EKONOMİK GELİŞMELER
advertisement
EKONOMİK GELİŞMELER Nisan 2007 DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI İÇİNDEKİLER I. GSMH, Sanayi Üretimi ve Talep Unsurlarındaki Gelişmeler .............................. 2 II. Ödemeler Dengesi............................................................................................ 7 III.Merkezi Yönetim Bütçesi................................................................................. 13 IV. Parasal Büyüklükler ve Mali Piyasalardaki Gelişmeler.................................... 18 V. Fiyat Gelişmeleri ………………...........…………………………………………………... 21 VI. Dünya Ekonomisindeki Gelişmeler...…………………………………………………. 22 TABLOLAR Tablo 1: Sektörel Büyüme Hızları ……………………………………………………….... Tablo 2:Talep Unsurundaki Gelişmeler …………………………………………………. Tablo 3:İşgücü Piyasasındaki Gelişmeler ………………………………………………. Tablo 4: Aylık Sanayi Üretim Endeksi ……………………………………………………. Tablo 5: Aylık Kapasite Kullanım Oranı(%)…………………………………………….. Tablo 6: Mevsimsel Düzeltilmiş İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranları….... Tablo 7: Yurt İçi Talebe İlişkin Göstergeler ……… …………………………………... Tablo 8: Dış Ticaret Dengesindeki Gelişmeler ……………… ………………………... Tablo 9: Sektörel İhracat …………………………………………………………………... Tablo 10: Ülke Gruplarına Göre İhracat ……………………………………………….. Tablo 11: İhracatçı Birlik Kayıtlarına Göre İhracat ……………………………………. Tablo 12: Geniş Ekonomik Gruplara Göre İthalat………………………………………. Tablo 13: Seçilmiş Fasıllara Göre İthalat ……………………………………………….... Tablo 14: Cari İşlemler Dengesi …………………………………………………………..... Tablo 15: Sermaye Hareketleri ……………………………………………………………... Tablo 16: Merkezi Yönetim Bütçesi Büyüklükleri……………………………………... Tablo 17: Merkezi Yönetim Bütçesi Gelirleri...................……………………………... Tablo 18: Merkezi Yönetim Bütçesi Harcamaları……………………………………….. Tablo 19: Merkezi Yönetim Bütçesi Borç Stoku ………………………………...…….. Tablo 20: Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu................................................... Tablo 21: Merkez Bankası Analitik Bilançosu ...................................................... Tablo 22: Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler ……………………………………....... Tablo 23: İç Borçlanma – Hazine İhaleleri ………………………………………………. Tablo 24: Nisan Ayı İtibarıyla Fiyat Endekslerinde Gelişmeler. ...…………............ Tablo 25: 2007 Nisan Ayı İtibarıyla Özel Kapsamlı TÜFE Göstergeleri……............ 1 2 4 5 5 6 7 8 8 9 9 10 10 11 12 14 15 16 17 18 18 19 19 21 22 ŞEKİLLER Şekil 1: Mevsimsel Düzeltilmiş Üretim Endeksleri ............................................... Şekil 2: Merkez Bankası Uluslararası Rezervleri ……………………………………….. Şekil 3: İç Borçlanma Faiz Oranları ………………………………………………………... Şekil 4: Reel Kur Endeksi …………………………………………………………………….. Şekil 5: İMKB Bileşik Endeksi ………………………………………………………………. Şekil 6: 2007 Yıl Sonu Hedefiyle Tutarlı Enflasyon Politikası .............................. 4 13 17 20 20 21 EKLER Başlıca Ekonomik Göstergeler: http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2007/0401.xls Temel Ekonomik Göstergeler: http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2007/0402.xls 1 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2007/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2007 I. GSMH, Sanayi Üretimi ve Talep Unsurlarındaki Gelişmeler 1. GSMH ve Sektörel Büyüme Hızları 2006 yılının son çeyreğinde GSYİH ve GSMH sırasıyla yüzde 5,2 ve yüzde 4,6 oranında büyümüştür. Böylece 2006 yılının tamamında GSYİH ve GSMH, sırasıyla, yüzde 6,1 ve yüzde 6 oranlarında artmıştır. 2002 yılının ilk çeyreğinde başlayan aralıksız büyüme süreci 2006 yılının son çeyreğinde de devam etmiş, böylece ekonomide 20 dönemlik bir büyüme süreci yaşanmıştır. 2006 yılının dördüncü çeyreğindeki büyüme oranları üzerinde tarım sektöründeki artış ile birlikte ticaret ve inşaat sektörlerindeki artışlar olumlu etki yapmıştır. Ancak ithalat vergisi katma değerinde geçmiş dönemlere kıyasla daha düşük oranlı bir artış gerçekleşmiştir. 2006 yılının dördüncü döneminde, 2005 yılının aynı dönemine göre tarım, sanayi ve hizmetler sektörlerinde sırasıyla yüzde 9,7, yüzde 6,5 ve yüzde 3,9 oranlarında katma değer artışları kaydedilmiştir. Bu gerçekleşmelerle birlikte 2006 yılında tarım sektörü katma değeri, yüzde 2,9, sanayi sektörü katma değeri yüzde 7,4 ve hizmetler sektörü katma değeri yüzde 6,1 oranında artmıştır. 2006 yılının dördüncü çeyreğinde tarım sektörü katma değerinde beklentilerin üzerinde bir artış gerçekleşmiştir. Söz konusu dönemde hububat üretimi yüzde 1 oranında azalırken, diğer tarla ürünleri üretimi, meyve üretimi, sebze üretimi ve hayvancılık üretiminde sırasıyla yüzde 9,3, yüzde 12,4, yüzde 0,8 ve yüzde 7,6 oranlarında artışlar kaydedilmiştir. Böylece çiftçilik, hayvancılık katma değeri (tarım sanatları dahil) yılın dördüncü çeyreğinde yüzde 9,6 oranında artmıştır. Ormancılık sektörü yüzde 9 ve balıkçılık sektörü ise yüzde 13,3 oranında büyümüştür. 2006 yılının dördüncü çeyreğinde imalat sanayi sektörü katma değeri yüzde 6,9, enerji sektörü katma değeri ise yüzde 7,3 oranında artarken, madencilik sektörü katma değeri yüzde 4,6 oranında gerilemiştir. Söz konusu sektörlerde yılın tamamında gerçekleşen katma değer artışı sırasıyla yüzde 7,4, yüzde 8,7 ve yüzde oranında olmuştur. İnşaat sektörü katma değeri, 2003 yılının son çeyreğinde büyümeye başlamış ve 2006 yılının son çeyreğinde de yüzde oranında artmıştır. Söz konusu artışta özel kesim inşaat sektöründe gerçekleşen yüzde 21,6’lık artış etkili olmuştur. Diğer yandan kamu kesimi inşaat sektörü yatırımları (bina+bina dışı) yüzde 9,1 oranında artmıştır. Böylece inşaat sektörü 2006 yılının tamamında yüzde 19,4 oranında büyürken aynı dönemde sektörün büyümeye katkısı yüzde 0,8 olarak gerçekleşmiştir. Tablo 1: Sektörel Büyüme Hızları Tarım Sanayi İmalat Hizmetler İnşaat Ticaret Ulaştırma İthalat Vergisi GSYİH GSMH 2004 2,0 9,4 10,1 10,2 4,6 12,8 6,8 26,2 8,9 9,9 Yıllık 2005 5,6 6,5 6,1 8,2 21,5 7,4 8,8 12,2 7,4 7,6 2006 2,9 7,4 7,4 6,1 19,4 5,9 3,1 9,0 6,1 6,0 (Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Yüzde Değişme) I.Ç. 4,3 6,6 6,6 6,8 20,6 7,0 6,8 8,7 6,6 7,5 2005 II.Ç. III.Ç 8,2 3,9 3,2 6,0 25,4 5,0 4,7 8,8 5,5 4,7 2 7,5 5,7 5,5 8,7 25,6 7,5 8,0 14,7 7,7 8,0 IV.Ç. I.Ç. 2006 III.Ç II.Ç. -0,1 10,1 9,5 10,9 14,8 9,9 15,2 16,2 9,5 10,2 7,6 4,5 4,0 7,7 27,1 7,1 3,6 15,4 6,7 6,4 -0,4 11,1 11,3 7,8 14,9 8,0 5,8 14,1 8,3 9,3 0,5 7,2 6,8 5,3 21,3 5,0 2,1 5,0 4,8 4,3 IV.Ç 9,7 6,5 6,9 3,9 16,1 4,0 1,5 2,7 5,2 4,6 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2007/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2007 Ticaret sektörü katma değeri yılın dördüncü döneminde yüzde 4 oranında artmıştır. 2006 yılının son çeyreğinde ticaret sektörünün alt kolları olan toptan ve perakende ticareti katma değeri yüzde 5,2 artarken, otel-lokanta hizmetleri katma değeri yüzde 3,5 oranında azalmıştır. 2006 yılının tamamında ticaret sektörü katma değeri yüzde 5,9 oranında artmıştır. GSYİH içindeki sabit fiyatlarla payı yüzde 11,6 olan ulaştırma sektöründe, yılın son çeyreğinde yüzde 1,5 oranında bir artış kaydedilmiştir. Böylece yılın tamamında ulaştırma katma değeri yüzde 3,1 oranında artmıştır. 2006 yılının dördüncü çeyreğinde mali kuruluşların katma değeri yüzde 6,9 oranında artmış, yılın tamamında söz konusu sektörün büyümesi yüzde 2,2 olarak gerçekleşmiştir. Serbest meslek ve hizmetler sektörü katma değeri yılın dördüncü çeyreğinde yüzde 6 oranında artmıştır. Yılın dördüncü döneminde enerji dışı ithalat fiyatlarındaki yüksek artış nedeniyle reel ithalattaki düşük oranlı artışa paralel olarak, ithalat vergisi yalnız yüzde 2,7 oranında artmıştır. Böylece ithalat vergisi yılın tamamında yüzde 9 oranında yükselmiştir. 2006 yılının dördüncü çeyreğinde yüzde 5,2 oranındaki GSYİH büyümesine, tarım sektörünün katkısı 1 puan, sanayi sektörünün katkısı 1,9 puan ve hizmetler sektörünün katkısı da 2,4 puan olmuştur. 2006 yılının tamamında yüzde 6,1 oranındaki GSYİH büyümesine tarım sektörünün katkısı 0,3 puan, sanayi sektörünün katkısı 2,2 puan ve hizmetler sektörünün katkısı 3,6 puan olmuştur. 2. Talep Unsurlarındaki Gelişmeler 2006 yılının dördüncü çeyreğinde yüzde 5,2 oranında artış kaydeden gayri safi yurt içi hasıla harcamalar yöntemiyle incelendiğinde büyümeye en önemli katkıları özel sektör yatırım harcamaları ile mal ve hizmet ihracatı yapmıştır. 2006 yılının dördüncü çeyreğinde özel kesim tüketim harcamaları yüzde 0,1, kamu tüketim harcamaları ise yüzde 0,7 oranında artış göstermiştir. Böylece toplam tüketim harcamaları sadece yüzde 0,2 oranında artmıştır. Tüketim harcamalarında kaydedilen bu düşük artışlarda Mayıs-Haziran dönemindeki finansal dalgalanmanın etkisinin gecikmeli hissedilmesi etkisi olmuştur. Dördüncü çeyrekte gıda ve içki harcamaları yüzde 0,2 oranında artarken, dayanıklı tüketim mallarına yapılan harcamalar ise yüzde 6,3 oranında azalmıştır. 