dansk tyrkısk ıslamısk stıftelse

DANSK TYRKISK
ISLAMISK STIFTELSE
5 Aralık 2013, Glostrup
Ministeriet for Fødevarer. Landbrug og Fiskeri
Fødevarestyrelsen
Stationsparken 31-33
2600 Glostrup
Hayvan Kesimi Yönetmeliği Hakkında Görüşümüz
Danimarka Türk Diyanet Vakfı olarak bu konuda görüşümüzü ifade etme imkanı bulmaktan
duyduğumuz memnuniyeti ifade etmek isteriz.
Danimarka Türk Diyanet Vakfı ülke genelinde 32 cami derneği ve 37.000’den fazla aktif üyesi
bulunan bir kuruluştur. Ayrıca, bu görüşün hazırlanmasında Türkiye kökenli 8 büyük Müslüman
kuruluş ile işbirliği yapılmıştır. Dolaysıyla, hazırlanan bu görüş, Danimarka’daki Türkiye
kökenli Müslümanların hemen hemen tamamının görüşünü yansıtmaktadır.
Öncelikle belirtmemiz gerekir ki, yürür1üğe gireli henüz bir yıl bile olmayan 17 Aralık 2012
tarihli ve 1302 sayılı yönetmelikte değişiklik yapmaya neden gerek duyulduğunu bilmemekteyiz.
Açıkça şunu bilmek isteriz ki 2013 yılında nasıl önemli bir gelişme oldu da yürütlükte olan;
Müslümanların ve Yahudilerin kendi inançlarına göre bayıltmadan/şoksuz ritüel (dini) kesim
yapmalarına imkan veren düzenleme tamamen ortandan kaldırılmak istendi?
Burada özellikle halen yürürlükte olan, İslam ve Yahudi inancına göre bayıtmadan/şoksuz ritüel
(dini) kesim yapılmasına izin veren yönetmeliğin 4. bölümünün 10. maddesi üzerinde duracağız.
Çünkü söz konusu 10. madde yeni yönetmelik önerisinde tamamen kaldırılmaktadır. Böylelikle,
İslam ve Yahudi inançlarına göre ritüel (dini) kesime imkan veren düzenleme de tamamen
ortadan kaldırılmış olacaktır.
Ritüel Kesim Nedir?
Burada öncelikle İslam’a göre ritüel (dini) kesimi tanımlamak gerekir. İslamiyet’te ve
Yahudilik’te olduğu gibi, ritüel (dini) usullere göre hayvan kesimini her din kendi inanç ve
ibadet esaslarına göre tanımlar. Dolayısıyla, dini olan bir kesim usulünü din adına din dışı başka
bir kişi/kurum belirleyemez. Din İşleri Yüksek Kurulu, İslami usule göre hayvanın kesim
usulünü şöyle tarif eder;
- kesimi anında Allah’ın adının anılması
- yemek ve nefes boruları ile boynun iki tarafındaki ana damarlardan en az birinin
kesilmesi
gerekir (bakınız Hac suresi 22/36 ve Din İşleri Üst Kurulu B02.1.DİB.010.104-406 sayılı yazısı).
Ayrıca, İslam Dinine göre esas olan, kesimin bayıtlmadan/şoksuz gerçekleştirilmesidir.
Paul Bergsøesvej 14, 2600 Glostrup – Tlf. 33 23 03 13 Fax 33 21 06 46
Cvr-nr. 14 41 45 84 Web: www.danimarkatdv.org Email: vakif@danimarkatdv.org
Email Bestyrelsesformand: baskan@danimarkatdv.org
Rituel (dini) kesim konusu Avrupa Birliği hukuk sisteminde ayrıca ele alınarak düzenlenmiş bir
husustur. Avrupa Birliği düzenleme tasarısının 2008/0180 (CNS), KOM (2008) 553/2/g
maddesinde: “Rituel kesim, hayvanların kesimi esnasında İslam’ın ve Yahudiliğin gerekli
gördüğü bir dizi şartların yerine getirilmesinden ibarettir.” denilmiştir. Ayrıca, R/Fo no.
1099/2009 sayılı düzenlemede de rituel kesim ile ilgili olarak: “Rituel kesim, hayvanların
kesimi esnasında bir dinin ön gördüğü esaslara uyulmak suretiyle yapılan kesimdir”.
Avrupa Birliğinin hukuki düzenlemesinde açıkça görüldüğü gibi, ritüel (dini) kesim hususunda,
dini gerekler dışında hiç bir etkileme, sınırlama veya yasaklama getirilmemekte, kesim usulü
tamamen dinin kendi esaslarına bırakılmaktadır. Zaten, olması gereken de rituel (dini) kesimi,
dinin kendi temel/kaynak metinlerinin belirlemiş bulunmasıdır. Halbuki yapılmak istenen söz
konusu yönetmelik değişikliği önerisi, ritüel (dini) kesime bir dizi belirlemeler, sınırlamalar ve
yasaklamalar getirmektedir. Bu da kesim usulünün, dinin dışında yönetmeliği yapanlar
tarafından belirleneceği ve artık İslami usullere göre Danimarka’da kesim yapılamayacağı
anlamına gelmektedir. Ne var ki bu aynı zamanda, Danimarka’da büyük önem verilen din ve
vicdan özgürlüğünün bu alanda kısıtlanması demektir.
