Yetişkin eğitimi – Androgoji - Akademi Güvenlik Eğitim Merkezi

FOKUS
Yetişkin eğitimi – Androgoji
Androgoji, bireylerin kendi benliği ve çevresiyle etkileşim
halinde, mevcut fonksiyonlarını geliştirme sürecidir diye
tanımlanabilir. Bu durumda yetişkinin etkileşim içerisinde
olduğu faktörleri/özellikleri bilmek ön plana çıkmaktadır.
Cem ORÇUN Akademi Danışmanlık ve Eğitim Merkezi Genel Müdürü,
TÜMGED (Eğitimciler Derneği) Başkanı
Ö
zel güvenlik sektörünün eğitimlerinden
söz etmeye başlarken;
eğitim alan personeli,
yani “yetişkinleri”
ve bu gruba girenlere verilecek
eğitimlerin karakteristik özelliklerini tanımlamak doğru olacaktır.
Genel tanımıyla yetişkin; kendisi
62 n Güvenlik Yönetimi Mayıs 2014
ve başkaları için sorumluluk
yüklenebilecek duruma gelmiş ve
fonksiyonel bir nitelik kazandığı
toplum tarafından kabul edilmiş
birey olarak tarif edilir. Bugün için
20-40 yaş grubunu genç yetişkin,
40-60 yaş grubunu ise orta yaşlı
yetişkin olarak nitelendirmekteyiz.
Yetişkin eğitimi; çeşitli eğitim
kademelerindeki tam gün öğrenimden ayrı olarak, kendini yetiştirmeyi
arzu eden bireylerin değişik eğitim
ihtiyaçlarını karşılamak üzere geliştirilen eğitimdir. Yetişkin eğitiminin
1920’Ierde başlayan örgütlenmesi sürecinde zaman içerisinde
geleneksel Pedagoji modelinin bir
noktadan sonra yeterli olamadığı
Cem ORÇUN
fark edilmiştir. Bu konuda pek
çok çalışmaları bulunan Malcolm
Knowles tarafından 1960’larda
Androgoji diye adlandırılan yeni bir
kuramsal model ortaya atılmıştır.
Knowles’e göre, eğitim alanları
yaşlarına göre değil, özelliklerine
göre tanımlamak bu yaş gurubundaki katılımcıların eğitiminde daha
olumlu sonuç verecektir.
Androgoji (yetişkin eğitimi)
Androgoji, bireylerin kendi benliği
ve çevresiyle etkileşim halinde,
mevcut fonksiyonlarını geliştirme
sürecidir diye tanımlanabilir. Bu
durumda yetişkinin etkileşim
içerisinde olduğu faktörleri/özellikleri bilmek ön plana çıkmaktadır.
Androgoji’nin dayandığı bu ilkeler
genel olarak aşağıda olduğu
gibidir.
Yetişkinler, deneyimleriyle
ilişkilendirilen unsurları daha iyi
öğrenirler ve eğitimin kendi konularıyla doğrudan bağlantılı olmasını isterler.
Yetişkin, bilinçli öğrenen kişi
olarak kabul edilir, eğitimde tek
düze lik ten hoşlanmaz, değişiklik
isterler.
Yetişkin konuya odaklanmada
düşüş yaşamaz ancak olumlu geri
bildirim verilmesini isterler.
Kendisine güvenildiği ve katılımı sağlandığında yetişkinin eğitimi
giderek kolaylaşır. Herkesten farklı
bilgi, görgü ve deneyime sahip
özgün birer birey olarak görülmek
isterler.
Yetişkin başarısızlıktan
korkmaz, kişisel kaygıları vardır
ve güvenli bir ortama gereksinim
duyar, özgüvenlerini korumaları
önemlidir.
Yetişkin, eğitimde geçen zamanı ve geride kalan yılları kayıp
olarak görmez.
Yetişkin koşulsuz öğrenmek
yerine şu an karşı karşıya olduğu
problemin çözümünü öğrenmek
ister.
Yetişkinlerin bireysel gereksinimleri göz önüne alınmalıdır.
Yetişkinlerin kendileri ve
eğitimcileri için beklenti düzeyleri
yüksektir.