2006 yılının tamamında özel tüketim harcamaları yüzde 5,2 oranında, kamu tüketim harcamaları ise yüzde 9,6 oranında artmıştır. Özel kesim sabit sermaye yatırımlarında nispi gerileme söz konusudur. Özel kesim yatırımları 2006 yılının dördüncü çeyreğinde yüzde 5,6 oranında artmış, makine-teçhizat yatırımlarındaki artış ise sadece yüzde 0,3 olarak kaydedilmiştir. Tablo 2: Talep Unsurlarında Gelişmeler Toplam Tüketim Kamu Özel Sabit Sermaye Yat. Kamu Özel Stok Değişimi.(1) Toplam Nihai Y.İçi Talep Toplam Yurt İçi Talep Net Mal ve Hizm. İhr.(1) Mal ve Hizmet İhracatı Mal ve Hizmet İthalatı GSYİH(Harcama) (1) GSYİH Büyümesine Katkı. I.Ç. 4,1 4,4 4,1 10,3 30,7 8,8 0,6 5,5 5,6 0,5 14,0 10,6 6,6 2005 II.Ç. III.Ç 3,9 9,8 4,0 3,2 3,9 10,4 20,0 30,6 30,2 38,2 18,4 29,0 -0,7 -3,0 8,4 14,5 6,8 10,9 -1,9 -2,7 6,7 3,9 9,1 11,2 5,5 7,7 (Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Yüzde Değişim) IV.Ç. 14,1 0,0 16,7 33,0 17,1 41,6 -6,3 19,1 11,6 -2,3 10,9 15,3 9,5 3 I.Ç. 8,3 10,1 8,1 32,1 32,8 32,1 -4,9 14,1 8,2 -2,2 6,8 10,0 6,7 2006 II.Ç. III.Ç. 12,2 3,3 18,3 14,8 11,5 2,3 14,0 11,3 -11,9 -4,1 18,4 15,0 -0,9 -3,8 12,7 5,3 10,6 1,4 -3,5 3,4 9,1 11,5 13,7 3,6 8,3 4,8 IV.Ç. 0,2 0,7 0,1 4,4 1,8 5,6 1,3 1,4 2,7 2,4 6,2 1,0 5,2 2005 Yıllık 8,1 2,4 8,8 24,0 25,9 23,6 -2,5 12,1 8,8 -1,7 8,5 11,5 7,4 2006 Yıllık 5,6 9,6 5,2 14,0 -0,2 17,4 -2,1 8,0 5,6 0,3 8,5 7,1 6,1 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2007/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2007 Kamu kesimi yatırım harcamalarında 2006 yılının tamamında yüzde 0,2 oranında düşüş kaydedilmiştir. 2006 yılının dördüncü çeyreğinde mal ve hizmet ihracatı yüzde 6,2 oranında artmış, mal ve hizmet ithalatındaki artış ise sınırlı kalarak yüzde 1 oranında gerçekleşmiştir. Böylece net mal ve hizmet ihracatının büyümeye olan pozitif katkısı yılın son çeyreğinde de devam etmiştir. Bu dönemde stok değişmelerinin büyümeye katkısı pozitif 1,3 puan olarak gerçekleşmiştir. 2006 yılının tamamında mal ve hizmet ihracatı artışı yüzde 8,5, mal ve hizmet ithalat artışı ise yüzde 7,1 oranında artmıştır. Böylece yılın ikinci yarısından itibaren gözlenen net mal ve hizmet ihracatının büyümeye olan pozitif katkısı yılın tamamında da gerçekleşmiş böylelikle net mal ve hizmet ihracatı büyümeye dört yıl sonra ilk kez pozitif katkı vermiştir. Yılın ilk yarısında toplam yurt iç talepte kaydedilen yüksek artışın yılın ikinci yarısında devam etmemesi neticesinde 2006 yılının tamamında yurt iç talep yüzde 5,6 oranında artarak 2005 yılındaki artış hızının gerisinde kalmıştır. 3. İşgücü Piyasasındaki Gelişmeler 2006 yılında çalışma çağındaki nüfus bir önceki yıla göre 842 bin kişi artarak 51 milyon 668 bin kişi olmuştur. Öte yandan işgücüne katılma oranının bir miktar düşmesi nedeniyle işgücünde sınırlı bir artış yaşanmıştır. Yıl boyunca ortaya çıkan istihdam imkanlarının artan işgücü sayısından fazla olması sonucu işsiz sayısı azalmış ve işsizlik oranı 2005 yılına kıyasla 0,4 puan gerileyerek yüzde 9,9 seviyesinde gerçekleşmiştir. Dikkat çeken bir diğer nokta tarım dışı işsizlik oranının 1 puan ve genç nüfusta işsizlik oranının ise 0,6 puan gerilemesi olmuştur. 2006 yılında çalışma çağındaki nüfusta gözlenen artışın devam ettiği görülmektedir. İşgücüne katılma oranı ise 2006 yılında yüzde 48 olarak gerçekleşmiştir. Öte yandan, işsizlik oranı ilk çeyrek dışında diğer çeyreklerde bir önceki yılın aynı dönemlerine göre düşüş göstermiştir. Tablo 3: İşgücü Piyasasındaki Gelişmeler (15+ Yaş, Bin Kişi) 2005 YILLIK Çalışma Çağındaki Nüfus İşgücüne Katılma Oranı (Yüzde) Kadın Erkek İşgücü İstihdam İşsiz İşsizlik Oranı (Yüzde) Tarım Dışı İşsizlik Oranı Genç Nüfusta İşsizlik Oranı İstihdamın Sektörel Dağılımı Tarım Sanayi Hizmetler İnşaat 2006 IV 2005 2006 50.826 51.668 50.938 51.146 51.371 51.561 51.770 52.000 52.203 48,3 48,0 49,5 48,0 45,5 48,6 49,5 48,2 46,3 24,8 24,9 25,6 24,4 22,2 25,8 26,5 25,0 23,4 72,22 71,5 73,8 72,0 69,3 71,9 72,9 71,8 69,6 24.565 24.776 25.219 24.539 23.400 25.075 25.622 25.056 24.158 22.046 22.330 22.838 21.928 20.604 22.860 23.279 22.641 21.398 2.520 2.446 2.381 2.611 2.796 2.215 2.343 2.415 2.760 10,3 9,9 9,4 10,6 11,9 8,8 9,1 9,6 11,4 13,6 12,6 12,8 13,7 14,8 11,5 12,0 12,2 14,2 19,3 18,7 18,2 19,6 21,9 16,4 17,5 19,0 21,7 6.493 6.088 6.990 5.920 5.167 6.488 6.809 5.928 5.337 4.280 4.407 4.405 4.466 4.202 4.277 4.531 4.632 4.346 10.102 10.569 10.153 10.340 10.264 10.759 10.557 10.691 10.710 1.171 1.267 1.291 1.203 971 1.336 1.382 1.390 1.006 I II III 2007 III IV I (Şubat) 2007 yılı I. çeyrekte (Şubat dönemi) işgücündeki artış bir önceki yılın aynı dönemine göre 758 bin kişi olurken, aynı dönemde istihdam edilenlerin sayısı 2006 yılının aynı dönemine göre 794 bin kişi artarak 21 milyon 398 bin kişiye ulaşmıştır. Buna göre işsiz sayısı 36 bin kişi azalmıştır. Bu dönem için 4 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2007/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2007 istihdamın sektörel dağılımı incelendiğinde ise son yıllarda yaşanan istihdam yapısındaki dönüşümün bu dönemde yavaşlama gösterdiği gözlenmektedir. 2007 yılı I. çeyrekte bir önceki yılın aynı dönemine göre, sanayi sektöründe 140 bin, hizmetler sektöründe 450 bin, inşaat sektöründe 35 bin istihdam artışı gözlenirken tarım sektöründe son yıllarda gözlenen istihdam azalışı, yerini bu dönemde 170 bin istihdam artışına bırakmıştır. Tarım dışı istihdam ise söz konusu dönemde önceki yılın aynı dönemine göre 569 bin kişi artmıştır. Türkiye genelindeki işsizlik oranı geçen yılın aynı dönemine göre 0,5 puanlık bir düşüşle % 11,4 olarak gerçekleşmiştir. Bu dönemde, Türkiye'de tarım dışı işsizlik oranı geçen yılın aynı dönemine göre 0,6 puanlık bir düşüşle % 14,2; genç nüfusta işsizlik oranı ise geçen yılın aynı dönemine göre 0,2 puanlık bir düşüşle % 21,7 olarak gerçekleşmiştir. 4. Üretim ve Talebe İlişkin Son Gelişmeler a. Aylık Sanayi Üretimi ve Kapasite Kullanım Oranları Aylık verilere göre, sanayi üretimi, 2007 yılı Mart ayında bir önceki yılın Mart ayına göre yüzde 2,6 oranında artmıştır. 2007 yılının Ocak-Mart döneminde ise bir önceki yılın aynı dönemine göre sanayi üretiminde yüzde 7,8 oranında artış gerçekleşmiştir. Mevsimsel düzeltilmiş sanayi üretim endeksinde ise Mart ayında Şubat ayına göre yüzde 0,7 oranında azalış kaydedilmiştir. 2007 yılı Mart ayında imalat sanayi, madencilik ve enerji sektörleri üretimlerinde sırasıyla, yüzde 2,1, yüzde 4,1 ve yüzde 7,1 oranlarında artış gözlenmiştir. Şekil 1: Mevsimsel Düzeltilmiş Üretim Endeksleri(1997=100) Toplam Sanayi Mart 2007-Ocak Kasım Eylül Temmuz Mayıs Mart 2006-Ocak Kasım Eylül Temmuz Mayıs Mart 2005-Ocak Kasım Eylül Temmuz Mayıs Mart 2004-Ocak 150.0 145.0 140.0 135.0 130.0 125.0 120.0 115.0 110.0 İmalat Sanayi 2007 yılı Mart ayı imalat sanayi üretimindeki artışta; endeks içindeki payları yüksek olan, gıda ürünleri, ana metal, metal eşya ve makine teçhizatı alt sektörlerinde kaydedilen üretim artışları etkili olmuştur. Enerji sektöründe son dört yıldır gözlenen istikrarlı üretim artışı, 2007 yılının Mart ayında da devam etmiş ve sektörde Mart ayında yüzde 7,1 oranında üretim artışı olmuştur. 