A-5 Kitap.cdr
advertisement
Uluslararasý Ticaret ve Sürdürülebilirlik Bu kitapçýk 2010 yýlýnda CSR Consulting Turkey ve Türkiye Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derneði tarafýndan geliþtirilmiþ ve Hollanda Kraliyeti Ýstanbul Baþkonsolosluðu Ýnsan Haklarý Fonu'nun maddi katkýlarýyla yayýmlanmýþtýr. Kitapçýk 2012 yýlýnda CSR Consulting Turkey tarafýndan güncellenmiþ ve Hollanda Kraliyeti Ýstanbul Baþkonsolosluðu Ýnsan Haklarý Fonu ve Ýstanbul Ticaret Odasý'nýn maddi katkýlarýyla yeniden yayýmlanmýþtýr. Ýstanbul Ticaret Odasý Hollanda Kraliyeti Ýstanbul Baþkonsolosluðu Reþadiye Caddesi, 34112 Eminönü, Ýstanbul Ýstiklal Cad. 197, 34433 Beyoðlu, Ýstanbul Tel: +90 212 455 6000 Tel: +90 212 393 21 04 Faks: +90 212 512 1565 / 520 1656 E-posta: ist-ha@minbuza.nl E-posta: ito@ito.org.tr Web sitesi: www.mfa.nl/ist Web sitesi: www.ito.org.tr www.nttd.com.tr CSR Consulting Turkey Amsterdam, Hollanda E-posta: info@csrconsulting.nl Web sitesi: www.csrconsulting.nl Telif Hakký © 2012 Hollanda Kraliyeti Ýstanbul Baþkonsolosluðu. Tüm haklarý saklýdýr. Bu kitapçýðýn basýmýna olan katkýlarýndan dolayý Royal HaskoningDHV Turkey'e teþekkür ederiz. Neden ? ? Neden Hazýrlandý B u yayýnýn iki hedefi bulunmaktadýr. Öncelikle, Hollanda Kraliyeti Ýstanbul Baþkonsolosluðu bu kitapla Türk þirketlerine, Hollanda (ve Avrupa) þirketlerinin bekledikleri sürdürülebilirlik kapsamýndaki gerekliliklere neden ve nasýl uyumlu bir þekilde faaliyet gösterecekleri konusunda daha kapsamlý bir fikir vermeyi amaçlamaktadýr. Dolayýsýyla bu kitapçýk, Hollanda þirketlerinin tedarik zinciri sorumluluklarý konusunda Hollanda devleti tarafýndan uygulanan uluslararasý sürdürülebilirlik politikalarý hakkýndaki temel bilgileri içermektedir. Ayrýca, kitapçýk Hollanda þirketleri ile ticaret yapan Türk þirketlerine de "sürdürülebilirliði uygulamaya koymanýn yollarý” konusunda temel düzeyde rehberlik etmektedir. Ýkinci olarak, kitapçýðýn, Türkiye'de yatýrým yapan Hollanda þirketlerinin, iþlerini etkileyebilecek çevresel ve sosyal sorunlarý anlamalarýna yardýmcý olmasý ve bu sorunlarý çözmek için yerel ortaklarla nasýl çalýþýlacaðý konusunda pratik bir rehber olmasý beklenmektedir. Kitapçýkta, Türkiye ve Hollanda'daki mevcut sürdürülebilirlik politika ve uygulamalarý hakkýnda bilgiler de yer almaktadýr. Sonuç olarak, bu konularýn kavranmasý sayesinde, Türk þirketlerinin Hollandalý (ve Avrupalý) müþterilerinin konuyla ilgili olarak bildirdikleri gerekliliklere uyma konusunda deneyim edinecekleri, daha iyi iþ iliþkileri ve ticaret imkanlarý elde edecekleri düþünülmektedir. 01 Önsöz Önsöz H ollanda ve Türkiye uzun süredir devam eden verimli bir ticari iliþkisi içindedir. Son on yýl içinde ticaret hacmi üçe katlanarak 2 milyar ABD dolarýndan 7,2 milyar ABD dolarýna çýkmýþ ve Türkiye'deki yabancý yatýrýmlarýn yaklaþýk yüzde yirmisi Hollanda kaynaklý olmuþtur. Küresel ekonomideki çalkantýlara karþýn, iki ülke arasýndaki ticaretin düzenli olarak arttýðýný görmekten mutluluk duymaktayým. Hollanda'nýn iþ kültürü ve uygulamalarý, sürdürülebilirliðe verilen büyük önemle ünlüdür. Deneyimlerimiz, çevreye