muhasebe finansman ihracat - Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü

T.C.
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI
MEGEP
(MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN
GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)
MUHASEBE FİNANSMAN
İHRACAT
ANKARA 2007
Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;

Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile
onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak
yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında
amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim
materyalleridir (Ders Notlarıdır).

Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye
rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve
geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında
uygulanmaya başlanmıştır.

Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği
kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması
önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.

Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik
kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler.

Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.

Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında
satılamaz.
İÇİNDEKİLER
AÇIKLAMALAR ...................................................................................................................iii
ÖĞRENME FAALİYETİ 1 ..................................................................................................... 3
1. İHRACAT ............................................................................................................................ 3
1.1. Kimler İhracat Yapabilir?.................................................................................. 4
1.2. İhracat Sözleşmesi............................................................................................. 6
1.2.1. Tarafların İsim ve Adresleri ....................................................................... 6
1.2.2. Malın Cinsi ve Özellikleri .......................................................................... 6
1.2.3. Malın Miktarı ............................................................................................. 6
1.2.4. Gözetim ...................................................................................................... 7
1.2.5. Malın Fiyatı ................................................................................................ 7
1.2.6. Malın Teslim Yeri ve Zamanı ................................................................... 7
1.2.7. Ödeme Şekli ............................................................................................... 7
1.2.8. Ödeme Yeri ve Zamanı .............................................................................. 8
1.2.9. Lisans ve İzinler ......................................................................................... 8
1.2.10. Ürünün Garantisi ...................................................................................... 8
1.2.11. Sigorta ...................................................................................................... 8
1.2.12. Mücbir Sebepler (Fors Majör).................................................................. 8
1.2.13. Teslimde Gecikme.................................................................................... 9
1.2.14. Uygulanacak Hukuk................................................................................. 9
1.2.15. Tarafların İmzası ...................................................................................... 9
UYGULAMA FAALİYETİ................................................................................... 11
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME......................................................................... 12
ÖĞRENME FAALİYETİ 2 ................................................................................................... 14
2. İHRACAT PROSEDÜRLERİ ........................................................................................... 14
2.1. İhracat Yapılacak Ülkeye Göre İşlemler ......................................................... 14
2.1.1. Avrupa Birliği’ne (AB) Üye Ülkelere Yapılacak İhracat ve Gümrük
Birliği ................................................................................................................. 15
2.1.2 Serbest Ticaret Anlaşmaları (STA) Kapsamında Yapılacak İhracat......... 19
2.1.3 Genel Preferanslar Sistemi (GSP) Kapsamında Türkiye’ye Taviz Tanıyan
Ülkelere İhracat .................................................................................................. 22
2.2. İhracat Şekline Göre İşlemler.......................................................................... 24
2.2.1. Kayda Bağlı İhracat.................................................................................. 24
2.2.2. Özelliği Olan İhracat ................................................................................ 27
2.3.Özelliği Olmayan İhracat ................................................................................. 35
2.4. İhraç Edilecek Ürüne Göre İşlemler................................................................ 35
2.4.1. İhracatı Ön İzne Bağlı Ürünler................................................................. 35
2.4.2. İhracatı Yasak Olan Mallar ...................................................................... 36
UYGULAMA FAALİYETİ................................................................................... 40
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME......................................................................... 42
ÖĞRENME FAALİYETİ 3 ................................................................................................... 45
3. İHRACATTA KDV İSTİSNASI ....................................................................................... 45
3.1. Mal İhracatı ..................................................................................................... 46
i
3.1.1. İhracat İstisnasının Beyanı ....................................................................... 46
3.1.2. İhracat İstisnasına İlişkin Özel Durumlar................................................. 47
3.2. HİZMET İHRACI ........................................................................................... 51
3.2.1.Yurt Dışından Sağlanan Hizmetler ........................................................... 52
3.2.2.Yurt Dışına Yapılan Hizmetler ................................................................. 54
3.3. İhraç Kaydıyla Yapılan Teslimler (Tecil Terkin Sistemi) .............................. 57
3.3.1. Uygulamanın Kapsamı............................................................................. 58
3.3.2. Tecil Terkin İşlemleri............................................................................... 59
3.3.3. Tecil –Terkin İşlemlerine İlişkin Bazı Hususlar ..................................... 60
3.3.4. İhraç Kaydıyla Yapılan Teslimlerde Tecil Terkin ve İade Edilecek
KDV’nin Hesaplanması ..................................................................................... 63
3.4 Bavul Ticareti .................................................................................................. 64
3.4.1. Bavul Ticaretinde KDV İstisnası ............................................................. 64
3.4.2. Bavul Ticareti Yoluyla İhracat Yapanlara Teslim Edilen Mallar İçin
Tecil-Terkin Uygulanması ................................................................................. 67
3.5. Dahilde İşleme Ve Geçici Kabul Rejimlerinde Tecil-Terkin Uygulaması ..... 67
3.5.1. Uygulamanın Kapsamı............................................................................. 68
3.5.2. Tecil-Terkin Kapsamındaki Teslimler İçin Yapılacak İşlemler............... 69
3.5.3. Satıcıların KDV Beyanı ........................................................................... 69
3.5.4. Terkin ve İade İşlemi................................................................................ 70
3.6. Yolcu Beraberinde Eşya İhracı ....................................................................... 71
3.6.1. İstisnadan Yararlanacak Alıcılar .............................................................. 71
3.6.2. İstisna Kapsamında İşlem Yapacak Satıcılar ........................................... 72
3.6.3. İstisna Kapsamına Giren İşlemler ............................................................ 72
3.6.4. Satıcılar Tarafından Yapılacak İşlemler................................................... 72
3.6.5. Alıcılar Tarafından Yapılacak İşlemler.................................................... 73
3.6.6 İadenin Yapılması .................................................................................... 73
3.6.7. Yetki Belgesinin Verilmesi ...................................................................... 74
3.6.8 Belge Düzeni ............................................................................................. 74
3.6.9. İadeden Sonra Yapılacak İşlemler........................................................... 75
3.6.10. Satıcının İstisna Kapsamındaki Satışlarla İlgili Ödevleri ...................... 75
3.7. İhracat İstisnasından Doğan KDV’nin İadesi.................................................. 75
3.7.1. İade İçin Aranılan Belgeler ...................................................................... 75
UYGULAMA FAALİYETİ................................................................................... 86
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME......................................................................... 87
MODÜL DEĞERLENDİRME .............................................................................................. 91
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 96
KAYNAKÇA ......................................................................................................................... 99
ii
AÇIKLAMALAR
AÇIKLAMALAR
KOD
ALAN
DAL/MESLEK
MODÜLÜN ADI
344MV0050
Muhasebe ve finansman
Dış ticaret ofis elemanı
İhracat
MODÜLÜN TANIMI
İhracat kavramı, ihracat prosedürleri ve ihracatta KDV
istisnasının öğretildiği öğrenme materyalidir.
SÜRE
ÖN KOŞUL
40/32
YETERLİK
İhracat yapmak.
MODÜLÜN AMACI
Genel Amaç
Bu modül ile, öğrenci, gerekli ortam sağlandığında, ihracat
sözleşmesi düzenleyebilecek, ihracat prosedürlerini takip
edebilecek ve KDV istisnası belgelerini ayırt edebilecektir.
Amaçlar
1.Öğrenci, ihracat sözleşmesini düzenleyebilecektir.
2.Öğrenci, ihracat prosedürlerini takip edebilecektir.
3.Öğrenci, KDV istisnası belgelerini düzenleyebilecektir.
Sınıf –atölye: Sine vizyon, perde, tahta, defter, kalem
EĞİTİM ÖĞRETİM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Bireysel öğrenme: İnternet, kütüphane, çevre, kitaplar
İşletme (sektör): Dış ticaret ile uğraşan tüm işletmeler
Her faaliyet sonrasında o faaliyetle ilgili değerlendirme
soruları ile kendi kendinizi değerlendireceksiniz.
ÖLÇME VE
DEĞERLENDİRME
Modül sonunda kazandığınız bilgi ve becerileri belirlemek
amacıyla öğretmeniniz tarafından hazırlanan ölçme
aracıyla değerlendirileceksiniz.
iii
iv
GİRİŞ
Sevgili Öğrenci,
İşletmelerin içinde bulundukları şartların ortaya çıkardığı pazar arayışı, yani
stokta kalan veya üretmek isteyip de üretemedikleri ürünlerin bir yerlere, ama nereye
olursa olsun satılması için yaşanan arayış, işletmeleri bilinmedik bir dünya olan
dışarıya, dış pazarlara yönlendirmekte ve ihracatı cazip hâle getirmektedir.
Hiç kimse ihracatçı olarak doğmadığı gibi her insan da ihracat yapamaz. İyi
bir ihracatçı olmanın kuralları var tabi ki. Her şeyden önce ihracat işinin ne olduğunu
tam olarak derinlemesine bilmek ve gerekli strateji, plan ve programları çok doğru
olarak yapmak gerekir.
İhracat ciddi bir organizasyon gerektirir. Meyveleri gerçekten çok güzel ve
lezzetlidir, ancak o ağacı dikmek hiç o kadar da kolay değildir. Ama lütfen gözünüz
korkmasın, uluslararası alanda rekabet edecek kalite ve fiyatta bir mal ya da hizmete
sahip iseniz, ihracat hakkında alacağınız basit bir eğitim ile iyi bir ihracatçı
olabilirsiniz.
Bu modül ile,
 İhracatın ne olduğunu, kimlerin ihracat yapabileceklerini,
 İhracatın yapılacağı ülkeye, ihraç edilecek ürüne ve ihraç şekline göre
prosedürlerin neler olduğunu (ihracat prosedürleri),
 İhracatta KDV istisnasının hangi durumlarda söz konusu olduğunu öğrenecek iyi
bir ihracatçı olma yolunda büyük bir engeli aşmış olacaksınız.
1
2
ÖĞRENME FAALİYETİ 1
ÖĞRENME FAALİYETİ 1
AMAÇ
Sevgili öğrenci, bu öğrenme faaliyeti sonunda, ihracat sözleşmesini
düzenleyebileceksiniz.
ARAŞTIRMA
Bu faaliyete başlamadan önce yapmanız gereken öncelikli araştırmalar
şunlardır:
 Dış Ticaret Müsteşarlığı, Gümrük Müsteşarlığı,
İhracatı Geliştirme Merkezi gibi dış ticarete yön veren
kurum ve kuruluşların web sayfalarını ve
kütüphanelerini ziyaret ederek, ihracat hakkında bilgi
edininiz.
 Çevrenizde ihracat yapan bir işletmeyi ziyaret ederek,
bir ihracat sözleşmesi inceleyiniz. İhracat için
nerelerden ne tür izinler alındığını ve hangi belgelerin düzenlendiğini
öğreniniz.
1. İHRACAT
İhracat en geniş anlamıyla, bir ülke sınırları içerisinde serbest dolaşımda
bulunan (bu ülkede yetişen, üretilen veya başka ülkelerden ithal edilmiş) malların ve
hizmetlerin başka ülkelere satılması/gönderilmesidir.
Dar anlamda ise, yabancılara ya da Türkiye dışında yerleşik Türklere yapılan
mal satışlarını ve söz konusu malların bu amaçla yurt dışına gönderilmesini ifade
eder.
Finansal durum, dil bilmeme, üretim yetersizliği,
pazarlama eksikliği vb. durumlar ihracat yapmak için birer engel
değildir. Eğer ihracatın ne olduğu ya da nasıl para kazandırdığı
konusunda bilginiz varsa, girişimci ruhunuz tıpkı ilk başladığınız
günkü gibi canlıysa, işinize profesyonel bir bakışınız varsa, bu
gibi durumlar çok kolayca aşılabilir.
3
İhracatı yapamamak gibi bir durum söz konusu değildir. İhracat, mevcut
yaptığınız ticaretin sadece bir başka türüdür. Yeter ki isteyin; ülkemizin sayılı
ihracatçıları arasına girmeniz hiç bir şekilde imkânsız değildir. İhracat yapmak için
kendi teknik bilginiz (mevzuat, yabancı dil gibi) yeterli olmasa bile,
 Ekonomik koşullarınız uygun ise kendi işletmeniz içerisinde bu konularda
deneyimli elemanlar çalıştırarak, bu işin organizasyonunu kurabilir,
 İhracatı Geliştirme Merkezi gibi ihracatçıya teknik konularda hizmet sunan
kurum ve kuruluşlar ile iletişime geçip, yardım alabilir,
 Dış ticaret konularında hizmet veren danışmanlık işletmelerini kullanarak bu
eksikleri ortadan kaldırabilirsiniz.
İhracat
yapmaya
başlamadan
önce
firmanızı
değerlendirmeli ve hedef pazar (ihracat yapmayı düşündüğünüz
ülkeler) hakkında gerekli bilgileri toplamalısınız. Böylece
ihracatı gerçekleştirdiğiniz hedef pazarlarda başarılı olma
şansınız yüksek olacaktır. İhracata başlamadan önce aşağıdaki
hususlara dikkat etmelisiniz:
 Öncelikle ihracat yapma amacınızı ve çalışanlarınızın ihracat konusundaki bilgi
ve deneyimlerini sorgulayın.
 Ardından firmanızın iç pazardaki performansını değerlendirin.
 İhracat yapacağınız dış pazarları belirleyin ve bu pazarlardaki özel durumları
araştırın.
 Ürününüzü gireceğiniz pazardaki tüketicilerin tercihlerine göre şekillendirin.
 Hedef pazarlardaki rakipleriniz hakkında ayrıntılı bir araştırma yapın.
 Firmanızı dış pazarlarda en iyi şekilde temsil edecek kişi veya kuruluşu seçin.
 Ürün ve hizmetlerinizi piyasaya tanıtacak pazarlama materyallerine karar verin.
 Son olarak da hedef pazarlardaki hizmet ve indirim koşullarını, ödeme ve kredi
vadelerini inceleyerek ürünün veya hizmetin fiyatını belirleyin.
1.1. Kimler İhracat Yapabilir?
İhracat yapabilmek için herhangi bir
belge
veya
izin
sertifikası
almak
gerekmemektedir. İhraç edeceği mala göre
ilgili ihracatçı birliğine üye olan, gerçek
4
usulde vergiye tabi (tek vergi numarası sahibi) gerçek ve tüzel kişi tacirler, Esnaf ve
Sanatkâr Odalarına kayıtlı olup üretim faaliyetiyle iştigal eden esnaf ve sanatkârlar
ile joint-venture
(2 ya da daha fazla tüzel kişinin bir araya gelerek, kararlaştırdıkları belirli bir yatırım
projesi için birlikte hareket etmek için oluşturdukları ortak işletme yapısına, joint
venture denir. Örneğin, 2 firmanın değişik hisse oranlarıyla, kendi ülkelerinde ya da
yabancı bir ülkede kurdukları "yeni bir firma" joint venture kapsamına girmektedir)
ve konsorsiyumlar (İki ya da daha fazla işletmenin belirli bir projenin uygulanması
konusunda yaptığı işbirliği) ihracatçı olabilirler.
Buna göre, İhracatçı Birliğine üye olmak isteyen tacirlerden, İhracatçı
Belgesi yerine, Ticaret Sicil Gazetesi ve Tek Vergi Numarası sahibi olduğunu tevsik
eden (belgeleyen, doğrulayan) belgeler istenilmektedir.
İhracatçı Birliğine üye olmak isteyen Esnaf ve sanatkârlardan ise, Tek
Vergi Numarası mükellefliği yanında, üretim faaliyetiyle iştigal ettiklerini Türkiye
Esnaf ve Sanatkârlar Konfederasyonu'ndan alacakları bir belge ile tevsik etmeleri
istenmektedir.
Joint-venture ve konsorsiyumlar ise, Tek Vergi Numarası mükellefliği
olduğunu tevsik eden belge ve durumlarını belirtir ortaklık sözleşmesini İhracatçı
Birliğine tevdi (verme) ederek üye olacaklardır.
İhracatçıların, yukarıdaki şartlar dışında, gerçekleştirecekleri ihracat sırasında
ihtiyaç duyacakları bazı belgelerin temini için başvuracakları ticaret ve sanayi
odalarına veya esnaf ve sanatkâr odalarına üye olmaları gerekmektedir.
Bilindiği üzere, gerçek veya tüzel kişi ve tacirler ana
sözleşmelerinde yer alan faaliyet konuları dışında hiçbir faaliyet ile
uğraşamazlar. Dolayısıyla ihracat yapacak işletmelerin ana
sözleşmelerinde ihraç edecekleri malları, ihraç edilebileceklerine
dair bir hükmün yer alması gerekir. Örneğin yaş meyve ihracı
yapacak bir işletmenin ana sözleşmesinde “Yaş meyve alım satım
ihracat ve sanayi” şeklinde bir ifadenin yer alması gerekir. Aksi
takdirde bu işletme yaş meyve ihracı yapamayacaktır.
Ana sözleşmesinde böyle bir hüküm bulunmayan işletmeler ana
sözleşmelerinde değişikliğe gidip, bu ifadeyi ana sözleşmelerine ekletmeleri
durumunda ihracat yapabileceklerdir.
5
1.2. İhracat Sözleşmesi
Dış ticaret işlemleri alıcı ve satıcının sözleşme yapması ile başlar. Yaygın
olarak benimsenen ticaret prensiplerine göre bir tarafın ileri sürdüğü şartları karşı
tarafın yazılı olarak kabul etmesi hâlinde geçerli bir sözleşme yapılmış olur.
Sözleşmede, tarafların yükümlülükleri ve haklarının
kesin bir biçimde şarta bağlanması gerekir. Malların bir yerden
başka bir yere taşınmasında hangi tarafın ne yükümlülüğü
olduğu, yükümlülükler yerine getirilmediği takdirde risklerin
nasıl bölüşüleceği, taşıma sırasında malların kaybolması ve
hasar görmesi hâlinde riskin hangi tarafa ait olacağı hususları
sözleşmede açık olarak yer almalıdır.
Alım-satım konusu sözleşmelerin yazılı olarak yapılması gerekir. Yazılı
sözleşmeler, tarafları bağlamalarının yanı sıra, herhangi bir anlaşmazlık durumunda
da ispat evrakı özelliği taşımaktadırlar. Sözlü anlaşmaların ise bağlayıcılığı yoktur.
Uygulamada, sözleşmelerin belli şekli olmayıp, firmalar çoğunlukla kendi
hazırladıkları matbu formları kullanmaktadırlar. Bunun yanında bazı firmalarda fiyat
tekliflerini proforma fatura aracılığıyla sunmakta, bu proforma faturaya istinaden
yapılan sipariş ile de sözleşme doğmuş olmaktadır.
Sözleşme hangi şekilde yapılırsa yapılsın, sözleşme metni, net ve detaylı
olmalı ve her iki tarafça da istenen hususları kapsamalıdır. Bir ihracat sözleşmesinde
aşağıdaki hususların mutlaka taraflarca karara bağlanması gerekir.
1.2.1. Tarafların İsim ve Adresleri
Sözleşmenin tarafları ve adresleri sözleşmede açıkça belirtilmelidir.
1.2.2. Malın Cinsi ve Özellikleri
İhracat sözleşmesi, ürünün adını, varsa teknik isimlerini,
ürünün boyutlarını, uygulanması gereken ulusal ve uluslararası
standartları, alıcının talep ettiği özel koşulları ve numunelere ilişkin
düzenlemeleri içermelidir.
1.2.3. Malın Miktarı
Sözleşmede alım-satım konusu malın miktarının belirtilmesi zorunludur.
Alım-satımlarda malların miktarının; adet, kilogram, ton, metrekare, litre, vb. ölçü
birimleri ile net olarak sözleşmede yer alması şarttır.
6
1.2.4. Gözetim
Bazı ürünlerin nakliye öncesinde belirli gözetim şirketleri,
tarafından denetlenmesi söz konusu olabilir. Alıcının böyle bir
denetim istemesi durumunda incelemenin nasıl yapılacağı, hangi
hususları içereceği ve hangi kurum tarafından gerçekleştirileceği
sözleşmede açıkça belirtmelidir.
1.2.5. Malın Fiyatı
İhracata konu olan malların fiyatları, yazıyla ve rakamla
yazılmalıdır. Ayrıca fiyatların para birimi de belirtilmelidir.
Sözleşmede malların fiyatları yanında sözleşmenin toplam değeri
de belirtilmelidir.
1.2.6. Malın Teslim Yeri ve Zamanı
Sözleşmede, sipariş konusu malın teslim yerinin belirtilmesi esastır. Malın
teslim yeri sözleşmelerde açıkça yazılmak yerine İncoterms’lerden (Uluslararası
ticaret örgütü ICC’nin uluslararası ticaret hareketlerinde anlaşmazlıkları,
uyuşmazlıkları ve hukuksal ihtilafları ortadan kaldırmak amacıyla alım-satımlara
getirdiği ve uyulması zorunlu kurallar) uygun olanı yazılır.
Böylelikle malın ihracı ve ithali ile ilgili masraflardan
hangilerinin alıcı, hangilerinin ise satıcı tarafından karşılanacağı
belirlenmiş olur. Örneğin, sözleşmede teslim yeri olarak FCA,
Ankara şeklinde bir ibare yer alıyorsa bu durumda satıcının malı
Ankara'da,
belirlenen bir noktada nakliye aracına (örneğin;
kamyona) yüklediği ana kadar yapılan masraf ve rizikolar satıcıya ait
olacaktır.
Öte yandan, sözleşmede, malın teslim zamanı (veya zamanları) özellikle
belirtilmelidir. Satıcı, belirlenen zamanda alıcıya malı teslim etmelidir.
1.2.7. Ödeme Şekli
Satıcı, alıcı ile yaptığı sözleşmeye istinaden belli bir
miktar ve kalitedeki malı alıcıya sevk ederken alıcı da bu malın
bedelini ödeme yükümlülüğü altına girmektedir. Bu nedenle, mal
bedelinin satıcıya, alıcı tarafından ne şekilde ödeneceği
sözleşmede belirtilmelidir.
7
1.2.8. Ödeme Yeri ve Zamanı
Sözleşme konusu malın bedelinin ödenme yeri ve zamanı
sözleşmede ödeme şeklinin saptanmasıyla kesinlik kazanır.
Örneğin, peşin ödemede; satıcı malı sevk etmeden mal bedelini
alabileceği gibi mal mukabili ödemede satıcı malları sevk etmekte,
alıcı malları gümrükten çekip sattıktan sonra mal bedelini satıcıya transfer
etmektedir.
1.2.9. Lisans ve İzinler
Sözleşmenin tarafları, ihracat işleminin herhangi bir ihracat veya ithalat
lisansının alınmasını gerektirip gerektirmediğini; lisansların alınmasından
kaynaklanan masrafların kim tarafından karşılanacağı açıklığa kavuşturulup,
sözleşmede belirtilmelidir.
1.2.10. Ürünün Garantisi
İhraç edilecek ürünün garantisinin hangi koşullarda geçerli olacağı ve garanti
süresi sözleşmede belirtilmelidir.
1.2.11. Sigorta
Sözleşmede nakliye sırasında meydana gelecek kayıp ve hasarlara karşı
sigorta yaptırılacak ise bu sigortanın kim tarafından yapılacağı ve kapsamı
belirtilmelidir.
1.2.12. Mücbir Sebepler (Fors Majör)
Uluslararası ticarette öyle durumlar vardır ki bu
durumların ortaya çıkmasından kaynaklanan nedenlerden
dolayı taraflar sözleşme hükümlerini yerine getiremezlerse de
sorumlu sayılmazlar. İşte bu durumlara mücbir sebepler (fors
majör) denir. Örneğin, doğal afetler, savaş, ülkeler arası
siyasal gerginlik gibi nedenler fors majör (mücbir sebepler) arasında yer alır.
Sözleşmede mücbir sebepler olarak belirtilecek bu durumlardan herhangi
birinin ortaya çıkması sonucu, tarafların sorumluluklarını yerine getirmemesi ilgili
tarafı sözleşme şartlarını yerine getirmemiş durumuna düşürmeyecektir.
8
1.2.13. Teslimde Gecikme
Sözleşmede fors majör dışındaki nedenlerle teslimatın gecikmesinden
kaynaklanacak zararın nasıl tazmin edileceği belirtilmelidir.
1.2.14. Uygulanacak Hukuk
Taraflardan
birinin
sözleşmeden
kaynaklanan
yükümlülüklerini yerine getirmemesi durumunda hangi ülke
hukuk kurallarının geçerli olacağı sözleşmede belirtilmelidir.
Taraflar isterlerse mahkeme yerine anlaşmazlık durumunda ICC nin veya
başka bir kişi ya da kurumun tahkimine başvurmayı da kararlaştırabilirler. Tahkime
gitme durumunda, anlaşmazlığın çözüme kavuşturulması daha az bir zaman
alacaktır. Sözleşmede tahkime gidebileceğine ilişkin bir madde olmasa dahi taraflar,
uyuşmazlık hâlinde aralarında yapacakları bir sözleşme ile tahkime gidebilirler.
1.2.15. Tarafların İmzası
Sözleşme taraflarca imzalanmalı, böylelikle tarafların sözleşmenin terim ve
koşulları üzerinde anlaştıkları belgelenmelidir.
9
SATIŞ SÖZLEŞMESİ ÖRNEĞİ
(SELLING AGREEMENT)
No. (Sözleşme No)
:
Date (Sözleşme Tarihi)
:
Seller (Satıcı)
:
Manufacturer (İmalatçı) :
Buyer (Alıcı)
:
Açık Ticaret Unvanı-Açık Adresi
Açık Ticaret Unvanı-Açık Adresi
Açık Ticaret Unvanı-Açık Adresi
Description (Mal tanımı) :
Price (Fiyat)
:
Quantity (Miktar)
:
Total
:
Total (FOB)
:
Shipment (Sevkıyat)
:
Payment (Ödeme)
Banks
Validity of This
Agreement
Special Conditions
Toplam
Toplam FOB
(By Ship / Truck / Airplane / as Orders.. gibi)
Cash Against Goods/Documents –sight / peşin veya
deferred / vadeli olduğu belirtilecek, vadeli ise
vade sevkiyattan sonra 60, 90...180 gün gibi ayrıca
belirtilecek.)
: (Not : Peşin işlemlerde firmalar 180 güne kadar
vadeli bono düzenleyebilirken, vadeli işlemlerde
vade yapısına uygun ancak 180 günü aşmayan
vadeli bono düzenlerler.)
Vesaikin ibraz edileceği alıcının bankası, ticaret
: unvanı, adresi
Geçerlilik Süresi (Five months, six months..vb.
: gibi)
:
Varsa özel koşullar
Şekil 1. 1: İhracat sözleşmesi örneği
10
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ
İşlem Basamakları
Öneriler
 Kimlerin ihracatçı olacağını İnternetten
 İhracatçı olma şartlarını belirleyiniz. araştırabilirsiniz.