5 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2007/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2007 Tablo 4: Aylık Sanayi Üretim Endeksi (Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Yüzde Değişme) Yıllık 2004 Sanayi 9,8 4,0 Madencilik İmalat 10,4 Gıda-İçecek -0,5 Tekstil -1,5 Giyim 3,5 Petrol Ürünleri -4,7 Kimya 16,1 Toprak Ürünleri 9,1 Ana Metal 11,6 Metal Eşya 9,4 Makine-Teçhizat 31,0 Taşıt Araçları 53,3 Enerji 6,8 2005 5,4 13,8 4,8 6,2 -11,8 -12,4 -0,1 6,3 10,2 3,4 32,0 1,2 9,6 7,6 2006 5,8 4,3 5,5 6,0 -1,0 -4,8 2,4 6,3 4,4 10,7 18,9 22,0 9,7 9,1 2006 Mart 9,1 10,6 9,1 4,7 -4,2 10,3 -3,5 19,3 12,5 10,3 37,9 21,1 11,5 0,2 Ocak 14,9 16,5 15,1 5,3 12,7 0,4 10,1 17,8 9,6 27,1 47,4 44,2 19,4 12,1 2007 Şubat 7,3 4,3 7,5 3,4 4,2 -7,3 37,7 0,9 4,4 14,9 15,8 23,2 0,7 6,8 Mart 2,6 4,1 2,1 9,0 -0,7 -11,6 -0,2 2,8 -0,7 10,0 6,8 10,2 0,2 7,1 2007 yılı Nisan ayı toplam imalat sanayi kapasite kullanım oranı 2006 yılının Nisan ayına göre 0,5 puan azalarak yüzde 81,8 oranında gerçekleşmiştir. Nisan ayında özel sektör imalat sanayi kapasite kullanım oranı geçen yılın Nisan ayına göre 0,5 puan artarak yüzde 81,4 olurken, kamu sektörü kapasite kullanım oranı 7 puan azalarak yüzde 84 olmuştur. Tablo 5: Aylık Kapasite Kullanım Oranı (%) Yıllık 2006 2007 2004 2005 2006 Nisan Ocak Şubat Mart İmalat Sanayi 81,5 80,3 81,0 82,3 78,5 80,3 81,9 Nisan 81,8 Kamu 84,3 86,0 89,4 91,0 83,1 88,9 84,8 84,0 Petrol Ürünleri 88,1 90,9 93,0 94,8 81,7 90,5 83,6 82,0 Gıda 71,6 79,2 79,0 53,9 89,6 74,8 80,1 76,9 Kimya 87,5 73,6 89,1 92,9 97,8 95,3 95,5 89,0 Ana Metal 87,7 90,2 86,4 89,5 84,1 88,6 88,9 95,8 Özel 79,9 78,8 79,7 80,9 77,7 78,9 81,4 81,4 Gıda-İçecek 71,1 70,1 70,8 69,9 68,4 69,8 71,1 72,0 Tekstil 81,4 80,8 80,6 80,6 80,9 80,7 80,8 81,4 Giyim 82,7 81,7 82,5 83,0 84,1 82,5 83,7 82,4 Petrol Ürünleri 60,3 65,6 64,0 56,3 52,7 59,6 71,8 66,4 Kimya 76,6 75,6 74,5 78,5 70,4 74,8 77,9 75,8 Toprak Ürünleri 82,0 82,4 83,4 85,2 76,2 74,7 80,3 82,9 Ana Metal 80,1 80,1 82,7 82,9 83,6 81,5 85,8 85,3 Makine-Teçhizat 86,9 76,2 79,8 82,0 68,6 79,2 82,4 81,1 Taşıt araçları 79,0 83,6 85,5 88,7 82,8 86,8 89,3 88,8 2007 yılı Nisan ayında mevsimsel düzeltilmiş serilere göre toplam imalat sanayi kapasite kullanım oranı yüzde 82,6 seviyesinde gerçekleşmiştir. İşyerlerinin üretim ve yurtiçi satışlar konusunda 2007 yılı Mayıs ayı beklentilerine ilişkin değerlendirmeye göre; üretimde artış beklediğini belirten işyerlerinin oranı yüzde 34,8 olurken, işyerlerinin 6 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2007/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2007 yüzde 8,3’ü üretimde azalış beklemektedir. İşyerlerinin yüzde 32,7’si yurt içi satışlarda artış beklerken, yüzde 8,5’i ise yurt içi satışların düşeceği beklentisinde olduklarını ifade etmişlerdir. Tablo 6: Mevsimsel Düzeltilmiş İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranları 2004 2005 2006 2007 Aylar Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Toplam 80.1 77.9 82.8 76.6 82.1 84.5 82.2 81.9 81.5 80.7 83.6 83.7 80.6 80.6 80.8 80.6 81.2 79.7 79.6 79.7 80.1 80.8 81.8 79.7 80.2 80.6 81.1 82.3 81.2 81.5 80.2 79.4 80.2 82.5 81.6 81.5 83.0 83.7 81.6 82.6 Kamu 82.1 77.4 89.3 71.5 85.0 90.9 86.1 88.1 83.5 82.7 88.6 86.7 80.0 81.9 84.0 84.1 87.2 88.8 88.8 87.7 87.4 89.4 87.2 84.5 84.9 87.5 86.5 92.6 90.4 90.8 90.5 91.6 88.9 91.1 88.3 89.0 85.9 93.4 86.4 86.8 Özel 78.6 78.5 79.0 79.6 79.9 80.5 80.5 80.0 80.2 79.5 80.3 80.4 80.0 80.2 79.5 78.8 79.3 78.3 78.6 79.2 78.7 79.0 79.0 78.7 79.2 79.0 79.2 79.4 79.2 79.9 80.2 79.5 79.9 80.6 80.4 80.4 80.9 80.8 80.6 80.9 b. Yurt içi Talebe İlişkin Göstergelerdeki Gelişmeler TÜİK verilerine göre; 2006 yılında dayanıklı tüketim malları üretimi yüzde 6,1 oranında artarken, dayanıklı tüketim malları satışı da yüzde 4,9 oranında artmıştır. 2007 yılının Mart ayında dayanıklı tüketim malları üretimi ve satışları bir önceki yılın aynı dönemine göre sırasıyla yüzde 7,1 ve 12 oranlarında düşüş kaydetmiştir. Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği verilerine göre 2006 yılında dört beyaz ana ürünün üretim, ihracat ve iç satışlarındaki artışlar sırasıyla yüzde 24,5, yüzde 32,9 ve yüzde 5,1 olarak gerçekleşmiştir. Dört beyaz ana ürünün ithalatı ise 2006 yılında yüzde 63,2 oranında artmıştır. 2007 yılının Mart ayında dört beyaz ana ürünün üretim, ihracat ve ithalatlarında sırasıyla yüzde 22,6, yüzde 22,2 ve yüzde 7,9 oranlarında artış kaydedilmiş, yurt içi satışlarda ise yüzde 1,2 oranında azalış kaydedilmiştir. Otomobil satışları, 2006 yılında yüzde 14,9 oranında azalmıştır. 2007 yılının ilk dört aylık döneminde otomobil satışları azalmaya devam etmiş ve bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 32,6 oranında düşme kaydetmiştir. 7 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2007/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2007 Tablo 7: Yurt İçi Talebe İlişkin Göstergeler (Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Yüzde Değişme) 2006 Yıllık Dayanıklı Tüketim Malları Üretimi Dayanıklı Tüketim Malları Satışı* Ekim Kasım 2007 2005 2006 Aralık Ocak 17,9 23,2 6,2 4,9 0,5 3,9 19,1 11,2 -13,2 -16,5 0,2 9,9 Şubat Mart -3,0 -4,3 -7,1 -12,0 Nisan Beyaz Eşya Yurtiçi Satışları** 2,9 5,1 20,9 11,2 -10,5 21,5 -7,2 -1,2 Toplam Otomobil Üretimi 1,5 20,3 7,7 58,6 20,6 38,1 18,1 4,0 10,0 Toplam Otomobil Satışları -2,8 -14,9 -39,3 -19,5 -29,2 -20,1 -31,0 -34,2 -37,3 İthal Otomobil Satışları -3,1 -15,4 -39,7 -23,4 -33,5 -27,5 -32,9 -36,0 -38,4 Trafiğe Kaydedilen Araç Sayısı 17,9 16,3 -27,6 -16,5 -24,8 -40,3 -18,4 9,6 15,0 -4,9 33,5 23,0 29,9 31,9 Çimento Üretimi 2,6 *Satışlar, ihracatı kapsamaktadır. ** Dört ana beyaz eşya ürününü kapsamaktadır. 2006 yılında otomobil üretimi yüzde 20,3 oranında, toplam araç üretimi de yüzde 12,1 oranında artmıştır. Otomobil üretiminde 2007 yılının ilk iki ayında kaydedilen yüksek oranlı artışlardan sonra Mart ayında görülen nisbi gerileme Nisan ayında yükselişe geçmiştir. Bu gelişmede iç talepte gözlenen daralma etkili olmuştur. Nisan ayında otomobil üretimi yüzde 10 oranında artmıştır. 2006 yılında otomobil ihracatı yüzde 34,6 oranında artmıştır. Firmaların iç piyasadaki talep düşüşünden etkilenmemek için daha çok ihracat yapması dolayısıyla otomobil ihracatında gözlenen artış kısmen Nisan ayında da devam etmiş ve otomobil ihracatı bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 9,1 oranında artmıştır. 2006 yılında yüzde 78,8 olarak gerçekleşen otomobil ihracat-üretim oranı, 2007 yılının Ocak-Nisan döneminde yüzde 80’e yükselmiştir. 2006 yılının ikinci yarısının tüm aylarında otomobil ithalatındaki azalış neticesinde, 2006 yılının tamamında otomobil ithalatı yüzde 15,4 oranında düşmüştür. Otomobil ithalatında gözlenen düşüş iç talep talepteki durgunluk neticesinde 2007 yılının ilk dört ayında da devam etmiş, bir önceki yılın aynı dönemine göre otomobil ithalatı 2007 yılının ilk dört ayında yüzde 34,9 oranında azalmıştır. İthal otomobil-toplam otomobil satış oranı, 2006 yılında yüzde 68 olarak kaydedilmiştir. 2007 yılında da aynı trendi sürdürmüş Ocak-Nisan döneminde ayında yüzde 68 olmuştur. II. Ödemeler Dengesi: 1. Cari işlemler Dengesi 2007 yılı Mart ayında ihracat (fob) 8,9 milyar dolar, toplam mal ithalatı (cif) ise 13 milyar dolar olmuştur. Mart ayında cari açık, bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 7,3 oranında azalarak 2.944 milyon dolar olmuştur. Böylece ödemeler dengesinde gösterildiği şekliyle dış ticaret açığı yüzde 10,1 oranında azalarak 2,9 milyar dolar olmuştur. Aynı dönemde, hizmet dengesindeki fazla 44 milyon dolar artarak 535 miyon dolara ulaşmış, gelir dengesindeki açık 610 milyon dolara ulaşmıştır. Bu gelişmeler sonucunda 2007 yılının Ocak-Mart döneminde cari işlemler açığı bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 3,9 oranında artarak 9 milyar dolar olmuştur. a. Dış Ticaret Dengesi 2007 yılının Mart ayında ihracattaki yüksek oranlı artış devam etmiştir. 2007 yılı Ocak ayında, bir önceki yılın aynı dönemine göre, yüzde 27,7 oranında artan ihracat, Şubat ayında yüzde 26,4, Mart ayında yüzde 20 oranında artmıştır. Mart ayında ithalat, bir önceki yılın aynı dönemine göre, yüzde 11,8 oranında artış göstermiştir. Bu gelişmeler çerçevesinde 2006 yılı Mart ayında yüzde 63,9 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı 2007 yılının Mart ayında yüzde 68,6 oranına yükselmiştir. Ocak-Mart döneminde dış ticaret açığı yüzde 6,4 oranında artarak 11,6 milyon dolara yükselmiştir. 8 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2007/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2007 Tablo 8: Dış Ticaret Dengesindeki Gelişmeler İhracat Yüz. Değ. İthalat Yüz. Değ. (Milyon Dolar) Yüz. Değ. Dış Tic. Deng. 2005 2006 2007 06/05 07/06 2005 2006 2007 06/05 07/06 2005 2006 2007 06/05 07/06 Ocak 4.997 5.132 6.553 2,7 27,7 7.220 8.145 10.450 12,8 28,3 -2.223 -3.013 -3.896 35,6 29,3 Şubat 5.652 6.056 7.657 7,2 Mart 6.592 7.409 8.890 12,4 Nisan 6.128 6.444 Mayıs 5.977 Haziran 6.039 Temmuz 5.763 26,4 8.324 9.795 11.336 17,7 15,7 -2.672 -3.739 -3.679 39,9 -1,6 10.196 11.602 12.967 13,8 11,8 -3.604 -4.194 -4.076 16,4 -2,8 5,2 9.596 11.580 20,7 -3.468 -5.136 48,1 7.036 17,7 9.812 12.641 28,8 -3.835 -5.606 46,2 7.815 29,4 9.947 12.376 24,4 -3.908 -4.561 16,7 7.067 22,6 9.596 11.731 22,2 -3.833 -4.664 21,7 20,0 Ağustos 5.553 6.807 22,6 10.272 12.255 19,3 -4.719 -5.448 15,4 Eylül 6.814 7.594 11,4 10.366 12.135 17,1 -3.552 -4.541 27,9 Ekim 6.772 6.877 1,5 10.090 11.184 10,8 -3.318 -4.307 29,8 Kasım 5.943 8.641 45,4 9.673 12.895 33,3 -3.730 -4.255 14,1 7.246 8.601 11.683 11.949 2,3 -4.437 -3.348 -24,5 116.775 138.290 18,4 -43.299 -52.812 22,0 Aralık Toplam 73.476 85.479 18,7 23.101 16,3 KAYNAK:TÜİK İhracatta Yaşanan Gelişmeler: 2007 Ocak-Mart döneminde imalat sanayi ürünleri ihracatı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 24,4 oranında artmıştır. Bu dönemde fasıllar bazında en büyük ihracat