ve paydaþlarýmýzýn refahýna özen göstermenin kârlardan ciddi ölçüde ödün vermeyi gerektirmediðini ortaya koymuþtur. Aksine, nihayetinde sürdürülebilirlik inovasyonu tetikler ve yeni iþ fýrsatlarýnýn doðmasýna yol açar. Sorumluluk anlayýþýna dayalý, sürdürülebilir, ama ayný zamanda daha da verimli bir ticari iþbirliði için Hollanda ve Türkiye'deki özel sektörün, sürdürülebilirlik ilkelerini ana iþ faaliyetlerine entegre etmeleri desteklenmektedir. Böylece her iki ülke de sürdürülebilirlik ile iliþkili konularda görüþ ve deneyimlerini paylaþmanýn yararýný görecektir. Bu kitapçýk, þirketlerin genel sürdürülebilirlik ilkelerini daha iyi kavramalarýný saðlamayý ve onlara Türkiye'deki sürdürülebilirlik uygulamalarýnýn genel durumu hakkýnda baþlangýç niteliðinde bilgiler sunmayý amaçlamaktadýr. Onno Kervers Hollanda Kraliyeti Ýstanbul Baþkonsolosu 02 Önsöz Önsöz D eðerli Okuyucular, Hýzla deðiþen ve geliþen yeni dünyada, kurumlardan beklentiler de giderek artýyor. Bu durum, hem prestijlerini hem de ömürlerini büyük tutmak isteyen kurumlarý, tüm paydaþlarýna karþý daha sorumlu hareket etmeye zorluyor. Bu zorunluluktan dolayý, günümüzde kurumsal sosyal sorumluluk ve sürdürülebilirlik kavramlarý ortaya çýktý. Öyle ki bu kavram bir faaliyet alaný olarak deðil, iþ yapma felsefesi olarak kurumlarda yerleþmeye baþladý. Kuþkusuz gelir daðýlýmýnýn dengesizleþtiði, iþsizlik ve yoksulluðun giderek arttýðý bir dönem yaþýyoruz. Bu süreçte “kaynaklarýn etkin kullanýmý, iklim deðiþikliði, sürdürülebilir üretim, iyi yönetim, çalýþan memnuniyeti ve müþteri sadakati” gibi baþlýklar da her zamankinden fazla önem kazandý. Artýk iþ dünyasý, ne pahasýna olursa olsun, kýsa dönem büyüme ve kârlýlýðýn peþinde koþan þirketlerin, uzun vadede kaybedeceðine inanýyor. Ýþte firmalarý bu yeni atmosfere hazýrlayacak olan sürdürülebilirlik politikalarý, elinizdeki bu kitapta tüm perspektifleriyle ele alýnýyor. Yine burada sürdürülebilirliði, iþ yaþamlarýna entegre ederek rekabette bir adým öne çýkan baþarýlý þirketlerin tecrübeleri aktarýlýyor. 130 yýldýr böylesi bir anlayýþýn temel ilkelerine sýký sýký baðlý olan ÝTO olarak, sosyal sorumlulukta öncü olmanýn kývancýný da yaþýyoruz. Bir tüccarýn, ticaret ve ekonomik iþlerle meþgul olmak kadar, içinden çýktýðý topluma karþý sorumluluklarý olduðuna inanýyoruz. Bu bilinçle de biz spordan eðitime, sanattan saðlýða, kültürden bilime kadar onlarca alana el atýyoruz. Ýþte þimdi de, bu sosyal sorumluluk anlayýþýna yeni bir boyut ekliyor, sosyal sorumluluðu güncel örneklerle iþ dünyasýna yeniden hatýrlatýyoruz. Bu yayýnýn oluþmasýnda emeði geçen MATRA Ýnsan Haklarý Fonu'na, Hollanda Ýstanbul Baþkonsolosluðu'na ve yayýnýn içeriðini geliþtiren CSR Consulting Turkey'e teþekkür ediyorum. Eserin iþ adamlarýmýz için yeni ufuklar çizmesini diliyor, emeði geçen arkadaþlarýmý kutluyorum. Dr. Murat Yalçýntaþ Ýstanbul Ticaret Odasý Baþkaný 03 Nedir? Nedir? Kurumsal sorumluluk, veya sürdürülebilir iþ uygulamalarý olarak da adlandýrýlan sürdürülebilirlik konusu þunlarla ilgilidir: • bir þirketin ekonomik baþarýyý hedeflerken ayný zamanda faaliyetlerinin