Eğitimde Androgojik yaklaşım…
Çocuk ve yetişkin eğitimindeki
bazı kurallar birbirine benzemektedir. Kimi zaman çocuk eğitiminde
yetişkin eğitimine ilişkin kurallar
da kullanılabilmektedir. Ancak,
yetişkin eğitimlerinde çocuk eğitimine ilişkin kuralları kullanarak
eğitim yapmak eğitimin başarısını
olumsuz yönde etkilemektedir. Bu
iki eğitim yaklaşımını ve kurallarını bilmek ve yerinde kullanmak
doğru olan uygulamaktır.
1) BenIik kavramları
Çocuklar dünyaya tam bir bağımlılık içinde gelirler. Bu bağımlı
benlik kavramı yetişkinler tarafından yüreklendirilir ve pekiştirilir.
Ancak, çocuklar olgunlaştıkça benlik kavramları özyönetim yönünde
gelişmeye başlar, ergenlikte ise
kendi yaşamının sorumluluğunu
üstlenme olgusu, diğer yetişkinlerin denetimine başkaldıracak
kadar güçlü bir hale gelir. Yetişkinlikte benlik kavramında bir
değişim olur. Yetişkinler artık
kendilerini çocuk gibi tam zamanlı
bir öğrenici olarak görmekten çıkıp
üretici olarak görmeye başlarlar.
Knowles’e göre yetişkinlikteki
bu gelişmelerin eğitsel sonuçları
şunlardır.
Öğrenme ortamı: Yetişkin
kendini rahat hissedeceği bir
fiziksel çevrede öğrenmek ister.
Ortamın yetişkine kabul edildiği,
saygı duyulduğu ve desteklendiği
duygusunu vermesi gerekir. Yetişkin bu ortamda ceza görme ya da
gülünç olma korkusunu duymadan
anlatım özgürlüğü bulabilmelidir.
Geleneksel okulun formal, anonim
ve hiyerarşik yapısından uzak
olarak, bu ortam informal, dostça
ve kişilerin biricik bireyler olarak
görüldüğü bir hava içermelidir.
Gereksinimlerin tanımlanması:
Androgojik uygulamada yetişkin
öğrenicilerin kendi öğrenme gereksinmelerini kendilerinin tanıması
(self-diagnosis) söz konusudur.
Planlama: Androgoji’de temel
öğe katılımcıların kendi öğrenmelerini planlama sürecine katılmalarıdır; eğitmen yöntem için rehber;
içerik için ise kaynak olur.
Süreçte rollerin yönetimi:
Pedagojik uygulamada öğretmenin
Mayıs 2014 Güvenlik Yönetimi n 63
FOKUS
rolü öğretmek, öğrenicinin rolü ise
sadece edilgin bir alıcı olmaktan
ibarettir. Androgojik uygulamada ise
öğrenicinin ve eğitmenin karşılıklı
sorumluluğu söz konusudur. Bu
yaklaşımda eğitmen; öğreten değil,
öğrenmeye yardım eden kişidir.
2) Deneyimin rolü
Yetişkinler gençlerden daha büyük
bir deneyim birikimine sahiptirler
ve bu deneyimlerinin farkındadırlar. Çocuklar için deneyim onların
başına gelen bir dizi olaydan ibarettir ve çocukların kimliği büyük
oranda dış kaynaklardan şekillenir. Oysa yetişkinler kimliklerini
kendi deneyimlerinden çıkarırlar.
Knowles’e göre çocukla yetişkin
arasındaki bu deneyim farklılığının
uygulamadaki sonuçları şunlardır:
Yaşama dayalı tekniklerin kullanılması: Yetişkinlerin kendileri
başlı başına bir öğrenme kaynağı
oldukları için, yetişkin öğrenicilerin
deneyimlerine dayanan tekniklerin kullanılması daha yararlıdır.
Yetişkinin öğrenme sürecindeki
rolü ne kadar etkinse öğrenme de
o ölçüde fazla olacaktır.
Pratik uygulamaya dönük planlama: Yetişkinler, öğrendiklerini
gündelik yaşamlarına uygulama
eğilimindedirler ve bu eğitimin
verimini artıracaktır.
Deneyimden geri bildirim
alabilmeyi öğrenme: Yetişkinlere,
kendilerine daha nesnel bir biçimde bakabilmeleri ve zihinlerini ben
yargılardan arındırmaları konusun-
64 n Güvenlik Yönetimi Mayıs 2014
da yardım edilebilir.