kalemi kara taşıtları ve bunların aksam, parçaları (3.436 Milyon Dolar) olurken, bu fasılı makinalar, ve örme giyim eşyası izlemiştir. Aynı dönemde inci, kıymetli taş ve mamülleri ihracatı yüzde 41,6 oranında artmıştır. Tablo 9: Sektörel İhracat Yıllık Toplam Tarım ve Ormancılık Madencilik İmalat Seçilmiş Fasıllara Göre İhracat Kara taşıtları Örme giyim eşyası Elektrikli makina, cihazlar Kazan-makine-mek.cihaz Demir ve çelik Örülmemiş giyim eşyası Demir veya çelikten eşya Mineral yakıt, mineral yağlar Yenilen meyveler Dokumaya elv. madd. hazır eşya Plastik ve mamulleri İnci kıymetli taş ve mamülleri 2005 73.476 3.329 810 68.813 2006 85.278 3.456 1.146 80.011 (%) 06/05 16,1 3,8 41,5 16,3 9.566 6.590 5.423 5.426 4.973 4.429 2.731 2.641 2.501 1.970 1.722 1.326 11.882 6.936 6.313 6.502 5.727 6.268 3.327 3.572 2.380 1.919 2.208 1.753 24,2 5,3 16,4 19,8 15,2 41,5 21,8 35,3 -4,8 -2,6 28,2 32,2 (Milyon Dolar) Ocak-Mart (%) 2006 2007 07/06 18.597 23.101 24,2 847 901 6,4 182 281 54,6 17.436 21.698 24,4 2.483 1.614 1.385 1.304 1.348 1.137 669 728 547 448 440 364 3.436 1.835 1.539 1.897 1.659 1.279 877 847 564 476 601 516 38,4 13,7 11,1 45,4 23,1 12,4 31,1 16,5 3,1 6,3 36,5 41,6 KAYNAK:TÜİK 2007 yılı Ocak-Mart döneminde de Avrupa Birliği’nin (AB) ihracattaki ağırlığı devam etmektedir. Geçen yılın aynı dönemine göre AB ülkelerine yapılan ihracat %25,4 oranında artarak 13.381 milyon dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. Toplam ihracat içinde AB ülkelerinin payı yüzde %57,9, Türkiye Serbest Bölgelerinin payı yüzde %2,9, diğer ülkelerin payı ise yüzde %39,2 olmuştur. 9 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2007/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2007 2007 yılı Ocak-Mart döneminde en fazla ihracat yapılan ülke 2.710 Milyon Dolarla Almanya olmuştur. Geçen yılın aynı dönemine göre bu ülkeye gerçekleştirilen ihracat %22,4 oranında artmıştır. 2007 yılı Mart ayında Almanya’ya yapılan ihracat %18 oranında artarak 1.026 milyon dolar olmuştur. Mart ayında Almanya’yı sırasıyla İngiltere (682 Milyon Dolar), İtalya (674 milyon dolar), Fransa (490 milyon dolar), İspanya (430 milyon dolar) ve Rusya Federasyonu (365 milyon dolar) izlemiştir. Tablo 10: Ülke Gruplarına Göre İhracat (Milyon Dolar) Yıllık OECD Ülkeleri AB Ülkeleri EFTA Ülkeleri Diğer OECD Ülkeleri OECD Üyesi Olmayan Ülkeler Avrupa Ülkeleri Afrika Ülkeleri Ortadoğu Ülkeleri Diğer Asya Ülkeleri Toplam (%) Ocak-Mart (%) 2005 44.355 38.400 821 5.134 2006 50.368 43.936 1.169 5.263 06/05 13,6 14,4 42,4 2,5 2006 12.381 10.672 255 1.454 2007 14.641 13.381 335 925 07/06 18,3 25,4 31,4 -36,4 26.153 7.999 3.626 9.382 3.495 73.476 31.810 9.514 4.557 11.251 6.488 85.278 21,6 18,9 25,7 19,9 85,7 15,9 6.215 1.533 918 2.264 668 18.597 8.459 965 1.152 3.160 962 23.100 36,1 -37,1 25,5 39,6 44,0 24,2 KAYNAK:TÜİK İhracatçı Birliklerinin (TİM) kayıtlarına göre ihracatımız 2007 yılı Nisan ayında, 2006 yılına göre yüzde 28,1 oranında artarak 8,2 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Bu dönemde demir çelik ürünleri ihracatı yüzde 86,2, makina ve aksamları ihracatı yüzde 59,0, ağaç mamülleri ve orman ürünleri ihracatı yüzde 55,6, değerli maden ve mücevherat ihracatı yüzde 54,5 oranında artmıştır. Tablo 11: İhracatçı Birlikleri Kayıtlarına Göre İhracat TOPLAM Taşıt Araçları ve Yan Sanayi Hazır giyim ve Konfeksiyon Kimyevi Maddeler ve Mamulleri Demir Çelik Ürünleri Elektrik-Elektronik Tekstil ve Hammaddeleri Makine ve Aksamları Demir ve Demir Dışı Metaller Çimento ve Toprak Ürünleri Hububat,Bakliyat,Yağlı Tohumlar ve Mamulleri Fındık ve Mamulleri Madencilik Ürünleri Ağaç Mamülleri ve Orman Ürünleri Değerli Maden ve Mücevherat (Milyon Ocak-Nisan Nisan 2006 2007 % 2006 2007 24.914 31.339 25,8 6.411 8.213 4.597 6.308 37,2 1.242 1.672 4.321 4.916 13,8 1.013 1.207 2.446 3.013 23,2 694 789 2.340 3.356 43,4 540 1.005 2.364 2.579 9,1 631 670 1.692 2.066 22,1 434 543 1.069 1.671 56,3 289 460 1.111 1.552 39,7 307 414 636 734 15,4 164 195 822 905 10,1 222 210 518 398 -23,2 124 75 518 698 34,7 164 200 423 628 48,5 103 161 344 470 36,4 86 133 dolar) % 28,1 34,6 19,1 13,7 86,2 6,1 25,2 59,0 34,8 18,8 -5,5 -39,1 21,5 55,6 54,5 KAYNAK:TÜİK 10 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2007/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2007 İthalatta Yaşanan Gelişmeler: 2007 yılı Ocak-Mart döneminde; 2006 yılının aynı dönemine göre ithalat yüzde 17,6 oranında artarak 34,752 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde mineral yakıtlar, mineral yağlar ithalatı 6.930 milyon dolar olarak kaydedilmiştir. Bu fasılı makinalar, mekanik cihazlar, kazanlar, aksam ve parçaları (4.511 milyon dolar) izlemiştir. Geniş ekonomik grupların sınıflandırmasına göre ise; ithalattaki payı yüzde 74,9 olan ara mallarının ithalatı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 24,6 oranında artarken, sermaye malları ithalatı yüzde 2,1 oranında artmış, tüketim malları ithalatı yüzde 1,4 oranında azalmıştır. Sermaye malları ithalatındaki artışın sınırlı olması dikkati çekmektedir. Bu dönemde enerji malları ithalatı yüzde 12,6 oranında artmıştır. 2007 yılı Ocak-Mart döneminde; ithalatın yüzde 41,4’ü Avrupa Birliği ülkelerinden yapılmıştır (14.379 milyon dolar). AB’ye dahil olmayan diğer Avrupa ülkelerinden 7.067 milyon dolar, Asya ülkelerinden 9.061 milyon dolar ve Türkiye Serbest Bölgelerinden 264 milyon dolar ithalat yapılmıştır. Tablo 12: Geniş Ekonomik Gruplara Göre İthalat (Milyon Dolar) Yıllık Toplam İthalat Sermaye Ara malları Tüketim 2005 116.774 20.363 81.868 13.975 2006 137.321 22.182 98.483 15.990 % 06/05 17,6 8,9 20,3 14,4 Enerji İthalatı Enerji Dışı İthalat 21.256 95.518 28.553 108.768 34,3 13,9 Ocak-Mart 2006 2007 29.543 34.752 4.883 4.987 20.904 26.043 3.654 3.604 6.154 23.389 6.930 27.822 % 07/06 17,6 2,1 24,6 -1,4 12,6 19,0 KAYNAK:TÜİK Tablo 13: Seçilmiş Fasıllara Göre İthalat Toplam İthalat -Mineral yakıt. Yağlar -Kazan. makine. mek.cihaz -Kara taşıtları -Elek. Makine ve cihazlar -Demir ve çelik -Plastik ve mamulleri -İnci, kıymetli taş ve metal mamulleri -Organik kimyasal ürünler -Eczacılık ürünleri -Optik alet ve cihazlar -Pamuk.pamuk ipliği Yıllık (%) 2005 2006 06/05 116.774 137.321 17,3 21.256 28.553 34,3 16.400 18.711 14,1 10.553 11.279 6,9 9.664 10.769 11,4 9.458 11.275 19,2 5.796 6.838 18,0 4.227 4.356 3,1 3.532 3.617 2,4 2.849 3.014 5,8 2.473 2.698 9,1 2.079 2.073 -0,3 (Milyon dolar) Ocak-Mart (%) 2006 2007 07/06 29.543 34.752 17,6 6.154 6.930 12,6 3.980 4.511 13,4 2.517 2.239 -11,0 2.566 2.688 4,8 2.151 3.711 72,6 1.516 1.877 23,9 762 906 18,9 800 910 13,7 727 708 -2,6 635 589 -7,2 512 665 29,7 KAYNAK:TÜİK b. Hizmetler Dengesi Turizm gelirleri (net) 2007 yılının Ocak-Mart döneminde, 2006 yılının aynı dönemine göre, 3,9 oranında artarak 1.490 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde hizmetler başlığının diğer önemli bir kalemi olan taşımacılık(net), 2006 yılının aynı dönemine göre 109 milyon dolar azalma kaydetmiştir. İnşaat hizmetleri, 2007 yılının ilk üç ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 10,4 11 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2007/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2007 oranında azalarak 190 milyon dolar olmuştur. Bu gelişmeler sonucunda hizmetler dengesi kalemi, 2007 yılının Ocak-Mart döneminde 1.185 milyon dolar fazla vermiştir. c. Gelir Dengesi 2007 yılının Ocak-Mart döneminde gelir dengesi kaleminde 1.885 milyon dolar net çıkış kaydedilmiştir. Bu dönemde yatırım geliri kaleminin altında yer alan doğrudan yatırımlar, portföy yatırımları ve faizlerden oluşan diğer yatırımlarda gerçekleşen net çıkışlar sırasıyla 301 milyon, 566 milyon ve 988 milyon dolar olmuştur. Aynı dönemde kredilere ilişkin faiz giderleri, 2006 yılının ilk üç ayına oranla yüzde 126,3 oranında artarak 1.526 milyon dolar olmuştur. d. Cari Transferler Cari transferler bir önceki yılın Ocak- Mart dönemine göre yüzde 3,5 oranında azalarak 305 milyon dolar olmuştur. Söz konusu dönemde işçi gelirlerinden 228 milyon dolar giriş sağlanmıştır. Tablo 14: Cari İşlemler Dengesi I. Dış Ticaret Dengesi 1.İhracat f.o.b. 2.İthalat c.i.f. 3.Diğer II. Hizmetler Dengesi(Net) 1.Taşımacılık 2.Turizm 3.