çevre, toplum ve çalýþanlarý üzerindeki etkilerinden sorumlu olmak • riskleri uzaklaþtýrýp yeni iþ fýrsatlarý yaratmak amacýyla, þirket faaliyetlerinin ekonomik, sosyal ve çevresel etkilerini dengeli bir þekilde yönetmek EKONOMÝK/ETÝK Kurumsal yönetiþim Uyum Yolsuzluk ve rüþvet Adil rekabet Davranýþ kurallarý Çevresel, sosyal ve yönetiþim risk yönetimi • çalýþanlar, tedarikçiler, müþteriler, devletler, sivil toplum kuruluþlarý (STK), yatýrýmcýlar ve benzerleri de dahil olmak üzere tüm paydaþlarýn meþru taleplerine ve beklentilerine karþýlýk ÇEVRESEL Hammadde kullanýmý (Enerji ve su dahil) Sera gazý emisyonlarý Atýklar Biyoçeþitlilik Ulaþým Ürün yönetimi Dahil et Strateji geliþtir Yönet Raporla Eðit vermek. Neden? Neden? SOSYAL Ýnsan haklarý Ýnsan kaynaklarýný geliþtirme ve yetenekli çalýþanlarýn cezbedilmesi Çeþitlilik ve fýrsat eþitliði Ýþ saðlýðý ve güvenliði Müþteri ve tedarikçi iliþkileri Pazarlama iletiþimi Ürün sorumluluðu Toplumsal katýlým Sürdürülebilirlik ile iliþkili konulara örnekler Sürdürülebilirlik, “ticari bir vaka” olarak yönetildiðinde, þirketlere bazý avantajlar saðlar: • Çevresel iyileþtirmeler nedeniyle iþletme maliyetlerinin düþmesi • Kamuoyunda iyi imaj, itibar artýþý, marka deðerinin yükselmesi • Nitelikli ve iþine baðlý çalýþanlarýn cezbedilmesi ve kurumda tutulmasý • Yeni (sorumluluk anlayýþýna sahip) uluslararasý yatýrýmcý ve müþterilerin cezbedilmesi • Yenilikçi ürün ve hizmetler sunarak yeni pazarlar kazanmak 04 Sürdürülebilirlik ayrý bir konu baþlýðý olarak Hollanda'nýn resmi politikasýna ilk kez 2001'de girmiþtir. Halen hükümet, “Ýlham verici, yenilikçi ve bütünleyici" olma hedefiyle 2008-2011 yýllarýna ait sürdürülebilirlik vizyonunu uygulamaktadýr. Hollanda'da CSR Netherlands (MVO Nederland), Hollanda Sürdürülebilir Ticaret Giriþimi (IDH), Uluslararasý Ticaret ve Ýþbirliði Kurumu (NL Agency) ve Ticaret Odalarý (KVK) gibi muhtelif kuruluþlar sürdürülebilirlik alanýndaki deneyimleriyle þirketlere yardým sunmakta, bu konuda bilinçlenme saðlamakta ve ilham kaynaðý olmaktadýrlar. Ýnovasyon (yenilikçilik) Hollanda ekonomisinin en önemli itici güçlerinden birini oluþturuyor. Hollanda hükümeti, rüzgâr enerjisi ve organik tarým gibi yenilikçi ve sürdürülebilir ticari giriþimlere maddi destek saðlamaktadýr. Entegrasyon (bütünleþtirme) konusunda ise, özellikle uluslararasý ticaret baðlamýnda tedarik zinciri sorumluluðu, Hollanda hükümetinin önde gelen politikalarýndan biri olarak görülmektedir. Hollanda hükümetinin, yurt dýþýnda faaliyet gösteren ya da deniz aþýrý ülkelerden malzeme ve hizmet tedarik eden Hollanda þirketlerinden çok net beklentileri vardýr. Bunlarýn baþýnda, insan haklarý, çalýþma koþullarý, çevre ve yolsuzluk gibi sorunlarý ele alan OECD Çokuluslu Ýþletmeler Genel Ýlkelerine uyum yer almaktadýr. 