 Sözleşmeye imza koyacak, firmaları ve
yetkilileri sınıf arkadaşlarınızın isimlerini
kullanarak yazabilirsiniz.
Sözleşmeye tarafları yazınız.
 İhraç malı ile ilgili, miktar, fiyat,
sigorta, garanti, gözetim bilgilerini nasıl
 Sözleşmeye mal veya hizmet bilgilerini
yazacağınızı internetten örnek sözleşmeye
yazınız.
bakarak yazabilirsiniz.




 Teslim şekli olarak İncotermslerden
uygun olanını yazabilirsiniz.
 Teslim
zamanını
açık
olarak
yazabilirsiniz.
Teslim şekli ve zamanını yazınız.
 Ödemenin hangi şekilde yapılacağını
ve ödeme zamanını açık olarak, kendiniz
belirleyip yazabilirsiniz.
Ödeme şekli ve zamanını yazınız.
 Uyuşmazlıkların tahkim yolu ile
çözülmesi taraftarı iseniz tahkim kurallarını
nasıl yazıldığını araştırarak yazabilirsiniz.
İlgili tahkim kurallarını yazınız.
 Sözleşme taraflarını arkadaşlarınızdan
belirleyerek, arkadaşlarınız yetkili imiş gibi
imzalatabilirsiniz.
Sözleşmeyi taraflara imzalatınız.
 Sözleşmenin birer nüshasını taraflara
teslim ediniz.
11
 Sözleşmeyi iki adet düzenleyerek,
sözleme yapan taraflara birer nüsha teslim
edebilirsiniz.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Bu faaliyette kazanmış olduğunuz bilgileri aşağıda verilen soruları cevaplandırarak
değerlendiriniz.
ÖLÇME DEĞERLENDİRME SORULARI
1. Bir ülke sınırları içerisinde serbest dolaşımda bulunan malların ve hizmetlerin
başka ülkelere satılması/gönderilmesine ………….. denir.
2. Hangisi ihracata başlamadan önce dikkat edilmesi gereken hususlar arasındadır?
A) İhracat yapma amacı ve çalışanları ihracat konusundaki bilgi ve deneyimleri
sorgulanmalıdır.
B) İhracat yapılacak dış pazarlar belirlenmeli ve bu pazarlardaki özel durumlar
araştırılmalı.
C) Hedef pazardaki rakipler hakkında ayrıntılı araştırma yapılmalı.
D) Hepsi
3. Aşağıdakilerden hangisi ihracat yapmak için gerekli şartlardan değildir?
A) İhraç edeceği mala göre ilgili ihracatçı birliğine üye olmak
B) Sermayesi 1.000.000 YTL’ den az olmamak
C) İhracat yapacak kişi tacir ise ticaret ve sanayi odasına kayıtlı olmak
D)Joint-venture ve konsorsiyumların tek vergi numarası mükellefi olduğunu gösteren
ortaklık sözleşmesini ihracatçı birliğine vermeleri
4. İhracat sözleşmesi ile ilgili söylenenlerden hangisi yanlıştır?
A) Firmalar genellikle hazır formları ihracat sözleşmesi olarak kullanmaktadırlar.
B) İhracat sözleşmesi, taraflarca belirtilen hususları açık olarak içermelidir.
C) Mutlaka yazılı olmalıdır.
D) Sözleşme imza yetkisi olanlarca imzalanmalıdır.
5. Aşağıdakilerden hangisi ihracat sözleşmesinde bulunması gereken hususlar
arasında yer almaz?
A) İhracat yapılacak firmanın mali durumuna ilişkin bilgiler
B) Malın cinsi ve özellikleri
C) Malın teslim yeri ve zamanı
D) Uygulanacak hukuk
12
6. Aşağıdakilerden hangisi ihracat sözleşmesinde bulunması gereken hususlar
arasında yer almaz?
A) Ürünün garantisi
B) sigorta
C) Nakliyecinin adı
D) Lisans ve izinler
7. İhracat sözleşmesinde malın cinsi ve özellikleri ile ilgili hangisi belirtilmek
gerekmez?
A) Ürünün adı
B) Uluslararası standartları
C) Ürünün boyutları D) Üretici firma
8. İhracata konu olan malların fiyatları ihracat sözleşmesine ……….. ve ……….
yazılmalıdır.
9. İhracat sözleşmelerinde malın teslim yeri açıkça yazılmak yerine…………………
uygun olanı yazılır.
10. Sözleşmede ödeme şeklinin belirtilmesinin temel amacı nedir?
A) Ödeme yeri ve zamanı, ödeme şeklinin saptanmasıyla kesinlik kazanır.
B) Ödeme şekli belirtilmemiş sözleşme hükümsüz sayılır.
C) İhracatçı firmanın ödeme dengesini oluşturmasına yardımcı olmak için ödeme
şekli belirtilir.
D) İhracatları ödeme şekline göre ayırtmak için gereklidir.
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Cevaplarınız doğru ise diğer öğrenme
faaliyetine geçiniz.
13
ÖĞRENME FAALİYETİ 2
ÖĞRENME FAALİYETİ 2
AMAÇ
Sevgili öğrenci, bu öğrenme faaliyeti ile ihracat prosedürlerini takip
edebileceksiniz.
ARAŞTIRMA
Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır:
 Dış Ticaret Müsteşarlığı, Gümrük Müsteşarlığı, İhracatı
Geliştirme Merkezi gibi dış ticarete yön veren kurum ve
kuruluşların web sayfalarını ve kütüphanelerini ziyaret ederek,
ihracat prosedürleri hakkında bilgi edininiz.
 Çevrenizde ihracat yapan bir işletmeyi ziyaret ederek, ihracat
aşamasında hangi izinleri aldıklarını ve hangi belgeleri
düzenlediklerini öğreniniz.
2. İHRACAT PROSEDÜRLERİ
İhracat ile ilgili yapılması gereken işlemler ve düzenlenmesi gereken
belgeler,
İhracat yapılacak ülkeye,
İhracat şekline,
İhraç edilecek ürüne göre değişmektedir.
İhracat gerçekleştirilmeden önce yukarıda saydığımız üç durumun da
gözden geçirilerek ihracatın gerçekleştirilmesi için izlenmesi gerekli prosedürler
belirlenmeli ve aşama aşama izlenmelidir.
2.1. İhracat Yapılacak Ülkeye Göre İşlemler
 Avrupa Birliği’ne (AB) üye ülkelere yapılacak ihracatta,
 EFTA ülkelerine (İsviçre, Norveç, İzlanda, Lihtenştayn )
ve Serbest Ticaret Anlaşmaları
(STA) kapsamında
yapılacak ihracatta,
 Genel Preferanslar Sistemi (GSP) kapsamında Türkiye’ye
14
tavizli gümrük oranları uygulayan ülkelere yapılacak ihracatta,
 BM (Birleşmiş Milletler) kararlarına göre ambargo
uygulanan ülkelere ihracatta,
 Tek Taraflı olarak ambargo uygulanan ülkelere
(Ermenistan, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi) yapılacak ihracatta,
 Türk ihraç ürünlerine kota uygulayan ülkelere yapılacak ihracatta,
 Ülkemizde kredi karşılığı kurulan tesislerin bedelinin malla geri ödenmesine
ilişkin aramızda “özel hesap” bulunan ülkelere yapılacak ihracatta,
 İki ve çok taraflı kredi anlaşmalarımızın bulunduğu ülkelere bu kapsamda
yapılacak ihracatta,
 Sınır ticaret merkezleri kapsamında yapılacak ihracatta düzenlenmesi gereken
belgeler, müracaat edilecek kurum ve kuruluşlar ile işlemlerde izlenmesi
gereken prosedürler değişmektedir.
2.1.1. Avrupa Birliği’ne (AB) Üye Ülkelere Yapılacak İhracat ve Gümrük Birliği
Gümrük Birliği, en genel ifadeyle Türkiye ile AB arasındaki
ticarette mevcut gümrük vergileri, eş etkili vergiler ve miktar
kısıtlamalarıyla, her türlü eş etkili tedbirin kaldırıldığı; Ayrıca, birlik
dışında kalan üçüncü ülkelere yönelik ortak gümrük tarifesinin
uygulandığı
bir
ekonomik
bütünleşme
çeşidi
olarak
tanımlanmaktadır. Gümrük Birliği ile Sanayi ürünlerinin taraflar
arasında (Türkiye ile AB üyesi ülkeler arasında) serbest dolaşımı
öngörülmektedir.
 AB kaynaklı sanayi ürünlerinin ithalatında uygulanan Gümrük Vergileri, eş etkili
vergiler ve Toplu Konut Fonu kaldırılmıştır.
 Üçüncü ülkelerden sanayi ürünleri ithalatında topluluk tarafından Ortak Gümrük
Tarifesi (OGT) uygulanmaktadır.
 İşlenmiş tarım ürünleri de Gümrük Birliği kapsamında yer almaktadır.
Söz konusu ürünlerin ithalatında, topluluk sistemi ile uyumlu olarak
oluşturulan yeni mevzuat çerçevesinde, gümrük vergisi ve toplu konut fonu (tarım
payı) bütün ülkeler kaynaklı ürünler için uygulanırken, gümrük vergisi oranı (sanayi
payı) sadece üçüncü ülkeler menşeli ürünlerde uygulanmaktadır.
Tarım ürünlerinin serbest dolaşımının sağlanması, Türkiye’nin, topluluğun
ortak tarım politikasına uyumu ertesinde mümkün olabilecektir. Avrupa Birliği’ne
yönelik tarım ürünleri ihracatında EUR.1 belgesi düzenlenmektedir.
15
Türkiye ile AB arasındaki ticarette, malların karşılıklı olarak tanınan
tavizlerden yararlanmaları A.TR Dolaşım Belgesi düzenlenmesine bağlıdır. A.TR
Dolaşım Belgesi, yalnızca Türkiye’den AB’ye veya AB’den Türkiye’ye doğrudan
nakledilen eşya için düzenlenen ve Türkiye ya da AB’de serbest dolaşımda bulunan
eşyanın Türkiye-AB Gümrük Birliği çerçevesinde tercihli rejimden
yararlanabilmesini sağlamak üzere, odalar tarafından düzenlenip gümrük idarelerince
vize edilen bir belgedir.
ATR Dolaşım Belgesi, eşyanın Gümrük Birliği, gümrük bölgesinde serbest
dolaşımda olduğunu belgelemekle birlikte, menşeini ispat edici değildir. Çıkış
gümrüğünde vize ettirildiği tarihten itibaren 90 gün içinde varış gümrüğüne ibraz
edildiğinde ithalatçı ülke gümrüklerinde vergi indirim hakkı sağlayan belgedir.
Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu (AKÇT) ürünlerinde, Türkiye ile
topluluk arasında parafe edilen serbest ticaret anlaşması kapsamı ürünlerin
ticaretinde EUR.1 belgesi düzenlenecektir.
16
Resim 2.1: A.TR. dolaşım belgesi ön yüz
17
Resim 2.2: A.TR. dolaşım belgesi arka yüz
18
2.1.2 Serbest Ticaret Anlaşmaları (STA) Kapsamında Yapılacak İhracat
Serbest ticaret anlaşmaları, karşılıklı ticaretin gelişmesi ve buna bağlı
olarak taraflar arasında adil bir rekabet şartlarının meydana getirilmesi, ikili
ilişkilerin daha iyi düzeylere çıkarılması, karşılıklı ekonomik çıkarların kollanması
ve yerel ya da küresel anlamda ekonomik faaliyetlerin sistematik olarak
düzenlenmesini sağlamak amacıyla yapılır.
Resim 2.3: Serbest ticaret anlaşmaları ticaretin karşılıklı gelişmesini sağlar
Serbest Ticaret Anlaşmalarının amaçlarını şu şekilde sıralayabiliriz:
 AB’nin ortak ticaret politikasına uyum,
 İhracatın ülke ve madde bazında çeşitlendirilmesi,
 Anlaşma imzalanan ülke pazarında diğer tercihli ülkeler ile eşit koşullara sahip
olunması,
 Girdi maliyetlerinin düşmesinin ortaya çıkaracağı rekabet avantajı,
 Avrupa menşe kümülasyonuna dâhil olmak ve bu kapsamda ortaya çıkacak yeni
ticaret imkânlarından yararlanmak.
Serbest ticaret anlaşmaları gereğince, ihracat konusu olan ürünlerin menşe
statülerinin onaylanması EUR 1 Dolaşım Sertifikası ile sağlanmaktadır.
EUR.1 Dolaşım Sertifikası EFTA (İsviçre, Norveç, İzlanda, Lihtenştayn )
ülkeleri, Türkiye ile Serbest Ticaret Anlaşması imzalamış olan diğer ülkeler ile
ticarette ve Türkiye’nin Avrupa Birliği ile demir çelik ürünlerinde imzaladığı
anlaşma kapsamı ürünlerin ticaretinde düzenlenen belgedir.
EUR.1 Dolaşım Sertifikası, içeriği
eşyanın anlaşma kuralları çerçevesinde menşeli
olduğunu gösteren, ihracatçı tarafından doldurulduktan sonra
Ticaret/ Sanayi Odaları tarafından gerekli kontroller yapılarak
tespit edilen ve gümrük idaresince vize edilmesini müteakip geçerli olan menşe ispat
belgesi olup aramızda tercihli ticaret anlaşması olan ülkelerle yapılan ticarette
indirimli tarifeden yararlanmayı sağlar.
19
EUR-1 DOLAŞIM BELGESİ
Resim 2.4: EUR-1 dolaşım belgesi ön yüz
20
Resim 2.5: EUR-1 Dolaşım belgesi arka yüz
21
2.1.3 Genel Preferanslar Sistemi (GSP) Kapsamında Türkiye’ye Taviz Tanıyan
Ülkelere İhracat
Genişletilmiş Preferanslar Sistemi, gelişmekte olan ülkelerin bazı ihraç
mallarına gelişmiş ülkeler tarafından karşılıksız ve ayırım gözetmeksizin imtiyaz
(ayrıcalık) tanınmasına olanak sağlayan bir düzenlemedir.
Tavizlerden yararlanılması için ihracatın ilgili ülkelerden birine yapılması
ve ürünün o ülkenin taviz tanıdığı GSP listesinde yer alması gerekmektedir.
Genel Preferanslar Sisteminin sağladığı tavizli gümrük oranlarından
yararlanılması için preferans tanıyan ülkelere yapılacak ihracatta, FORM A adı
altında Özel Menşe Şahadetnamesi düzenlenir. Bu belge, Rusya, Japonya, Kanada,
Avustralya, Yeni Zelanda, Ukrayna, Kazakistan, Gürcistan, Özbekistan ve A. B. D.
gibi ülkeler için düzenlenmektedir.
Belgenin tanımında aranacak en önemli konu menşe kriteridir. Dört nüsha
olarak eksiksiz ve usulüne uygun olarak doldurulan özel menşe şahadetnameleri
odalarca beyan tasdiki işlemine tabi olmaktadır. Odalarca düzenlenmesinden sonra
bir yazı ekinde Dış Ticaret Müsteşarlığı’na ve Bölge Müdürlüğüne gönderilmektedir.
Buralardan da alınan onaydan sonra iki örneği ihracatçıya geri verilmektedir.
Rusya Federasyonuna GSP kapsamında yapılan ihracatta
menşe şahadetnamesinin DTM (Dış Ticaret Müsteşarlığı) Anlaşmalar
Genel Müdürlüğü tarafından 23 numaralı kaşe ile onaylanması
gerekmektedir. Avustralya ve Yeni Zelanda için resmi tasdik
gerekmemektedir.
ABD’ye yapılacak ihracatta GSP’den yararlanabilmek için aşağıdaki
koşullar yerine getirilmelidir.
 İhraç edilecek ürünün Gümrük İstatistik Tarife Pozisyon (GTİP) numarasının ilk
sekiz rakamının GSP listesinde yer alması gerekmektedir.
 ABD’li ithalatçı ilgili ürünü sizden ithal ettiği takdirde gümrük vergisi
ödemeyeceğini bilmelidir.
 Ürünün değerinin en az %35’i Türkiye kaynaklarınca üretilmiş olmalıdır.
 GSP listesinde olan ürününün Rekabet İhtiyacı Limitine (Rekabet İhtiyacı Limiti
bir tavanı ifade etmektedir. Söz konusu limitin geçilmesi hâlinde herhangi bir
ülke üründe otomatik olarak GSP uygulamasını kaybedebilmektedir) maruz kalıp
kalmadığı kontrol edilmelidir.
22
 İhraç işlemleri sırasında GSP listesinde yer alan ürünün GTİP numarasının önüne
“A” işaretinin konulması gerekmektedir.
 İhracat ürünü ABD’ye doğrudan sevk edilmelidir.
 Belgelerde nihai varış noktası olarak ABD gösterilmelidir.
Resim 2.6: Menşe Şahadetnamesi Form A örneği
23
2.2. İhracat Şekline Göre İşlemler
Türkiye'nin İhracat Rejimi Kararı ve buna bağlı diğer mevzuatlarda ihracat
üç grup altında ele alınır:
 Kayda bağlı ihracat
 Özelliği olan ihracat
 Özelliği olmayan ihracat
İhracat ya da ihracat için üretim yapan firmalar yapacakları ihracatın bu
gruplardan hangisinde yer aldığını bilmeleri gerekir. Yapılacak bir ihracatın bu
gruplardan hangisinde yer alacağı ise aşağıdaki hususlardan biri ya da birkaçı
tarafından belirlenir:
 İhraç edilecek malın cinsi,
 İhracatın yapılacağı ülke,
 Kararlaştırılan ödeme şekli,
 Kararlaştırılan ticaret şekli.
2.2.1. Kayda Bağlı İhracat
Bazı malların ihracatındaki gelişmelerin hükümet
makamları (Dış Ticaret Müsteşarlığı) tarafından yakından takip
edilmesi gerekir. Bunun nedenlerini şöyle sıralayabiliriz:
 Takip konusu malların ticaret politikaları açısından taşıdığı stratejik önem,
 Uluslararası anlaşmalar dolayısıyla Türkiye'nin yükümlülüklerini ne ölçüde
yerine getirdiğini takip etmek,
 Türk firmalarının ticari menfaatlerini daha etkin koruyabilmek.
Kayda Bağlı İhracat Listesi kapsamında yer alan malların ihracatında
ihracatçılar, gümrük beyannamesi ile birlikte kayıt için ilgili ihracatçı birliklerine
müracaat etmektedir.
Birlikler onayladıkları gümrük beyannamelerine kayıt meşruhatı düşerek,
gümrük idarelerine tevdi edilmek üzere ihracatçıya vermektedir.
24
İhracatçılar, birliklerce kayıt meşruhatı düşülerek onaylanmış gümrük
beyannamesi ile birlikte 90 gün içinde ihracatın yapılacağı gümrük idaresine
müracaat etmelidirler.
Ancak, ülkemiz ihraç ürünlerine miktar kısıtlaması uygulayan ülkelere
yapılan, kısıtlama kapsamındaki maddelerin ihracına ait kayıtların süresi Müsteşarlık
(DTM) tarafından belirlenmektedir.
İhracat Resmi Kararı'na göre aşağıdaki ihracatlar kayda tabidir:
İhracatında DFİF (Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu) kesilen mallar:
Fındık ve ham deri ihracatında, bu ürünlerin işlendikten sonra
ihracını teşvik etmek veya işlenmemiş hâlde düşük bir katma değerle
ihraç edilmesini önlemek amacıyla ihracat miktarları üzerinden
belirli bir fon alınıyor. Bu ürünleri ihraç eden firmalar, gerekli fon
miktarını DFİF hesabına yatırmak zorundadır.
İhracatında DFİF’ ten prim ödemesi yapılan mallar: Zaman zaman bazı
tarım ürünlerinin ihracatı için DFİF kaynağından teşvik veriliyor. Bu teşviklerin
yürürlükte olduğu dönemlerde, desteklenen ürünlerin ihracatı kayda tabi tutulur.
Özel hesaplar çerçevesinde ihracat: Polonya ve Çek Cumhuriyetlerine
yapılan ihracatların bedelleri, bu ülkelerden döviz olarak getirilmeyip, bedelin iki
ülke merkez bankaları arasında kurulmuş özel hesap ilişkisi çerçevesinde T.C
Merkez Bankası’ndan tahsil edilmesi mümkündür.
Böyle bir bedel tahsili için, Polonya veya Çek alıcılarla Türk satıcıların,
bedelin özel hesaplardan tahsil edileceği üzerinde anlaşmış olmaları ve bu hükmün
akreditifte edilmiş olması gerekir. Doğal olarak böyle bir anlaşmanın yapılması için,
ilgili tarafların (özellikle Polonyalı veya Çek alıcıların) kendi ülkelerindeki kamu
otoritelerinden gerekli ön izni almış olmaları ve ona göre akreditif açtırmaları
gerekiyor.
Polonyalı veya Çek alıcılarla Özel Hesap kapsamda anlaşma yapmış olan
firmaların, akreditif ve başvuru formu ile birlikte bağlı bulundukları ihracatçı birliği
genel sekreterliği vasıtasıyla Dış Ticaret Müsteşarlığı'ndan gerekli izni aldıktan sonra
fiili ihracat işlemlerine başlamaları gerekiyor.
Rusya Federasyonu ile yapılan doğalgaz anlaşması çerçevesinde
ihracat: İhracat bedelinin Rusya Federasyonu ile yapılan Doğalgaz Anlaşması
çerçevesinde, bu hesaptan yurda getirilmesine imkân veren bir özel hesap
uygulamasıdır.
25
Rusya Federasyonu'na ihraç ettiği malların bedelini bu
hesaptan yurda getirmek isteyen firmaların, Rus alıcılar ile bu
konuda anlaşmaya varmaları ve bu hususun akreditif metnine
yansıtılmış olmasını sağlamaları gerekir. Doğal olarak, Rusya
Federasyonunda yerleşik ithalatçının da bu konuda kendi hükümet
organlarının onayını almış olma zorunluluğu bulunuyor.
Rus alıcıları ile bu kapsamda anlaşma yapmış olan Türk firmaları, açılmış
olan akreditifle birlikte bağlı bulundukları ihracatçı birlikleri genel sekreterliğine
başvurmak suretiyle Dış Ticaret Müsteşarlığı'ndan gerekli izni aldıktan sonra fiili
ihracat işlemlerine başlayabilirler.
Kota kapsamındaki ürünlerin ihracı: Belirli tekstil ve hazır giyim
ürünleri ABD ve Kanada'ya ihracı bu ülkelerle yapılan iki taraflı anlaşmalar
çerçevesinde kotaya tabidir.
Kota kapsamındaki ürünleri bu ülkelere ihraç etmek
isteyen firmalar, ABD'ye ihracatta yabancı faturalarını, Kanada'ya
ihracatta ise İhracat Bilgi Belgesi'ni bağlı bulundukları ihracatçı
birliğine onaylatarak kendilerine kota tahsisatı yaptırmalıdırlar.
Kota kapsamındaki ürünlerle iştigal eden firmaların kota mevzuatı
konusunda geniş bir bilgi birikimine sahip olmaları gerekir.
Kayda bağlı diğer ihracat türleri:
 Birleşmiş Milletler tarafından ekonomik yaptırım uygulanan ülkelere yapılan
ihracat,
 Bitkisel ve hayvansal ürünlerin ekolojik metotlarla üretilmesine ilişkin
yönetmelik kapsamında sertifikayı haiz ürünlerin ihracatı,
 İşlem görmemiş veya işlem gördüğü halde dökme veya varille satılan zeytinyağı
ihracatı,
 Meyan kökü ihracatı,
 Ham lüle taşı ve taslak pipo ihracatı,
 Orijinal bağırsak, canlı koyun, kıl keçisi, büyükbaş hayvan,
 Dökme halde kapya cinsi kırmızı biber (konik biber),
 Bakır ve çinko hurda ve döküntüleri,
 Blok mermer,
26
2.2.2. Özelliği Olan İhracat
Bazı ihracat işlemleri, ihracat bedeli dövizlerin yurda getirilmesi ve ticari
operasyonların yapılışı açısından önem taşır. Bu ihracat türleri ve bunlarla ilgili
olarak firmaların dikkat edeceği hususlar şunlar:
2.2.2.1. Kredili ihracat
İhracat Yönetmeliği çerçevesinde kredili ihracat, iki ve
çok taraflı kredi anlaşmaları dışında kalmak kaydıyla ihracat
bedelinin Türk Parası Kıymetini Koruma Mevzuatı’nda öngörülen
süreleri aşacak şekilde yurda getirilmesine olanak tanıyan ihracat
türüdür.
Kredili ihracat talepleri ile ilgili müracaatlar mal cinsi, ödeme planı ve
ödeme süresini içeren satış sözleşmesinin aslı ve Türkçe tercümesi ile birlikte
ihracatçı birliklerine yapılmaktadır.
Madde ve/veya ülke politikası açısından Müsteşarlık tarafından
getirilebilecek düzenlemeler kapsamındaki mallarla ilgili kredili ihracat talepleri
Müsteşarlığın görüşü alındıktan sonra, bunun dışında kalan mallara ilişkin talepler
ise satış sözleşmesinde belirtilen esaslar dâhilinde doğrudan ihracatçı birliklerince
sonuçlandırılır.
Kredili ihracat süresi tüketim mallarında 2 yıl, yatırım
mallarında 5 yıldır. Ancak, bu süreleri aşan kredili ihracat
talepleri Müsteşarlık tarafından neticelendirilir.
Kredili ihracat taleplerinin uygun görülmesi hâlinde ihracatçı birliklerince
gümrük beyannamesi üzerine kredili ihracat meşruhatı düşülerek onaylanır.
Kredili ihracatta telgraf, teleks veya faksla sözleşme yapılamaz.
Kredi sözleşmeleri şu özellikleri taşımalıdır:
 Satıcı ve alıcı firmaların unvan ve adresleri sözleşmede belirtilmeli.
 Alım satım konusu malın tanımı, tipi, kalitesi, standardı, miktarı, birim fiyatı ve
toplam değeri belirtilmeli.
 Kredi vadesi ve taksit sayısı dayanıksız tüketim malları için en çok iki yıl
dayanıklı tüketim malları ve yatırım malları için ise en çok beş yıl olmalı.
27
İhracatçı firmalar, kredi sözleşmesini düzenlerken, alacaklarını garanti
altına alabilmek için, kredi kapsamındaki ihracatlarına karşılık, muteber bir bankanın
garantisini de şart koşabilirler veya alıcılarından banka avalli poliçeler talep
edebilirler.
2.2.2.2. Konsinye İhracat
Malların kesin olarak satılmadan yurt dışına gönderilmesine, bir yıllık satış
süresi tanınmasına, bu süre içinde toptan veya perakende olarak satılan mal bedeli
dövizlerin kesin satışı müteakip, kambiyo mevzuatının verdiği süre içinde Türkiye'ye
getirilmesine ve satılamayan malların vergisel yükümlülüklere takılmadan geri
getirilmesine imkân veren bir ihracat türüdür.
Konsinye ihracatın şu faydaları şunlardır:
 Firmaları, ihracat bedeli dövizleri yurda getirme süresi ile ilgili sınırlamadan
kurtarır. Malların belirli bir pazarda satış şansı olup olmadığını en az masraf ve
formalite ile deneme şansı sağlar.
 Satılmayan malların Türkiye'ye geri getirilişinde gümrük vergisi ve KDV gibi
vergi yükleriyle karşılaşılmamasını sağlar.
 Yabancı alıcıların iflası veya varlıklarının haciz edilmesi durumunda, ihracatçı
firmaları zarara uğramaktan kurtarır (Konsinye satışlar emanet bırakılan mal
niteliği taşıyor).
 Emanet varlıkların haczedilmesi veya iflas masasına dâhil edilmesi söz konusu
olmaz.
Mallarını konsinye olarak ihraç etmek isteyen
firmaların doğrudan bağlı bulundukları ihracatçı birlikleri genel
sekreterliğine başvurmaları gerekir. İhracatçı birlikleri, kendi
inisiyatiflerinde olan konsinye ihracat izinlerini doğrudan, madde
politikaları açısından önem taşıyan ürünler için gerekli izinleri ise
Dış Ticaret Müsteşarlığı'nın görüşünü almak suretiyle verirler.
Gümrük beyannamelerinin konsinye olarak tanzim edilmesi ve ihracatçı birliğine
verilmesi ile başvuru yapılmış sayılır.
2.2.2.3. İthal Edilmiş Malların İhracı
Türkiye’ye yasal olarak ithal edilmiş ve ithalatla
ilgili vergileri ödenmiş olan malların ihraç edilmesi
mümkündür. Bu tür mallar ihraç edilirken bunlar için “Türk
menşe şahadetnamesi” verilmez. Ancak, AB ülkeleri veya
28
Türkiye'nin serbest ticaret anlaşması imzalamış olduğu ülkelere yapılan ihracatlarda,
ATR veya EUR-1 belgesi düzenlenerek gümrük idarelerine vize ettirilmesi gerekir.
İhracat esnasında, malların ithal edildiğini gösteren belgelerle bunların
vergilerinin ödenmiş olduğunu gösteren belgelerin gümrük idarelerine ibraz edilmesi
gerekir.
2.2.2.4. Transit Ticaret Kapsamında İhracat
Malların bir ülkeden alınıp bir başka ülkeye satılması şeklinde bir ticareti
ifade eder. Transit ticarette konu olan malların Türkiye'ye ithal edilmesi ve serbest
dolaşıma girmesi söz konusu değildir.
Mallar satın alındığı ülkeden doğrudan satıldığı
ülkelere sevk edilir. Ancak, bu tür malların Türkiye'de bir
antrepoya getirilmesi, antrepoda bir süre kalması, hatta ambalaj
değişikliği gibi basit işlemlere tabi tutulması mümkündür.
Örneğin, bir Türk firması Almanya’dan satın aldığı bir makineyi
Türkiye'ye ithal etmeden Türkmenistan'da yerleşik bir firmaya
satarsa, bu işlemi transit ticaret kuralları çerçevesinde yapması
gerekir.
Transit ticaretin Türkiye'yi ilgilendiren yönü para hareketleridir.
Türkiye'de transit ticaret yapan kişi ya da firma muhtemelen malı satın aldığı ülkeye
alış bedeli kadar döviz transfer edip, malın satış bedeli kadar dövizi ise satışın
yapıldığı ülkeden Türkiye'ye getirecektir. Komisyon ve transfer giderleri çıktıktan
sonra kalan pozitif bakiye ise transit tacirinin kârını oluşturur. Bazı transit ticaret
uygulamalarında, transit tacirinin kârını oluşturan net bakiyenin Türkiye'ye
getirilmesi söz konusu olabilir.
Transit ticaret bağlantısı yapan Türk firmaları, transitten doğan karlarını
Türkiye’ye yasal olarak getirebilmeleri için, transit ticaret formalitelerini yerine
getirmek zorundadırlar. Bunun için yapacakları iş, transitle ilgili para hareketlerine
aracılık yapacak olan bankayı belirleyerek kendisi ile temasa geçmelidirler.
Transit ticaretin özellikleri şunlardır:
 Türkiye'ye bir mal ithalatı söz konusu olmadığından ithalat formaliteleri ve
ithalatla ilgili vergisel yükümlülükler mevcut değildir.
 Benzer şekilde, Türkiye'den bir mal çıkışı olmadığından ihracat formaliteleri de
mevcut değildir.
29
 Transit ticarete konu olan malların, Türkiye üzerinden geçmesi ve geçici bir süre
gümrük makamlarının izni altında antrepolarda depolanması istenilmedikçe,
gümrük beyannamesi düzenlenmesine gerek yoktur. Ancak, transit tacirinin
malların çıkış ülkesinden sevk edilmesi ve varış ülkesine ithal edilmesi ile ilgili
formalitelerle yakından ilgili olduğu, bu yüzden hem malların çıkış ülkesi hem de
varış ülkesinin dış ticaret rejimini yakından takip etmesi gerektiği hususu
unutulmamalıdır.
2.2.2.5. Bağlı Muamele veya Takas Yoluyla İhracat
Bağlı muamele ve takas, ihraç veya ithal edilen mal, hizmet veya teknoloji
transferi bedelinin; kısmen veya tamamen mal, hizmet, teknoloji transferi veya
kısmen döviz ile karşılanmasını ifade etmektedir.
Bağlı muamele veya takas talepleri, yabancı firma veya firmalar ile yapılan
bağlı muamele veya takas anlaşması ve Bağlı Muamele veya Takas Başvuru
Formundan altı nüsha eklenmek suretiyle bir müracaat yazısı ile birlikte üye olunan
veya bulunulan bölgedeki ihracatçı birliklerine yapılır.
Bağlı muamele veya takas anlaşmasının, ithal ve ihraç
edilecek malların cinsi, standardı, kalitesi, teslim şekli, teslim yeri,
birim ithal ve ihraç fiyatları, değer tutarları ve anlaşmanın
geçerlilik süresini içermesi gereklidir.
Bağlı muamele veya takas konusu karşılıklı ödemelerin mal veya kısmen
nakit ve/veya ölçülebilir olması kaydıyla hizmet ile ödenmesi mümkün
bulunmaktadır. Bağlı muamele veya takas izinlerinin süresi, 6 ayı aşmamak kaydıyla
firmanın yaptığı anlaşmada yer alan süre kadardır. Bu süre, bitiminden önce
başvurmak kaydıyla izni veren merci tarafından iki yıla kadar uzatılabilir.
2.2.2.6. Ticari Kiralama Yoluyla Yapılacak İhracat
Malların mülkiyeti devredilmeden yurt dışındaki firma ya da kullanıcılara
kiraya verilmesi durumunda söz konusudur. Kiralama süresinin bitiminde, kiralanan
malların ülkemize geri getirilmesi gerekir. Bu tür işlemlere ticari kiralama yolu ile
ihracat denilir.
Burada ihraç edilen şey malın kendisi değil, maldan
sağlanan hizmettir. Ancak, bu hizmetin satılabilmesi için
kiralama konusu malların yurt dışına çıkartılması gerekiyor.
Örneğin,
hasat
mevsimlerinde
biçerdöverlerin,
hac
mevsimlerinde uçak vb. taşıt araçlarının veya gemilerin bu
şekilde kiraya verilerek hizmetlerinin ihraç edilmesi sık sık
30
görülen ticari kiralama olaylarıdır.
. Bir malın ticari kiralama yolu ile yurt dışına gönderilebilmesi için, ilgili
firmanın bağlı bulunduğu ihracatçı birliğinden izin alması gerekir. İhracatçı birlikleri
bir yıl süre ile ticari kiralama izni verebilirler. Firmaların başvurusu hâlinde ayrıca
bir yıl ek süre alınması da mümkündür.
Ticari olarak kiralanan malların kira bedelleri, kambiyo mevzuatında
belirtilen süre içinde (kiralama süresinin bitimini müteakip bir ay içinde)
yurda getirilerek banka veya özel finans kurumlarına satılmak zorundadır.
Kiralama süresi dolan mallar da bu süre içinde yurda geri getirilmelidir.
Yurt dışında kiraya verilen malların, malların fiili çıkışını müteakip kesin
ihracına karar verilirse, bununla ilgili olarak ilgili ihracatçı birliği genel
sekreterliğinden izin almak gerekir.
2.2.2.7. Serbest Bölgelere Yapılacak İhracat
Ülkenin siyasi sınırları içinde olmakla beraber gümrük hattı dışında sayılan,
ülkede geçerli ticari, mali ve iktisadi alanlara ilişkin hukuki ve idari düzenlemelerin
uygulanmadığı veya kısmen uygulandığı, sınai ve ticari faaliyetler için daha geniş
teşviklerin tanındığı ve fiziki olarak ülkenin diğer kısımlarından ayrılan yerler olarak
tanımlanabilir.
Serbest Bölgelerde Sağlanan Teşvikler ve Avantajlar
Üretim konulu faaliyet ruhsatı kapsamında faaliyet gösteren serbest bölge
kullanıcılarının imal ettikleri ürünlerin satışından elde ettikleri kazançları, Avrupa
Birliği üyeliğinin gerçekleşeceği yılın vergileme dönemi sonuna kadar Gelir veya
Kurumlar Vergisi’nden istisnadır.
Hazır işyeri kiralamak suretiyle üretim konusunda faaliyet gösterecek
kiracı-kullanıcı firmalar için 15 yıl, diğer konularda 10 yıl, kendi işyerini inşa etmek
suretiyle üretim konusunda faaliyet gösterecek yatırımcı-kullanıcı firmalar için 30
yıl, diğer konularda ise 20 yıl süreli faaliyet ruhsatı verilmektedir.
Resim 2.9: İzmir Menemen serbest bölgesi
31
Serbest bölgedeki faaliyetlerle ilgili her türlü ödemeler dövizle yapılır.
Serbest bölge faaliyetlerinden elde edilen kazanç ve gelirler kambiyo
rejimine ve herhangi bir izne tabi olmaksızın, yurt dışına veya Türkiye’ye transfer
edilebilir.
Fiyat, kalite ve standartlarla ilgili olarak kamu kurum ve kuruluşlarına
verilen yetkiler serbest bölgelerde uygulanmaz.
Serbest bölgeler gümrük bölgesi dışında sayıldığından, serbest bölgeler ile
Türkiye arasında yapılan ticarette dış ticaret rejimi hükümleri uygulanır. Serbest
bölge kullanıcıları Türkiye’den KDV’siz mal ve hizmet satın alabilirler. Diğer
taraftan, serbest bölge ile diğer ülkeler ve diğer serbest bölgeler arasında dış ticaret
rejimi hükümleri uygulanmaz.
Mallar serbest bölgede süre sınırlaması olmaksızın kalabilir.
Serbest bölgede sağlanan teşvik ve avantajlardan yerli ve yabancı firmalar
eşit olarak yararlanır.
Serbest bölgeler “Türkiye-AB Gümrük Bölgesi”nin parçası sayıldığından,
serbest bölgelerden Türkiye veya AB menşeli ürünler ile Türkiye’de serbest dolaşım
durumunda bulunan gümrük birliği kapsamındaki ürünler A.TR Belgesi
düzenlenerek AB’ye gönderilebilir.
Üçüncü ülke menşeli ürünler ise ortak gümrük tarifesi ile uyumlaştırılmış
Türk Gümrük Tarife Cetveli’nde belirtilen oran üzerinden serbest bölge gümrük
müdürlüğüne gümrük vergisi ödenerek serbest dolaşıma geçirildikten sonra A.TR
Belgesi düzenlenerek AB’ye gönderilebilir.
2.2.2.8. Yurt Dışı Müteahhitlik Hizmetleri Kapsamında Yapılacak İhracat
Yurt dışında inşaat, tesisat ve montaj işi alan
müteahhitlerin, üstlendikleri işlerle ilgili her türlü makine, teçhizat
ve ekipmanın geçici ihracatına (geçici olarak yurt dışına
çıkartılmasına) ilişkin talepler ile inşaat malzemeleri ve işçilerinin
ihtiyacı olan tüketim maddelerinin kesin ihracı “Yurt Dışı
Müteahhitlik Hizmetleri Kapsamında Yapılacak İhracata İlişkin
Tebliğ” ile düzenlenmiştir.
32
Başvurular
 Yurt dışında alınan işe ait sözleşme,
 Yurt dışında iş alındığını gösterir Dış Ticaret Müsteşarlığı yurt dışı teşkilatınca
veya söz konusu teşkilatın bulunmadığı ülkelerde konsolosluklarımızca
düzenlenen belge,
 Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’ndan alınan Yurt Dışı Müteahhitlik Belgesi ile
birlikte “Yurt Dışı Müteahhitlik Hizmetleri Kapsamında Yapılacak İhracata
İlişkin Başvuru Formu”, doldurularak Dış Ticaret Müsteşarlığı’na (Anlaşmalar
Genel Müdürlüğü) yapılır.
2.2.2.9.Kimyasal Silahlar Sözleşmesi Ekinde Yer Alan Kimyasal Maddelerin İhracatı
Kimyasal maddelerin ihracatı, “Kimyasal Silahların Geliştirilmesinin,
Üretiminin, Stoklanmasının ve Kullanımının Yasaklanması ve Bunların İmhası ile
İlgili Sözleşme” hükümleri uyarınca düzenlenmiştir.
Kimyasal maddelerin sözleşmeye taraf olan ülkelere
ihracı Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın ( İhracat Genel Müdürlüğü)
iznine tabidir. Buna ilişkin başvurular, söz konusu amaçları tevsik
eden belgelerle birlikte İstanbul Maden ve Metaller İhracatçı
Birliği Genel Sekreterliği’ne yapılmakta olup, Müsteşarlık ve/veya
İstanbul Maden ve Metaller İhracatçı Birliği Genel Sekreterliği’nce
sonuçlandırılır.
İzin verilmesini müteakip, kimyasal maddelere ilişkin gümrük
beyannamelerinin ilgili belgelerle birlikte gümrük idarelerine tevdi süresi, temdit
(önceden belirlenmiş olan sürenin (vadenin) yeni bir zaman dilimi eklenmek yoluyla
uzatılması işlemi) edilmemek üzere, izin tarihinden itibaren 90 (doksan) gündür.
2.2.2.10. Bedelsiz İhracat
Numune, hediye, hibe, diplomatik misyon mensuplarının
zati ve ev eşyaları, turistlerin veya bavul ticareti yapan yabancı
uyrukluların yolcu beraberi olarak yanlarında götüreceği malların yurt
dışına çıkartılmasına bedelsiz ihracat denilir.
Bu tür ihracatlara bedelsiz denilmesinin nedeni, bunlarla ilgili olarak
firmaların yurda döviz getirme ve bunu banka ve özel finans kuruluşlarına bozdurma
yükümlülüğünün bulunmamasıdır.
Bedelsiz ihracatın ihracatçı ve sanayici firmalarını en çok ilgilendiren yönü,
ticari numunelerin kalıp ve desenlerin yurt dışına gönderilmesi ile ilgilidir. Firmalar
33
yurt dışındaki alıcılarına tanıtım ve reklam yapma amacıyla bu tür numune
gönderdikleri zaman, bununla ilgili iki sorun ortaya çıkar. Bunlardan biri, bu
malların bedelsiz ticari numune kapsamında yurt dışına gönderilmesi, ikincisi ise,
malların varış ülkesinde ticari numune olarak değerlendirilerek vergilere ve çeşitli
kısıtlamalara tabi olmadan giriş yapabilmesi durumudur.
Numune göndermek isteyen firmaların, bunların varış ülkesine hangi
koşullarda gireceğini ilgili ülke makamlarından net bir şekilde öğrenmelidirler.
Birçok ülke, miktar ve değeri ticari teamüllerle belirlenen sınırları aşmayan
ve numune olma özelliği dışında başka bir amaçla kullanım özelliği kaybedilmiş
(örneğin kalıcı bir şekilde numune damgası basılmış) malların sorunsuz olarak giriş
yapmasına izin vermektedir.
Türkiye'den diğer ülkelere numune veya başka amaçlarla
bedelsiz mal götürmek veya göndermek isteyen firmalar, eğer bu
malların değeri 10 bin doların altında ise, doğrudan gümrük
idaresine başvurmak suretiyle bu malların çıkış iznini
alabilmektedirler. Bedeli 10 bin doların üzerinde olan malların yurt
dışına çıkışı için ise firmalar bağlı bulundukları ihracatçı birlikleri
genel sekreterliğine başvurmalıdırlar.
2.2.2.11. Bavul Ticareti ya da Yolcu Beraberi Satış Şeklinde İhracat
Turistlere, yabancı ülkelerde ikamet eden Türk uyruklu
gerçek ya da tüzel kişilere vb. yapılan satışlar belirli koşulların
yerine getirilmiş olması koşulu ile ihracat sayılarak, bunların da
ihracatın yararlandığı destek ve avantajlardan yararlanmaları
sağlanmaktadır.
Bu kapsamdaki satışlar 43 ve 61 seri nolu KDV Genel Tebliğleri
çerçevesinde yapılmakta. 61 sayılı KDV Genel Tebliği kapsamında ihracat yapmak
isteyen firmaların,
 Öncelikle bu tebliğde belirtilen koşullara uymaları,
 Bağlı bulundukları vergi dairesinden İzin Belgesi almaları,
 Bu kapsamdaki satışlarını Tebliğle şekli ve usulü belirlenmiş Özel Fatura'lar
kapsamında yapmaları,
 Bu faturaların, malların fiilen çıkışının yapıldığı gümrük idaresine kadar mallarla
birlikte refakat etmesi ve ilgili gümrük idaresi tarafından onaylanması,
34
 Alıcıdan tahsil edilen mal bedelinin bir banka veya özel finans kuruluşuna tevdi
edilip, bozdurularak Döviz Alım Belgesi'ne bağlatılması gerekmektedir.
2.3.Özelliği Olmayan İhracat
Kayda bağlı olmayan ve özelliği olan ihracat dışında kalan
işlemler özelliği olmayan ihracat sayılmaktadır. Herhangi bir Türk
firması herhangi bir kısıtlamaya tabi olmayan bir ürünü, kısıtlamaya
tabi olmayan bir ülkeye, Merkez Bankasınca konvertibl (ulusal para
cinsine kolayca çevrilebilen) addedilen bir para ile peşin döviz, mal
mukabili, vesaik mukabili veya akreditifli ödeme şekillerinden biri ile yurt dışına
gönderdiği zaman özelliği olmayan bir ihracat yapmış olur.
Özelliği olmayan ihracat, bu kapsamda yapılan ihracatın önemsiz olduğu
anlamına gelmemeli. Aksine özelliği olmayan ihracat toplam ihracatın çok büyük bir
oranını oluşturur. “Özelliği olmayan” ifadesinin seçilmesi, ihracat formaliteleri
açısından yeknesak (tek düze) kuralların dışında başka bir formalite gerektirmeyen
ihracat işlemlerini ifade etmek için kullanılıyor.
2.4. İhraç Edilecek Ürüne Göre İşlemler
İhraç edilecek ürüne göre alınması gereken izinler ve düzenlenecek belgeler
değişiklik göstermektedir. Modülümüzün bu bölümünde ihracatı ön izne bağlı ve
ihracatı yasak olan malları verdikten sonra dış ticarette hangi izin ve belgelerin
hangi kurum ve kuruluştan alınacağı tablo hâlinde verilecektir.
İhracatta kullanılan belgeler, diğer modüllerde ayrıntılı olarak ele
alınacağından burada tekrar verilmeyecektir.
2.4.1. İhracatı Ön İzne Bağlı Ürünler
Bazı malların ihracı, uluslararası anlaşmalar veya madde politikaları
açısından bu mallarla ilgili kurumların ön iznine tabidir. Söz konusu malları ihraç
etmeyi düşünen kuruluşların, ihracattan önce gerekli ön izni almaları gerekiyor.
Bu malların kayda bağlı, özelliği olan veya olmayan
ihracat kapsamında ihraç ediliyor olması ihracatla ilgili ön izin
gereksinimini ortadan kaldırmaz. İhracı ön izne bağlı olan mallar
ve ön izini vermekle yetkili olan kuruluşlar ise şunlardır (Zaman
zaman bunlara yeni ürün ve yeni kuruluşların da eklenmesi
mümkün):
35
 Harp, silah ve mühimmatı (Spor ve av tüfekleri hariç): Milî Savunma Bakanlığı
 Afyon ve haşhaş kellesi: Sağlık Bakanlığı
 Uyuşturucu maddeler: Sağlık Bakanlığı
 Tehlikeli atıklar: Çevre Bakanlığı
 Yaban domuzu, kurt, çakal, tilki,
sansar,
porsuk
ile
yılanlar,
kaplumbağa ve kertenkelelerin canlı
ve cansız hâlde ve bunların
tanınabilir parçaları ile bunlardan
mamul
konfeksiyon:
Orman
Bakanlığı
 Gübreler (Kimyevi gübreler hariç): Tarım ve Köyişleri Bakanlığı
 Tohumlar (Orman ağacı tohumları hariç): Tarım ve Köyişleri Bakanlığı
 Su ürünlerinden su ürünleri avcılığını düzenleyen esaslar çerçevesinde avlanması
yasak olan cins ve nitelikteki su ürünleri (sülükler dahil): Tarım ve Köyişleri
Bakanlığı
 Yem Kanunu kapsamına giren yemler: Tarım ve Köyişleri Bakanlığı
 Zirai mücadele ilaç ve aletleri: Tarım ve Köyişleri Bakanlığı
 Veteriner ilaçları: Tarım ve Köyişleri Bakanlığı
 İhracat amacıyla doğadan elde edilmesi kontenjanla veya başka herhangi bir
kayıtla sınırlandırılan doğal çiçek soğanları, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı
 Damızlık büyük ve küçük baş hayvan: Tarım ve Köyişleri Bakanlığı
 Şeker: Türkiye Şeker Fabrikası Genel Müdürlüğü
2.4.2. İhracatı Yasak Olan Mallar
Türkiye'nin taraf olduğu uluslararası anlaşmalar ve madde politikalarının
bir gereği olarak, bazı malların ihracı yasaktır. Bu maddelere zaman zaman yenisi
eklenebileceği gibi, bazı kalemlerin de zaman içerisinde buradan
çıkartılması söz konusudur:
 Kültür ve tabiat varlıkları,
 Hint keneviri,
 Tütün tohumu ve fidesi,
 Tiftik keçisi,
 İhracı izne bağlı mallar listesinde yer alan türler hariç bütün av
36
ve yaban hayvanları (canlı ve cansız olarak ve tanınabilir en küçük parçaları ile
bunlardan mamul konfeksiyon),
 Ceviz, dut, kiraz, armut, erik, porsuk, dışbudak, karaağaç ve
ıhlamur adlı ağaç türlerinin kütük, tomruk, kereste, kalas ve
taslak olarak ihracı,
 Ozon Tabakasının Korunmasına Dair Viyana Sözleşmesi ile bu sözleşmeye ait
protokoller ve değişiklikler kapsamındaki ihracat,
 İhracatı yasak olan doğal çiçek soğanları,
 Odun ve odun kömürü,
 Sığla (Bir ağaç türü),
 Yalankoz (Bir tür ağaç),
 Datça hurması (Phoenix the ophrasti
crenter),