İnşaat Hizmetleri 4.Finansal Hizmetler 5.Diğer Ticari Hizmetler 6.Resmi Hizmetler 7.Diğer Hizmetler III. Gelir Dengesi 1. Ücret Ödemeleri 2. Yatırım Geliri Doğrudan Yatırımlar Portföy Yatırımları Diğer Yatırımlar Faiz Gideri Uzun Vade -Merkez Bankası -Genel Hükümet -Bankalar -Diğer Sektörler Kısa Vade IV. Cari Transferler İşçi Gelirleri Cari İşlemler Dengesi KAYNAK:TCMB (Milyon Dolar) Mart 2006 -3.314 7.769 -11.602 519 491 -58 545 57 -3 -28 -20 -2 -459 -7 -452 -89 -75 -288 -381 2007 -2.978 9.309 -12.967 680 535 -14 594 56 -26 -76 -14 15 -610 -10 -600 -40 -113 -447 -591 Ocak-Mart 2006 -8.695 19.431 -29.542 1.416 1.167 -150 1434 212 -82 -84 -69 -94 -1.498 -22 -1.476 -138 -426 -912 -1208 2007 -8.659 24.171 -34.753 1.923 1.185 -109 1490 190 -79 -196 31 -142 -1.885 -30 -1.855 -301 -566 -988 -1526 -54 -71 -37 -178 -41 107 83 -3.175 -34 -129 -114 -258 -56 109 86 -2.944 -186 -359 -109 -412 -142 316 228 -8.710 -123 -394 -205 -639 -165 305 228 -9.054 12 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2007/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2007 2. Sermaye Hareketleri Dengesi ve Uluslararası Rezervler 2007 yılının Ocak- Mart döneminde net sermaye girişi (rezerv değişimleri dahil) bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 21,3 oranında düşmüş ve 7.475 milyon dolar olmuştur. Yurt dışında yerleşik kişilerin yurt içinde yaptıkları net yatırımlar, 2006 yılının Ocak- Mart döneminde 1.138 milyon dolar olarak gerçekleşirken bu yılın aynı döneminde 9.177 milyon dolar olmuştur. Yurt dışında yerleşik kişilerin net gayrimenkul alımları 981 milyon dolara yükselmiştir. Aynı dönemde Türkiye’deki yabancı sermayeli şirketlerin yurt dışındaki ortaklarından kullandıkları kredilerle ilgili olarak 96 milyon dolar net kullanım gerçekleştirdikleri görülmektedir. Yurt içinde yerleşik kişileri yurt dışında yaptıkları net yatırımlar 1.231 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Bu gelişmeler sonucunda doğrudan yatırımlar kalemi (net) 7.946 milyon dolar olmuştur. 2006 yılının Ocak-Mart döneminde 3.578 milyon dolar olan portföy yatırımlarında net sermaye girişi, 2007 yılının aynı döneminde 4.231 milyon dolar olmuştur. Yurtiçinde yerleşik kişilerin yurt dışında menkul değer alım satımları ile ilgili olarak 2007 yılının Ocak-Mart döneminde 1.031 milyon dolar net satım gerçekleştirildiği görülmektedir. Söz konusu dönemde yurt dışında yerleşik kişiler hisse senedi piyasasında 543 milyon dolar net satım ve devlet iç borçlanma senetleri piyasasında 5.805 milyon dolar tutarında net alım gerçekleştirmişlerdir. Tablo 15: Sermaye Hareketleri (Milyon Dolar) Mart 2006 Sermaye ve Finans Hesapları 2007 Ocak-Mart 2006 2007 1.896 289 2.451 1.126 9.495 1.318 7.475 7.946 -Yurtdışında -33 -133 180 -1.231 -Yurtiçinde 322 1.259 1.138 9.177 298 -1.900 3.578 4.231 -Hisse Senetleri -23 169 641 -543 -Borç Senetleri 761 -1.497 3.244 5.805 2.458 5492 11.707 1.712 633 918 246 489 2.017 5675 9.252 5070 -Merkez Bankası 0 0 0 0 -Genel Hükümet -281 -213 -1.993 -2.138 1.321 182 2.433 782 977 5706 8.812 6426 4. Rezerv Varlıklar -1.149 -2.267 -7.108 -6.414 Net Hata Noksan 1.279 493 -785 1.579 1. Doğrudan Yatırımlar (net) 2. Portföy Yatırımları (net) 3. Diğer Yatırımlar (net) Ticari Krediler (Yükümlülükler) Krediler (Yükümlülükler) -Bankalar -Diğer Sektörler KAYNAK:TCMB Diğer yatırımlar varlıklar kalemi altında 2006 yılı Ocak-Mart döneminde 11.707 milyon dolar net giriş gerçekleştirilirken, 2007 yılının aynı döneminde 1.712 milyon dolar net giriş gerçekleşmiştir. 13 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2007/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2007 2007 yılının Ocak-Mart döneminde yükümlülükler kaleminde 1.281 milyon dolar artış gerçekleşmiştir. Bu dönemde, ithalat karşılığı sağlanan krediler kaleminde 489 milyon net kullanım kaydedilmiştir. Bu dönemde bankacılık sektörünün yurt dışından sağladığı net kredi miktarı 782 milyon dolar olmuş, IMF kredileri ile ilgili olarak 2.284 milyon dolar net geri ödemede bulunulmuştur. Net hata ve noksan kaleminde 2006 yılının Ocak-Mart döneminde 785 milyon dolar çıkış olurken, bu kalem 2007 yılının Ocak-Mart döneminde 1.579 milyon dolar finansman kaynağı olmuştur. 2006 yılı sonunda 50,5 milyar dolar seviyesinde bulunan Merkez Bankası brüt rezervleri, geçici verilere göre 2006 yılı sonunda 60,8 milyar dolara, 2007 yılının Ocak-Mart döneminde 67,5 milyar dolara çıkmıştır. Şekil 2: Merkez Bankası Uluslararası Rezervleri Merkez Bankası Uluslararası Rezervleri (Milyar Dolar) 19 99 .1 3 5 7 9 20 1 00 1 .1 3 5 7 9 20 1 01 1 .1 3 5 7 9 20 1 02 1 .1 3 5 7 9 20 1 03 1 .1 3 5 7 20 19 04 1 .1 3 5 7 20 19 05 1 .1 3 5 7 9 20 1 06 1 .1 3 5 7 9 20 1 1 0 7 20 . 07 1 .3 69 66 63 60 57 54 51 48 45 42 39 36 33 30 27 24 21 18 15 KAYNAK:TCMB III. Merkezi Yönetim Bütçesi 2007 yılının ilk çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre, merkezi yönetim bütçe gelirleri yüzde 20,3 oranında artarak 46,1 milyar YTL, harcamaları ise yüzde 25,6 oranında bir artışla 49,4 YTL olarak gerçekleşmiştir. Toplam harcamaların 16 milyar YTL’si faiz, 33,5 milyar YTL’si ise faiz hariç harcamalardan oluşmuştur. Gelir ve harcamalardaki bu gelişmeler sonucunda yılın ilk üç ayında merkezi yönetim bütçe dengesi 3,3 milyar YTL açık verirken, faiz dışı fazlası 12,6 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. 14 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2007/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2007 Tablo 16: Merkezi Yönetim Bütçesi Büyüklükleri (2007) (Milyon YTL) Ocak-Mart 2006 Gelirler Genel Bütçe Gelirleri Vergi Gelirleri Artış (%) 2007 2007 Bütçe Tah./Baş. Ödeneği Gerç. Oranı (%) 38.325 46.109 20,3 188.159 24,5 37.788 45.433 20,2 183.460 24,8 31.251 33.941 8,6 158.153 21,5 Vergi Dışı Gelirler 6.235 5.411 -13,2 22.261 24,3 Sermaye Gelirleri 95 5.882 6.063,5 2.566 229,2 207 199 -3,9 480 41,4 475 644 35,5 3.264 19,7 Alınan Bağış ve Yardımlar Özel Bütçe Gelirleri 62 32 -47,4 1.435 2,3 39.375 49.442 25,6 204.989 24,1 28.093 33.475 19,2 152.043 22,0 Personel Giderleri 8.940 11.192 25,2 43.670 25,6 Sosyal Güv. Kur. Devlet Primi 1.214 1.406 15,8 10.102 13,9 Mal ve Hizmet Alımları 2.639 3.461 31,2 15.587 22,2 13.139 14.857 13,1 60.863 24,4 Sermaye Giderleri 999 1.258 26,0 12.104 10,4 Sermaye Transferleri 320 438 37,0 3.647 12,0 Borç Verme 843 863 2,4 3.695 23,4 0 0 2.375 0,0 11.282 15.967 41,5 52.946 30,2 Düzenleyici ve Denet. Kurulların Gelirleri Harcamalar Faiz Dışı Harcamalar Cari Transferler Yedek Ödenek Faiz Harcamaları Bütçe Dengesi -1.050 -3.332 217,5 -16.830 19,8 Faiz Dışı Denge 10.232 12.634 23,5 36.116 35,0 Kaynak: Maliye Bakanlığı (Kamu Hesapları Bülteni) 2007 yılının Ocak-Mart döneminde genel bütçe gelirleri 45,4 milyar YTL düzeyinde gerçekleşmiştir. Bu dönemde, gelir vergisi tahsilatı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 20,4 oranında artarak 7 milyar YTL olmuştur. Aynı dönemde, kurumlar vergisi tahsilatı ise oran indiriminin etkisiyle yüzde 9,9 oranında azalmıştır. Bu dönemde, motorlu taşıtlar vergisi tahsilatı yüzde 13,7 oranında artış göstermiştir. Yılın ilk çeyreğinde, dahilde alınan mal ve hizmet vergileri tahsilatı 14,2 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Bu dönemde, dahilde alınan KDV tahsilatı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 0,5 oranında gerilemiştir. Dahilde alınan KDV tahsilatı bakımından geçen yılın ilk üç ayında yüzde 24,3 olan gerçekleşme oranının bu yılın ilk üç ayı itibarıyla bütçe hedefinin yüzde 19’u seviyesinde olduğu görülmektedir. Aynı dönemde, doğalgaz ve petrol ürünleri üzerinden alınan ÖTV geliri yüzde 6,6, alkollü içkiler ve tütün mamülleri üzerinden alınan ÖTV geliri yüzde 16,7, dayanıklı tüketim malları ve diğer mallar üzerinden alınan ÖTV geliri yüzde 19,9 oranında artarken, motorlu taşıtlar üzerinden alınan ÖTV geliri araç satışlarında görülen yavaşlama nedeniyle yüzde 19,7 oranında azalmıştır. Bu dönemde, damga vergisi tahsilatındaki artış oranı yüzde 20, harç gelirlerindeki artış oranı ise yüzde 32,1 olarak gerçekleşmiştir. Harç gelirlerindeki yüksek oranlı artış üzerinde tapu, trafik ve yargı harç tahsilatlarındaki artışların belirleyici olmuştur. Yılın ilk çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre banka ve sigorta muameleleri vergisi tahsilatında yüzde 26,1, özel iletişim vergisi tahsilatında ise yüzde 11,4 oranında artış olduğu görülmektedir. 