05 2011 yýlýnda güncellenen OECD Genel Ýlkeleriyle birlikte ILO (Uluslararasý Çalýþma Örgütü) Çalýþan Haklarý Sözleþmeleri; UNGC (Birleþmiþ Milletler Küresel Ýlkeler Sözleþmesi) insan haklarý, çalýþma standartlarý, çevre ve yolsuzlukla mücadele ilkeleri; 2010 yýlý sonunda yayýmlanan ISO 26000 Sosyal Sorumluluk Rehberi de uluslararasý kapsamda sürdürülebilirlik uygulamalarýnýn ana çerçevesini oluþturmaktadýr. Tedarik zincirinde sorumluluk konulu ICC (Uluslararasý Ticaret Odasý) tavsiyeleri ve kýlavuz ilkeleri de (bknz. Referanslar) bu çerçevenin ayrýlmaz bir parçasýný oluþturmaktadýr. Hollanda'daki geliþmelerden biri de, 2010 yýlýndan itibaren, borsada iþlem gören þirketler için sürdürülebilirlik raporlamasýný zorunlu kýlan bir yönetmeliðin yürürlüðe girmesidir. Tedarik zincirinde sorumluluk. Neden önemli? K üreselleþmeyle birlikte hemen hemen bütün þirketler uluslararasý satýn alma ya da üretim zincirlerinde yer almaya baþlamýþlardýr. Tedarikçilerin ve taþeronlarýn yaklaþýmlarý, Hollanda þirketleri açýsýndan giderek daha önemli hâle gelmektedir, çünkü bu yaklaþýmlar þirketlerin kendi performans ve itibarýný da etkileyebilmektedir. Þirketler açýsýndan bakýnca, tedarik zincirinde sorumluluk almak, tedarik zincirinin tamamýnda daha iyi sosyal ve çevresel performans sergilemeyi kolaylaþtýrmak ve teþvik etmek için tedarikçiler üzerinde olumlu etkiler yaratma kararlýlýðý anlamýna gelmektedir. Þirketler bu hedefe ulaþmak için, bilgi saðlamaktan süreç denetimine kadar pek çok yöntemden yararlanabilmektedir. Hollanda hükümeti “söylediðini yapýyor” H ollanda merkezi hükümeti, bölgesel ve yerel yetkililerle iþbirliði içinde, pazarý sürdürülebilir ürünlere teþvik etmek için öncelikle kendisi iyi örnek olmaktadýr: yani sürdürülebilir mal ve hizmetler satýn almaktadýr. Hükümet, resmi yetkilileri ürün ve hizmet tedarikinde çevresel ve sosyal unsurlarý da dikkate almaya yönlendirecek þekilde tasarlanmýþ “Sürdürülebilir Kamu Alýmlarý Programý”ný yürürlüðe koymuþtur. 2012 itibarýyla, 50 ürün grubunda “sürdürülebilirlik kriterleri” uygulanmaktadýr. (Kaynak ve daha detaylý bilgi: http://www.agentschapnl.nl/en/onderwerp/criteria) 06 Türkiye Türkiye'deki Sürdürülebilirlik Eðilimleri T ürk þirketleri sürdürülebilirlik konusunda farklý paydaþlarýn farklý konularda beklentileriyle karþý karþýyadýr. Bunlardan bazýlarý yasal zorunluluklar iken, diðerleri uluslararasý tedarik kurallarýna, yerel ve küresel standartlara uyumla ilgili beklentiler olabilmektedir. Ýþgücü uygulamalarýnda, özellikle ILO (Uluslararasý Çalýþma Örgütü) Sözleþmelerine, Birleþmiþ Milletler Ýnsan Haklarý Komisyonu “Ýþletmeler ve Ýnsan Haklarý konusunda Yol Gösterici Ýlkeler1” ve SA8000 Standardý2 gibi gönüllülük esaslý önlemlere uygun þekilde, daha yüksek standartlarýn hayata geçirilmesi gerekmektedir. Bu standartlar, pek çok özelliklerinin yaný sýra, eþit ve eþdeðerdeki iþ için erkek ve kadýn çalýþanlara eþit ücret ödeme, iþ yerinde ayrýmcýlýk yapmama, örgütlenme ve toplu sözleþme hakký, çocuk iþçiliði, mesai saatleri, saðlýk ve güvenlik gibi konularý da kapsamaktadýr. Çocuk iþçiliði sorunu, özellikle tarým gibi daha geleneksel sektörlerde hâlâ etkili bir þekilde ele alýnmýþ deðildir. Yolsuzluk ve rüþvetle mücadeleye her zamankinden daha çok özen gösterilmektedir; fakat bu ilkelere uyumun hem kurumlar hem de devlet düzeyinde daha etkili yöntemlerle takip edilmesi gerekmektedir. Doðal kaynaklar üzerinde