Zeytin, incir, fındık, Antep fıstığı, asma (sultani çekirdeksiz) fidanları.
37
2.4.3. İhracatta Belge ve İzin Veren Kuruluşlar
İhracatta belge ve izin veren kuruluşlar aşağıdaki tabloda verilmiştir:
38
Resim 2.10: İhracatta Belge ve İzin Veren Kuruluşlar
39
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ
İşlem Basamakları
 AB



ülkelerini
EFTA
GSP
 Aramızda STA olan ülkelerden, AB’ye
üyeliği gerçekleşenlerin anlaşmaları feshedilir.
Söz konusu ülkelerle ticari ilişkilerimizin
gümrük birliği temelinde yürütüleceğini
unutmayınız.
ülkelerini
ayırt
 Bu ülkelere yapılacak ihracatta, FORM A
altında Özel Menşe Şahadetnamesi
ediniz. adı
düzenleneceği unutulmamalıdır.
 Dünyadaki siyasi gelişmeler, ambargo
uygulanan ülke sayısını etkilemektedir.
Sınır ticaret merkezlerini ayırt ediniz.
 Artvin, Ardahan, Kars, Iğdır, Ağrı, Van,
Hakkari, Şırnak, Mardin, Şanlıurfa, Kilis,
Gaziantep ve Hatay serbest ticaret
merkezlerimizdir.
İhracat
prosedürleri

 Bu ülkelerin hangileri olduğunu İnternet
aracılığı ile öğrenebilirsiniz.
ediniz.  Bu ülkelere yapılacak ticarette EUR-1
Belgesi nasıl düzenlenir, ilgili kurum ya da
kurumun İnternet sitesinden öğrenebilirsiniz.
ayırt
Ambargo
ediniz.

ayırt
 Türkiye ile AB arasındaki ticarette, malların
karşılıklı
olarak
tanınan
tavizlerden
yararlanmaları A.TR Dolaşım Belgesini
ediniz.
İnternette düzenleyebilirsiniz.
 AB ye üye ülkelerin hangileri olduğunu
İnternetten öğrenebilirsiniz.
STA ülkelerini ayırt ediniz.


ülkelerini
ayırt
Öneriler
uygulanan
yapılacak
ülkeleri
ülkeye
göre
belirleyiniz.
İhracı yasak ve ön izne bağlı malları
sayınız.
 İhracat yapılacak ülkeye göre alınması
gereken
izinler,
düzenlenecek
belgeler
değişebilmektedir.
 Bu malların neler olduğu “İhracı Yasak ve
Ön İzne Bağlı Mallar Tebliği” nde belirtilmiştir.
40

İhracı kayda bağlı ürünleri sayınız.
 Kimyasal ve özel uygulamaya tabi
ürünleri sayınız.
 İhraç edilecek ürüne göre prosedürleri
uygulayınız.