15 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2007/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2007 Tablo 17: Merkezi Yönetim Bütçesi Gelirleri (2007) Milyon YTL Ocak-Mart 2006 Artış (%) 2007 2007 Bütçe Tahmini Gerç. Oranı (%) Toplam 38.325 46.109 20,3 188.159 24,5 Genel Bütçe Gelirleri 37.788 45.433 20,2 183.460 24,8 Vergi Gelirleri 31.251 33.941 8,6 158.153 21,5 9.185 10.044 9,4 45.342 22,2 Gelir Vergisi 5.836 7.027 20,4 33.418 21,0 Kurumlar Vergisi 3.349 3.018 -9,9 11.925 25,3 Mülkiyet Üzerinden Al. Ver. 1.218 1.385 13,7 3.640 38,1 Motorlu Taşıtlar Vergisi 1.204 1.369 13,7 3.504 39,1 14 16 14,3 135 12,0 Gelir, Kar ve Ser. Kaz. Üz. Al. Ver. Diğer 13.401 14.223 6,1 68.828 20,7 Dahilde Alınan KDV 3.868 3.847 -0,5 20.200 19,0 ÖTV 8.023 8.619 7,4 41.070 21,0 Banka ve Sig. Muam. Vergisi 592 747 26,1 3.110 24,0 Özel İletişim Vergisi 826 920 11,4 4.026 22,8 91 92 0,2 420 21,8 5.573 6.265 12,4 32.053 19,5 5.159 5.676 10,0 29.583 19,2 414 589 42,3 2.470 23,8 1.019 894 -12,3 3.695 24,2 855 1.130 32,1 4.594 24,6 Dahilde Alınan Mal ve Hizmet Ver. Diğer Uluslararası Tic. ve Mua. Alınan Ver. İthalde Alınan KDV Diğer Diğer Vergiler İd. Harçlar ve Üc. San. Dışı Arizi S. Vergi Dışı Gelirler 6.235 5.411 -13,2 22.261 24,3 Sermaye Gelirleri 95 5.882 6.063,5 2.566 229,2 207 199 -3,9 480 41,4 475 644 35,5 3.264 19,7 62 32 -47,4 1.435 2,3 Alınan Bağış ve Yardımlar Özel Bütçe Gelirleri Düzenleyici ve Denet. Kurulların Gelirleri Kaynak: Maliye Bakanlığı (Kamu Hesapları Bülteni) Yılın ilk üç ayında, uluslararası ticaret ve muamelelerden alınan vergi gelirleri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 12,4 oranında artış göstermiştir. Bu dönemde, ithalden alınan KDV geliri bir önceki yıla göre yüzde 10 oranında artarak 5,7 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde, genel bütçe vergi dışı gelirleri yüzde 13,2 oranında azalarak 5,4 milyar YTL, genel bütçe sermaye gelirleri, Türk Telekom A.Ş.’nin kalan özelleştirme taksitlerinin toptan ödenmesi nedeniyle 5,9 milyar YTL, genel bütçe alınan bağış, yardımlar ile özel gelirleri ise 199 milyon YTL olarak gerçekleşmiştir. Vergi dışı gelirlerin azalmasında geçen yılın Ocak ayında Türk Telekom A.Ş.’den elde edilen bir defalık gelirler nedeniyle oluşan baz etkisi ile faiz gelirlerinde görülen azalış temel belirleyici olmuştur. Bu dönemde, özel bütçeli kuruluşlar 644 milyon YTL, düzenleyici ve denetleyici kurullar ise 32 milyon YTL öz gelir elde etmişlerdir. 16 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2007/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2007 Tablo 18: Merkezi Yönetim Bütçesi Harcamaları (2007) (Milyon YTL) Ocak-Mart 2006 Artış (%) 2007 2007 Bütçe Başlangıç Ödeneği Gerç. Oranı (%) Toplam 39.375 49.442 25,6 204.989 24,1 Faiz Dışı Harcamalar 28.093 33.475 19,2 152.043 22,0 Personel Giderleri 8.940 11.192 25,2 43.670 25,6 Sos. Güv. Kur. Devlet Primi 1.214 1.406 15,8 10.102 13,9 Mal ve Hizmet Alımları 2.639 3.461 31,2 15.587 22,2 Sağlık Harcamaları 1.458 1.669 14,4 165 1011,4 Diğer 1.180 1.792 51,9 15.422 11,6 13.139 14.857 13,1 60.863 24,4 227 50 -78,0 660 7,6 Sos. Güv. Kuruluşları 8.108 8.681 7,1 32.349 26,8 Gelirden Ayrılan Paylar 2.467 3.778 53,2 16.958 22,3 Tarımsal Destekleme 1.410 1.116 -20,8 5.250 21,3 927 1.233 32,9 5.646 21,8 Sermaye Giderleri 999 1.258 26,0 12.104 10,4 Sermaye Transferleri 320 438 37,0 3.647 12,0 Borç Verme 843 863 2,4 3.695 23,4 Yurtiçi 818 854 4,5 3.430 24,9 Yurtdışı 25 9 -64,6 265 3,3 0 0 11.282 15.967 41,5 52.946 30,2 İç Borç Faizi 9.296 13.398 44,1 44.496 30,1 Dış Borç Faizi 1.986 2.569 29,4 8.450 30,4 Cari Transferler KİT Görev Zararları Diğer Yedek Ödenekler Faiz Harcamaları 2.375 Kaynak: Maliye Bakanlığı (Kamu Hesapları Bülteni) 2007 yılının Ocak-Mart döneminde, merkezi yönetim bütçesi personel giderleri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 25,2 oranında artarak 11,2 milyar YTL olmuştur. Personel gideleri üzerinde, yapılan genel ücret artışlarının yanı sıra bazı kamu çalışanlarının ücretlerinde yapılan ilave artışların da etkili olduğu görülmektedir. Bu dönemde, sosyal güvenlik kurumlarına devlet primi giderleri 1,4 milyar YTL seviyesinde gerçekleşmiş; sağlık için 1,7 milyar YTL, savunma, güvenlik ve diğer mal ve hizmet alımları için ise 1,8 milyar YTL harcama yapılmıştır. Aynı dönemde, tarımsal amaçlı 1,1 milyar YTL, kamu iktisadi teşebbüslerine görev zararı olarak 50 milyon YTL, sosyal güvenlik kurumlarına 8,7 milyar YTL, mahalli idarelere, fonlara ve diğer kurum ve kuruluşlara ise gelir üzerinden ayrılan pay olarak 3,8 milyar YTL transfer harcaması yapılmıştır. Bu dönemde, sermaye giderleri 1,3 milyar YTL olarak gerçekleşirken, sermaye transferleri KÖY-DES Projesi için mahalli idarelere yapılan transferlerden dolayı 438 milyon YTL, borç verme kalemi ise 863 milyon YTL olarak gerçekleşmiştir. Faiz giderleri 2007 yılının ilk üç ayında geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 41,5 oranında artışla 16 milyar YTL düzeyinde gerçekleşmiştir. Bu dönemde iç borç faiz giderleri 13,4 milyar YTL, dış borç faiz giderleri ise 2,6 milyar YTL olmuştur. 17 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2007/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2007 Tablo 19: Merkezi Yönetim Bütçesi Borç Stoku (Mart Sonu) (Milyon YTL) 2006 İç Borç Stoku Döviz-Faiz Yapısı Nakit Sabit Getirili Değişken Faizli Döviz Cinsinden Dövize Endeksli Nakit Dışı Sabit Getirili Değişken Faizli Döviz Cinsinden Dövize Endeksli Değişme (%) 2007 246.360 263.724 7,0 197.230 221.502 12,3 107.345 116.618 8,6 55.653 71.102 27,8 30.870 33.781 9,4 3.362 0 -100,0 49.130 42.222 -14,1 0 0 46.639 40.495 -13,2 936 0 -100,0 1.555 1.727 11,1 Alıcılara Göre Dağılım Kamu Piyasa 74.760 73.521 -1,7 171.600 190.202 10,8 Dış Borç Stoku (Milyon $) 65.667 68.091 3,7 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Merkezi yönetim borç stoku verileri incelendiğinde ise; 2007 yılının Mart ayı sonu itibarıyla geçen yılın aynı ayına göre nakit iç borç stokunun yüzde 12,3 oranında arttığı, nakit dışı iç borç stokunun ise yüzde 14,1 oranında azaldığı, toplam iç borç stokunun ise yüzde 7 oranında artış gösterdiği görülmektedir. Aynı dönemde, toplam iç borç stoku içinde kamu payının ağırlığı azalırken piyasa payının ağırlığının arttığı izlenmektedir. Şekil 3 : İç Borçlanma Faiz Oranı İç Borçlanma Faiz Oranı (Yıllık Bileşik) 70 60 50 40 30 20 18 Ey lü l Ka sı m 20 07 O ca k M ar t Ey lü l Ka sı m 20 06 O ca k M ar t M ay ıs Te m m uz ül Ka sı m 20 05 O ca k M ar t M ay ıs Te m m uz Ey l ül Ka sı m 20 04 O ca k M ar t M ay ıs Te m m uz uz Ey l m ay ıs Te m ar t M M 20 03 O ca k 10 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2007/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2007 I. Parasal Büyüklükler ve Mali Piyasalardaki Gelişmeler Nisan ayında, bir önceki aya göre İç Döviz Yükümlülükleri 3,2 milyar dolar azalırken, Net Dış Varlıklardaki azalışın 1,5 milyar dolarda kalmasıyla, Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu 1,6 milyar dolar artarak, 21 milyar dolara yükselmiştir. Bu dönemde piyasadan düzenli ihaleler yoluyla 0,6 milyar dolarlık döviz alımı gerçekleştirilirken, Net Döviz Pozisyonundaki artış Hazineden gerçekleştirilen YTL karşılığı döviz alımından kaynaklanmıştır. Nisan ayında Merkez Bankası Net Rezervleri 1,2 milyar dolar azalmıştır. Net Rezervlerdeki azalış temelde kamunun döviz mevduatındaki gerilemeden kaynaklanmıştır. Tablo 20: Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu* Net Döviz Pozisyonu (NDP) - Net Dış Varlıklar Net Rezervler KMDTH ve SDMH(-) Diğer - İç Döv. Yük. Döv. Olarak T.Mev. Hazine Mevduatı Bankaların Döviz Mev. *Ayın son Cuma günü itibariyle 2005 Aralık 15.499,1 36.843,1 49.371,8 15.576,4 3.047,6 21.344,0 10.331,0 8.735,2 11.013,0 2006 Aralık 20.541,9 47.510,0 59.717,6 15.837,9 3.630,3 26.968,0 13.226,8 12.516,3 13.741,3 (Milyon Dolar) 2007 Ocak 22.498,6 48.271,0 60.245,6 15.586,3 3.611,7 25.772,5 13.739,0 12.899,8 12.033,5 Şubat 21.520,4 49.853,7 61.867,9 15.628,1 3.613,8 28.333,3 15.781,8 14.718,5 12.551,5 Mart 19.437,1 54.376,6 66.500,9 15.791,7 3.667,4 34.939,5 21.539,0 18.957,5 13.400,5 Nisan 21.039,5 52.828,8 65.217,0 16.024,3 3.636,1 31.789,4 18.399,5 16.981,7 13.389,9 Nisan ayında Merkez Bankası Net İç Varlıkları 2,6 milyar YTL artmıştır. Bu dönemde, Net İç Varlıkları oluşturan kalemlerden Toplam İç Krediler 1,3 milyar YTL, Diğer İç Varlıklar ise 1,4 milyar YTL yükselmiştir. Toplam İç Kredilerdeki artış, temelde döviz kurlarında görülen gerileme sonucu Değerleme Hesabında gerçekleşen yükselmeden kaynaklanmıştır. Tablo 21: Merkez Bankası Analitik Bilançosu* (Milyon YTL) 2005 Aralık 2006 Aralık Net Döviz Pozisyonu+Net İç Varlıklar = MBP 38.547,7 41.915,6 45.164,7 Net Döviz Pozisyonu(NDP) - Net Dış Varlıklar - İç Döviz Yükümlülükleri Net İç Varlıklar (I+II) I- Top. İç Kred. (1+2+3+4+5) 1- Hazinenin Borçları a. DİBS b. Dövize Endeksli DİBS c. Diğer 2- Değerleme Hesabı 3- IMF Acil Yardımı 4 - Bankalara Açılan Krd. 5- TMSF'na Kullan. Krd. II- Diğer 20.815,3 49.480,2 28.664,9 17.732,4 21.440,2 19.429,1 19.470,0 0,0 -40,9 2.009,6 0,0 1,4 0,0 -3.707,8 29.027,8 67.136,3 38.108,5 12.887,8 19.421,2 18.774,8 18.811,9 0,0 -37,0 645,6 0,0 0,8 0,0 -6.533,4 REZERV PARA 32.696,4 41.398,5 Emisyon 19.612,0 26.815,2 Bankalar Zor. Karş. 0,0 0,0 Bankalar Serbest Mevduat 12.898,9 14.419,9 Diğer 185,5 163,4 PARASAL TABAN 37.679,4 40.300,1 