3) Öğrenmeye hazır oluş
Öğrenme zamanlaması: Yetişkinlerin Eğitimlerinde temel ilke;
programlar, onların gelişim görevlerine göre hazırlanmalıdır. Yeni
işe başlayanlar için düzenlenecek
bir tanıtım programı iş yerinin
tarihçesi ya da felsefesiyle değil,
yeni gelenlerin gerçek kaygılarıyla
başlamalıdır. Nerede, kiminle çalışacağım? Benden ne beklenecek?
Zaman çizelgesi nedir? Burada
nasıl giyinilir? gibi...
Öğrenicileri gruplama: Bazı
konularda gelişim görevlerine
uygun homojen gruplar daha
etkilidir(Güvenlik hukuku konusu işlendiğinde aynı görevleri
yapanlar bir arada olmalıdır) Bazı
konularda ise heterojen gruplar
tercih edilir( insan ilişkileri eğitim
programında değişik meslek, yaş,
konum ve cinsiyetten kişilerin bir
arada olması daha yararlıdır).
da birçok sonucu vardır:
Yetişkin eğitimcilerinin yöntemi: Çocuk eğitimcileri konunun
mantığına ve karmaşıklık düzeylerine göre derece derece ilerlemek
zorunda oldukları halde, yetişkin
eğitimcileri öncelikle bireylerin temel kaygılarına uymak ve bu kaygıları yok edecek öğrenme çözümleri
geliştirmek zorundadırlar.
Programların düzenlenmesi:
Yetişkinlere öğretim programı
düzenlemenin temel ilkesi, konuya
değil sorun alanlarına odaklanarak
inandırıcı ve rasyonel çözüm önerileri sunmak olmalıdır.
Sürecin başlatılması: Katılımcıların sorun odaklı özelliği Eğitimin,
katılımcıların sorunlarıyla ve kaygılarıyla başIatılmasını gerektirir.
Pedagojik yaklaşım “Bu ders ne
hakkındadır?” başlığı ile başIadığı
halde, Androgojik yaklaşım “Bu
dersten ne kazanmayı umuyorsunuz?” diye başlar.
4) Öğrenme yönelimi
Yetişkinler eğitime çocuklarınkinden farklı bir zaman perspektifiyle
girerler. Eğitim çocuk için esas
olarak gelecekte yararlı olacak
bir beceri birikimi demektir. Oysa
yetişkinler öğrendiklerini hemen
uygulayacak bir perspektife sahiptirler. Yetişkin için eğitim, yeteneklerini hemen o anda, yaşam
sorunlarını çözebilecek düzeye
çıkarma sürecidir. Dolayısıyla yetişkinlerin eğitimi ‘sorun-merkezli’
bir bakışla görmelerinin uygulama-
Pedagoji (çocuk eğitimi)
Eğitim denildiğinde ilk aklımıza gelen terimlerden biri olan Pedagoji’yi
kelime anlamı olarak incelediğimizde aşağıdaki açıklamalar ile
karşılaşıyoruz...
Eğitimi konu alan disiplindir.
Sıklıkla öğretimle eş anlamlı kullanılır. Çocukları yetiştirme bilimi ve
sanatıdır.
Pedagoji, öğretmen merkezli
bir eğitimdir. Yani neyin, nasıl ve
ne zaman öğretileceğine öğretmen
karar verir.
Başkalarının kanıları, fikirleri
ve alışkanlıkları üzerinde etkili
olmayı amaçlayan her türlü aksiyondur.
Çocuklara yönelik eğitim ve öğretim alanında görev alacak kişinin
öğreteceği konuya son derece
hakim olması ve insanın büyüme
ve gelişmesini de yakından bilmesi şarttır.
Evet Pedagoji, eğitim ile iç içe bir
kavram olup özellikle çocukların
eğitiminde başarı için olmazsa
olmazlarımızdandır. Ancak biz
bu gün yetişkinlerin eğitiminden
söz ettiğimize göre Androgoji ile
arasındaki farklara bakmamız
doğru olacaktır kanaatindeyim.
Zira bu farklar bize özel güvenlik
eğitimlerinin planlanmasında yol
gösterecektir.