İhracat türlerini ayırt ediniz.
 İhracat
belirleyiniz.
türüne
göre
 Bu mallar Dış Ticaret Müsteşarlığınca
yayınlanan “İhracı Kayda Bağlı Mallara İlişkin
Tebliğ”de düzenlenmiştir.
 Kimyasal maddelerin ihracı Dış Ticaret
Müsteşarlığı’nın iznine tabidir.
 Ürünün, ön izne bağlı bir ürün veya ihracatı
yasak olan bir ürün olup olmadığını belirleyiniz.
Kayda bağlı ihracat, Özelliği olan ihracat,
Özelliği olmayan ihracat
 İhracat türüne göre alınacak izin ve
prosedürleri
düzenlenecek belgeler farklılık göstermektedir.
41
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Bu faaliyette kazanmış olduğunuz bilgileri aşağıda verilen soruları
cevaplandırarak değerlendiriniz.
ÖLÇME DEĞERLENDİRME SORULARI
1. İhracat prosedürleri hangisine göre değişmez?
A) İhracat yapılacak firmaya
B) İhracat yapılacak ülkeye
C) İhracat şekline
D) İhraç edilecek ürüne
2. Türkiye ile AB arasındaki ticarette, malların karşılıklı olarak tanınan tavizlerden
yararlanmaları ………………………… düzenlenmesine bağlıdır.
3. Hangisi STA’ların amaçları arasında yer almaz?
A) AB’nin ortak ticaret politikasına uyum
B) Anlaşma imzalanan ülke pazarında diğer tercihli ülkeler ile eşit koşullara sahip
olunması
C) Ülkedeki Kobilerden alınan vergilerin azaltılmasını sağlamak
D) Girdi maliyetlerinin düşmesinin ortaya çıkaracağı rekabet avantajı
4. EUR.1 Dolaşım Sertifikası, ihracatçı tarafından doldurulduktan sonra
…………………… tarafından gerekli kontroller yapılarak tespit edilen ve gümrük
idaresince vize edilmesini müteakip geçerli olan menşe ispat belgesi olup aramızda
tercihli ticaret anlaşması olan ülkelerle yapılan ticarette indirimli tarifeden
yararlanmayı sağlar.
5. Genel Preferanslar Sisteminin sağladığı tavizli gümrük oranlarından yararlanılması
için preferans tanıyan ülkelere yapılacak ihracatta, ……………. adı altında
…………………….. düzenlenir.
6. Hangisi bir ihracat şekli değildir?
A) Kayda Bağlı İhracat
B) Yasaklı İhracat
C) Özelliği Olan İhracat
D) Özelliği Olmayan İhracat
7. Hangisi ihracatın kayda alınmasındaki amaçlar arasında yer almaz?
A) Ülke ihracatını arttırmak
B) Takip konusu malların ticaret politikaları açısından taşıdığı stratejik önem
C) Türk firmalarının ticari menfaatlerini daha etkin koruyabilmek
D) Uluslararası anlaşmalar dolayısıyla Türkiye’nin yükümlülüklerini ne ölçüde
yerine getirdiğini takip etmek,
42
8. Hangisinin ihracatı kayda bağlıdır?
A) Meyan Kökü
B) Ham lüle taşı
C) Orijinal bağırsak
D) Hepsi
9. Kredili ihracat talepleri ile ilgili müracaatlar mal cinsi, ödeme planı ve ödeme
süresini içeren satış sözleşmesinin aslı ve Türkçe tercümesi ile birlikte ……….. ,
………… yapılmaktadır.
10. Hangisi Konsinye ihracatın faydalarından değildir?
A) Firmaları, ihracat bedeli dövizleri yurda getirme süresi ile ilgili sınırlamadan
kurtarır.
B) Yabancı alıcıların iflası veya varlıklarının haciz edilmesi durumunda, ihracatçı
firmaları zarara uğramaktan kurtarır.
C) İhraç edilecek ürünün üretilmesinde kullanılacak maddenin teminini sağlar.
D) Satılmayan malların Türkiye'ye geri getirilişinde gümrük vergisi ve KDV gibi
vergi yükleriyle karşılaşılmamasını sağlar.
11. ……………… malların bir ülkeden alınıp bir başka ülkeye satılması şeklinde bir
ticareti ifade eder.
12. Bağlı muamele ve takas, ihraç veya ithal edilen mal, hizmet veya teknoloji
transferi bedelinin; kısmen veya tamamen mal, hizmet, teknoloji transferi veya
kısmen döviz ile karşılanmasını ifade etmektedir.
13. Hangisi Bağlı Muamele veya Takas Anlaşmasında bulunması gereken hususlar
arasında yer almaz?
A) İhraç edilecek malın cinsi
B) İhraç edilecek malın teslim şekli
C) Malların birim ithal ve ihraç fiyatları D) Ödeme şekli
14. Malların mülkiyeti devredilmeden yurt dışındaki firma ya da kullanıcılara kiraya
verilmesi durumunda …………………………………………. söz konusudur.
15. Hangisi Ticari Kiralama Yoluyla İhracat için söylenemez?
A) Bir malın ticari kiralama yolu ile yurt dışına gönderilebilmesi için, ilgili firmanın
bağlı bulunduğu ihracatçı birliğinden izin alması gerekir
B) Ticari Kiralama Yolu İle Yapılan İhracatta ihraç edilen bir maldır.
C) İhraç konusu hizmetin satılabilmesi için kiralama konusu malların yurt dışına
çıkartılması gerekir
D) Ticari olarak kiralanan malların kira bedelleri, kambiyo mevzuatında belirtilen
süre içinde yurda getirilerek banka veya özel finans kurumlarına satılmak zorundadır.
16. ………………………. ülkenin siyasi sınırları içinde olmakla beraber gümrük
hattı dışında sayılan, ülkede geçerli ticari, mali ve iktisadi alanlara ilişkin hukuki ve
idari düzenlemelerin uygulanmadığı veya kısmen uygulandığı, sınai ve ticari
43
faaliyetler için daha geniş teşviklerin tanındığı ve fiziki olarak ülkenin diğer
kısımlarından ayrılan yerler olarak tanımlanabilir.
17. Yurt Dışı Müteahhitlik Hizmetleri Kapsamında Yapılacak İhracata ilişkin
başvuru …………………………………………………………….. yapılır.
18.
Kimyasal
maddelerin
sözleşmeye
taraf
……………………………………….. iznine tabidir.
olan
ülkelere
ihracı
19. Hangisi Bedelsiz İhracat için söylenemez?
A) Numune göndermek isteyen firmaların, bunların varış ülkesine hangi koşullarda
gireceğini ilgili ülke makamlarından net bir şekilde öğrenmelidirler.
B) Değeri 10 bin doların altında olan mallar için gümrük idaresine başvurulur.
C) Bu ihracat türünde elde edilen döviz 1 ay içerisinde ülkeye getirilmelidir.
D) Bedeli 10 bin doların üzerinde olan malların yurt dışına çıkışı için ise, firmalar
bağlı bulundukları ihracatçı birlikleri genel sekreterliğine başvurmalıdırlar.
20.Hangisi Bavul Ticareti ya da Yolcu Beraberi Satış Şeklinde İhracat kapsamında
satış yapmak isteyen firmalar için söylenemez?
A) Satış yapmak için ilgili ihracatçı birliğinden izin alırlar.
B) Bu kapsamdaki satışlarını özel faturalar kapsamında yaparlar.
C) İlgili tebliğde belirtilen koşullara uymak zorundadırlar.
D) Alıcıdan tahsil ettikleri mal bedelini banka veya özel finans kuruluşuna
bozdurarak, Döviz Alım Belgesi alırlar.
21. Hangisi ihracatı ön izne bağlı ürünlerden değildir?
A) Harp, silah ve mühimmatı
B) Tehlikeli Atıklar
C) Hint Keneviri
D) Şeker
22. Hangisi ihracatı yasak olan mallardan değildir?
A) Kültür ve tabiat varlıkları
B) Tütün tohumu
C) Odun ve odun kömürü
D) Yaban Domuzu
Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Cevaplarınız doğru ise diğer
öğrenme faaliyetine geçiniz.
44
ÖĞRENME FAALİYETİ 3
ÖĞRENME FAALİYETİ 3
AMAÇ
Sevgili öğrenci, bu öğrenme faaliyeti ile KDV istisnası belgelerini
düzenleyebileceksiniz.
ARAŞTIRMA
Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır:
 Maliye Bakanlığı Web sitesini ziyaret ederek, ihracatta
KDV istisnasının hangi durumlarda söz konusu olduğunu
öğreniniz.
 Çevrenizde ihracat yapan bir işletmeyi ziyaret ederek,
ihracatta
KDV
istisnasından
faydalanıp
faydalanmadıklarını,
faydalanıyorlar
ise
yapılan
işlemlerin nelerden ibaret olduğunu öğreniniz.
3. İHRACATTA KDV İSTİSNASI
KDV Kanununun 11. ve 12. maddeleriyle ihracat istisnası aşağıdaki
şekillerde düzenlenmiştir.
 İhracat teslimleri ve bu teslimlere ilişkin hizmetler KDV’den istisnadır.
 Yurt dışındaki müşteriler için yapılan hizmetler KDV’den istisnadır.
 Türkiye’de ikamet etmeyen yolcuların Türkiye’den satın alıp yurt
dışına götürdükleri mallara ait olarak ödedikleri KDV kendilerine iade
edilir.
 Yolcu beraberinde yurt dışına çıkarılan eşyalar da normal ihracat
şeklinde vergiden arındırılır.
 İhraç kaydıyla yapılan satışlarda ihracatçılar tarafından KDV ödenmez.
45
3.1. Mal İhracatı
KDV Kanunun 11/1-a maddesiyle ihracat teslimlerinin KDV’den istisna
olacağı belirtilmiş, 12. maddede bir teslimin ihracat teslimi sayılabilmesi için:
 Teslimin yurt dışındaki bir müşteriye yapılması,
 Teslim konusu malın T.C. gümrük bölgesinden çıkarak bir dış ülkeye vasıl
olması gerektiği açıklanmıştır.
Ancak bir dış ülkeye vasıl olma deyimi, malın
gümrük hattından geçmesi şeklinde uygulanmaktadır. Buna
göre T.C. gümrük hattını geçen bir mal, dış ülkeye ulaşmış
sayılarak ihracat istisnasından yararlanacaktır. Malın gümrük
hattından geçtiğinin “Gümrük Beyannamesi” ile tevsik
edilmesi (kanıtlanması) gerekir.
Öte yandan Kanunun 12/2. maddesinde yurt dışındaki müşteri tabiri,
ikametgâhı, işyeri, kanuni merkezi ve iş merkezi yurt dışında olan alıcılar ile yurt
içinde bulunan bir firmanın yurt dışında kendi adına müstakilen faaliyet gösteren
şubeleri şeklinde tanımlanmıştır. Buna göre Türkiye’de faaliyet gösteren firmaların
yurt dışındaki şubelerine mal göndermesi işlemi de ihracat sayılacaktır.
Malların ihraç edilmeden önce yurt dışındaki alıcıya veya alıcı adına
hareket edenlere Türkiye’de teslim edilmesi istisna kapsamına girmemekte ve
vergilendirilmektedir.
KDV Kanununda bunlardan başka ihracatla ilgili özel tanımlar
getirilmemiştir. Bu nedenle, dış ticaret rejimine ilişkin esaslara göre ihracat için
belirlenen kurallar, genel olarak KDV uygulamasında da geçerli olacaktır.
3.1.1. İhracat İstisnasının Beyanı
KDV uygulamasında ihracat istisnası, malların T.C.
gümrük hattından geçtiği döneme ait KDV beyannamesinde beyan
edilecektir. Dış ticaret rejimine göre iç gümrüklerden yapılan
ihracatta, malların muayenesinin yapılıp taşıta yüklenmesi,
yüklemenin tamamlanması veya diğer şekillerde henüz mallar yurt
dışına çıkmış olmasa da ihraç edilmiş sayılsa dahi, KDV uygulamasında ihracat
istisnası, malların yurt dışına çıktığı tarihteki KDV beyannamesinde gösterilecektir.
46
Bu olayın, gümrük beyannamesindeki yurt dışına çıkışı
gösteren kaşedeki tarihle tevsik edileceği tabiidir. İç gümrüklerden
yapılan ihracatta istisnanın beyanı açısından, gümrük
beyannamesinin işlem gördüğünü belirten “intaç tarihi” değil,
malların yurt dışına çıktığını belirten kaşedeki tarih esas alınacaktır.
Bu nedenle, iç gümrüklerden yapılan ihracatlarda mallar yurt dışına
çıkmadan önce, gümrük beyannamesine malların yurt dışı edilmiş
olduğuna dair şerh konulmuş olsa dahi, bu şerhe itibar edilmeyecek,
beyannamedeki fiili ihracatın yapıldığına dair tarih esas alınacaktır. Her iki tarihin
aynı olması hâlinde problem yoktur.
Bu konuda ortaya çıkan bir başka sorun, ihracat faturasının tarihi ile
gümrükten çıkış tarihinin farklı dönemlere isabet etmesidir. Gümrük beyanı açılması
için yurt dışındaki müşteri adına düzenlenmiş fatura aranılmaktadır. Bazen faturanın
düzenleme tarihi, fiili ihracın gerçekleştiği dönemden önceki (bazı hâllerde de
sonraki) bir döneme tekabül etmektedir. Bu durumda, sadece ihracat teslimlerinde
geçerli olmak üzere KDV’yi doğuran olay, faturanın düzenlendiği tarih değil,
malların yurt dışı edildiği tarih olarak kabul edilmektedir.
Örneğin 30 Aralık’ta düzenlenen bir ihracat faturasına
dayanılarak 5 Ocak’ta gümrük beyannamesinin düzenlenmesi,
20 Ocak olarak intaç tarihinin belirtilmesi, 2 Şubat’ta malların
yurt dışına çıkışının gerçekleşmesi hâlinde, 30 Aralık’ta
düzenlenen faturada gösterilen bedel ne Aralık, ne de Ocak
dönemine ait KDV beyannamesine dâhil edilmeyecek, Şubat
dönemine ait KDV beyannamesine yazılacaktır.
3.1.2. İhracat İstisnasına İlişkin Özel Durumlar
3.1.2.1.Yurt Dışına Satılmak Üzere Mal Gönderilmesi
Yurt dışındaki komisyonculara veya şubelere, bunlar tarafından satılmak
üzere konsinye anlaşma çerçevesinde mal gönderilmesi hâlinde ihracat istisnasının,
bu malların yurt dışına çıktığı tarihte uygulanması mümkün değildir. Konsinye
ihracatta malların yurt dışındaki komisyoncu veya şube tarafından alıcıya satıldığı
tarih itibariyle ihracat istisnası beyan edilecektir. Yurt dışındaki fuar ve sergilere
katılan ihracatçıların buralarda yaptığı satışlar için de aynı kural geçerlidir. Yani satış
yapılmadığı sürece, fuar ve sergilere götürülen numune mallar için ihracat istisnası
uygulanmayacaktır.
47
3.1.2.2. Yurt Dışındaki İnşaatlara Makine ve Ekipman Götürülmesi
Yurt dışında müteahhitlik yapan Türk firmalarının bu
işlerinde kullanmak üzere kesin olarak yurt dışına götürdükleri
makine, ekipman ve malzemeler için de ihracat istisnası
kapsamında işlem yapılması mümkündür. Geçici olarak yurt
dışına götürülen makine ve ekipmanlar için ihracat istisnası
uygulanmayacaktır.
3.1.2.3. Yurt Dışına Mal Kiralanması
Ticari kiralama yoluyla yapılan ihracatta malların yurt dışına teslimi değil,
kiralanması söz konusudur. Bu nedenle ticari kiralama yoluyla yapılan ihracatta mal
ihracı değil, hizmet ihracı istisnasına göre işlem yapılacaktır. Kiralanan malların
daha sonra yurt dışında satışı hâlinde, satışın gerçekleştiği dönem itibariyle mal
ihracı kapsamında işlem yapılabileceği tabiidir.
3.1.2.4.Transit İhracat
Transit (doğrudan) ihracatta, yurt dışındaki malların Türkiye’ye
getirilmeksizin yine yurt dışına satışı söz konusudur. Bu durumda KDV Kanununun
6/a maddesine göre verginin konusu oluşmamaktadır.
Verginin konusuna giren bir işlem olmadıkça, bu işlemin KDV’den istisna
edilmesi de söz konusu olmayacağından, transit ihracat bedelleri KDV
beyannamesine dahil edilmeyecektir. Bu şekilde yapılan bir ihracat için Türkiye’de
KDV ödenmiş olması hâlinde, Kanunun 30/a maddesi gereği, verginin konusuna
girmeyen bir işleme ait yüklenilen KDV indirim konusu yapılamayacaktır.
3.1.2.5. Millileşmemiş Malların Satışı
Teslim anında Türkiye’de bulunmayan malların satışı
KDV’nin konusuna girmemektedir. Ancak teslim anında
Türkiye’de bulunmakla birlikte, millileşmemiş malların,
millileşmeden yurt dışına götürülmek üzere satışında da KDV
uygulanmayacaktır.
Örneğin Türkiye’de kaza yapan, batıktan çıkarılan veya haciz uygulanan bir
geminin icra daireleri, mahkemeler veya tasfiye memurluklarınca yabancı uyruklu
kişi veya kuruluşlara satışında, bu malların millileştirilmeden yurt dışına çıkarılması
şartıyla satış bedeli üzerinden KDV hesaplanmayacak ve tahsil edilmeyecektir.
48
3.1.2.6. İhracat Sayılan Yurtiçi Satışlar
İhracat Teşvik Mevzuatı hükümlerine göre, bazı yurt içi satışlar ihracat
olarak değerlendirilebilmektedir. Daha önce de belirtildiği gibi, mallar yurt dışına
satılıp T.C. gümrük bölgesini geçmediği sürece, KDV yönünden ihracat istisnası
uygulanması mümkün değildir. Bu nedenle, prensip olarak, ihracat sayılan yurt içi
satışların KDV’ye tabi tutulması gerekmektedir.
3.1.2.7. Sınır ve Kıyı Ticareti
Sınır ve kıyı ticaretinde veya açık pazarlarda yapılan ticarette bazen
malların takası söz konusu olmakta, bazen de bedel karşılığı satış yapılabilmektedir.
Bu şekilde satılan mallar için ihracat istisnası uygulanması mümkündür.
Sınır ve kıyı ticareti yoluyla ihracatta, gümrük
beyannamelerinin yanı sıra sınır veya kıyı ticareti yetki belgesi de
aranılacaktır. Bu bölgelerde gümrük beyannamesi yerine düzenlenen
“tahakkuk varakaları” nın istisna uygulamasında geçerli belge
olarak kabul edilmesi de mümkündür.
3.1.2.8. Serbest Bölgelere Mal Gönderilmesi
Türkiye’deki serbest bölgelere gönderilen mallar için de gümrük
beyannamesi düzenlenmek suretiyle ihracat istisnası uygulanacaktır.
3.1.2.9.Ayni Sermaye İhracı
Yurt dışında kurulan şubelere veya iştirak edilen
şirketlere ayni sermaye olarak mallar götürülmesi hâlinde, bu
mallar için gümrük beyannamesi düzenlemek şartıyla ihracat
istisnası kapsamında işlem yapılması mümkündür.
3.1.2.10. Özel Matrah Şekline Göre Vergilenen Malların İhracı
Özel matrah şekline göre vergilenen mallardan altın ve
gümüşten mamul eşyaların ihracında istisna, külçe altın veya
külçe gümüş tutarı dışındaki kısma uygulanacaktır. Yani külçe
altına isabet eden tutar ihracat istisnası satırına dahil
edilmeyecektir. Aynı şekilde, damga pulu, hisse senedi...gibi
özel matrah şekline tabi bulunan malların ihracında, bunların
bedelleri ihracat istisnası satırına yazılamayacaktır.
49
3.1.2.11. Deniz ve Hava Taşıtlarına Yapılan Teslimler
5.2.2000 tarihinden itibaren yürürlüğe giren 4458
sayılı Gümrük Kanununun 176. maddesinin son fıkrasına göre
serbest dolaşımda bulunan yakıt, yağ ve kumanyaların dış
sefere çıkan deniz ve hava taşıtlarına verilmesi ihracat
hükmündedir. Bu kapsamda gerçekleşen ve Gümrükler Genel
Müdürlüğü’nün 03.01.2003 tarihli ve 2003/1 sayılı Genelgesi
ile tevsik edilebilen işlemler ihracat istisnasından
yararlanacaktır.
3.1.2.12. Gümrük Hattı Dışı Eşya Satış Mağazaları
Yurt içi, gümrük hattı dışı eşya satış mağazalarına gönderilen mallar da
ihracat istisnasına tabi tutulabilecektir. Bu durumun gümrük beyannamesi ile tevsik
edilmesi gerekmektedir.
3.1.2.13. Posta İle Yurt Dışına Mal Gönderilmesi
Gümrük beyannamesi düzenlenmek suretiyle posta ile yurt
dışına ticari mahiyette mal göndermeleri de ihracat istisnasına
girmektedir.
3.1.2.14. İhraç Edilen Malların Geri Gelmesi
Yukarıdaki örneklerden de görüldüğü gibi, mal ihracında istisna
uygulanabilmesi için, malların yurt dışına çıktığının gümrük beyannamesi ile tevsik
edilmesi koşuldur.
Yurt dışına çıkışı yapılan malların ihraç edildikleri ülkeye vasıl olmadan
herhangi bir nedenle zayi olmaları hâlinde, ihracat istisnası uygulaması yönünden
yapılacak bir işlem yoktur. Yani mallar yurt dışına çıkmış olduğundan, ihracat
istisnası uygulanabilecektir. Ancak yurt dışına çıkan malların herhangi bir nedenle
geri gelmesi hâlinde, o zaman ihracat istisnası uygulanmayacak, önceki dönemlerde
istisna beyan edilmişse, KDV yönünden yararlanılan kısım düzeltilecektir.
Düzeltme, ihraç edilen mallar için nakden veya mahsuben
alınan KDV iadesinin gümrük idaresine ödenmesi şeklinde
gerçekleşecektir. Eğer ihracatçı, malları KDV Kanununun 11/1-c
maddesini uygulayarak tecil-terkin sistemi kapsamında satın almış ve
KDV ödememişse, imalatçıya ödenmeyen KDV’nin gümrük idaresine
50
ödenmesi suretiyle geri gelen malların ithali yapılacaktır. Bu ödemenin yapıldığını
tevsik eden gümrük makbuzu veya vezne alındısını bağlı olduğu vergi dairesine ibraz
eden imalatçının tecil edilen vergisi terkin edilecektir.
3.1.2.15. İhracatta Uygulanan Vade Farkları
İhracat istisnası uygulanarak yurt dışına satılan mallar için, ihracatçının
sonradan vade farkı uygulaması hâlinde, yurt dışına kesilecek faturada gösterilen
vade farkına ilişkin bedelin istisnaya tabi tutulması ve bu bedel için KDV
gösterilmemesi doğal bir sonuçtur.
3.1.2.16. Navlun ve Sigorta Bedellerinin Durumu
İhracat faturasının F.O.B. (Free On Board) bedel üzerinden düzenlenmesi
gerekmektedir. Ancak ihracatın C.I.F. (Cost Insurance Freight) veya C.F. (Cost and
Freight) olarak yapılması durumunda navlun ve sigorta için de ihracatçının yurt
dışındaki müşterisinden aldığı bedele KDV istisnası uygulaması gerekmektedir. Bu
durumda ihracat faturasındaki F.O.B. bedel ile birlikte navlun ve sigorta bedellerinin
de KDV Beyannamesinde “İhracat İstisnası” satırına yazılarak matrahtan düşülmesi
gerekir.
Faaliyeti taşımacılık yapmak veya bunu organize etmek
olmayan ihracatçı firmanın, ihraç edilen malların taşınması için
ödediği ve yurt dışındaki alıcıya yansıttığı navlun bedelini
“uluslararası taşımacılık istisnası” satırına yazması söz konusu
değildir. Taşıma için KDV istisnası uygulanmış olsa dahi,
ihracatçı ödediği bu bedeli, ihracat bedeli ile birlikte “ihracat
istisnası” satırına yazmak suretiyle işlem yapacaktır.
3.2. HİZMET İHRACI
3065 sayılı KDV Kanununun 1. maddesi ile Türkiye’de yapılan ticari, sınai,
zirai ve serbest meslek faaliyeti çerçevesindeki teslim ve hizmetler ile her türlü mal
ve hizmet ithali KDV’nin konusuna alınmıştır. Burada, hizmetin Türkiye’de yapılıp
yapılmadığının tespiti önem kazanmaktadır.
Kanunun 6. maddesinde: “Türkiye’de yapılan, değerlendirilen veya
faydalanılan” hizmetlerin verginin konusuna girdiği hükmü, 29 Ocak 2000 tarihli
Resmi Gazete’de yayımlanan 4503 sayılı Kanunun 3. maddesiyle “Türkiye’de
yapılan veya faydalanılan” olarak değiştirilmiş ve “değerlendirme” ilkesinden
vazgeçilmiştir.
51
Böylece yurt dışında yapılan giderlerin Türkiye’de gider yazılması hâlinde
sorumlu sıfatıyla vergi beyan edilmesi dolayısıyla ortaya çıkan mükerrer vergileme
önlenmiştir.
Öte yandan, Türkiye’de yapılan bu kapsamdaki hizmetler KDV’nin
konusuna alınmakla birlikte, Kanunun 11/1-a maddesi ile yurt dışındaki müşteriler
için yapılan hizmetler KDV’den istisna edilmiştir.
KDV Kanunundaki bu hükümlere göre, yurt dışından sağlanan hizmetler ile
yurt dışına yapılan hizmetlerin KDV karşısındaki durumu aşağıda örneklerle
açıklanmıştır.
3.2.1.Yurt Dışından Sağlanan Hizmetler
KDV Kanunun 1/2. maddesinde, her türlü hizmet ithali vergiye tabi
tutulmuşsa da yurt dışından sağlanan hizmetlerle ilgili ithalatta vergileme söz konusu
değildir. Bu hizmetler, Türkiye’de yapılan, değerlendirilen, faydalanılan hizmetler
olarak genelde hizmeti yaptıran Türk firmalarınca, sorumlu sıfatıyla vergi beyan
edilmek şeklinde vergilendirilmektedir.
Avrupa Birliğinin vergileme kriterlerinde, hizmetlerin
vergilenmesinde ortak KDV uygulamasının sağlanması
amacıyla “hizmetin yeri” kriteri geliştirilmiştir. Topluluk
Konseyi’nin 6. Direktifinde bu konu ayrıntılarıyla
açıklanmıştır. Türk KDV uygulamasında ise “hizmetin
yapıldığı yerin” yanı sıra, “faydalanma” kriterleri de
uygulanmaktadır. Sübjektif özellikteki bu kritere göre hareket
edilmesi ve genel tebliğlerde bu kriterlere ilişkin açıklamalar yapılmamış olması,
Türk KDV uygulamasında hizmet ithali ile ilgili yasal çerçevede belirsizliklerin
hüküm sürmesine neden olmaktadır.
KDV Kanununun 6. maddesine göre, yurt dışından sağlanan hizmetlerin
vergileme esasları şöyledir:

Yurt Dışındaki Firmaların Türkiye’de Hizmet Yapması: Fiilen
Türkiye’de gerçekleştirilen hizmetler, hizmeti yapanın uyruğu ne olursa olsun
KDV’ye tabidir. Hizmeti yapanın Türkiye’de ikametgâhı, işyeri, kanuni merkezi
veya iş merkezi yoksa, (veya bunlardan biri olduğu hâlde Maliye Bakanlığınca
gerekli görülmesi hâlinde) yapılan hizmete ilişkin KDV, hizmeti yaptıran
Türkiye’deki kişi veya kuruluşlar (veya Maliye Bakanlığının uygun gördüğü 3.
şahıslar) tarafından, vergi sorumlularına ait 2 numaralı KDV Beyannamesi ile beyan
edilecektir.
52
ÖRNEK (1) Türkiye’deki bir otoyol şantiyesinde inşaat işi yapan yabancı
bir firmanın yaptığı hizmet KDV’ye tabi olup, bu hizmete ait vergi, kendisinin
gerçek usulde mükellefiyet tesis ettirmesi hâlinde kendisi tarafından, yoksa inşaatı
yaptıran kurum veya kuruluş tarafından sorumlu sıfatıyla beyan edilecektir.
ÖRNEK (2) Bir bankanın bilgisayar sistemindeki arızayı gidermek üzere
Türkiye’ye gelen yabancı uyruklu bir şahsın bankaya yaptığı bu hizmet, Türkiye’de
yapıldığından KDV’ye tabi bulunmaktadır. Bu işleme ait vergi, KDV mükellefi
olmasa da banka tarafından sorumlu sıfatıyla, hizmetin yapıldığı yerin sorumluluk
alanında bulunan vergi dairesine beyan edilerek ödenecektir.
 Yurt Dışında Yaptırılan Hizmetlerden Türkiye’de Faydalanılması: Yurt
dışındaki kişi veya kuruluşlara hizmeti yaptıran Türk firmaları, bu hizmetlerden yine
yurt dışında yararlanıyorsa KDV uygulanmayacak, yurt içinde yararlanıyorsa vergi
beyan edilecektir. Yurt içinde yararlanma hâlinde KDV’nin sorumlu sıfatıyla Türk
firmasınca beyan edileceği tabiidir.
ÖRNEK (1) Türkiye’de inşa edilecek bir tesisin projesi yurt dışındaki bir
firmaya hazırlatılmıştır. Bu projeden Türkiye’de yararlanılacağından, proje bedeli
üzerinden hesaplanacak KDV, projeyi çizdiren Türk firması tarafından sorumlu
sıfatıyla beyan edilecektir.
ÖRNEK (2) Yurt dışında müteahhitlik yapan bir
Türk firması, bu işiyle ilgili bulunduğu ülkedeki mühendislik
firmasına bazı hizmetler yaptırmıştır. Yurt dışında sağlanan
bu hizmetten Türk firması yine yurt dışında yararlandığından,
yabancı mühendislik firmasının hizmetinin Türkiye’de
KDV’ye tabi tutulması söz konusu olmayacaktır.
ÖRNEK (3) Yabancı kredi kartı firmalarının, Türkiye’de alış veriş
yapılmasında kredi kartlarını kullandırmasına ilişkin hizmetinden Türkiye’de
yararlanıldığından, bu işlem dolayısıyla yabancı kredi kartı firmasına ödenecek
komisyon bedelleri için sorumlu sıfatıyla KDV beyan edilmesi gerekir.
ÖRNEK (4) Yurt dışındaki leasing firmasının Türkiye’deki bir havayolu
şirketine
kiralayacağı
uçak
için,
kiralama
hizmetinden
Türkiye’de
yararlanılacağından, uçağı kiralayan Türk şirketi, kira bedeli üzerinden KDV
hesaplayacak ve sorumlu sıfatıyla beyan edecektir.
53
3.2.2.Yurt Dışına Yapılan Hizmetler
KDV Kanununun 1. maddesi gereği, Türkiye’de yapılmayan hizmetler
verginin konusuna girmemektedir. Türkiye’de yapılmakla birlikte yurt dışındaki
müşteriler için yapılan hizmetler ise Kanunun 11/1-a maddesi ile vergiden istisna
edilmiştir.
Bu durumda, Türk firmalarının yurt dışına yaptıkları hizmetleri, yurt dışına
yapılan ve yurt dışında yapılanlar olmak üzere iki bölümde incelememiz gerekir.
3.2.2.1.Yurt Dışına Yapılan Hizmetlerde İstisna
KDV Kanununun 12/2. maddesinde, ikametgâhı, işyeri, kanuni ve iş
merkezi yurt dışında olan alıcılara veya Türkiye’deki firmanın yurt dışında
müstakilen faaliyet gösteren şubelerine yapılan ve yurt dışında faydalanılan
hizmetlerin istisna kapsamına girdiği açıklanmıştır.
Konuyla ilgili olarak 26 Seri No.lu KDV Genel Tebliğinde, hizmet
ihracında KDV istisnası uygulanabilmesi için, aşağıdaki dört şartın birlikte
gerçekleşmesi gerektiği belirtilmiştir.
 Hizmet Türkiye’de, Yurt Dışındaki Bir Müşteri İçin Yapılmalıdır: Yurt
dışındaki müşteri tabirinden, ikametgâhı, işyeri, kanuni merkezi
veya iş merkezi yurt dışında bulunan kişi veya kuruluşlar ile
Türkiye’de faaliyette bulunan bir firmanın yurt dışında, kendi adına
müstakilen faaliyet gösteren şubesi, acentesi, temsilcisi veya
bürosu anlaşılmalıdır.
Hizmet Türkiye’de yapılmazsa KDV’nin konusuna girmediğinden, hizmet
ihracı istisnası söz konusu olmayacaktır. Örneğin yurt dışında müteahhitlik yapılması
KDV’nin konusuna girmeyen bir işlemdir. Bu müteahhidin yurt dışındaki inşaatı için
Türkiye’de proje çizip yurt dışına gönderen mimarlık bürosunun faaliyeti ise hizmet
ihracı sayılacaktır.
Verginin konusuna girmeyen işlemlere ait yüklenilen KDV’nin indirim
konusu yapılamayacağı (KDV Kanunu m:30/a), hizmet ihracı istisnası kapsamına
giren işlemlere ait yüklenilen KDV’nin ise indirim ve iade konusu yapılabileceği
(KDV Kanunu m:32) göz önüne alındığında, bu ayrımın çok önemli olduğu
anlaşılabilecektir.
 Fatura veya Benzeri Belge Yurt Dışındaki Müşteri Adına
Düzenlenmelidir: Yurt dışındaki müşterinin Türkiye’de
temsilciliği olsa bile, faturanın yurt dışındaki müşteri adına
54
düzenlenmesi zorunludur. Dolayısıyla fatura Türkiye’deki temsilcilik adına
düzenlenirse, istisna uygulanamayacaktır.
 Hizmetin Bedeli Döviz Olarak Türkiye’ye Getirilmelidir: Mal ihracında mal
bedelinin döviz olarak Türkiye’ye getirilmesi şart olmasa dahi,
hizmet ihracı istisnası uygulanması için, hizmet bedelinin döviz
olarak Türkiye’ye getirilerek bankalara veya özel finans
kuruluşlarına bozdurulması zorunluluğu vardır. Bu şartın yerine
getirildiği döviz alım belgesi ile tevsik edilecektir. Döviz alım
belgesi veya ilgili banka tarafından onaylanmış örneği ibraz
edilmedikçe, hizmet ihracı istisnası uygulanamayacaktır.
 Hizmetten Yurt Dışında Yararlanılmalıdır: Yukarıda somut olarak tespit
edilebilecek şartların yanında, soyut bir kavram olan yurt dışında yararlanma şartının
da aranılması, hizmet ihracı istisnası uygulamasında bazı tereddütler yaşanmasına
neden olmuştur. Zaten Maliye Bakanlığı da Tebliğde bu ilkeyi açıklamak yerine 26
ve 30 Seri No.lu KDV Genel Tebliğlerinde örnekler vermiştir. Buradan, hizmetten
yurt dışında mı yurt içinde mi yararlanıldığının, olaya göre yorumla değişebileceği
sonucu çıkmaktadır.
Tebliğde yer alan örnekler incelendiğinde, genellikle yurt dışına ihraç
edilen mallarla ilgili olarak yurt dışındaki alıcılar için yapılan hizmetlerin istisna
kapsamında mütalaa edildiği, Türkiye’ye ithal edilen mallara ilişkin olarak yurt
dışındaki satıcılara yapılan hizmetlerin ise vergiye tabi tutulduğu görülmektedir.
Ülkemiz açısından oldukça önemli bir sektör hâline
gelen fason işçilik konusunda da hizmet ihracı istisnası
uygulanabileceğini belirtmek gerekir. Ancak fason işçilik
yapan firmaların hizmet ihracından yararlanabilmesi için,
faturanın yurt dışındaki firmaya kesilmesi, bedelin döviz
olarak getirilmesi ve fason olarak işlenen malların, ihracatçı
firmalar dahil hiçbir şekilde yurt içinde satılmaması gerekir.
Bu değerlendirmelere göre ithalat komisyonlarının KDV’ye tabi
tutulacağını söyleyebiliriz. Ancak, ithal edilen malın gümrükte ödenecek KDV
matrahına dâhil edilen ithalat komisyonlarının bir kez de komisyoncu firma
tarafından vergi beyan edilmesi suretiyle iki kez vergilenmesi, bu konuda mükerrer
vergilemeyi önlemek için tedbir alınmasını gerektirmekte olup, bugüne kadar böyle
bir düzenleme yapılmamıştır.
Türkiye’de yapılan hizmetlerin hizmet ihracı istisnası karşısındaki
durumuyla ilgili diğer örnekler aşağıdadır:
55
 Yurt dışına fason işçilik yapılması : İstisnadan yararlanmaktadır. Örneğin geçici
kabulle gelen altının işlenip tekrar yurt dışındaki sahibine gönderilmesinde istisna
uygulanabilir.
 Tamir, bakım, onarım için Türkiye’ye geçici ithal yoluyla getirilen araçlara
verilen hizmetler : İstisnadan yararlanmaktadır. Transit olarak geçen araçlara verilen
hizmetler ise KDV’ye tabidir.
 Yabancı sigorta kuruluşlarına yapılan aracılık hizmeti : İstisnadan
yararlanmaktadır. Ancak yabancı sigorta şirketlerinin müşterilerinin Türkiye’de
yararlandığı hizmetler, örneğin sağlık hizmeti, bedeli yurt dışından ödense dahi
istisna kapsamına girmemekte, sağlık hizmeti bedeli dışında alınan komisyonlar
istisna kapsamında değerlendirilmektedir.
 Yabancı bayraklı teknelere Türk limanlarında verilen tamir, bakım, onarım,
kışlama, çekek hizmetleri : İstisnadan yararlanmamaktadır.
 Yurt dışındaki kurumlara hasta veya öğrenci gönderilmesi :
Hastanelerden veya öğrencilerden alınan komisyon ücreti KDV’ye
tabidir. Ancak komisyonun yurt dışındaki kurumlardan alınması
hâlinde hizmet ihracı istisnası uygulanabilecektir.
 Türkiye’deki davalar veya ihâlelerle ilgili yurt dışındaki kişi
ve kuruluşlara danışmanlık veya aracılık hizmeti verilmesi : KDV’ye tabidir.
 Yurt dışında gösterim için film, metin, disket, bant, görüntü gönderilmesi :
Hizmet ihracı istisnası kapsamında değerlendirilmektedir.
 Yabancı kişi ve kuruluşların Türkiye’de reklamlarının yapılması : Hizmetten
Türkiye'de yararlanıldığından KDV’ye tabidir.
 Yurt dışına haberleşme hizmeti verilmesi : Türk Telekom
firmasının yurt dışındaki kişi veya kuruluşlara verdiği haberleşme
hizmeti istisna kapsamına girmektedir. Örneğin yurt dışında sayılan
serbest bölgelerde verilen haberleşme hizmeti KDV’den
müstesnadır.
 Yurt dışında imal edilecek malların kalıp ve modellerinin
yapılması : İstisna kapsamına girmektedir.
 Yurt dışına yapılan Finansal Kiralama İşlemleri : İstisna kapsamına
girmektedir.
56
3.2.2.2.Yurt Dışında Yapılan Hizmetler
Buraya kadar, Türkiye’de yapılan veya faydalanılan hizmetler ele
alınmıştır. Peki Türk firması hizmetini yurt dışında yaparsa ne olacak?
KDV Kanununa göre, Türkiye’de yapılmayan hizmetler, hizmeti kim
yaparsa yapsın KDV’nin konusuna girmemektedir. Yani Türk firmalarının yurt
dışında yaptığı hizmetler, KDV’nin konusuna girmemektedir.
Yurt içinde yapılmakla birlikte hizmet ihracı istisnası kapsamına giren
hizmetler için de KDV hesaplanmamaktadır. Ama ikisi arasında “indirim” le ilgili
önemli bir fark vardır. Hizmet ihracına giren işlemler için satın alınan mal ve
hizmetlere ödenen KDV indirim konusu yapılmakta ve indirilemeyen vergi kalırsa,
hizmet ihraç eden firmaya iade edilmektedir. Halbuki verginin konusuna girmeyen
işlemlerle ilgili yüklenilen vergiler ise indirim konusu yapılmamakta, gider veya
maliyet unsuru olarak dikkate alınmaktadır.
Yukarıda yapılan açıklamalara göre, uluslararası hizmet hareketlerinde
KDV uygulamasına ilişkin olarak aşağıdaki sonuçlar çıkmaktadır.
 Yurt dışındaki firmaların Türkiye’de hizmet yapmaları KDV’nin konusuna
girmekte ve vergiye tabi bulunmaktadır.
 Yurt dışındaki firmaların yurt dışında yaptığı hizmetler :

Türk firmalarınca bu hizmetlerden Türkiye’de yararlanılması hâlinde
KDV’nin konusuna girmekte ve vergiye tabi bulunmaktadır.