artan baský þirketlerin enerji, su ve hammadde tüketimlerini azaltarak, temiz ve etkin üretim yöntemlerine aðýrlýk vermelerine ön ayak olmaktadýr. Verimlilikteki bu artýþýn temel itici güçlerini yüksek enerji fiyatlarý, “iklim deðiþikliði/karbon yasasý” ile iliþkili kaygýlar, bazý bölgelerde artan su sýkýntýsý gibi unsurlar oluþturmaktadýr. Devletin çevre kalite standartlarýný Avrupa'daki yönetmeliklere uygun þekilde yükseltme çabalarý da son dönemlerde artýþ göstermekte ve þirketlerin sorumluluk anlayýþý içinde faaliyet göstermelerini teþvik etmektedir. 1 2 http://www.ohchr.org/Documents/Publications/HR.PUB.12.2_En.pdf SA 8000 (Sosyal Hesap Verebilirlik) Standardý, http://www.sa-intl.org/ 07 Y erel ve küresel hesap verebilirlik ve þeffaflýk giriþim ve uygulamalarý Türk þirketlerini daha fazla sorumluluk üstlenerek iþ yapmaya yönlendirirken, ayný zamanda raporlama standartlarýna da özen göstermelerini saðlamaktadýr. Türkiye'deki þirketler arasýnda iki küresel giriþime dayanan uygulamalar gittikçe daha fazla yaygýnlýk kazanmaktadýr: Birleþmiþ Milletler Küresel Ýlkeler Sözleþmesi (UNGC Principles) ve Küresel Raporlama Giriþimi (Global Reporting Initiative - GRI) GRI Sürdürülebilirlik Raporlamasý Ýlkeleri. Ayrýca, Türkiye Sermaye Piyasasý Kurulu'nun 2003'te yayýmladýðý ve 2011'de güncellediði Kurumsal Yönetim Ýlkeleri de Ýstanbul Menkul Kýymetler Borsasý'na kayýtlý þirketlerin yýllýk kurumsal raporlarýný bu ilkelere uygun þekilde hazýrlamalarýný zorunlu tutmaktadýr. Dolayýsýyla kurumsal faaliyet raporlarý hazýrlanýrken insan kaynaklarý politikasý, müþterilere karþý sorumluluklar, tedarikçiler ve diðer paydaþlar, etik kurallar ve sosyal sorumluluk konularýnýn da ele alýnmasý gerekmektedir. Eylül 2012 itibariyle sayýlarý yüzü aþan Türk þirketi Birleþmiþ Milletler Küresel Ýlkeler Sözleþmesine3 taahhütte bulunmuþ; otuza yakýn þirket de sürdürülebilirlik raporlarýný GRI Ýlkeleri doðrultusunda hazýrlamýþ bulunmaktadýr. Türk þirketleri, tedarik zinciri sorumluluðu anlayýþýný geliþtirip korumayý hedefleyen sektörlere özgü standartlarý, kurumsal davranýþ kurallarýný, takip ve sertifikasyon planlarýný giderek daha fazla benimsemektedir. Bu standartlarýn en yaygýn olanlarý arasýnda SA8000 Standardý, BSCI Tedarik Kurallarý4, Elektronik Sanayii Tedarik Kurallarý5 ve Etik Ticaret Giriþimi6 sayýlabilir. Ýhracat yapan Türk þirketleri için ticari bir gereklilik olarak sürdürülebilirlik T ürk ihracatçýlarý, uluslararasý müþterilerinin kendilerinden daha yüksek sürdürülebilirlik performansý ve bunun raporlama aracýlýðýyla iletiþimi þeklindeki beklentilerini giderek daha fazla hissetmektedirler. Özellikle perakende, tekstil ve otomotiv sektörlerinde faaliyet gösteren þirketler, kurumsal müþterilerinin davranýþ kurallarýna ve SA8000 Standardý ve BSCI Tedarik Kurallarý gibi uluslararasý ölçütlere uymak zorundadýr. Örneðin, H&M ve C&A gibi perakendecilerin, tedarikçilerin uyum sorunlarýnýn ýsrarla devam etmesi hâlinde sözleþmelerinin feshedilmesini gerektiren çevresel ve sosyal performans koþullarý bulunmaktadýr. 