Pedagoji ile Androgoji
arasındaki farklar
Yaptığımız tanımların ışığında,
Pedagoji ve Androgoji arasındaki
farkları, bize yetişkinlerin eğitim
planlamasında yol gösterecek dört
temel kavram çevresinde açıklayabiliriz.
Kendini algılama: Pedagojik
yaklaşımda dominant öğretmen
ve bağımlı öğrenci ve bu nedenle
yönetilen bir ilişki vardır. Androgojik yaklaşımda ise, öğretme ya da
öğrenme içinde karşılıklı anlaşma
ve bu nedenle yardım edici bir
ilişki söz konusudur.
Deneyimler: Yetişkinler yaşamlarında değişik deneyimlere
sahiptirler. Eğitimde Androgojik
yaklaşımda yetişkinlerin deneyimleri öğrenme için zengin bir
kaynak olarak değerlendirilir.
Bu nedenle, ikinci büyük fark;
Androgojik yaklaşımda katılımcıların aynı zamanda eğitmen gibi
etkinlik göstermesi ve öğrenimi
kolaylaştırmak için onların deneyimlerinden yararlanılmasıdır.
Geleneksel yaklaşımda birincil
olarak öğretmenin deneyimleri
değerlidir ve bu nedenle öğretmenden öğrenciye tek yönlü bir
iletişim vardır. Androgojik yaklaşımda ise, öğrenme için herkesin deneyimleri değerlidir ve bu
nedenle de herkesin katıldığı çok
yönlü bir iletişim söz konusudur.
Öğrenmeye hazır olma: Katılımcı ancak öğrenme için “hazır olduğu” zaman eğitimden beklenen
fayda sağlanabilir. Pedagoji’de
öğretmen hem içeriğe (ne öğrenileceğine) karar verir, hem de
yöntem seçimi (nasıl ve ne zaman
öğretileceği) konusunda sorumluluk üstlenir. Androgoji’de ise içerik
ve yöntem, öğrencilerin öğrenme
gereksinimlerine ve bireysel ilgilerine doğrudan bağlı olarak öğrenci
grubu tarafından belirlenir.
Androgoji’de eğitimci, öğrenmeyi
kolaylaştırıcı bir kişidir. Eğitimci,
grupların ilgilerinin belirginleşmesinde ve öğrenme gereksinimlerinin saptanmasında öğrencilere
yardım etmek için kaynak kişi
olarak davranır. Eğitimi ilgi çekici
hale getirmek eğitmenin yapması
gereken en önemli hazırlıktır.
Zamana bakış ve öğrenmeye uyum: Bilindiği gibi eğitim
yıllardır, “gelecek için hazırlık”
temelinde düşünülmüştür.
Örgün eğitim programlarının
gerçekleştirmek istediği kişisel ve toplumsal amaçlar hep
geleceğe yöneliktir. Yetişkin ise
bir eğitim programından var olan
gereksinimlerine ve sorunlarına
yanıt vermesini bekler, eğitimde
kazandıklarını hemen uygulamaya aktarmak ister. Bu nedenle,
eğitimde Androgojik yaklaşımda
öğrenme, “konu merkezli” olmaktan çok “sorun merkezli”dir.
Androgoji, şu andaki sorunu
bulma ve çözme işlemidir. Eğitimde Androgojik yaklaşımın kalbi,
“şu anda neredeyiz” ve “nereye
gitmek istiyoruz” u bulmaktır. Bu
da ancak “bugünün sorunları”
üzerinde, bilimsel yaklaşımlarla
bugün çalışarak sağlanabilir.
Konuyu toparlamak gerekirse; özel
güvenliği bir meslek olarak kabul
ediyor isek, çalışanların eğitimlerine kurumsal bir bakış açısıyla
ve eğitim biliminin on yıllardır
geliştirilen modellerinin ışığında
yaklaşmalıyız.
Eğitimin, ama doğru eğitimin
çalışan performansı üzerindeki
etkisini hepimiz çok iyi biliyoruz.
Unutmayınız; şirketiniz karlı bir yıl
geçirdiyse eğitim bütçenizi %50
artırmanız doğru olacaktır, eğer
zararda ise bunu %100 artırmanız
kaçınılmazdır…
Mayıs 2014 Güvenlik Yönetimi n 65