APİ’den Borçlar 4.983,0 -1.098,4 MERKEZ BANKASI PARASI 38.547,7 41.915,6 Kamu Mevduatı 868,3 1.615,5 Kaynak: TCMB günlük vaziyet * Rakamlar ayın son cuma günü itibarıyladır. Toplamlar yuvarlama sonucu 19 2007 Ocak Şubat Mart Nisan 43.885,7 40.460,0 44.010,5 31.693,7 67.999,4 36.305,7 13.470,9 19.976,1 18.745,5 18.773,9 0,0 -28,3 1.229,8 0,0 0,8 0,0 -6.505,2 29.614,2 68.603,7 38.989,5 14.271,5 20.665,6 18.722,2 18.744,6 0,0 -22,4 1.942,8 0,0 0,6 0,0 -6.394,1 26.941,7 75.371,3 48.429,6 13.518,3 20.403,7 18.939,1 18.971,9 0,0 -32,8 1.464,3 0,0 0,3 0,0 -6.885,4 27.854,1 69.940,1 42.085,9 16.156,3 21.689,4 19.012,9 19.036,2 0,0 -23,3 2.676,2 0,0 0,3 0,0 -5.533,1 37.848,2 22.054,8 0,0 15.640,4 153,0 44.549,9 6.701,8 45.164,7 614,8 34.383,6 21.547,8 0,0 12.726,1 109,7 37.741,9 3.358,3 43.885,7 6.143,8 35.865,1 22.211,9 0,0 13.418,5 234,6 39.387,9 3.522,9 40.460,0 1.072,1 34.825,1 23.214,8 0,0 11.465,2 145,0 42.629,8 7.804,7 44.010,5 1.380,7 tutmayabilir. http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2007/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2007 Bilançonun pasif kalemleri incelendiğinde, Nisan ayında Merkez Bankası Parasının 3,6 milyar YTL artarak, 44 milyar YTL’ye yükseldiği görülmektedir. Emisyon 1 milyar YTL artarken, Bankalar Mevduatının 2 milyar YTL azalmasıyla Rezerv Para bu dönemde 1 milyar YTL gerilemiştir. Nisan ayında, APİ’den Borçlar 4,3 milyar YTL artarak 7,8 milyar YTL’ye yükselirken, Kamu Mevduatı 0,3 milyar YTL artarak, 1,4 milyar YTL’ye yükselmiştir. Tablo 22: Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler (% Değişme) 2007 Nisan / 2007 Mart 2007 Nisan / 2006 Aralık 2007 Nisan / 2006 Nisan Emisyon 4,5 -13,4 8,6 Rezerv Para -2,9 -15,9 -1,4 M2* 1,1 2,4 14,3 M2Y* 0,8 3,0 21,2 Toplam Mevduat (TL+YP) 1,1 5,3 23,2 Mevduat Banka. Kredileri (Yurtiçi) 1,7 6,0 33,8 TÜFE 1,2 3,6 10,7 * Avrupa Merkez Bankası istatistik tanım ve standartlarına uyum çalışmaları çerçevesinde Merkez Bankası tarafından para arzı tanımlarında değişiklik yapılmıştır. Bu tabloda verilen M2 ve M2Y’ye ilişkin değişim oranları eski para arzı tanımlarına göre hesaplanan oranlardır. Nisan ayında bir önceki aya göre M1, M2 ve M2Y para arzları sırasıyla yüzde 3,7, yüzde 1,1 ve yüzde 0,8 oranında artmıştır. Böylece, M1 para arzı reel olarak artarken; M2 ve M2Y para arzları reel olarak gerilemiştir. Nisan ayında mevduat bankalarının yurtiçi mevduatları bir önceki aya göre yüzde 1,1 oranında artarak 283,7 milyar YTL’ye ulaşmıştır. Bu dönemde yurtiçi YTL mevduatlar yüzde 1,6, yurtiçi YP mevduatların Dolar değeri ise yüzde 5 oranında yükselmiştir. Yurtiçi YP mevduatların YTL değerindeki artış ise aynı dönemde Dolar ve Euronun YTL karşısında değer kaybetmesinin etkisiyle yüzde 0,3 ile daha sınırlı düzeyde kalmıştır. Mevduat bankalarının yurtiçi kredileri, Nisan ayında bir önceki aya göre yüzde 1,7 oranında artarak 180,8 milyar YTL’ye yükselmiştir. Bu artışta tüketici kredileri ve ticari kredilerdeki artış etkili olmuştur. Ayrıca, Nisan ayının son haftasında bir bankanın tüketici kredisi kapsamında yaptığı 442 milyon YTL tutarındaki değişiklik de tüketici kredisinde görülen artışa katkıda bulunmuştur. Tablo 23: İç Borçlanma – Hazine İhaleleri 2003 2004 2005 2006 2006 Ocak Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık 2007 Ocak Şubat Mart Vadesi Gün 290 372 560 756 1.070 810 941 558 422 427 617 973 1088 550 495 645 1.410 720 Faiz Oranı Yıllık Basit Yıllık Bileşik 42,72 45,01 24,84 25,66 16,60 16,90 17,54 18,23 14,22 14,50 14,42 14,13 14,99 14,95 17,39 17,63 21,88 22,82 21,05 21,27 21,43 21,62 22,18 22,01 22,25 22,13 22,69 21,51 20,14 20,27 18,55 18,91 19,59 20,11 18,92 18,88 20 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2007/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2007 Nisan ayında, Hazine ihalelerinde oluşan ağırlıklı ortalama bileşik faiz oranı bir önceki aya göre 1,2 puan azalarak, yüzde 18,9’a gerilemiştir. Aynı dönemde ihalelerde oluşan ortalama vade 420 gün kısalarak, 720 gün düzeyinde gerçekleşmiştir. Buna göre YTL, döviz sepeti karşısında değer kazanmıştır. Şekil 4: Reel Kur Endeksi Reel Kur Endeksi (1$ + 1,5 Euro) (1987 = 100) 200,0 180,0 160,0 140,0 120,0 100,0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Nisan ayında reel kur endeksi bir önceki aya göre artış göstermiştir. Nitekim, Mart ayında 186,9 seviyesinde olan reel kur endeksi 193,3’e yükselmiştir. Şekil 5: İMKB Bileşik Endeksi 2 .5 0 0 5 0 .0 0 0 4 6 .0 0 0 4 2 .0 0 0 3 8 .0 0 0 3 4 .0 0 0 3 0 .0 0 0 2 6 .0 0 0 2 2 .0 0 0 1 8 .0 0 0 1 4 .0 0 0 1 0 .0 0 0 6 .0 0 0 2 .0 0 0 2 .0 0 0 1 .5 0 0 1 .0 0 0 500 2001 -1 2 3 4 5 6 7 8 10 11 200212 -1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 200312 -1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 200412 -1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 200512 -1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 200612 -1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 200712 -1 2 3 4 0 TL Bazında Dolar Bazında Uluslararası piyasalarda görülen olumlu havanın etkisiyle Nisan ayında genel olarak yükseliş eğiliminde olan İMKB-100 Endeksinde, ayın son günlerinde siyasi belirsizliğin etkisiyle gerileme görülmüştür. Ancak Mart ayı sonuna göre Endeks, yüzde 3 oranında yükselerek 43.661 seviyesinden 44.984 seviyesine ulaşmıştır. V. Fiyat Gelişmeleri: 2007 yılı Nisan ayında TÜFE yüzde 1,21 oranında artmıştır. Nisan ayında piyasanın TÜFE artış beklentisi, TCMB beklenti anketine göre yüzde 0,70, Reuters anketine göre ise yüzde 0,81, CNBC-e 21 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2007/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2007 beklenti anketine göre yüzde 0,85 idi. TÜFE’deki 12 aylık artış yüzde 10,72, yıllık ortalama artış ise yüzde 10,30 olarak kaydedilmiştir. ÜFE, Nisan ayında yüzde 0,80 oranında artmıştır. Bu dönemde; ÜFE’nin ana alt kalemleri olan tarım kesimi fiyatları yüzde 0,66, sanayi kesimi fiyatları yüzde 0,83 oranlarında artmıştır. Nisan ayı ÜFE artış beklentisi Reuters anketine göre ise yüzde 0,79, CNBC-e beklenti anketine göre yüzde 0,80 idi. Şekil 6: 2007 Yılı Hedefiyle Tutarlı Enflasyon Patikası ve Gerçekleşmeler % 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 12-05 01-06 02-06 03-06 04-06 05-06 12 Aylık TÜFE Artışı 06-06 07-06 08-06 Hedefle Tutarlı Patika 09-06 10-06 İç Aralık +/- %1 11-06 12-06 Dış Aralık +/- %2 Nisan ayı TÜFE artışı beklentilerin üzerine çıkmıştır. Endeksteki artışın beklentileri aşmasında giyim alt harcama grubundaki yüksek oranlı artış etkili olmuştur. Endekste en yüksek ağırlığa sahip olan gıda ve alkolsüz içecekler harcama grubu fiyatları Nisan ayında yüzde 0,94 oranında artış göstermiştir. Nisan ayında giyim ve ayakkabı harcama grubu fiyatları yüzde 11,31 oranında artmıştır. Mevsimsel olarak artış gösteren giyim ve ayakkabı fiyatlarında da önceki yıllardaki seviyesinin üstünde bir artış kaydedilmiştir. Nisan ayında fiyatı düşen harcama grupları ev eşyası ve haberleşme olmuştur. Tablo 24: Nisan Ayı İtibariyle Fiyat Endekslerinde Gelişmeler (2003=100) Aylık 2006 2007 Ocak-Nisan 2006 2007 TÜFE Genel Gıda ve alkolsüz içe. Alkollü içe. ve tütün Giyim ve ayakkabı Konut Ev eşyası Sağlık Ulaştırma Haberleşme Eğlence Kültür Eğitim Lokanta ve oteller Çeş. mal ve hizmetl. 1,34 0,61 0,02 9,19 0,21 0,63 0,28 1,40 -0,13 2,37 0,11 1,15 2,92 1,21 0,94 0,03 11,31 0,27 -0,40 0,28 0,89 -0,56 0,70 0,35 0,54 0,34 2,60 5,75 4,84 -8,80 3,34 -1,06 1,98 3,25 0,76 -0,86 0,27 4,20 6,35 ÜFE Genel Tarım Sanayi Madencilik İmalat Sanayi Elektrik, gaz, su 1,94 2,29 1,85 1,67 1,96 0,37 0,80 0,66 0,83 1,18 1,00 -1,33 4,46 4,46 4,46 4,93 3,54 18,62 22 12 Aylık 2006 2007 Yıllık Ortalama 2006 2007 3,60 7,78 9,94 -4,94 2,37 2,22 1,67 2,77 0,55 -0,42 0,33 3,15 2,85 8,83 9,66 31,20 -1,84 10,57 2,26 -0,18 7,86 2,39 5,95 8,47 12,84 15,13 10,72 13,31 10,17 6,22 12,97 10,87 7,61 9,63 1,13 8,73 7,79 12,40 8,63 8,11 5,61 21,51 1,83 10,34 5,64 1,74 12,77 2,28 5,81 10,45 14,34 8,77 10,30 11,85 12,41 1,47 13,44 7,88 6,38 10,41 2,03 6,88 7,65 13,71 15,24 2,69 4,70 2,24 3,34 2,07 4,10 4,96 7,25 4,34 11,80 4,13 4,18 9,68 2,77 11,39 11,85 10,73 20,14 1,80 1,55 11,96 8,93 2,72 0,16 11,01 6,73 11,96 13,82 11,42 18,64 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2007/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2007 Nisan ayında özel kapsamlı TÜFE göstergelerinin seyri incelendiğinde; TCMB tarafından dikkatle izlenen ve enflasyonun genel seyrini gösterdiği düşünülen (işlenmemiş gıda, enerji, alkollü içkiler, tütün ürünleri ve altın hariç tutularak hesaplanan) H kodlu göstergede yüzde 1,38 gibi yüksek oranlı bir artış kaydedilmiştir. Bu durum önümüzdeki dönemde Merkez