Türk firmaları bu hizmetten Türkiye’de yararlanmazsa KDV’ye tabi
değildir.
 Türkiye’deki firmaların Türkiye’de yaptığı hizmetlerden, yurt dışındaki
müşteriler yurt dışında yararlanırlarsa, hizmet ihracı istisnası uygulanır.
 Türkiye’deki firmaların yurt dışında hizmet yapması KDV’nin konusuna
girmediğinden vergiye tabi değildir.
3.3. İhraç Kaydıyla Yapılan Teslimler (Tecil Terkin Sistemi)
KDV uygulamasında ön ihracat istisnası olmamakla beraber, belirli koşullar
altında ihraç edilmek üzere teslim edilen mallar için hesaplanan KDV’nin ihracatçı
tarafından ödenmemesi şeklinde bir uygulama mevcuttur.
57
3.3.1. Uygulamanın Kapsamı
KDV Kanununun 11/1. maddesine 3297 sayılı Kanunla eklenen (c) bendi
hükmüyle düzenlenen bu uygulama, kural olarak Sanayi Bakanlığı’nca belirlenen
ölçütlere göre “imalatçı” niteliğine sahip olan mükelleflerin ihracatçılara yaptıkları
teslimler için geçerlidir.
Ancak, hâlen yürürlükte olan mevzuata göre:
Özel Finans Kurumlarınca ihracatçılara yapılan teslimlerde
 Sanayi Bakanlığınca belirlenen kriterlere göre “imalatçı”
niteliğine haiz olanların ihracatçılara yaptıkları teslimler,
 İmalatçı niteliğini taşımayan satıcıların Dış Ticaret Sermaye
Şirketlerine veya Sektörel Dış Ticaret Şirketlerine ihraç edilmek
üzere yapılan teslimler,
 tecil-terkin
yararlanabilmektedirler.
sistemine
dâhil
olup,
bu
uygulamadan
KDV Kanunu’nun 11/1-c maddesi uyarınca, Özel Finans Kurumları
dışındaki imalatçıların (Dış Ticaret Sermaye Şirketleri veya Sektörel Dış Ticaret
Şirketlerine ihraç kaydıyla yaptığı teslimler hariç) bu uygulamadan
yararlanabilmeleri için, durumunun Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca belirlenen
aşağıdaki şartlara uygun olması gerekmektedir.
 Sanayi siciline kayıtlı olup, sanayi sicil belgesi almış olmaları,
 Sanayi odaları, ticaret odaları veya esnaf ve sanatkarlar derneklerine kayıtlı
olmaları,
 İmalat işinde en az 5 işçi çalıştırmaları (imalat işine fiilen katılmayan yönetici,
büro elemanı veya muhasebeci gibi personel bu sayıya dâhil değildir, işyeri
sahibi imalata fiilen katılırsa, bu sayıya dâhil edilir),
 Sanayi sicil belgesinde yer alan üretim konusunda gerekli araç parkına sahip
olması (araçların kiralanması hâlinde, bunların en az bir yıllık süreyle
kiralandığının noterce onaylı sözleşme ile ispat edilmelidir ) gerekir.
Bu şartlara haiz olanlar tarafından ihracatçılara yapılan
teslimlerde normal fatura düzenlenecek, KDV gösterilecek, ancak
faturaya “3065 sayılı KDV Kanunu hükümlerine göre ihraç edilmek
şartıyla teslim edildiğinden KDV tahsil edilmemiştir.” şeklinde bir şerh
düşülecektir. Bu suretle ihracatçı, faturada gösterilen KDV’yi
ödemeksizin malı teslim alacaktır.
58
İmalatçı tanımına girmeyen mükelleflerin Dış Ticaret Sermaye Şirketlerine
ihraç kaydıyla yaptıkları teslimlerde de tecil (erteleme)-terkin (silme, vazgeçme)
uygulanabilecektir.
Dış ticaret sermaye şirketlerine ihraç kaydıyla mal
teslim eden mükellefler nezdinde yapılacak bir inceleme sonucu,
bir vergi zıyaı tespit edilirse, zıyaa uğratılan vergi ile buna ilişkin
ceza, zam ve faizlerinden, satıcılarla birlikte dış ticaret sermaye
şirketleri de müteselsilen sorumlu olacaktır.
Sektörel Dış Ticaret Şirketlerinin imalatçı tanımına uymayan ortakları ile
ortakları dışındaki firmaların ihraç kaydıyla teslimlerinde tecil-terkin uygulaması
zorunludur. Sektörel Dış Ticaret Şirketlerinin sadece imalatçı tanımına giren
ortaklarından tecil-terkin uygulanmaksızın KDV ödeyerek mal alması mümkündür.
Tecil-terkin uygulaması kapsamında işlem yapan imalatçılar, bir defaya
mahsus olmak üzere sanayi sicil belgesi ile oda veya derneğe üyelik belgesinin noter
onaylı birer örneğini, teslimin gerçekleştiği dönem KDV beyannamesine
ekleyeceklerdir. Bundan sonraki teslimler için bu belgelerin eklenmesine gerek
yoktur. Sanayi sicil belgesinde veya imalatçı niteliğinde bir değişiklik olursa durum
15 gün içinde vergi dairesine bildirilecektir.
Tecil-terkin uygulaması, sadece ihraç konusu nihai mallara
uygulanabilecektir. İhracatçı tarafından olsa dahi işlemden geçirilecek ara mallar ile
ihraç edilecek malın ambalajında kullanılacak mallar bu uygulamadan
yararlanamayacaktır.
3.3.2. Tecil Terkin İşlemleri
Bu kapsamda teslim yapılan dönemde 1 Nu.lu KDV
Beyannamesindeki Tablo III “İhraç Kaydıyla Teslimler” bölümü
doldurulmak zorundadır. Bu dönem beyannamesinde imalatçının
ödenecek KDV’si olması hâlinde, bunun, ihraç kaydıyla yapılan
teslimlere ilişkin tahsil edilmeyen KDV kadar kısmı, vergi
dairesince tarh ve tahakkuk ettirilecek, ancak tahsil edilmeyip tecil
edilecektir.
İhraç kaydıyla teslim edilen malların, teslim tarihini takip eden aybaşından
itibaren 3 ay içinde ihracının gerçekleştiğine dair ihracatçının gümrük
beyannamesinin vergi dairesine ibraz edilmesi üzerine, tecil edilen vergi terkin
olunacaktır. Örneğin 5 Kasım’da ihraç kaydıyla teslim edilen mallar, 1 Aralık’tan
itibaren 3 ay içinde (28 Şubat’a kadar) ihraç edilirse, tecil edilen vergi terkin
olunacaktır.
59
İhracatın kanunda belirtilen 3 aylık sürede gerçekleşmemesi hâlinde tecil
edilen vergi, ilgili dönemler için (01.05.2003 tarihinden önceki dönemlerde %50
fazla) gecikme zammı uygulanmak suretiyle tahsil edilecektir. Ancak
ihracatın 3 aylık sürede mücbir sebepler veya beklenmedik durumlar
nedeniyle, gerçekleşmemesi söz konusuysa , bu durumda 3 aylık
sürenin dolduğu tarihten itibaren 15 gün içinde Maliye Bakanlığı’na
başvuran ihracatçılara 3 aylık bir ek süre daha verilmesi mümkündür.
İhracat Vergi Usul Kanunu’nda yazılı mücbir sebepler veya beklenmedik
durumlar nedeniyle –verilen ek sürelere rağmen- gerçekleşmediği takdirde tecil
edilen KDV’nin sadece tecil faizi uygulamak suretiyle tahsili söz konusudur.
Öte yandan bu suretle yapılan teslimlere ait tecil edilen verginin tarh ve
tahakkuku gerçekleştirilmiş olduğundan herhangi bir sebeple vergi zıyaı cezalarının
uygulanması mümkün değildir. Örneğin mal teslim edenin imalatçı tanımına
girmemesi, alıcının Dış Ticaret Sermaye Şirketi statüsünü kaybetmiş olması, ihraç
kaydıyla teslim edilen malların nihai ürün olmayıp ihracatçı tarafından işlenmesi gibi
nedenler, tecil edilen verginin sadece gecikme zammı ile tahsilini gerektirmektedir.
3.3.3. Tecil –Terkin İşlemlerine İlişkin Bazı Hususlar
Tecil-Terkin İşlemlerine ait hususlar şunlardır:
3.3.3.1. Geçici İthal, Geçici Muaflık ve Dahilde İşleme Rejimleri Kapsamında İthal
Edilen Mallar
Gümrük Kanununun 108-115. maddeleri kapsamında, bedelli olarak geçici
ithali yapılan malların işlenerek ihracatçılara tesliminde tecil-terkin işlemi
yapılabilecektir.
Bedelsiz ithalatta malın mülkiyeti yurt dışındaki firmada olacağından, tecilterkin işlemi yapılacak bir teslim söz konusu değildir. Bu şekilde yapılan fason
işçilik için, sonraki bölümde açıklanan şartlar dâhilinde hizmet ihracı istisnası
uygulanabilecektir.
Ancak 71 Seri Nu.lu KDV Genel Tebliğiyle, geçici kabul ve
dâhilde işleme izin belgesi kapsamında ithal edilen ham ve yardımcı
maddeler kullanarak üretilen malların ihracatçılara ihraç kaydıyla
tesliminde de tecil terkin uygulanması mümkün kılınmıştır. Hatta bu
uygulama 71 Seri Nu.lu Tebliğin yayımından önceki dönemler için
de geçerli sayılmıştır.
60
3.3.3.2. Kendi Üretiminin Yanı Sıra Fason İmalat da Yaptıranlar
İmalatçı tanımına giren mükelleflerin, kendi üretimine ek
olarak fason imalat da yaptırmaları hâlinde, fason imalatı kendi
sanayi sicil belgesinde yazılı üretim dallarında yaptırması, işin
riskini ve organizasyonunu üstlenmesi, ham madde ve yardımcı
maddeleri kendi temin etmesi koşullarıyla, bu şekilde üretilen
mallar için de tecil-terkin uygulanabilecektir.
İmalatçı tanımına girdiği halde, fason olarak dahi olsa kendi üretmediği,
piyasadan hazır aldığı malları da teslim edenlerin, bu teslimlerini faturada ayrıca
göstermek suretiyle tecil-terkin uygulaması dışında tutması gerekir.
3.3.3.3. Fason İş Yapanlar
Fason işi yapanlar bu uygulamadan yararlanamayacaktır. Örneğin
ihracatçının ürettiği mallara fason işçilik yapan bir firmanın bu uygulamaya göre
işlem yapması mümkün değildir.
3.3.3.4. Sanayi Sicil Belgesi Almamış Olanlar
İmalatçılar için aranılan diğer şartlara haiz olup, sanayi sicil belgesini henüz
almamış olan mükelleflerin, Sanayi Bakanlığına başvurarak olumlu görüş yazısı
aldıkları veya vergi dairesi müdür yardımcısı başkanlığındaki yoklama grubunun bu
şartlara haiz olduğunu belirlediği tarih itibariyle tecil-terkin kapsamında işlem
yapmaları mümkündür. Bu tespit Yeminli Mali Müşavir tasdik raporu ile de
yapılabilecektir.
3.3.3.5. Gümrük Beyannamesinin Teyidi
Tecil-terkin işlemi kapsamında ihraç kaydıyla teslimde
bulunan imalatçıların, ihracatçılar tarafından kendilerine verilen
gümrük beyannamesinin aslı, noter veya yeminli mali müşavirce
tasdikli örneğinin teyidi, ilgili gümrük idaresinden değil,
ihracatçının bağlı olduğu vergi dairesinden yapılacaktır.
3.3.3.6. Gümrük Beyannamesinde İmalatçının Adının Olmaması
Gümrük beyannamesinde imalatçının adının yer almaması veya yanlış isim
yazılması hâlinde, yapılacak bir inceleme (veya YMM raporu) ile ihraç edilen
malların imalatçıya ait olduğu tespit edilerek, terkin işlemi yapılabilecektir.
61
3.3.3.7. İmalatçı Faturasının İhracat Faturasından Sonra Düzenlenmesi
İmalatçı faturasının ihracat faturasından sonraki bir tarihi taşıması hâlinde,
ihraç edilen malların bu faturada belirtilen mallar olduğu bir inceleme ile tespit
edilirse, tecil-terkinden yararlanılabilecektir. Bu incelemenin YMM tarafından
yapılması mümkündür.
3.3.3.8. Gümrük Beyannamesinde Birden Fazla İmalatçı Olması
Farklı imalatçılardan alınan malların tek bir gümrük beyannamesiyle ihraç
edilmiş olması hâlinde, ihracatçının, imalatçının malını bu beyanname ile ihraç
ettiğini belirten bir belgeyi imalatçıya vermesi şartıyla, bu beyannameye dayanılarak
terkin işlemi yapılabilecektir. .
3.3.3.9. İhracattan Sonra Ortaya Çıkan Ödemeler
Tecil-terkin kapsamında teslim edilen malların
ihracından sonra ortaya çıkan vergi iadesi, kur farkı ve kaynak
kullanımı destekleme primlerinin imalatçıya aktarılmasında,
imalatçı tarafından düzenlenecek faturada bu unsurların ayrı
ayrı gösterilmesi ve asıl malın teslimine ait fatura ile gümrük
beyannamesine atıfta bulunan bir şerh konulması şartıyla, bu
unsurlar için KDV uygulanmaması mümkündür. Bu durumda söz konusu bedeller
hem beyan edilmek, hem de indirim konusu yapılmak suretiyle sıfırlanacaktır.
.3.3.3.10 Aleyhte Oluşan Kur Farkları
İmalatçı aleyhine oluşan kur farkları ile ihraç edilen mala ilişkin fiyat
indirimlerinin (reklamasyon) ihracatçı tarafından imalatçıya fatura edilmesi hâlinde,
indirilen tutar için KDV uygulanmayacaktır.
3.3.3.11. Başkasının Kotası Üzerinden İhracat
Başkalarına ait kotalar kullanılarak ihraç edilen mallara ait gümrük
beyannamelerinde imalatçı olarak kota hakkını devreden firmanın adı yazılmaktadır.
Bu durumda kota hakkını devreden firmanın bağlı olduğu vergi dairesine, bu işlem
için tecil, terkin, iade, mahsup gibi taleplerde bulunmayacağına dair bir taahhütname
vermesi gerekmektedir.
62
Ayrıca ihraç edilen malların imalatçıya ait olduğunun Vergi İnceleme
Raporu, YMM tasdik raporu veya vergi dairesi yoklama tutanağıyla tespiti
zorunludur. Bu şartların yerine getirilmesi üzerine, kota devri suretiyle yapılan ihraç
kayıtlı teslimler için tecil-terkin uygulamasından yararlanılabilecektir.
3.3.3.12. İmalatçının Pişmanlıkla Beyanname Vermesi
İhraç kaydıyla teslimlerin bulunduğu döneme ait
beyannamede yapılan hataların imalatçı tarafından fark edilerek
pişmanlık beyannamesi verilmesi hâlinde, bu beyannameye göre
tahakkuk ettirilen vergi için (ödeme çıksın çıkmasın) pişmanlık
zammı uygulanarak, tecil-terkinden yararlandırılmanın devam
etmesi gerekir. Pişmanlık şartlarına uyulmaması hâlinde cezalı
tarhiyat yapılacağı tabiidir.
3.3.3.13. Tecil-Terkin Uygulamasının İhtiyariliği
Tecil-terkin uygulaması tamamen imalatçıların inisiyatifindedir. Yani
normal olarak KDV tahsil edilmek suretiyle satış yapılması da pekâlâ mümkündür.
İhracatçının bu suretle ödeyeceği KDV’yi indirim ve iade konusu yapabileceği
tabiidir. Ancak sektörel dış ticaret şirketlerinin ortakları dışındaki firmalardan veya
imalatçı vasfını haiz olmayan ortaklarından ihraç edilmek üzere mal alımlarında
tecil-terkin uygulanması zorunludur.(77 Seri Nu.lu KDV Genel Tebliği)
3.3.4. İhraç Kaydıyla Yapılan Teslimlerde Tecil Terkin ve İade Edilecek KDV’nin
Hesaplanması
Yukarıdaki şartlara uygun olarak yapılan ihraç kaydıyla teslimler, KDV
beyannamesinin 6. ve 8. satırlarında, üzerinden vergi hesaplanacak bedele dahil
edilecektir. İhraç kaydıyla teslim bedelinin, ihracat istisnasına ait satıra yazılarak
KDV matrahından indirilmesi hiç bir şekilde mümkün değildir.
KDV tahsil edilmediği halde, ihraç kaydıyla teslim
bedeli üzerinden KDV hesaplanacak ve diğer satırlar da hiçbir
farklılık olmaksızın doldurulacaktır. Sonuçta ödenmesi gereken
KDV çıkması hâlinde, ödenecek verginin, ihraç kaydıyla yapılan
teslim dolayısıyla tahsil edilmeyen KDV kadar kısmı tecil
edilecektir.
Bu dönemde “İhraç Kaydıyla Teslimler”e ait Tablo III’ ün düzenlenmesi
zorunludur. Tahsil edilmeyen KDV’den tecil edilecek KDV’nin indirilmesinden
sonra kalan tutar, bu şekilde teslim edilen malların süresinde ihracının
gerçekleştirilmesi üzerine iade edilebilecektir.
63
3.4 Bavul Ticareti
Son yıllarda komşu ülkelerde, özellikle dağılan
Sovyetler Birliğinin yerine kurulan cumhuriyetlerde meydana
gelen ekonomik gelişmeler, Türkiye’den bu ülkelere önemli
ölçüde mal ihraç edilmesi sonucunu doğurmuştur. Sözü edilen
ülkelerden yurdumuza gelen yabancı uyruklu alıcılar, satın
aldıkları malları gemi, uçak, TIR gibi araçlarla ülkelerine
götürüp satmaktadırlar. Bu ticaret şekli, İstanbul’un Laleli semti
başta olmak üzere Karadeniz kıyısındaki şehirlerimiz ve güney sahillerimizdeki bazı
bölgelerde yoğunlaşmıştır.
Literatürümüze “bavul ticareti” olarak giren bu ihracatın boyutları o hâle
gelmiştir ki, resmi ihracat rakamları içinde yer almaması büyük bir eksiklik olarak
ortaya çıkmıştır. Bu şekildeki mal ihracatının ihracat rejiminde yerinin olmayışı,
geçici kabulle ithal edilen mallara ait vergilerin tecil edilememesine neden
olmaktaydı. Bu da satıcıların ihracatla ilgili teşviklerden yararlanamaması demekti.
Bu olumsuzlukların aşılması ve bavul ticaretinin kayıt dışı kalmasının
önlenmesi, 61 Seri Nu.lu KDV Genel Tebliğiyle yapılan düzenlemeler sayesinde
mümkün olmuştur. Bu tebliğiyle, bavul ticareti yoluyla ihracatta KDV iadesinin usul
ve esasları belirlenmiş olup bu Tebliğe dayanılarak Dış Ticaret Müsteşarlığının
getirdiği bir dizi düzenleme ile satıcıların ihracat teşviklerinden yararlandırılması
sağlanmıştır.
3.4.1. Bavul Ticaretinde KDV İstisnası
61 Seri Nu.lu KDV Genel tebliğinde yapılan düzenlemeye göre, bavul
ticareti yoluyla ihracat yapacak yabancı uyruklu (veya yabancı ülkede ikamet ettiğini
belgeleyen T.C. uyruklu) alıcılara yapılan satışlarda, aşağıdaki şartlar dâhilinde KDV
uygulanmayacaktır.
 Satıcı, bağlı bulunduğu vergi dairesine başvurarak “Türkiye’de İkamet
Etmeyenlere Döviz Karşılığı Satışlarda KDV İhracat
İstisnası İzin Belgesi” (kısa söylemiyle İstisna Belgesi)
alacaktır. Bu belgenin alınması için, gerçek usulde
vergilendirilmek ve hakkında gerçek dışı belge düzenleme
veya bilerek kullanma konusunda rapor yazılmamış olmak
yeterlidir.
İstisna belgesi, sadece bavul ticareti kapsamındaki işlemleri yapacak
mükelleflere verilecektir. 43 Seri Nu.lu KDV Genel Tebliği uyarınca yolcu beraberi
64
eşya ihracı istisnası uygulamasında da bu belge geçerli olacaktır. Yani her iki
istisnayı da uygulamak isteyen mükelleflerin “İstisna Belgesi” almaları yeterlidir.
 Satışı yapılan mal bedelleri toplamının, KDV hariç
600 YTL’nin üzerinde olması gerekmektedir. (93 Seri
Nu.lu KDV Genel Tebliği ile 01.02.2005 tarihinden
itibaren geçerli olmak üzere belirlenen tutar, bu tutar
yıllar itibariyle değişebilmektedir) Bir faturada
gösterilen bedelin bu miktardan fazla olması hâlinde vergisiz satış yapabilecektir.
Birden fazla malın bedeli, aynı faturada gösterilmek şartıyla bu toplama dâhil
edilebilecektir.
 İstisna kapsamındaki satışlarda 61 Seri Nu.lu KDV Genel Tebliği ekinde yer alan
“Özel Fatura” 5 nüsha olarak düzenlenecektir. İlk dört nüsha alıcıya verilecek, 5.
nüsha satıcıda kalacaktır.
 Satış bedellerine ait döviz, bankalara veya özel finans kurumlarına bozdurulacak
ve bununla ilgili döviz alım belgeleri (veya noter onaylı örnekleri) KDV
beyannamesine eklenecektir.
 Satın alınan mallar, fatura tarihinden itibaren 3 ay
içinde, Maliye Bakanlığı ile Gümrük Müsteşarlığının
müştereken belirlediği gümrük kapılarından (İstanbul,
İzmir, Antalya, Samsun, Trabzon, Edirne ve Artvin
illerindeki bütün gümrük kapıları ile Dereköy gümrük
kapısından) yurt dışı edilecek, özel faturanın 2, 3 ve 4,
nüshaları bu kapılarda görevli gümrük memuru tarafından onaylanacaktır. Onay
işleminin satıcılar, alıcılar veya taşıyıcı firmalar tarafından da yaptırılması
mümkündür. Onay işlemi sırasında özel faturanın 2 ve 3. nüshaları gümrük
görevlileri tarafından alıkonacaktır.
 Özel faturanın onaylı 4. nüshası, çıkışı izleyen 1 ay içinde satıcıya intikal etmiş
olacaktır. Ancak, döviz alım belgesi ibraz edilemediği sürece bu satışlara ilişkin
beyan edilmiş olan KDV’nin indirimi (ve iadesi) talep edilemeyeceğinden, onaylı
faturanın 1 ay içinde satıcıya gönderilmesi şartının bir anlamı kalmamaktadır.
Çünkü döviz alım belgesi ibraz edilmediği sürece, onaylı fatura 1 ay içinde
satıcıya ulaşsa da istisna kapsamında bir işlem yapılamayacak, döviz alım
belgesinin ibrazı beklenecektir.
Yukarıdaki şartlara uygun olarak yapılan satışlarda KDV tahsil
edilmeyeceğinden, satışın yapıldığı dönem beyannamesinde satış bedelleri, KDV
matrahından indirilecektir.
Bu satışlarla ilgili yüklenilen KDV ise genel hükümler çerçevesinde
indirim konusu yapılacaktır. Yüklenilen vergilerin indiriminin mümkün olmaması
65
hâlinde indirilemeyen kısım, KDV Beyannamesinin " Türkiye'de İkamet Etmeyen
Yolculara Bu Dönemde İade Olunan KDV" satırında beyan edilmek suretiyle
mükellefe iade edilebilecektir.
Bu kapsamda işlemlerin bulunduğu KDV beyannamesine, gümrükte
onaylanarak satıcılara intikal etmiş olan özel faturaların tarih, numara ve tutarlarını
ihtiva eden liste ile bu tutarlara ait döviz alım belgeleri (veya noter onaylı örnekleri)
eklenecektir.
Yukarıda belirtilen şartların herhangi birisinin
gerçekleşmemesi hâlinde, faturada gösterilmemiş olsa dahi, bu
satışlar için KDV beyan edilmesi gerekecektir. Buna göre, satışın
yapıldığı vergilendirme dönemini izleyen ayın 25. gününe kadar
(beyanname verme süresi) gümrükte onaylanan faturalar satıcıya
intikal etmemişse veya fatura bedelleri tutarında döviz alım belgesi
temin edilmemişse, bu satışlara ait bedeller, KDV beyannamesinin
“İhracat İstisnası” satırına yazılamayacaktır. Dolayısıyla söz konusu satış bedeller
üzerinden vergi beyan edilecektir.
Bu şekilde üzerinden vergi beyan edilen satışlara ait döviz alım belgesi
temin edilmesi, özel faturanın, satış tarihinden itibaren 3 ay içinde gümrükte
onaylatılması ve onay tarihini izleyen 1 ay içinde satıcıya ulaştırılması hâlinde, bu
satışa ilişkin beyan edilen KDV; ilgili dönem beyannamesinde indirim konusu
yapılabilecektir.
İndirimin mümkün olmaması hâlinde bu verginin iadesi talep
edilebilecektir. Bu dönem beyannamesine de söz konusu satışlara ait liste ile döviz
alım belgelerinin (veya onaylı örneklerinin) ekleneceği tabiidir.
İstisna belgeli satıcıların bavul ticaretine ilişkin olarak
indiremedikleri ve yukarıda açıklandığı gibi iade konusu yaptıkları
KDV, öncelikle mükellefin vergi borçlarına mahsup edilecektir.
Mahsup edilecek vergi borcu bulunmaması veya mahsuptan sonra
artan bir kısım olması hâlinde bu tutar nakden iade edilebilecektir.
Ayrıca, İstisna Belgesine sahip olan satıcıların Türkiye’de ikamet etmeyen
yolculara, verginin önce tahsil edilip malların yurt dışına çıkarılması hâlinde iade
edilmesi şeklinde uygulanan 43 Seri Nu.lu KDV Genel Tebliğindeki usul ve esaslara
göre satış yapması da mümkündür.
66
3.4.2. Bavul Ticareti Yoluyla İhracat Yapanlara Teslim Edilen Mallar İçin Tecil-Terkin
Uygulanması
Türkiye’de ikamet etmeyen yolculara döviz karşılığı satılan ve yurt dışına
çıkarılması şartıyla ihracat istisnası uygulanan malların imalatçıları tarafından, bu
şekilde satış yapanlara tesliminde, KDV Kanunun 11/1-c maddesi kapsamında tecilterkin işlemi yapılabilecektir.
Bu işlemlerde, tecil-terkin uygulamasına ait usul ve esaslar
aynen geçerli olacaktır. Yani, ihraç kaydıyla teslim edilen malların, takip
eden ayın başından itibaren 3 ay içinde satışının yapılarak yurt dışına
çıkarılması, bu çıkışta onaylanan özel faturanın 1 ay içinde satıcıya
ulaşması gerekmektedir.
Bu suretle satıcı tarafından temin edilen onaylı faturalar ve
döviz alım belgeleri ile satış faturalarının birer örneğini beyannamesine ekleyen
imalatçıların tecil edilen vergisi terkin edilecek, aksi halde gecikme zammı %50
fazlasıyla tahsil edilecektir.
İhraç kaydıyla teslimde bulunan imalatçıların tahsil etmedikleri hâlde beyan
ettikleri ve indirimle gideremedikleri KDV’nin nakden iadesi mümkün değildir.
İndirilemeyen ve iade konusu yapılan bu tutar, sadece imalatçıların kendi vergi
borçlarına mahsup edilebilecektir.
3.5. Dahilde İşleme Ve Geçici Kabul Rejimlerinde Tecil-Terkin
Uygulaması
Yurt dışından getirilen ham ve yardımcı maddeler
kullanılarak üretilen malların ihraç edilmesi hâlinde, bu
maddelerin ithâlinde gümrük vergisi ile diğer mali
yükümlülükler teminat karşılığı ertelenerek, ihraç edilecek
malların girdi maliyetleri azaltılmaktadır. Aynı şekilde yurt
dışındaki müşterilerin mallarının işlenmesi amacıyla geçici
olarak ithal edilen mallar için de gümrükte vergi uygulanmamaktadır.
İthal için getirilen bu kolaylıklar, yerli girdi kullanan mükellefler açısından
haksız rekabet unsuru teşkil etmektedir. Bu eşitsizliği gidermek amacıyla 4369 sayılı
Kanunun 62. maddesiyle KDV Kanununa eklenen geçici 17. maddeyle, dâhilde
işleme ve geçici kabul rejimleri kapsamında ihraç edilecek malların üretiminde
kullanılacak ham ve yardımcı maddelerin yurt içinden satın alınmasında sektörler,
bölgeler veya mal grupları itibariyle tecil-terkin işlemi yaptırma konusunda Bakanlar
Kuruluna yetki verilmiştir.
67
Bakanlar Kurulu bu yetkiye istinaden önce tekstil ve
konfeksiyon sektöründe, daha sonra demir-çelik, otomotiv ve
otomotiv yan sanayi sektörlerinde bu şekilde işlem yapılmasını
öngörmüştür. 2001/2325 sayılı Kararname ile sektör ayrımı
kaldırılmış ve tüm sektörlerde dahilde işleme veya geçici kabul izin
belgesine sahip imalatçı-ihracatçıların yurt içinden ham ve yardımcı
madde alımlarında KDV Kanununun 11/1-c maddesi kapsamında tecil-terkin işlemi
uygulanması mümkün kılınmıştır.
Hemen belirtelim ki, ihraç kaydıyla teslimlerde olduğu gibi dâhilde işleme
ve geçici kabul rejimi kapsamındaki teslimlerde de tecil-terkin uygulaması isteğe
bağlı olup, dileyen mükelleflerin KDV tahsil ederek işlem yapması mümkündür
(Sektörel dış ticaret şirketlerinde imalatçı ortaklar dışında ihraç edilmek üzere mal
alımlarında tecil-terkin uygulanması zorunludur).
3.5.1. Uygulamanın Kapsamı
Dâhilde işleme veya geçici kabul rejimleri kapsamında ihraç edilecek
malların imalinde kullanılacak ham ve yardımcı maddelerin tesliminde KDV
Kanununun 11/1-c maddesi kapsamında tecil-terkin işlemi yapılabilmesi için
aşağıdaki koşulların gerçekleşmesi şarttır:
 Alıcının geçici kabul veya dâhilde işleme izin belgesine
sahip imalatçı-ihracatçı olması gerekmektedir. Ürettiği
malları aracı ihracatçı vasıtasıyla ihraç eden imalatçılar da
bu uygulamadan yararlanabilecektir.
 Teslim edenin KDV genel tebliğlerinde tanımlanan “imalatçı” vasfını haiz olması
şarttır. 27 Seri Nu.lu KDV Genel Tebliğinde tanımlanan imalatçı vasfını haiz
olmayanların alımlarında tecil-terkin uygulaması yapılamayacaktır. Ancak özel
finans kurumları için imalatçı vasfını haiz olması şartı aranılmamaktadır.
 Teslime konu malın:

İhraç edilecek ürünlerinin imalinde kullanılacağı sözü edilen belgelerde yazılı
hammadde ve yardımcı madde olması,

İmalatçılar tarafından bizzat üretilmiş veya 27 Seri Nu.lu KDV Genel
Tebliğindeki açıklamalar çerçevesinde fason olarak imal ettirilmiş olması

Düzenlenecek faturalarda her bir mal çeşidi itibariyle KDV hariç bedelin,
tebliğde belirtilen bedeli aşması,

