllemleri sonucunda zarar etmiflse, bu zarar›n beyana tabi faiz, temettü, kira ve di¤er gelirlerinden mahsup
edilmesi Gelir Vergisi Kanunu’nun 88’inci maddesine göre
mümkün de¤ildir.
2- Üç aydan fazla elde tutulan hisse senetlerinin zarar lar› ve al›m sat›m komis yonlar› kazançtan indirilebilir mi?
Gelir Vergisi Kanunu’nun mük. 80’inci maddesine göre,
‹MKB’de ifllem gören hisse senetleri 3 aydan fazla elde tutulursa Gelir Vergisi’ne tabi de¤il. 232 numaral› Gelir Vergisi Genel Tebli¤i’ne göre, 3 aydan fazla elde tutulan hisse
senetlerinin sat›fl kazançlar› vergiye tabi olmad›¤› için, bu
hisse senetlerinin sat›fl zararlar›n›n da, al›m sat›m karlar›na
mahsubu mümkün bulunmuyor. 3 aydan fazla, portföyde
bulundurulan hisse senetlerinin al›m sat›m komisyonlar› ile
bu komisyonlar üzerinden hesaplanan BSMV’lerin de al›m
sat›m kazançlar›ndan indirilemeyece¤i görüflündeyiz.
3- Hisse senedi al›m›nda kullan›lan kredilerin faizleri
kazanç tan indirilebilir mi?
54
Gelir Vergisi Kanunu’nun mük. 80’inci maddesine göre, hisse senedi sat›fllar›nda, kazanç hesaplan›rken, hisse senedinin maliyet bedeli, elden ç›karma dolay›s›yla ödenen
giderler ve vergiler sat›fl bedelinden indirilebilecektir. Bunlar d›fl›nda herhangi bir giderin hisse senedi sat›fl kazançlar›ndan indirilmesi mümkün de¤ildir.
Bu nedenle, hisse senedi al›m›nda kullan›lan kredilerin
faizlerinin hisse senedi al›m sat›m kazanc›ndan indirilmesi
mümkün de¤ildir.
4- Hisse senetlerinde 3 ayl›k süre nas›l hesaplanacak?
Vergi Usul Kanunu’nun 18’inci maddesindeki belirlemeler çerçevesinde, 3 ayl›k istisna süresinin hesab›nda hisse senedinin sat›n alma tarihini takip eden 3’ncü aydaki ayn› gün esas al›nacakt›r. Örne¤in, 10 Haziran 2004’te sat›n
al›nan hisse senedi için, 3 ay›n sonu 10 Eylül 2004 tarihidir.
Söz konusu hisse senedi, 11 Eylül 2004’te sat›lm›flsa, 3 aydan fazla elde tutuldu¤u için sat›fl kazanc› Gelir Vergisi’ne
tabi olmayacakt›r. 3 ayl›k süre hesaplan›rken, menkul k›ymetin al›m tarihinin üzerine 90 gün say›larak bir hesaplama
yap›lmayacakt›r.
5- 30 Ocak 2004’te sat›n al›nan ve 3 fiubat 2004’te sa t›lan menkul k›ymetin maliyet bedeli endekslenebilir mi?
Gelir Vergisi Kanunu’nun mük. 81’inci maddesine göre, menkul k›ymet al›m sat›m kazançlar›nda, maliyet bedelinin menkul k›ymetin elden ç›kar›ld›¤› ay hariç olmak üzere D‹E’nin belirledi¤i TEFE endeksindeki art›fl oran›nda art›r›lmas› imkan› bulunmaktad›r. Dolay›s›yla, 30 Ocak’ta sat›n al›n›p 3 fiubat’ta sat›lan bir menkul k›ymetin maliyet bedelinin, Ocak/2004’ün TEFE art›fl oran›nda art›r›lmas›
mümkündür.
6- Endeksleme yap›lacak dönemde TEFE oran› eksi ç› karsa, menkul k›ymetin maliyet bedeli azalt›lmal› m›?