Bankasının muhtemel bir faiz indirimi olasılığını azaltmıştır. Tablo 25: Nisan Ayı İtibarıyla Özel Kapsamlı TÜFE Göstergeleri (2003=100) Aylık Grup Ocak-Nisan 12 Aylık Yıllık Ortalama Kapsam 2006 2007 2006 2007 2006 2007 2006 2007 TÜFE Genel 1,34 1,21 2,60 3,60 8,83 10,72 8,11 10,30 A Mevsimlik ürünler hariç 0,82 0,51 3,15 3,14 8,86 10,03 8,80 10,08 B İşlenmemiş gıda ürünleri hariç 1,40 1,14 1,52 2,04 7,76 9,76 8,20 9,45 C Enerji hariç 1,44 1,33 2,47 3,85 8,98 10,99 7,83 10,27 D (B) ve (C) 1,52 1,27 1,14 2,04 7,73 9,92 7,90 9,25 E (C) ve alkollü içkiler ile tütün ürünleri hariç 1,54 1,40 2,30 3,46 7,67 11,07 7,02 10,12 F (E) ve fiyatları yönetilen/yönlendirilen diğer ürünler, dolaylı vergiler hariç 1,76 1,51 3,54 3,78 9,27 11,50 7,40 11,57 G (F) ve (B) 1,94 1,50 2,20 1,67 7,90 10,41 7,33 10,66 H (D) ve alkollü içkiler, tütün ürünleri ile altın hariç 1,48 1,38 0,50 1,41 5,40 9,88 6,84 8,40 Mart ayında ÜFE, yüzde 0,80 oranında artmıştır. Nominal döviz kurundaki gerilemeye karşın, yükselişini sürdüren hammadde fiyatları Nisan ayı ÜFE artışının beklentileri aşmasında belirleyici olmuştur. Nisan ayında; tarım, avcılık, ormancılık alt sektörü fiyatlarının yüzde 0,78 oranında artarken, balıkçılık alt sektörü fiyatlarının yüzde 4,90 oranında azalmasıyla, tarım fiyatları yüzde 0,66 oranında yükselmiştir. Sanayi fiyatlarının Nisan ayındaki gelişimi incelendiğinde, sektör içinde en yüksek paya sahip olan imalat sanayi fiyatlarının yüzde 1 oranında arttığı görülmektedir. Bu dönemde imalat sanayi içinde en yüksek oranda artan alt kalem yüzde 4,98 oranıyla kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı olmuştur. Nisan ayında, madencilik alt sektörü fiyatları yüzde 1,18 oranında artarken, elektrik, gaz ve su fiyatlarında yüzde 1,33 oranında gerileme kaydedilmiştir. VI. Dünya Ekonomisindeki Gelişmeler 1. Gelişmiş Ülkelerdeki Gelişmeler ABD ABD’de ilk çeyrekte yıllık GSYİH büyüme oranı son 4 yılın en düşük değeri olan yüzde 1,3 olarak gerçekleşti. Büyüme üzerindeki en önemli negatif etki ev yatırımlarındaki düşüşten kaynaklanmıştır. ABD'de verimlilik birinci çeyrekte yüzde 1.7, işgücü maliyeti ise yüzde 0.6 oranında artmıştır. ABD'de Nisan ayında tarım dışı istihdam 88,000 artarken, işsizlik oranı beklentilere uygun olarak yüzde 4.5 seviyesinde gerçekleşmiştir. 23 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2007/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2007 ABD Merkez Bankasının (FED) faiz politikasını belirlerken dikkate aldığı göstergelerden biri olan ABD çekirdek kişisel tüketim harcamaları endeksi (PCE) Mart'ta değişmezken, kişisel gelirler yüzde 0.7 oranında artmıştır. Çekirdek üretici fiyat endeksi ise Nisan'da değişmezken üretici fiyat endeksinin aynı dönemde yüzde 0.7 artış göstermiştir. İmalat sektöründeki canlılığın göstergesi olan ISM imalat endeksi; Mart ayında eşik noktası olan 50 düzeyini aşmasına rağmen bir önceki aya göre bir miktar gerileyerek 50.9 seviyesinde gerçekleşirken Nisan ayında 54.7 puana yükselmiştir. ABD'de ISM hizmetler endeksi ise Nisan ayında 56 ile beklentilerin üstünde gerçekleşmiştir. ABD’de yıllık çekirdek tüketici enflasyonu Mart ayında, Şubat ayındaki yüzde 2,7’lik artışın ardından yüzde 2,5 seviyesine gerilemiştir. Tüketici enflasyonu ise aynı dönemde, yüzde 2,4’ten yüzde 2,8’e yükselmiştir. Mart ayında ABD dış ticaret açığı bir önceki aya göre yüzde 10,4 artarak 63,9 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. JAPONYA Japonya’da yıllık tüketici fiyatları enflasyonu Şubat ayında yüzde 0,2 düşerken Mart ayında yüzde 0,1 oranında düşüş gözlenmişitr. Çekirdek enflasyonda ise yüzde 0,3’lük gerileme yaşanmıştır. Nisan ayında toptan eşya fiyatları ise yıllık bazda yüzde 2,2 artış göstermiştir. Japonya’da Mart ayında sanayi üretimi aylık yüzde 0,6 düşerken yıllık bazdaki artış yüzde 1,6 olarak gerçeklemiştir. Japonya Merkez Bankası Nisan ayı toplantısında gösterge faiz oranlarını değiştirmeyerek yüzde 0,25 seviyesinde tutma kararı almıştır. Şubat ayında Japonya’nın yıllık cari işlemler fazlası 144 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Mart ayında ise cari fazla bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 36,9 yani 27,6 milyar dıolar artmıştır. Aynı dönemde ticaret fazlası ise ihracatın artması ve ithalatın düşmesi sonucu yüzde 62,1 artmıştır. EURO BÖLGESİ Nisan ayında13 ülkeyi kapsayan Euro bölgesinde yıllık enflasyon Mart ayındaki yüzde 1.9 seviyesinden bir miktar gerileyerek yüzde 1.8 olarak gerçekleşmiştir. Euro bölgesinde iş ortamı göstergesi Nisan ayında Mart ayı seviyesi olan 1.54’ü aşarak 1.61 düzeyinde gerçekleşmiştir. Mart ayında sanayi üretimi ise yıllık yüzde 3,7 artarken aylık bazda yüzde 0,4 artış göstermiştir. Bu verilerden sonra güçlü ekonomik aktivitenin devam edeceği ve Avrupa Merkez Bankası’nın mevcut faizleri koruyacağı düşünülmektedir. Euro bölgesinde 2007 Şubat ayında cari işlemler hesabı 7,2 milyar euro açık vermiştir. Öte yandan doğrudan yatırımlarda zayıflama yaşanmıştır. Ocak ayında yüzde 7.4 olan işsizlik oranı, Şubat ayında ilk önce yüzde 7.3 seviyesine geriledi; Mart ayında ise yüzde 7.2 olarak gerçekleşti. Euro bölgesinde perakende satışlar beklentilerin üstünde aylık yüzde 0.5 artarken yıllık yüzde 2.6 artış kaydetmiştir. ALMANYA Mart ayında Almanya’da, taşıtları ve benzin istasyonlarını da kapsayan perakende satışlar aylık bazda yüzde 0,7 oranında düşerken yıllık yüzde 0,5 artış göstermiştir. Mart ayında, sanayi üetimi 5 aydan bu yana ilk defa düşüş göstermiştir. İnşaat sektöründeki düşüşün etkisiyle sanayi üretimi yüzde 0,1 oranında gerilemiştir. Almanya’da Şubat ayında yıllık cari işlemler fazlası 154 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 24 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2007/04.pdf Ekonomik Gelişmeler Nisan 2007 Almanya’da işsizlik oranı güçlü büyüme oranlarının etkisiyle ardarda 8 ay düşüş göstererek 2001 Ağustos ayından bu yana en düşük seviyesine ulaşmıştır. 2007 Nisan ayında işsizlik oranı yüzde 9,2 olarak gerçekleşmiştir. İNGİLTERE İngiltere'nin gayri safi yurtiçi hasılası (GSYH) Ocak-Mart döneminde yüzde 0.7 artış göstermiştir. Artış son dönemlerde hızlanan enflasyon oranına ilişkin kaygılara yol açmıştır. İngiltere’de yıllık enflasyon oranı Şubat ayında yüzde 2,8 artarken bu oran Mart ayında yüzde 3,1’e yükselmiştir. İngiltere’de üreticiler için hesaplanan girdi fiyatları enflasyonu Nisan ayındaki yüksek gerçekleşmeden sonra Mart ayında beklentilerin altında kalarak aylık bazda yüzde 0,5, yıllık bazda yüzde 2,5 artış göstermiştir. 2. Gelişmekte Olan Ülkelerdeki Gelişmeler ÇİN Çin’de 2006 yılının son çeyreğinde yüzde 10,4 olan ekonomik büyüme 2007 yılının ilk çeyreğinde yüzde 11,1 seviyesine yükselmiştir. Mart ayında Çin’in dış ticaret fazlası bir miktar azalarak 6,9 milyar dolar olmuştur. Öte yandan 2007’nin ilk üç ayındaki 46,6 milyar dolarlık dış ticaret fazlası bir önceki yılın aynı döneminin yaklaşık iki katı değerine ulaşmıştır. Nisan ayında ise dış ticaret fazlası ihracattaki artış sonucu 16,9 milyar dolara yükselmiştir. Çin’de; Mart ayında tüketici fiyatları son iki yılın en yüksek seviyesine ulaşarak hedeflerin üstünde yüzde 3,3 olarak gerçekleşmiştir. Yıllık tüketici fiyatları artış hızı Nisan ayında ise bir miktar gerileyerek yüzde 3 düzeyinde gerçekleşmiştir. RUSYA 2006 yılının son çeyreğinde Rusya’da büyüme yüzde 7,7 olarak gerçekleşmiştir. 2007 yılının ilk çeyreğinde ise büyüme 7.9 olarak gerçekşleşirken sanayi üretimi artışı yüzde 8.4 olarak gerçekleşmiştir. Yılın ilk çeyreğinde Rusya 20,9 milyar dolar, yani GSYİH’nın yüzde 5,9’u oranında bütçe fazlası vermiştir. 2006 Mart döneminde yüzde 10,7 olan yıllık tüketici fiyatları ise 2007 Mart döneminde yüzde 7,1’e gerilemiştir. 2007 sonu enflasyon hedefi yüzde 8 olarak belirlenen Rusya’da Nisan ayında aylık artış yüzde 0,6 olarak gerçeklemiştir. BREZİLYA Brezilya Merkez Bankası Nisan ayı içerisinde yaptığı toplantıda gösterge faiz oranlarını yüzde 12,75’ten yüzde 12,5’e düşürme kararı almıştır. Brezilya’da Mart ayında faiz dışı fazla bir önceki yılın aynı dönemine göre düşüş göstererek 3.51 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2006 yılında 46,08 milyar dolar dış ticaret fazlası açıklayan Brezilya’da Nisan ayında dış ticaret fazlası ise Mart ayındaki 3.36 milyar dolarlık seviyesinden bir miktar artış göstererek 4.2 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Brezilya’da Mart ayında yüzde 0,37 artan tüketici fiyatları endeksi Nisan ayında yüzde 0,25 artış göstermiştir. Böylece; Nisan ayı yıllık tüketici fiyatları enflasyonu yüzde 3 olarak gerçekleşmiştir. 25 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2007/04.pdf