Belgede yazılı sürede ihraç edilmesi gerekmektedir.
68
Belgede belirtilen miktardan fazla maddenin tecil-terkin uygulaması
kapsamında satın alınması mümkün değildir. Öte yandan tecil-terkin uygulaması mal
teslimleri bakımından geçerli olup, hizmet ifaları bu kapsama girmemektedir.
3.5.2. Tecil-Terkin Kapsamındaki Teslimler İçin Yapılacak İşlemler
Tecil-terkin kapsamında işlem yaptırmak isteyen imalatçıihracatçılar, geçici kabul veya dâhilde işleme izin belgelerini
satıcılara ibraz ederek, hesaplanan verginin kendilerinden tahsil
edilmemesini talep edecektir. Bu kapsamda işlem yapan satıcılar
öncelikle talep edilen malın belgedeki cins ve miktara uygun
olup olmadığını belirleyecektir. Bu belirleme sırasında daha önce
satın alınan miktarların göz önüne alınacağı tabiidir. Bu belirlemeden sonra,
düzenlenecek faturada toplam bedel üzerinden KDV hesaplanacak, ancak tahsil
edilmeyecektir.
Faturaya, “KDV Kanununun Geçici 17. madde hükmü gereğince KDV
tahsil edilmemiştir.” ibaresi yazılacaktır. Alıcının dâhilde işleme izin belgesi ibraz
etmesi hâlinde bu belgenin “İthal Edilen Maddelerle İlgili Bilgiler” bölümü satıcılar
tarafından doldurularak imzalanacak ve kaşe basılacaktır. Geçici kabul izin
belgesinin ibraz edilmesi hâlinde ise bu belgenin uygun bir yerine “Bu belgenin
............. sırasındaki ..............miktar/ birim maldan ..............miktarı ............tarih ve
............sayılı faturayla satılmıştır.” şerhini koyarak imzalayacak ve kaşe
basacaklardır. Bu şekilde şerh düşülen belgelerin bir fotokopisi, belge sahibi
tarafından imza ve kaşe tatbik edilmek suretiyle onaylanacak ve satıcıya verilecektir.
Öte yandan imalatçı-ihracatçılara teslimde bulunanların, tecil-terkin
uygulanabilecek ve uygulanamayacak olan mallar için ayrı ayrı fatura düzenlemeleri
gerekmektedir.
3.5.3. Satıcıların KDV Beyanı
Satıcılar tarafından bu kapsamda yapılan teslimler için
KDV Kanununun 11/1-c maddesi uygulamasına ilişkin genel
tebliğlerde yapılan açıklamalara göre hareket edilecektir. Bu
dönemde verilecek beyannameye alıcılar tarafından onaylanarak
verilen geçici kabul veya dâhilde işleme izin belgesinin bir
fotokopisi veya bu belgenin tarih ve sayısı ile satılan malın cinsi,
miktarı, tutarına ilişkin bilgileri içeren ve satıcı tarafından onaylanan bir liste
eklenecektir.
69
Yukarıda belirlenen şartlara uygun olarak hareket eden satıcıların tecil
edilen veya iade edilen vergisi, ihracatın şartlara uygun olarak gerçekleşmemesi
hâlinde kendilerinden değil, alıcılardan aranacaktır.
3.5.4. Terkin ve İade İşlemi
İmalatçı-ihracatçılar tecil-terkin kapsamında satın aldıkları maddelerle imal
ettikleri malları süresi içerisinde ihraç edildiğini YMM (Yeminli Mali Müşavir)
tarafından düzenlenecek bir raporla tespit ettireceklerdir.
İmalat kayıtlarındaki bilgiler esas alınarak üretim analizi ve randıman
hesapları da yapılmak suretiyle düzenlenecek raporlarda en az aşağıdaki bilgiler yer
alacaktır.
 Dâhilde işleme veya geçici kabul izin belgesinin tarih ve sayısı,
 Belgenin tarihi ve süresi,
 İhracata ilişkin gümrük beyannamesinin tarih ve sayısı,
 Fiili ihracat tarihi, ihraç edilen malların cinsi, miktarı ve tutarı,
 İhraç edilen malların üretiminde kullanılan hammaddelerin satıcıları itibariyle
ayrı ayrı olmak üzere cins, miktar ve tutarı,
 İhracatın süresi içinde yapılıp yapılmadığı.
Bu bilgilere de yer vererek hazırlanacak YMM raporuna teyidi alınan
gümrük beyannamesinin onaylı bir örneği eklenecek ve ihracatın yapıldığı her
dönem için ayrı ayrı düzenlenecek olan raporlardan ikişer örnek, ihracatın yapıldığı
ayı izleyen 3 ay içinde ilgili satıcılara verilecektir (Makul nedenlerle raporun bu
sürede hazırlanamayacağı bildirilirse, vergi dairesince en çok 3 aylık ek bir süre
verilebilecektir).
Satıcılar bu raporları vergi dairesine vermek
suretiyle terkin işleminin yapılmasını sağlayacaktır. Bu
teslimle ilgili olarak satıcı iade edilecek KDV beyan etmişse,
incelemesiz ve teminatsız iade sınırı altındaki iade talepleri,
alıcının gönderdiği YMM raporuna kendi satış faturalarının
tarihini, sayısını, fatura muhteviyatı malların cinsi, miktarı ve
tutarına ilişkin bilgileri içeren kaşelemek ve imzalamak
suretiyle onayladığı bir listenin de vergi dairesine verilmesi suretiyle yerine
getirilecektir.
Bu sınırı aşan iade talepleri, alıcı hakkında düzenlenen YMM raporu ile
veya teminatsız iade sınırını aşan kısım kadar (indirimli teminattan yararlananlar için
70
aşan kısmın % 4’ü veya % 8’i tutarında) teminat verilmek suretiyle ya da vergi
inceleme elemanlarının düzenleyeceği raporlara göre yerine getirilecektir.
Dâhilde işleme veya geçici kabul izin belgesi kapsamında ihracı taahhüt
edilen mallarla ilgili KDV için yapılan tecil-terkin uygulamasında İhracatçı
Birliklerinin, sanayi ve ticaret müdürlüklerinin veya odaların kapatma yazılarına göre
terkin veya iade işlemi yapılmayacak, mutlaka YMM raporu aranacaktır.
Tecil-terkin uygulaması kapsamında satın alınan maddelerden üretilen
malların izin belgesinde öngörülen süre ve şartlara uygun olarak ihraç edilmemesi
hâlinde zamanında ödenmeyen KDV, tecil tarihinden itibaren vergi zıyaı cezası da
uygulanmak suretiyle gecikme faiziyle birlikte alıcıdan tahsil edilecektir.
3.6. Yolcu Beraberinde Eşya İhracı
Türkiye’ye geçici olarak gelen kişilerin Türkiye’den satın aldıkları malları yurt
dışına çıkarmaları hâlinde, malların yurt dışında tüketimi söz konusu olduğundan
ihracat benzeri bir durum ortaya çıkmaktadır. Kanunun 11/1 maddesinin (b)
bendiyle, Türkiye’de ikamet etmeyen yolcuların satın aldığı mallara ödedikleri
KDV’nin, bu malların yurt dışına çıkarılması üzerine iade edileceği hükme
bağlanmıştır.
Resim 3.1: Yolcu Beraberinde Eşya İhracı
Bu istisna uygulamasında çeşitli değişiklikler yapılmıştır. Bu konuda
geçerli olan 43 Seri Nu.lu KDV Genel Tebliğiyle yapılan düzenlemeye göre, yolcu
beraberinde eşya ihracı şu şekilde uygulanmaktadır.
3.6.1. İstisnadan Yararlanacak Alıcılar
Türk uyruklu kişiler kural olarak Türkiye’de mukim sayıldıklarından,
istisnadan yararlanamamaktadır. Ancak yurt dışında yerleşik olan Türk uyruklu
kişiler, bulundukları ülke resmi makamlarından bunu belgelendiren bir belge alırlarsa
istisnadan yararlanabilecektir. Bunlar dışında yabancı uyruklu herkes (Türkiye’de
71
ikamet edenler hariç)
yararlanabilecektir.
pasaportunu
ibraz
etmek
suretiyle
istisnadan
3.6.2. İstisna Kapsamında İşlem Yapacak Satıcılar
Bağlı bulunduğu vergi dairesine yazılı olarak başvurup “izin belgesi” alan
gerçek usulde KDV mükellefleri, istisna kapsamında satış yapabileceklerdir. İzin
belgesi, işletmenin görünür bir yerine asılacaktır. Bu belge, “bavul ticareti” için
gerekli olan belgenin aynısıdır.
3.6.3. İstisna Kapsamına Giren İşlemler
Bedeli 50 YTL’ yi (71 Seri Nu.lu KDV Genel Tebliğiyle belirlenen limit
olup, bu limit yıllar itibariyle değişebilmektedir) aşan her türlü mal tesliminde istisna
uygulanabilecektir. Bu tutara, aynı faturada gösterilmek şartıyla birden fazla mal
çeşidine ait bedeller dâhil edilebilecektir.
Mal bedellerine veya miktarına ait bir üst sınır söz konusu değildir. Ancak
71 Seri Nu.lu Tebliğin yayımlandığı 13.11.1998 tarihini izleyen ay başı olan 1 Aralık
1998 tarihinden itibaren, kişisel tüketime konu olacak miktarı aşan mallar için bu
istisna kapsamında işlem yapılamayacaktır. Hizmet ifaları ise bu istisna kapsamına
girmemektedir.
3.6.4. Satıcılar Tarafından Yapılacak İşlemler
Alıcının pasaportu (Türk uyruklu ise ayrıca ikamet
tezkeresi mahiyetinde belgeyi) gören satıcılar, 4 nüsha olarak
düzenleyecekleri faturaya, alıcının pasaport numarasını, çeşidini,
(varsa ikamet belgesinin tarih ve sayısını) varsa banka şubesi ve
hesap numarasını da kaydetmek suretiyle mal bedeli ve KDV’yi
ayrı ayrı göstereceklerdir.
Satıcının bu iş için bankada açılmış hesabı varsa, bu hesaba ait bilgiler de
yazılacaktır. Faturanın ilk 3 nüshası alıcıya verilecektir. İadenin gümrükteki banka
şubesinden veya aracı firmalardan yapılacak olması hâlinde fatura ile birlikte KDV
tutarını gösteren çek verilecektir. Çekte, ilgili faturanın tarih ve sayısı yer alacaktır.
Çekte KDV tutarı Türk Lirası olarak gösterilecektir. (Çek bedeli Türk Lirası veya
konvertibl bir döviz cinsinden ödenebilecektir.) Çekin üzerine, yolcu beraberinde
eşya ihracı amacı dışında bu çekin kullanılamayacağı ve ciro edilemeyeceğini
belirten bir şerh konulacaktır.
72
3.6.5. Alıcılar Tarafından Yapılacak İşlemler
Satın alınan malların 3 ay içinde yurt dışına çıkarılması ve çıkış sırasında
satın alınan mallar gösterilmek suretiyle fatura nüshalarının (ve varsa çekin) Türk
gümrük görevlisine onaylatılması gerekmektedir. Onay işlemini yapan gümrük
görevlisine faturanın iki nüshası bırakılacaktır.
3.6.6 İadenin Yapılması
 İadenin Gümrük Çıkışında Yapılması
Satıcıların iade için gümrükte şubesi bulunan bankalarda hesap açtırmış olması
hâlinde, gümrükte onaylanan çekin bu şubeye verilerek iadenin alınması
mümkündür. Ancak şu anda çıkış gümrüğündeki banka şubeleri normal
bankacılık işlemleri yapmamakta, sadece döviz bozma bürosu olarak
çalışmaktadır. Dolayısıyla Tebliğle getirilen bu imkandan şimdilik
yararlanılamamaktadır.
 İadenin Yurt Dışına Çıkıştan Sonra Alınması :
Onaylı faturanın, çıkışı izleyen 1 ay içinde satıcıya gönderilmesi
hâlinde, faturada gösterilen KDV tutarı, konvertibl döviz
cinsinden alıcının adresine veya banka hesabına, satıcı tarafından
10 gün içinde havale edilecektir. Bu sürede iadeyi yapmadığı
tespit edilen satıcıların izin belgesi iptal edilecektir.
 Verginin Elden İadesi : Onaylı faturanın, çıkışı izleyen 1 ay içinde satıcıya
elden getirilmesi hâlinde, KDV tutarı, faturayı elden getiren
kişiye Türk Lirası olarak iade edilecektir. Satışta çek
düzenlenmişse, fatura ile birlikte onaylı çekin de satıcıya
verilmesi gerekir.
 İadenin Avans Olarak Önceden Ödenmesi :
Satıcılar dilerse, bu kapsamda yaptıkları satışlardan doğan KDV’yi tahsil
etmeyebilirler. Ancak, faturanın süresinde onaylanıp kendilerine ulaşmaması
hâlinde, avans olarak iade ettikleri KDV’yi indirme hakları olmayacak, iadeyi
kendileri karşılamış olacaktır. Bu şekilde hareket eden satıcılar, faturaya iadenin
avans olarak yapıldığını belirten bir şerh düşeceklerdir. Satış tarihini takip eden 3
ay içinde faturanın onaylanarak 1 ay içinde satıcıya ulaşması hâlinde, avans
olarak ödenen ve vergi dairesine beyan edilerek yatırılan KDV tutarı, satıcı
tarafından indirim konusu yapılabilecektir.
73
 İadenin " Yetki Belgeli" Aracı Firmalar Tarafından Yapılması :
Şartları 51 Seri No.lu KDV Genel Tebliği ile belirlenen uygulama kapsamında,
yolcu beraberinde eşya ihracına ilişkin tahsil edilen KDV’nin, aracı firmalar
tarafından iadesi mümkündür.
Bu konuda aracılık yapmak isteyen firmaların Maliye Bakanlığına (Gelirler
Genel Müdürlüğü) yazılı olarak başvurması gerekmektedir. Bu şekilde başvuranların
:
-Bilanço esasına göre defter tutması,
- Asgari öz kaynakların belirlenen sınırın üstende olması,
- Ücretli statüsünde en az 5 eleman çalıştırması,
-Haklarında gerçek dışı belge düzenleme veya kullanma konusunda rapor
bulunmaması şarttır. Bu şartlara haiz olan firmalar Yetki Belgesi almak için Maliye
Bakanlığı’na başvuracaklardır.
3.6.7. Yetki Belgesinin Verilmesi
Yetki Belgesi almak için başvuruda bulunan firmalar
hakkında, Merkezi Denetim Elemanları (Maliye Müfettişi, Hesap
Uzmanı veya Gelirler Kontrolörü) tarafından inceleme yapılacaktır.
Bu incelemede; firmanın mevcut faaliyeti, mali yapısı, eleman durumu
ve benzeri hususlar dikkate alınarak, Türkiye’de ikamet etmeyen
yolculara KDV iadesi yapabilecek durumda olup olmadığı
araştırılacaktır. İnceleme raporu sonucuna göre Yetki Belgesi
verilebilecektir.
3.6.8 Belge Düzeni
43 Seri No.lu KDV Genel
yolculara tanınan istisna kapsamındaki
almış satıcılar tarafından yapılabileceği,
düzenleneceği belirtilmiş, faturada yer
bölümünde açıklanmıştır.
Tebliğinde, Türkiye’de ikamet etmeyen
satışların vergi dairesinden “izin belgesi”
bu satışlarla ilgili faturanın 4 nüsha olarak
alması gereken bilgiler ise Tebliğin A/5
Aynı Tebliğe göre iade işleminde çek kullanılması da mümkündür. Bu
durumda izin belgeli satıcıların Türkiye’de ikamet etmeyen yolculara yapacakları
satışlarda fatura ve çekin prensip olarak ayrı ayrı düzenlenmesi gerekmektedir.
74
3.6.9. İadeden Sonra Yapılacak İşlemler
 İzin belgeli satıcılar, Türkiye’de ikamet etmeyen yolculara yapacakları satışlarda
kullanacakları fatura/çekleri 4 nüsha olarak düzenleyip, aslı ile iki örneğini
alıcıya vereceklerdir.
 Alıcılar gümrük çıkışında ellerindeki fatura/çek nüshalarının aslını ilgili gümrük
görevlilerine onaylatıp muhafaza edecekler, diğer iki nüshayı görevlilere
bırakacaklardır.
 İade alıcıda kalan onaylı fatura/çek asıl nüshası ile yapılacaktır. Aracı firmalar
iade işleminden sonra bu nüshaları satıcıya göndermeyecekler, Vergi Usul
Kanununun muhafaza ve ibraz hükümlerine göre saklayacaklardır. Ancak 1 ay
içinde yaptıkları iadeler için bir icmal düzenleyerek, izleyen ayın ilk 10 günü
içinde ilgili satıcıya göndereceklerdir. Bir icmalde, iadeye esas olan fatura/çekin
tarih ve numarası, iadeye esas olan KDV tutarı ve iade tarihi yer alacak, aracı
firmanın kaşesi tatbik edilerek ve firma yetkililerince imzalanarak
onaylanacaktır.
3.6.10. Satıcının İstisna Kapsamındaki Satışlarla İlgili Ödevleri
İstisna kapsamındaki satışlarla ilgili verginin beyanı ve
indirimi ile indirilemeyen vergilerin satıcıya iadesi, 39 Seri No.lu
KDV Genel Tebliğinin I/A bölümündeki açıklamalara göre
yapılacaktır. Buna göre satıcılar, bir vergilendirme döneminde
alıcılara iade ettikleri vergilerin ayrıntılarını göstermek üzere,
firmanın kaşesi ve yetkililerin imzasını taşıyan bir liste hazırlayarak
beyannameye ekleyeceklerdir.
3.7. İhracat İstisnasından Doğan KDV’nin İadesi
3.7.1. İade İçin Aranılan Belgeler
KDV istisnasından doğan iadenin alınması için aranan belgeler aşağıda
verilmiştir.
3.7.1.1. Gümrük Beyannameli Mal İhracında
 Gümrük Beyannamesi: Herhangi bir vergilendirme döneminde mal ihracı
istisnası beyan eden mükelleflerin bu döneme ait KDV beyannamesine, ihracatın
gerçekleştiğini tevsik etmek üzere gümrük (çıkış) beyannamesini eklemesi
gerekmektedir.
75
Gümrük beyannamesi, ihracat istisnası beyan edilmesinin ön şartıdır. Bu
beyanname olmadan mükellefin ihraç ettiği mal bedellerini KDV matrahından
indirmesi mümkün değildir. Bu nedenle, ihracat istisnası uygulamasında KDV iadesi
talep edilse de edilmese de gümrük beyannamesinin ibrazı zorunludur.
Resim 3.2: Gümrük Beyannamesi ön yüz
76
Resim 3.3: Gümrük beyannamesi arka yüz
77
Gümrük beyannamesinin aslının yanı sıra noter, gümrük idaresi veya
Yeminli Mali Müşavir tarafından aslının aynı olduğu onaylanan suretleri de KDV
beyannamesine eklenebilecektir. Ayrıca gümrük beyannamesinin aslı veya onaylı
suretleri yerine, bu beyannamelerdeki bilgileri içeren liste verilmesi de mümkündür.
KDV Kanununun 12/1-b maddesinde, bir teslimin
ihracat teslimi sayılabilmesi için teslim konusu malın Türkiye
Cumhuriyeti gümrük bölgesinden çıkarak bir dış ülkeye vasıl
olması gerektiği belirtilmiştir. Ancak 4 Seri Nu.lu KDV Genel
Tebliğinde, “bir dış ülkeye vasıl olma” ifadesinin, malın
gümrük hattımızı geçmesi olarak algılanması gerektiği,
gümrük hattını geçen malın, bir dış ülkeye ulaşmış sayılacağı
açıklanmıştır. Buna göre gümrük hattından geçen bir malın
yolda zayi olması (örneğin geminin batması, taşıt aracının kaza yapması, malların
yanması vb.) hâlinde de ihracat istisnası uygulanabilecektir.
Malların yurt dışına çıktığı, gümrük beyannamesinin çıkış gümrük
memurunca onaylanan bölümünde belirtilen tarihe göre tespit edilecektir. Özellikle
iç gümrüklerden yapılan ihracatta ihracatın gerçekleştiği tarih, gümrük
beyannamesinin açıldığı, ikmal edildiği, beyanların doğru olduğunun saptandığı
(intaç), malların yüklendiği, çıkış gümrüğüne geldiği tarihler değil, beyanname
muhteviyatı malların yurt dışına çıktığını gösteren tarih esas alınarak saptanacaktır.
 İhraç Edilen Malların Satış Faturaları: Mal ihracında istisna uygulamasında,
ihraç edilen mallara ait satış faturalarının fotokopisi veya bunların tarihini, sayısını,
alıcıların adı, soyadı veya unvanını, malların cinsi, miktarı ve bedelini ihtiva eden bir
listenin de KDV beyannamesine eklenmesi gerekmektedir.
 İndirilecek KDV Listesi: Satıcıların adı, soyadı, unvanı, vergi dairesi, sicil
numarası, faturaların tarihi, sayısı, mal veya hizmetin nevi, tutarı, hesaplanan
KDV’nin gösterildiği listenin de vergi dairesine verilmesi gerekir. Bu listeler 2 örnek
olarak düzenlenecek, her bir örneğin alt kısmına “Listelerde yer alan bilgilerin
doğruluğunu taahhüt eder, herhangi bir yanlışlık olduğunun tespiti hâlinde
uygulanacak yaptırımları kabul ederim” şerhi konulacaktır. Bu şerhin altına firma
yetkilileri tarafından isim ve unvan kaşeleri basılacak ve tarih atılarak
imzalanacaktır.
Dış ticaret sermaye şirketleri ile sektörel dış ticaret şirketleri, ihracatına
aracılık ettiği mükelleflerin indirilecek KDV listelerini de ibraz edecektir.
Bilgisayarlı vergi daireleri bu listeleri disket kaydı olarak da kabul etmektedir.
78
 İhraç Edilen Malın Bünyesine Giren KDV Hesaplaması: İade taleplerinde,
ihraç edilen malın üretimi, alımı, işlenmesi, nakliyesi gibi giderlere ve amortismana
tabi iktisadi kıymetler gibi maliyete giren unsurlara ödenen KDV’den ne kadarının
ihracata ait olduğunun hesaplanmasına ilişkin bir tablo da hazırlanıp vergi dairesine
verilecektir.
3.7.1.2. İhraç Kaydıyla Teslimler İçin Tecil-Terkin Uygulamasında
 Gümrük Beyannamesi: İhraç kaydıyla satışın yapıldığı ihracatçının gümrük
beyannamesi tecil edilen verginin terkini için yeterlidir. Beyannamede imalatçının da
belirtilmiş olması gerekir. Aksi hâlde imalatçının mallarının ihraç edildiğinin
inceleme raporu veya YMM tasdik raporu ile tespit edilmesi gerekir.
Bavul ticareti kapsamında ihracat yapanlara tecil-terkin uygulayarak mal
satanların tecil edilen vergilerinin terkininde, bavul ticareti yapanların bankalar veya
özel finans kurumlarından almış oldukları döviz alım belgesinin aslı veya bankaca
onaylı örneğini de ibraz etmeleri şarttır.
 Satış Faturaları: KDV Kanununun 11/1-c maddesinde düzenlenen tecil-terkin
uygulaması çerçevesinde ihraç kaydıyla mal tesliminde bulunan imalatçıların veya
özel finans kurumlarının, sadece bu kapsamdaki satış faturalarının tarihini, sayısını,
alıcının adı, soyadı veya unvanını, bağlı bulunduğu vergi dairesini, sicil numarasını,
malın cinsi, miktarı ve bedeli ile hesaplanan KDV tutarlarını gösteren bir listeyi
KDV beyannamelerine eklemeleri gerekmektedir.
 İndirilecek KDV Listesi: 84 Seri Nu.lu KDV Genel Tebliğinin (I/1.1.3.v)
bölümünde, ihraç kaydıyla teslimlerden doğan KDV iadelerinin yapılmasında, bu
kapsamda teslim edilen malların ihracının gerçekleştiği döneme ait indirilecek KDV
listesinin vergi dairesine ibrazı şarttır. (İhracatçıya ihraç kaydıyla mal tesliminde
bulunulan döneme ait olan indirilecek KDV listesi verilebilmesi uygun görülmüştür.)
3.7.1.3. Dahilde İşleme ve Geçici Kabul Rejimi Kapsamında Tecil-Terkin
Uygulamasında
 Dâhilde İşleme veya Geçici Kabul İzin Belgelerinin Onaylı Örneği:
Tecil terkin kapsamında işlem yapılmasına esas olan, alıcının gerekli şerhleri
düştükten sonra imzaladığı ve firma kaşesini bastığı “Dâhilde İşleme İzini Belgesi”
veya “Geçici Kabul İzin Belgesi”nin bir fotokopisi satıcı tarafından teslimin
yapıldığı dönem beyannamesine eklenecektir.
 Alıcı Adına Düzenlenen YMM Raporu: Dâhilde işleme veya geçici kabul izin
belgesi sahibi olan firmanın bu kapsamda KDV ödemeksizin satın aldığı ham ve
yardımcı maddeleri kullanarak ürettiği malları ihraç ettiğine dair YMM tarafından
79
her dönem için ayrı ayrı düzenlenmiş olan raporlar, her bir satıcı firma için ikişer
örnek olarak düzenlenecek ve ihracatın yapıldığı ayı takip eden ay başından itibaren
3 ay içinde ilgili satıcılara gönderilecektir.
Ancak bu süre içerisinde rapor ibraz edilemeyeceğine
dair makul mazeret bildirenlere VUK’nun 17. maddesine göre
vergi dairesince bu sürenin en çok bir katı kadar ek süre
verilebilecektir. Satıcılar, bu şekilde kendilerine gönderilen YMM
raporlarını vergi dairesine ibraz edecektir.
 Satış Faturaları: Satıcıların bu kapsamda yaptığı satışlar dolayısıyla tecil edilen
verginin terkininden sonra iade edilecek vergisinin de bulunması hâlinde, bu teslimle
ilgili satış faturalarının fotokopileri veya bunların muhteviyatını, miktarını, tutarını
içeren bilgilerin gösterildiği satıcı tarafından onaylanan bir liste vergi dairesine
verilecektir.
İade tutarının incelemesiz ve teminatsız yapılabilecek iade sınırını aşması
hâlinde, aşan kısım için ayrıca YMM raporu, teminat veya inceleme raporu
aranılacağı tabiidir.
3.7.1.4.Hizmet İhracı İstisnasın
 Fatura Fotokopisi: Yurt dışındaki müşteriye yapılan hizmetle ilgili olarak yurt
dışındaki müşteri adına düzenlenen ve üzerinden KDV hesaplanmayan hizmet
faturasının fotokopisi beyannameye eklenecektir. Fatura fotokopilerinin işletme
yetkililerinin isim ve unvan kaşeleri kullanılarak imzalanmak suretiyle aslının aynı
olduğunun onaylanması gerekmektedir.
 Döviz Alım Belgesi: Hizmet ihracı istisnası uygulanabilmesi için hizmet
bedelinin döviz olarak yurda getirilmesi zorunludur. Bu şartın, hizmet bedeli kadar
dövizin bankalara veya özel finans kurumlarına bozdurulduğuna dair döviz alım
belgesi ile tevsiki gerekmektedir.
Döviz alım belgesinde yer alan tutarın faturada gösterilen döviz (veya Türk
Lirası karşılığı) kadar olması esastır. Yani bozdurulan döviz tutarı fatura bedelinin
%70, %80’i gibi tamamını kapsamıyorsa, hizmet ihracı istisnası olarak beyan edilip
KDV matrahından indirilebilecek kısım da bu oran kadar eksik
olacaktır. Aynı şekilde yüklenilen vergilerden iade konusu
yapılabilecek kısmın da bu kadar olacağını söylemek zor değildir.
Örneğin yurt dışına yapılan fason işçilik faturasında
gösterilen bedel 10.000 $, bu işle ilgili yüklenilen KDV olarak
hesaplanan tutar ise 74.000.000 lira olsun. Bu hizmete ait 8.500 $
tutarında döviz alım belgesi ibraz edilmesi hâlinde, bozdurulan
80
döviz tutarı toplam bedelin (8.500/10.000x100) %85’i olacaktır. Bu durumda, KDV
beyannamesinin ihracat istisnası satırına, döviz alım belgesindeki 8.500 $ karşılığı
Türk Lirası, bununla ilgili yüklenilen KDV satırına da (74.000.000x%85) 62.900.000
lira yazılacaktır.
İstisna uygulamasında her iki belge de aranıldığından, sadece faturanın
fotokopisinin ibrazı, hizmet ihracı istisnası uygulanmasına yetmemektedir. Aynı
şekilde bedelin peşin alınmış olması hâlinde hizmet ihracı istisnası, döviz alım
belgesinin düzenleme tarihinden sonra hizmete ait faturanın düzenlendiği
vergilendirme dönemine ait KDV beyannamesinde beyan edilebilecektir.