Yat›r›mc› bir hisse senedini ya da Devlet Tahvilini Haziran 2004’te 100 milyar TL’ye sat›n ald›¤›n› ve Temmuz/2004’te ayn› fiyattan satt›¤›n› ve Haziran/2004’te de
enflasyonun yüzde 1 oran›nda düfltü¤ünü varsayal›m.
Bu durumda, yat›r›mc›n›n herhangi bir kazanc› olmamas›na ra¤men, endeksleme yaparak maliyetinin yüzde 1
oran›nda düflürülerek 99 milyar TL esas al›nmas› ve 1 milyar TL kazançl› oldu¤unu mu kabul etmeliyiz?
Menkul k›ymet al›m sat›m kazançlar›nda maliyet bedelinin endeksleme uygulamas›na iliflkin olarak, G.V.K:’nun
mük. 81’nci maddesinde, maliyet bedelinin TEFE art›fl oran›nda art›r›lmas›ndan bahsedilmektedir.
Ekonomist
6 mart 2005
TEFE’nin azalmas› durumunda, menkul k›ymetin maliyetin azalt›laca¤›na dair mük. 81’inci madde de bir düzenleme bulunmamaktad›r. Bu nedenle endeksleme yap›lacak
dönemde TEFE’nin azalmas› halinde, maliyet bedelinin
azalt›lmas›na gerek olmad›¤›n›, menkul k›ymetin fiili maliyetinin (100 milyar TL) esas al›nmas› gerekti¤ini düflünüyoruz.
7- Döviz cinsinden Devlet Tahvilleri ve Eurobondlarda
sat›fl kazanc› nas›l hesaplanacak?
Yabanc› para cinsinden ihraç edilmifl Devlet Tahvilleri
ile Eurobondlar›n vadesinden önce sat›fl› halinde, al›fl tarihindeki TL cinsinden al›m bedeli, sat›fl tarihindeki TL cinsinden sat›fl bedelinden düflülerek kazanç hesaplanacakt›r.
Öte yandan TL cinsinden al›fl bedelinin, tahvilin elden ç›kar›ld›¤› ay hariç olmak üzere ayl›k TEFE art›fl› oran›nda endekslenmesi mümkündür. (Gelirler Genel Müdürlü¤ü’nün
18.10.2004 tarihli muktezas›.)
8- Yurt D›fl›ndaki Mevduat Hesaplar›ndan Elde Edilen
Faiz Gelirlerine Enflasyon ‹ndirimi Uygulan›r m›?
Yat›r›mc›lar›n yurtd›fl› bankalardaki mevduat hesapla-
6 mart 2005
r›ndan elde ettikleri faiz gelirlerinin tutar› 2004 y›l›nda 750
milyon TL (750 YTL) tutar›ndaki beyan s›n›r›n› afl›yorsa,
gelirin tamam›n›n beyan edilmesi gerekiyor.
Elde edilen mevduat faiz geliri döviz cinsinden ise enflasyon indirimi uygulanmas› mümkün de¤ildir. Yurt d›fl›ndaki TL cinsinden mevduat hesaplar›ndan elde edilen faiz
gelirlerinde enflasyon indirimi (2004 için yüzde 43,8) yap›ld›ktan sonra kalan k›s›m beyan edilecektir.
9- Ortak Hesaplardan Elde Edilen Gelirler Nas›l Beyan
Edilecek?
‹ki veya daha fazla kifli taraf›ndan ortak olarak aç›lan hesaplardan elde edilen menkul k›ymet gelirlerinde, her bir kiflinin pay›na düflen gelir tutar› hesaplanarak gelirin beyan
edilip edilmeyece¤ine karar verilecektir. Ortak hesaptaki pay
oran›n›n belli olmamas› durumunda, her bir orta¤›n hissesinin eflit oldu¤unun kabul edilmesi gerekti¤i görüflündeyiz.
Ortak hesaplarda, beyan s›n›r› (14.000 YTL), Devlet Tahvili
Hazine Bonosu gelirlerindeki istisna tutar› (156.505,290
YTL), al›m sat›m kazançlar›ndaki istisna tutar› (12.000
YTL), her bir kifli için ayr› ayr› dikkate al›nacakt›r.
Ekonomist
55