Buraya kadar izah edildiği üzere söz konusu öneriyle, Danimarka’da bu güne kadar varlığını
koruyan bir izne müdahale edilmekte ve kaldırılmak istenmektedir. Ne var ki, bu müdahalenin
sebebi ne açıklanmış ne de belirli bir temele dayandırılmıştır! Yapılması halinde böyle bir
değişiklik ciddi sonuçlar doğuracaktır ki, bu da hukuki ifadesiyle “orantısız”dır.
Hukuki değerlendirme
Avrupa Birliğinin 2009 yılındaki R/FO 1099/2009 sayılı düzenlemesinin 4/1 maddesine göre
temel kural havanların bayıltma yöntemi ile kesilmesi olsa da, aynı düzenlemenin 4/4 maddesine
göre dini nedenlerden dolayı bayıltılmadan kesime imkan verilmektedir. (Rituel kesimin tanımı
ile ilgili yukarıdaki ”Rituel kesim nedir” bölümüne bakılabilir.)
2009 yılında mevcut olan düzenlemenin kaldırılıp yeni bir düzenleme getirilmesindeki amaç
Avrupa Birliği üyesi ülkeler arasında standart bir uygulama sağlamaktır. Düzenlemenin hazırlık
taslağında bu husus açıklanmıştır. Bu itibarla kesim esnasında hayvanların bayıltılarak kesilmesi
ana kuralına istisna olarak dini ritueller gereği bayıtılmadan kesilmesi imkanın korunmasının
gerekliliğine dikkat çekilmiştir. Hem taslağın hem de düzenlemenin 4/18 maddesinde ve Avrupa
İnsan Hakları Beyannamesinin 10. maddesinde yer alan din özgürlüğüne ve temel insan
haklarına saygı duyulması gerektiğinin de altı çizilmiştir. Dolayısıyla, yapılmak istenen söz
konusu yönetmelik değişikliği önerisini gündeme getirenlerin bu hususları dikkate almaları
gerekir.
Eğer maksat Avrupa Birliği ülkeleri içinde uygulama birliği sağlamak için yapılan düzenlemeye
uygun yeni bir düzenleme yapılmak isteniyorsa, Danimarka diğer Avrupa Birliği üye
ülkelerindeki şartları dikkate almalıdır. Hemen hemen bütün Avrupa Birliği ülkelerinde
bayıltmadan dini usullere göre kesim yapılması, “kesimlerin bir kesimhanede ve veteriner
kontrolü altında yapılması” şartı ile serbesttir. Sadece Polonya ve İsveç’te söz konusu ritüel
(dini) kesim yapılması kanunla yasaklanmıştır. Ancak söz konusu ülkelerde yapılan bu yasal
düzenlemelerle ritüel (dini) kesimin yasaklanması sebebiyle helal kesim yapılamayacağından,
Paul Bergsøesvej 14, 2600 Glostrup – Tlf. 33 23 03 13 Fax 33 21 06 46
Cvr-nr. 14 41 45 84 Web: www.danimarkatdv.org Email: vakif@danimarkatdv.org
Email Bestyrelsesformand: baskan@danimarkatdv.org
artık bu ülkelerde verilmekte olan helal sertifikaları da İslam’a göre tartışmalı hale gelmiştir.
Umarız Danimarka’da da benzer bir durum yaşanmaz.
Sonuç
Sonuç itibariyle Danimarka Türk Diyanet Vakfı olarak şunu belirtmek isteriz ki, biz her zaman
hayvan haklarını dikkate almak ve iyileştirmek üzere her türlü istişare ve işbirliğine açığız. Bu
bağlamda şunu da belirtilmek isteriz ki konu ile ilgili gelişmeleri çok yakından takip etmekteyiz
ve Gıda İdaresi tarafından sağlanacak, konuyla ilgili her türlü bilgiyi değerlendirmeye ve
üyelerimizle de uygun şekilde paylaşmaya açığız.
Danimarka Türk Diyanet Vakfı olarak, yürürlükteki yönetmelikte yer alan; İslam Dinine ve
Yahudiliğe uygun olarak bayıltmadan/şoksuz rituel (dini) kesim yapılmasına imkan veren 10.
maddenin mevcut haliyle kalması gerektiği görüşündeyiz.
Biz ümit ediyoruz ki İslam’a ve Yahudiliğe göre kesim yapılmasına izin veren düzenleme devam
eder ve yönetmelikte yapılacak değişiklik hukuki bir sürecin başlatılmasını gerektirmez.
Saygılarımızla
Danimarka Türk Diyanet Vakfı
Yönetim Kurulu
Paul Bergsøesvej 14, 2600 Glostrup – Tlf. 33 23 03 13 Fax 33 21 06 46
Cvr-nr. 14 41 45 84 Web: www.danimarkatdv.org Email: vakif@danimarkatdv.org
Email Bestyrelsesformand: baskan@danimarkatdv.org