Resim 3.4: Ticari fatura örneği
81
 İndirilecek KDV Listesi: İade talebi olan mükellefler, yukarıdaki belgelerin yanı
sıra hizmet ihracının gerçekleştiği döneme ait indirilecek KDV listesini de vergi
dairesine verecektir (disket ortamında da kabul edilebilir).
 İhraç Edilen Hizmetin Bünyesine Giren KDV Hesaplaması: İade talep eden
mükellefler, alış ve giderlerine ödedikleri vergiden ne kadarının
ihraç edilen hizmetin bünyesine girdiğine ilişkin hesaplamaların
yer aldığı bir tabloyu da ibraz ederler.
3.7.1.5. Yolcu Beraberi Eşya İhracında
 Onaylı Fatura ve Çekler: Yolcu beraberi eşya ihracında, satıcının 4 nüsha olarak
düzenleyip alıcıya verdiği 3 nüsha fatura veya fatura çekten, Türk gümrük
görevlilerince onaylanarak satıcıya ulaştırılan 1. nüsha, istisnanın tevsikinde esas
olan belgedir. Ancak bu belgenin KDV beyannamesine eklenmesi gerekmemektedir.
Herhangi bir inceleme talebinde ibraz edilmek üzere satıcılar (veya aracı “yetki
belgeli” firmalar) tarafından muhafaza edilecektir (43 Seri Nu.lu KDV Genel
Tebliği).
 İndirilecek KDV Listesi: Yolcu beraberi eşya ihracı istisnasında kullanılan
onaylı faturanın geldiği ve iadenin yapıldığı döneme ilişkin indirilen KDV listesi,
istisnadan doğan KDV iadelerinde aranılacak belgeler arasındadır.
 İhraç Edilen Malların Bünyesine Giren KDV Hesaplaması: Yolcu beraberi
ihraç edilen malların bünyesine giren verginin hesaplamasını gösterir bir tablo
iadelerde aranılacaktır.
 Aracı Firmaların Düzenlediği İcmaller: İadenin yetki belgeli aracı firmalar
tarafından gerçekleştirildiği hâllerde, bu firmaların 1 aylık süre içinde yaptığı
iadelerin ayrıntısını gösteren icmaller 10 gün içinde satıcıya gönderilecektir. Bu
icmallerde de iadeye esas olan fatura/çekin tarihi, numarası, iade edilen KDV tutarı,
iade tarihi yer alacak ve aracı firmanın yetkililerince imzalanıp kaşe vurulacaktır.
Satıcılar, yukarıda belirtildiği şekilde KDV beyannamesine ekleyecekleri listeyi,
aracı firmanın gönderdiği bu icmallere göre düzenleyeceklerdir.
3.7.1.6. Bavul Ticaretinde
 Onaylı Özel Fatura: Bavul ticaretinde malların yurt dışı edildiğini gösteren
belge, satıcının 5 nüsha hâlinde düzenleyerek 4’ünü alıcıya verdiği özel faturanın
çıkış kapısındaki Türk gümrük görevlilerince onaylanan 2. nüshasıdır. (1.nüsha
alıcıda kalacak, 3. ve 4. nüshalar onay işlemini yapan gümrük memuruna
verilecektir.)
82
Özel faturanın alıcıda kalan nüshalarının, satışın yapıldığı tarihten itibaren 3
ay içinde gümrükte onaylatılması, bu tarihten itibaren de 1 ay içinde satıcıya intikal
etmesi gerekir (61 Seri Nu.lu KDV Genel Tebliği).
Özel faturanın onaylı 2. nüshasının, satışın yapıldığı
döneme ait KDV beyannamesinin vergi dairesine verileceği güne
kadar satıcıya intikal etmesi hâlinde, fatura bedeli dövizin Türk
Lirasına çevrildiğine dair döviz alım belgesi de temin edilmek
şartıyla, satış bedeli KDV matrahından indirilebilecektir. Bu
durumda KDV beyannamesine, onaylı özel faturadaki bilgileri
(fatura tarihi, sayısı, tutarı) ihtiva eden liste ile birlikte, döviz alım belgeleri (veya
noter ya da Yeminli Mali Müşavirlerce onaylanmış örnekleri) de eklenecektir.
Gümrükçe onaylı özel faturanın veya döviz alım belgesinin satış tarihini
takip eden ayın 24. gününe kadar satıcı tarafından temin edilememesi hâlinde, özel
fatura ile yapılan satışlar bu dönem beyannamesinde matrahtan indirilmeyecektir.
Dolayısıyla satış anında KDV tahsil edilmediği halde satıcı tarafından KDV
ödenecektir.
Bu dönem beyannamesine, bavul ticareti yoluyla satışa dair herhangi bir
belge eklenmesine gerek bulunmamaktadır. Bu belgelerin her ikisinin de satıcıya
intikal ettiği dönemde, daha önce beyan edilen KDV indirim konusu yapılarak telafi
edilebilecektir.
KDV’nin indirim (indirilemezse iade) yoluyla telafi edildiği bu döneme ait
KDV beyannamesine, satıcıya ulaşan onaylı faturaların tarihi, sayısı, satış bedelleri
tutarını gösteren, satıcı firma yetkilileri tarafından imzalı ve kaşeli bir liste
eklenecektir.
 Döviz Alım Belgesi: Bavul ticareti yoluyla yapılan ihracat bedelinin KDV
matrahından düşülmesi, yani bu satışlar için KDV beyan edilmemesinin ikinci şartı,
özel fatura bedeli kadar dövizin bankalara veya özel finans kurumlarına
bozdurulduğunu belgeleyen döviz alım belgesidir (Aslı, noter veya Yeminli Mali
Müşavir tarafından onaylanmış örneği).
Hizmet ihracında olduğu gibi, bavul ticaretinde de fatura bedeli ile döviz
alım belgesinde gösterilen miktarın tutarlı olması
gerekmektedir. Fatura bedelinden daha az tutarda dövizin
bozdurulmuş olması hâlinde, KDV matrahından düşülecek
tutar da bu kadar az olacaktır.
Örneğin 2500 $ tutarındaki faturaya karşılık 1800 $
83
bozdurulduğuna dair döviz alım belgesi ibraz edilirse, KDV matrahından indirilecek
kısım 1800 $ karşılığı Türk Lirası tutarı olacaktır. Kalan 700 $’lık kısma isabet eden
KDV tutarı olan (1$=1.5 YTL. olduğunda 700x1,5=1.050x%15) 157.50 YTL tahsil
edilmediği halde satıcı tarafından beyan edilecektir. Beyan edilen bu tutar, ancak 700
$ karşılığı dövize ait döviz alım belgesi ibraz edilmesi hâlinde indirim konusu
yapılabilecektir.
Döviz alım belgesi temin edilemediği için üzerinden KDV beyan edilen
satışlara ait onaylı özel faturanın geldiği döneme ait KDV’nin indirim konusu
yapıldığı KDV beyannamesine döviz alım belgesi eklenmesine gerek
bulunmamaktadır.
 İndirilecek KDV Listesi: Bavul ticareti kapsamında yapılan satışlar dolayısıyla
mükellefin iki farklı işlem sonucu KDV iadesi doğabilecektir.
Satışın yapıldığı dönemde onaylı fatura ve döviz alım belgesi temin
edilmek suretiyle istisna uygulanarak satış bedeli KDV matrahından indirilirse, bu
satışlara ait yüklenilen KDV’nin indirilememesi sonucu KDV iadesi doğacaktır.
Satışa ait özel faturanın sonraki dönemlerde onaylanarak satıcıya ulaştığı
dönemde, daha önce beyan edilen ve bu dönemde indirim konusu yapılan KDV’nin
indirilememesi hâlinde KDV iadesi doğacaktır.
Birinci durumda yüklenilen KDV’nin, ikinci durumda ise daha önce
mükellefçe ödenen KDV’nin iadesi söz konusudur. Her iki durumda da KDV iadesi
talep edilmesi hâlinde, bu döneme ait indirilecek KDV listesinin vergi dairesine
ibrazı şarttır.
 İhraç Edilen Malların Bünyesine Giren KDV Hesaplaması; Bavul ticareti
kapsamında ihraç edilen malların bünyesine giren verginin hesaplamasını gösterir bir
tablo iadelerde aranılacaktır.
 Bavul Ticaretinde Tecil-Terkin Uygulamasına İlişkin Aranılan Belgeler:
Bavul ticareti yapanlara bu kapsamda ihraç edilmek üzere mal teslim eden
imalatçıların (veya özel finans kurumlarının) KDV Kanununun 11/1-c maddesi
uygulamasında aranılan bütün şartları yerine getirmesi gerekmektedir.
Buna göre imalatçının tecil edilen vergisinin
terkininde, bu yolla sattığı malları bavul ticareti
kapsamında ihraç edildiğini belgeleyen ve satıcıdan
temin edilen tasdikli özel fatura nüshasının noter ya da
yeminli mali müşavirlerce tasdikli örneği KDV
beyannamesine eklenecektir.
84
İstisna satış döneminde uygulanmışsa alıcının döviz alım belgesinin tasdikli
bir örneği de imalatçı tarafından verilecek KDV beyannamesine eklenecektir. Bu
kapsamda ihraç kaydıyla satış yapanların mahsuben iade talepleri varsa, yukarıdaki
belgelere ek olarak indirilecek KDV listesi ve ihraç kaydıyla satış faturalarının
fotokopisi veya bunlara ilişkin bilgileri içeren bir listeyi de verecekleri tabiidir.
3.7.1.6. Sınır ve Kıyı Ticaretinde
 Sınır veya Kıyı Ticareti Yetki Belgesi: Sınır ve kıyı bölgesinde ticari faaliyette
bulunanlara, bulunduğu il valiliği tarafından verilen sınır
veya kıyı ticareti yetki belgesinin noter veya yeminli
mali müşavirce tasdik edilen bir örneğinin, bu kapsamda
ilk defa istisna uygulanan döneme ilişkin olarak
verilecek
KDV
beyannamesine
eklenmesi
gerekmektedir. Bu belgede bir değişiklik olmadığı
sürece, bundan sonraki dönemlerde söz konusu belgenin
örneğinin beyannameye eklenmesine gerek yoktur (1992/3 Sıra Nu.lu KDV İç
Genelgesi).
 Tahakkuk
Varakası: 85/9113 sayılı Karar ekindeki Sınır Ticareti
Yönetmeliğinin 8. maddesine göre, sınır ticaretinde malların yurt
dışına çıktığını gösteren belge olarak, gümrük beyannamesi
yerine “tahakkuk varakası” düzenlenmektedir. Buna göre, sınır
ticareti yoluyla yapılan ihracatta KDV istisnası beyan edilen
döneme ait KDV beyannamesine tahakkuk varakasının aslı veya
noter, gümrük idaresi ya da yeminli mali müşavirce tasdikli
örneği eklenecektir (9.2.1989 tarihli 11 Seri Nu.lu KDV İç
Genelgesi).
Aynı şekilde kıyı ticaretinde de gümrük beyannamesi veya tahakkuk
varakasının aslı ya da onaylı örneğinin KDV beyannamesine eklenmesi
gerekmektedir.
 İndirilecek KDV Listesi: Sınır veya kıyı ticareti yoluyla yapılan ihracat
dolayısıyla KDV iadesi doğması hâlinde, iadenin yapılması için, bu dönemde
indirilecek KDV’lere ait bilgileri ihtiva eden bir listenin ibrazı gerekmektedir. Sınır
ve kıyı ticaretinde KDV iadesi doğmaması hâlinde indirilecek KDV listesinin KDV
beyannamesine eklenmesine gerek bulunmamaktadır.
 İhraç Edilen Malların Bünyesine Giren KDV Hesaplaması: Sınır veya kıyı
ticareti kapsamında ihraç edilen malların bünyesine giren verginin hesaplamasını
gösterir bir tablo da iadelerde aranılacaktır.
85
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ
İşlem Basamakları
Öneriler
 KDV istisnası meydana getiren  İhracat istisnasını KDV Kanunu’nun 11 ve 12.
işlemleri
belirleyiniz. maddelerinde düzenlenmiştir.
 KDV
istisnasından
faydalanmak için gümrük belgesi,
satış faturaları, indirilecek KDV
listesi, KDV hesaplamaları, döviz
alım belgesi, Onaylı izin belgesi
örneği, YMM raporu, onaylı fatura
ve çekler, tahakkuk varakasını
temin
ediniz.
 Temin edilen belgeleri teslim
ediniz.
 KDV istisnasından faydalanmak için temin
edilecek belgeler, yapılan ihracatın türüne göre
değişiklik arz etmektedir.
 Belgelerin teslim edileceği yerler, temin edilen
belgenin türüne göre değişmektedir.
AMA FAALİYETİ
86
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Bu faaliyette kazanmış olduğunuz bilgileri aşağıda verilen soruları cevaplandırarak
değerlendiriniz.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME SORULARI
1.KDV Kanununun …………………….. maddeleriyle ihracat istisnasına ilişkin
hükümler düzenlenmiştir.
2. Hangisi ihracat teslimlerinin KDV’ den istisna olabilmesi için gerekli şartlardan
birisidir ?
A) Teslimin yurt dışındaki bir müşteriye yapılması,
B) Teslim konusu malın T.C. gümrük bölgesinden çıkması,
C) Malın bir dış ülkeye vasıl olması,
D) Hepsi
3. Posta ile yurt dışına gönderilen mala KDV istisnası uygulanır.
A) Doğru
B) Yanlış
4. İhraç edilen bir malın ülkeye geri dönmesi durumunda aşağıdakilerden hangisi
uygulanır?
A) KDV istisnasına tabi tutulduğu ise herhangi bir işlem yapılmaz.
B) Hiçbir şekilde KDV istisnasına tabi tutulmaz.
C) KDV istisnası beyan edilmişse, KDV yönünden yararlanılan kısım düzeltilir
D) Hiçbiri
5. Yurt dışındaki firmaların Türkiye’de hizmet yapması ile ilgili söylenenlerden
hangisi yanlıştır?
A) Türkiye’de gerçekleştirilen hizmetler, hizmeti yapanın uyruğu ne olursa olsun
KDV’ye tabidir.
B) Bir bankanın bilgisayar sistemindeki arızayı gidermek üzere Türkiye’ye gelen
yabancı uyruklu bir şahsın bankaya yaptığı hizmete ilişkin KDV’yi banka beyan
eder.
C) Yabancı uyruklu kişilerden Türk vatandaşı ile evli olanlar, Türkiye’de yaptıkları
hizmetlerden dolayı KDV istisnasına tabidirler.
D) Yabancı bir firma Türkiye’de gerçek usulde mükellefiyete sahip olması
durumunda, yapmış olduğu hizmetlere ilişkin KDV’yi kendisi beyan eder.
6. Yurt dışındaki kişi veya kuruluşlara hizmeti yaptıran Türk firmaları, bu
hizmetlerden yurt yararlanıyorsa KDV ……………………………
87
7. Hangisi yurt dışına yapılan hizmetlerde KDV istisnasının söz konusu olması için
gerekli koşullar arasında yer almaz?
A)Hizmet Türkiye’de, yurt dışındaki bir müşteri için yapılmalıdır.
B) Hizmetten Türkiye’de yararlanılmalıdır.
C) Fatura ve benzeri belge yurt dışındaki müşteri adına düzenlenmelidir.
D) Hizmetin bedeli döviz olarak Türkiye’ye getirilmelidir.
8. Yurt dışına yapılan fason işçilikler KDV istisnasından yararlanır.
A) Doğru
B) Yanlış
9. Serbest bölgelerde verilen haberleşme hizmeti KDV’den ………………
10. Hangisi KDV istisnasına tabidir?
A) İmalatçı niteliğinde olanların ihracatçılara yaptıkları teslimler.
B) Özel Finans Kurumlarınca ihracatçılara yapılan teslimler.
C) İmalatçı niteliğini taşımayanların dış ticaret sermaye şirketlerine yaptığı
teslimler.
D) Hepsi
11. İhraç kaydıyla teslim edilen malların, teslim tarihini takip eden aybaşından
itibaren …………… içinde ihracının gerçekleştiğine dair ihracatçının
………….beyannamesinin vergi dairesine ibraz edilmesi üzerine, tecil edilen vergi
terkin olunacaktır.
12.İmalatçı tanımına giren mükelleflerin kendi üretiminin yanı sıra fason imalat da
yaptırmalarına ilişkin söylenenlerden hangisi yanlıştır?
A) Fason imalatı kendi sanayi sicili belgelerinde yazılı üretim dallarında
yaptırmalıdırlar.
B) İşin risk ve organizasyonunu üstlenmelidirler.
C) Ham madde ve yardımcı maddeleri kendileri temin etmelidirler.
D) En az 3 yabancı uyruklu işçi çalıştırmalıdırlar.
13. Gümrük beyannamesinde imalatçının adının yer almaması veya yanlış isim
yazılması hâlinde de tecil terkin işlemi yapılabilecektir.
A) Doğru
B) Yanlış
14. Hangisi bavul ticaretinin KDV istisnasına tabi olması için aranan koşullar
arasında yer almaz?
A) Satıcı “Türkiye’de ikamet etmeyenlere döviz karşılığı satışlarda KDV ihracat
istisnası izin belgesi” sahibi olmalıdır.
B) Satışı yapılan mal bedelleri toplamı 600 YTL’den fazla olmalıdır.
C) Alınan bedeller hiçbir suretle bankalara bozdurulmamalıdır.
D) İstisna kapsamındaki satışlarda 5 nüsha Özel Fatura düzenlenmelidir.
88
15. Dâhilde işleme veya geçici kabul rejimleri kapsamında ihraç edilecek malların
imalinde kullanılacak ham ve yardımcı maddelerin tesliminde KDV’nin tecil-terkin
işlemine tabi olması için aşağıdaki koşullardan hangisinin gerçekleşmesi gerekir?
A) Alıcının geçici kabul veya dahilde işleme izin belgesine sahip olması gerekir.
B) Malı teslim edenin imalatçı vasfına haiz olması gerekir.
C) Teslim edilen malın belgede yazılı sürede ihraç edilmesi gerekir.
D) Hepsi
16. Yolcu beraberinde eşya ihracıyla ilgili söylenenlerden hangisi yanlıştır?
A) Türk uyruklu kişilerden yurt dışında yerleşik olanlar belgelendirmek kaydıyla
istisnadan yararlanabileceklerdir.
B) Yabancı uyruklu kişiler pasaportlarını ibraz ederek, istisnadan yararlanabilecektir.
C) Bu kapsamda satış yapan satıcıların herhangi bir belge almaları gerekmemektedir.
D) İstisnadan faydalanmak için yapılacak alışverişin belirlenen bedeli aşması gerekir.
17. Hangisi Yolcu Beraberinde Eşya İhracı kapsamında mal alan alıcıların
yapacakları işlemler arasında yer almaz?
A) Fatura nüshalarını Türk gümrük görevlisine onaylatmalıdırlar.
B) Onay işlemini yapan gümrük görevlisine faturanın iki nüshasını bırakmalıdırlar.
C) Bu tür alışverişlerde, satıcıya Türk parası vermelidirler.
D) Bu kapsamdaki alışverişleri, bu tür satış yapmaya yetkili kişilerden yapmalıdırlar.
18. Hangisi Gümrük Beyannameli Mal İhracında, KDV iadesi için istenilecek
belgeler arasında yer almaz?
A) Tahakkuk Varakası
B) Gümrük Beyannamesi
C) Satış Faturası
D) İndirilecek KDV Listesi
19. Hangisi ihraç kaydıyla teslimler için tecil-terkin uygulamasında istenilen belgeler
arasında yer almaz?
A) Gümrük Beyannamesi
B) İmalatçı belgesi
C) Satış Faturaları
D) İndirilecek KDV Listesi
20. Hangisi dâhilde İşleme ve Geçici Kabul Rejimi kapsamında tecil-terkin
uygulamasında istenilecek belgeler arasında yer almaz?
A) İndirilecek KDV Listesi
B) Yeminli Mali Müşavir Raporu
C) Döviz Alım Belgesi
D) Gümrük Beyannamesi
89
21. Hangisi Yolcu Beraberi Eşya İhracında istenilen belgeler arasında yer almaz?
A) Onaylı Fatura ve Çekler
B) Gümrük Beyannamesi
C) Aracı firmaların düzenlediği icmaller
D) İndirilecek KDV Listesi
22. Hangisi Bavul Ticaretinde KDV istisnası için istenilen belgelerden değildir?
A) Onaylı Özel Fatura
B) Döviz Alım Belgesi
C) İndirilecek KDV Listesi
D) Çeki Listesi
23. Hangisi Sınır ve Kıyı Ticaretinde KDV istisnası için istenilen belgelerden
değildir?
A) Özel Fatura
B) Sınır veya Kıyı Ticareti Yetki Belgesi
C) Tahakkuk Varakası
D) İndirilecek KDV Listesi
Sorulara verdiğiniz cevaplar ile cevap anahtarını karşılaştırınız. Cevaplarınız
doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz. Yanlış cevap verdiyseniz öğrenme
faaliyetinin ilgili bölümüne dönerek konuyu tekrar ediniz.
90
MODÜL DEĞERLENDİRME
MODÜL DEĞERLENDİRME
Bu modülde kazanmış olduğunuz bilgileri aşağıda verilen soruları cevaplandırarak
değerlendiriniz.
MODÜL DEĞERLENDİRME SORULARI
1. Yabancılara ya da Türkiye dışında yerleşik Türklere yapılan mal satışlarına ve söz
konusu malların bu amaçla yurt dışına gönderilmesine ……….. denir.
2. Aşağıdakilerden hangisi ihracat yapmanın önündeki engeller arasında yer alır?
A) Dil bilmeme
B) Pazarlama eksikliği
C) Vergi numarasına sahip olmama
D) Üretim yetersizliği
3. Hangisi ihracata başlamadan önce dikkat edilmesi gereken hususlar arasında yer
almaz?
A) İhracat yapacak firmayı dış pazarlarda en iyi şekilde temsil edecek kişi veya
kuruluşları doğru seçilmelidir.
B) İhracat yapacak firmanın iç pazardaki performansı değerlendirilmelidir.
C) İhraç edilecek malın üreticisi olunmalıdır .
D) Hedef pazarlardaki hizmet ve indirim koşulları, ödeme ve kredi vadeleri
incelenerek ürünün veya hizmetin fiyatı belirlenmelidir.
4. Hangisi ihracat yapabilir?
A) İhracat belgesine sahip olanlar.
B) İhraç edeceği ürüne göre ilgili ihracatçı birliğine üye ve tek vergi numarasına
sahip tacirler.
C) İhraç edeceği ürüne göre ilgili bakanlığa bildirimde bulanan ve tek vergi numarası
sahibi esnaflar.
D) Hiçbir koşul aranmaksızın konsorsiyumlar.
5. İhracata konu olan malların fiyatları, yazıyla ve rakamla yazılmalıdır. Ayrıca
fiyatların ……………………… de belirtilmelidir.
6. Hangisi Gümrük Birliği’nin öngördüğü hususlar arasında yer alır?
A) Sanayi ürünlerinin taraflar arasında ( Türkiye ile AB üyesi ülkeler arasında)
serbest dolaşımını öngörür.
B) Üçüncü ülkelerden sanayi ürünleri ithalatında topluluk tarafından Ortak Gümrük
Tarifesi (OGT) uygulanacaktır.
C) İşlenmiş tarım ürünleri de Gümrük Birliği kapsamında yer alacaktır.
D) Hepsi
91
7. Serbest ticaret anlaşmaları gereğince, ihracat konusu olan ürünlerin menşe
statülerinin …………………………………. ile sağlanmaktadır.
8. Kayda Bağlı İhracat Listesi kapsamında yer alan malların ihracatında ihracatçılar,
……………………………… ile birlikte kayıt için ……………………….. müracaat
etmektedir.
9. Hangisinin ihracatı kayda bağlıdır?
A) İhracatında DFİF (Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu) kesilen mallar
B) İhracatında DFİF’ ten prim ödemesi yapılan mallar
C) Kota kapsamındaki ürünlerin ihracı
D) Hepsi
10. Kredili ihracat süresi tüketim mallarında 2 yıl, yatırım mallarında 5 yıldır. Ancak,
bu süreleri aşan kredili ihracat talepleri Müsteşarlık tarafından neticelendirilir.
11. Mallarını konsinye olarak ihraç etmek isteyen firmaların doğrudan bağlı
bulundukları …………………………………………………. başvurmaları gerekir.
12. Hangisi Transit ticaretin özellikleri arasında yer alır?
A) Türkiye'ye bir mal ithalatı söz konusu olmadığından ithalat formaliteleri ve
ithalatla ilgili vergisel yükümlülükler mevcut değildir.
B) İhracatçının hiçbir durumda gümrük beyannamesi düzenleme zorunluluğu yoktur.
C) Ülkemizin AB ülkeleri ilişkilerinde önemli rol oynar.
D) Hepsi
13. Bağlı muamele veya takas talepleri, yabancı firma veya firmalar ile yapılan bağlı
muamele veya takas anlaşması ve ……………………………………….. Formundan
altı nüsha eklenmek suretiyle bir müracaat yazısı ile birlikte üye olunan veya
bulunulan bölgedeki ihracatçı birliklerine yapılır.
14. Bağlı muamele veya takas izinlerinin süresi, ………. aşmamak kaydıyla firmanın
yaptığı anlaşmada yer alan süre kadardır.
15. Hangisi Serbest Bölgelerde sağlanan teşvik ve avantajlardandır?
A) Serbest bölge faaliyetlerinden elde edilen kazanç ve gelirler kambiyo rejimine ve
herhangi bir izne tabi olmaksızın, yurt dışına veya Türkiye’ye transfer edilebilir.
B) Serbest bölge kullanıcıları Türkiye’den KDV’siz mal ve hizmet satın alabilirler.
C) Mallar serbest bölgede süre sınırlaması olmaksızın kalabilir.
D) Hepsi
92
16. Hangisi Yurt Dışı Müteahhitlik Hizmetleri Kapsamında Yapılacak İhracat için
yapılacak başvurularda istenen belgeler arasında yer almaz?
A) Yurt dışında alınan işe ait sözleşme
B) Yurt dışına gönderilecek makinelerin listesi
C) Yurt dışında iş alındığını gösterir belge
D) Başvuru formu
17. Numune, hediye, hibe, diplomatik misyon mensuplarının zati ve ev eşyaları,
turistlerin veya bavul ticareti yapan yabancı uyrukluların yolcu beraberi olarak
yanlarında götüreceği malların yurt dışına çıkartılmasına …………………… denilir.
18. Hangisi ihracatı ön izne bağlı ürünlerden değildir?
A) Gübreler (Kimyevi gübreler hariç)
B) Tiftik Keçisi
C) Damızlık büyük ve küçük baş hayvan
D) Veteriner ilaçları
19. Hangisi ihracatı yasak olan mallardan değildir?
A) Datça Hurması
B) Hint Keneviri
C) Uyuşturucu maddeler
D) Antep Fıstığı Fidanı
20. KDV uygulamasında ihracat istisnası, malların T.C. gümrük hattından geçtiği
döneme ait ……………………………… ile beyan edilecektir.
21. Hangisine KDV istisnası uygulanır?
A) Dış fuarlara götürülen numuneler
B) Serbest bölgelere mal gönderilmesi
C) Dış fuarlara götürülen mallar
D) Transit ticarette
22. Yurt dışındaki kişi veya kuruluşlara hizmeti yaptıran Türk firmaları, bu
hizmetlerden yine yurt dışında yararlanıyorsa KDV ………………
23. Türkiye’de yapılmakla birlikte yurt dışındaki müşteriler için yapılan hizmetler ise
Kanunun 11/1-a maddesi ile vergiden ……………………
24. Yabancı bayraklı teknelere Türk limanlarında verilen tamir, bakım, onarım,
kışlama, çekerek hizmetleri KDV istisnasına tabidir.
A) Doğru
B) Yanlış
25. İmalatçı faturasının ihracat faturasından sonraki bir tarihi taşıması hâlinde, ihraç
edilen malların bu faturada belirtilen mallar olduğu bir inceleme ile tespit edilirse,
tecil-terkinden yararlanılabilecektir.
A) Doğru
B) Yanlış
93
26. Hangisi Yolcu Beraberinde Eşya İhracı kapsamında satış yapacak satıcıların
yapacağı işlemlerdendir?
A) Bu tür satışlarda en az 6 nüsha fatura düzenlemelidirler.
B) Faturanın 1 nüshasını alıcıya vermelidirler.
C) Faturayı KDV dahil olarak kesmelidirler.
D) Düzenleyecekleri faturaya, alıcının pasaport numarası ve çeşidini yazmalıdırlar.
27. Hangisi Gümrük Beyannameli Mal İhracında, KDV iadesi için istenilecek
belgeler arasında yer almaz?
A) Gümrük Beyannamesi
B) Satış Faturası
C) Döviz Alım Belgesi
D) İndirilecek KDV Listesi
28. Hangisi ihraç kaydıyla teslimler için tecil-terkin uygulamasında istenilen belgeler
arasında yer almaz?
A) Gümrük Beyannamesi
B) Yeminli Mali Müşavir Raporu
C) Satış Faturaları
D) İndirilecek KDV Listesi
29. Hangisi Dâhilde İşleme ve Geçici Kabul Rejimi kapsamında tecil-terkin
uygulamasında istenilecek belgeler arasında yer almaz?
A) Yeminli Mali Müşavir Raporu
B) Döviz Alım Belgesi
C) İndirilecek KDV Listesi
D) Gümrük Beyannamesi
30. Hangisi Yolcu Beraberi Eşya İhracında istenilen belgeler arasında yer almaz?
A) İndirilecek KDV Listesi
B) Çeki Listesi
C) Aracı firmaların düzenlediği icmaller
D) Onaylı Fatura ve Çekler
31. Hangisi Bavul Ticaretinde KDV istisnası için istenilen belgelerden değildir?
A) Pasaport
B) Döviz Alım Belgesi
C) İndirilecek KDV Listesi
D) Onaylı Özel Fatura
94
32. Hangisi Sınır ve Kıyı Ticaretinde KDV istisnası için istenilen belgelerden
değildir?
A) Tahakkuk Varakası
B) İndirilecek KDV Listesi
C) İngilizce Tercüme
D) Sınır veya Kıyı Ticareti Yetki Belgesi
MODÜL DEĞERLENDİRME
Sorulara verdiğiniz cevaplarla cevap anahtarlarını karşılaştırınız, cevaplarınız
doğru ise bir sonraki modüle geçmek için ilgili kişilerle iletişim kurunuz. Yanlış
cevap verdiyseniz modülün ilgili faaliyetine dönerek konuyu tekrar ediniz.
Ders öğretmeniniz sizin bu modüldeki yeterliğinizi ölçen farklı değerlendirme
ölçekleri kullanabilir.
95
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİYETİ-1’İN CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5
6
7
8
İhracat
D
B
C
A
C
D
Yazıyla / Rakamla
9
İncotermslerden
10
A
ÖĞRENME FAALİYETİ-2’NİN CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
A
A.TR Dolaşım Belgesi
C
Ticaret/Sanayi Odaları
Form A /Özel Menşe
Şahadetnamesi
B
A
D
İhracatçı Birliklerine
C
Transit Ticaret
Bağlı Muamele ve
Takas
D
Ticari Kiralama
Yoluyla İhracat
B
Serbest Bölgeler
Dış Ticaret
Müsteşarlığı’nın
(A.G.Md)
Dış Ticaret
Müsteşarlığı’nın
(İh.G.Md)
C
A
C
D
96
ÖĞRENME FAALİYETİ-3’ÜN CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5
11. ve 12
D
A
C
C
Beyan edilir
(uygulanır)
B
A
Müstesnadır
(Muaftır)
D
3 Ay / gümrük
D
B
C
D
C
C
A
B
D
B
D
A
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
97
MODÜL DEĞERLENDİRME CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
İhracat
C
C
B
Para Birimi
D
EUR 1 Dolaşım
Sertifikası
Gümrük
Beyannamesi/İhracatçı
Bir.
D
2/5
İhracatçı Birlikleri
Gen. Sekreterliğine
A
Bağlı Muamele ve
Takas Başvuru
6 Ayı
D
B
Bedelsiz İhracat
B
C
KDV Beyannamesi
B
Uygulanmaz
İstisna edilmiştir
A
A
D
C
B
D
B
A
C
98
KAYNAKÇA
KAYNAKÇA

KÜTÜKÇÜ Abdullah, İhracatta KDV İstisnası, Ankara, 2005.

İGEME-Arif ŞAHİN, İhracata İlişkin Esaslar ve Uygulamalar, Ankara
,2005.

İGEME-Esin Şen İhracatta Kullanılan Uluslararası Belgeler Ankara,
2006.

İGEME 100 Soruda Dış Ticaret Ankara, 2006.

KAYA Savaş Yayınlanmamış Ders Notları Ankara, 2007.

www.alomaliye.com

www.disticaretdunyasi.blogcu.com

www.dtm.gov.tr

www.google.com

www.gumruk.gov.tr

www.igeme.org

www.ihracatdunyasi.com

www.kobifinans.com

www.kobinet.org
NAKLAR
99