Özlem İRİTAŞ Çevre Yüksek Mühendisi Araştırma ve Değerlendirme Dairesi Başkanı 1/20 2/20 3/20 Biyolojik izleme insani faaliyetlerin neden olduğu çevresel değişimlerin biyolojik tepkiler yardımı ile değerlendirilmesi anlamına gelmektedir. Su kalitesinin sucul canlıların varlığı veya yokluğu, çeşitliliği ve bolluğu gibi faktörler göz önünde bulundurularak belirlenmesini sağlar. Ekolojik durum; gibi biyolojik kalite bileşenleri kullanılarak belirlenmelidir. 4/20 BİYOLOJİK İZLEME Canlı organizmaların tepkilerini kullanarak biyolojik değerlendirme yapılması yeni bir kavram değildir; Örneğin; – Maden ocaklarında grizu gazına karşı kanarya beslenmesi – Saraylarda krallardan önce yemeğin tadına bakan çeşniciler biyolojik değerlendirmenin ilk uygulamaları olabilir. – Bir göl veya deniz kenarında çürük yumurta kokusunu duyan bir insanın burnu hidrojen sülfür için iyi bir analitik araçtır. 5/20 EKOLOJİK DURUM VE KİMYASAL DURUM Yüzeysel Su Durumu Ekolojik Durum Biyolojik İzleme Fizikokimyasal İzleme Kimyasal Durum Hidromorfolojik İzleme Kimyasal İzleme Su kütlelerinin fiziksel, kimyasal ve hidromorfolojik özellikleri de biyolojik kalite bileşenlerini destekleyici elementler olarak kullanılmaktadır. 6/20 Ekolojik Durum Temel Parametreler Biyolojik Kalite Bileşenleri Fitoplankton– Fitobentoz– Makrofit -Makroomurgasız – Balık Destekleyici Parametreler Hidromorfolojik Fizikokimyasal& Diğer kirleticiler Kimyasal Durum Öncelikli Maddeler 7/20 BİYOLOJİK KALİTE BİLEŞENLERİ BENTİK MAKROOMURGASIZ - Çıplak gözle görülebilen - Su kütleleri tabanında yaşayan - 0,5 mm’den büyük - Omurgası olmayan Biyolojik izlemede kullanılan en elverişli ve yaygın canlılardır. 10/20 BİYOLOJİK KALİTE BİLEŞENLERİ MAKROFİT Makrofitler sucul ortamlarda yaşayan gözle görülebilecek büyüklükte olan bitkilerdir. 11/20 BİYOLOJİK KALİTE BİLEŞENLERİ FİTOBENTOZ 12/20 BİYOLOJİK KALİTE BİLEŞENLERİ FİTOPLANKTON 13/20 BİYOLOJİK KALİTE BİLEŞENLERİ BALIK 14/20 • Sucul Floranın kompozisyonu ve bolluğu • Bentik Omurgasız faunasının kompozisyonu ve bolluğu • Balık faunasının kompozisyonu, bolluğu ve yaş yapısı • Fitoplankton kompozisyonu, bolluğu ve biyokütlesi • Sucul floranın kompozisyonu ve bolluğu • Bentik omurgasız faunanın kompozisyonu ve bolluğu Nehir Göl Kıyı Geçiş • Fitoplankton kompozisyonu, bolluğu ve biyokütlesi • Sucul floranın kompozisyonu ve bolluğu • Bentik omurgasız faunanın kompozisyonu ve bolluğu • Balık faunasının kompozisyonu, bolluğu ve yaş yapısı • Fitoplankton kompozisyonu, bolluğu ve biyokütlesi • Sucul floranın kompozisyonu ve bolluğu • Bentik omurgasız faunanın kompozisyonu ve bolluğu • Balık faunasının kompozisyonu ve bolluğu 15/20 Bentik Makroomurgasız Makrofit Fitobentoz Fitoplankton Balık •TS EN ISO 10870 •TS EN 15196 •TS EN ISO 16665 •TS EN 16150 •TS EN ISO 19493 • TS EN 15460 • TS EN 14184 • TS EN 15708 • TS EN 13946 • TS EN 14407 •TS EN 15972 •TS 9548 •TS 9841 •TS 9092 ISO 10260 •EN 16695 •EN 16698 •TS EN 15204 • TS EN 14962 • TS EN 14757 • TS EN 14011 • TS EN 15910 16/20 Biyolojik indeks suda yaşayan canlıların sayısı, türlerin varlığı, yokluğu, bolluğu, hassasiyet ve tolerans durumları gibi özelliklerine dayalı olarak su kütlesinin biyolojik durumunun tespit edilmesinde kullanılan metrik sistemleridir. BİYOLOJİK İNDEKSLER BİYOTİK İNDEKSLER Saprobik İndeks Trent Biyotik İndeks BMWP Biyotik İndeksi Belçika Biyotik İndeksi ÇEŞİTLİLİK İNDEKSLERİ Shannon Wiener İndeksi Ardışık karşılaştırma İndeksi MULTİMETRİK İNDEKSLER B-IBI ICMI 17/20 18/53 EKOLOJİK DURUMUN BELİRLENMESİ 19/20 EKOLOJİK POTANSİYELİN BELİRLENMESİ 20/20 21/20 EKOLOJİK DURUMUN SUNULMASI Ekolojik Durum Sınıflandırma Renk Kodları Ekolojik Potansiyel Sınıflandırma Renk Kodları Çok İyi Mavi İyi ve üstü Yeşil İyi Yeşil Orta Sarı ve … açık gri çizgiler koyu gri çizgiler Orta Sarı Zayıf Turuncu Zayıf Turuncu ve... açık gri çizgiler koyu gri çizgiler Kötü Kırmızı Kötü Kırmızı ve … açık gri çizgiler koyu gri çizgiler ve… Yapay su kütleleri açık gri çizgiler Büyük ölçüde değiştirilmiş su kütleleri koyu gri çizgiler 22/20 Neler Yaptık? 23/20 BİYOLOJİK İZLEME ÇALIŞMALARI • Sucul Flora • Bentik Omurgasız • Balık faunası • Fitoplankton • Sucul flora • Bentik omurgasız Nehir Göl Kıyı Geçiş • • • • Fitoplankton Sucul floran Bentik omurgasız Balık faunası • • • • Fitoplankton Sucul flora Bentik omurgasız Balık faunası 24/20 Ne Yapacağız? 25/20 26/20 TEŞEKKÜRLER Nermin ANUL Hümeyra BAHÇECİ Burcu CÖMERT Hale DUMAN KUMRU Müge ERKAN AYDAR Nesibe TURAN Seda ARI Tolga ÇETİN Nida BAKIR