3 Ýlkelere imzacý olan Türk þirketlerinin listesi için: www.unglobalcompact.org Þirketler için Sosyal Uyum Giriþimi (The Business Social Compliance Initiative), http://www.bsci-eu.org http://www.eicc.info 6 http://www.ethicaltrade.org 4 5 08 zellikle 2005 yýlýndan bu yana sürdürülebilirlik uygulamalarý, Türkiye'deki þirketler arasýnda giderek yaygýn hâle gelmeye baþlamýþtýr. Bu eðilimin en önemli destekçileri uluslararasý þirketler, (yakýn zamanda kurulan) iþ dünyasýnda sürdürülebilirlik uygulamalarýný teþvik eden yerel sivil toplum kuruluþlarý, Birleþmiþ Milletler örgütleri, akademik çevreler ve “çevre bilincine sahip” tüketiciler ve müþteriler olmuþtur. Ö 2011 yýlýnda T.C. Kalkýnma Bakanlýðý sürdürülebilir kalkýnma çalýþmalarýný yürütmeye baþlamýþ, fakat henüz þirketlere yönelik özel bir sürdürülebilirlik mevzuatý yayýmlanmamýþtýr. Bunun yanýnda, Türk þirketleri iþgücü uygulamalarý, insan haklarý ve çevre gibi konularda ilgili ulusal yasa ve yönetmeliklere tabidir (bkz. kitapçýðýn sonundaki “Rehber”). Bu yasa ve yönetmeliklerin büyük bölümünün uluslararasý sözleþmeler ve AB yönetmelikleri dikkate alýnarak geliþtirilmiþ olmasýna karþýn, uygulamalarýn hâlâ yetersiz olmasý çoðu zaman yasalara uymamakla sonuçlanmaktadýr. Kalite ve Çevre Yönetimi konulu ISO Standartlarý ve OHSAS 18001 Saðlýk ve Güvenlik Standartlarý, özellikle büyük þirketlerde yaygýn uygulama hâline gelmektedir. Kýsa süre öncesine kadar Türk þirketlerinde en sýk görülen ve sürdürülebilirlik kapsamýnda kabul edilen uygulamalarý, “eðitim, saðlýk, kültür, spor gibi hizmetlere eriþim sýkýntýsý” gibi kitlesel sorunlarý çözmek üzere yapýlan hayýrseverlik ve sponsorluk yatýrýmlarý olmuþtur. Bu sorunlar elbette ki özel bir ilgiyi hak etmektedir. Fakat þirketler, bu yöndeki çalýþmalarýný ana iþ stratejileriyle uyumlu hâle getirerek kalýcý bir “katma deðer” yaratýlabilirler. Örneðin bir ilaç þirketin sürdürülebilirlik çalýþmalarý çocuk saðlýðýný iyileþtirmeye (BM Binyýl Kalkýnma Hedeflerinden biri) odaklanabilir. Pazarda rekabet gücünü korumak ve uluslararasý müþterilerle iþ yapmaya devam etmek isteyen Türk þirketlerinin, sorumluluklarýný daha stratejik ve sistematik bir anlayýþla yönetmeye baþlamalarý gerekmektedir. Bu da þirketi ve paydaþlarýný yakýndan ilgilendiren sürdürülebilirlik konularýný belirlemeyi ve bunlarý þirketin hem karar alma süreçlerine hem de günlük faaliyetlerine entegre etmelerini gündeme getirmektedir. 09 A þaðýda özetlenen üç baþarýlý uygulama, yerel bir çimento üreticisi olan Akçansa'nýn çevresel sorumluluk giriþimlerini, Hollanda kökenli Unilever Türkiye'nin sorumluluk anlayýþýna dayanan tedarik zinciri yönetimini ve Hollanda-Türkiye ortaklý Royal HaskoningDHV'nin sürdürülebilirlik ve yenilikçilik konusundaki çalýþmalarýný ele almaktadýr. Türkiye'nin önde gelen çimento üreticisi Akçansa çevreyi ve toplumu gözeterek ekonomik varlýðýný geliþtirmeye özen göstermektedir. Üretimden satýþ ve pazarlamaya ve satýþ sonrasý hizmetlere kadar tüm iþ süreçlerini sürdürülebilirlik ekseninde yürütmeyi hedefleyen Akçansa, yarýnýn rekabet ortamýnda ve karbon ekonomisinde bir adým önde olmak için, enerji ve sürdürülebilir çevre alanýnda yatýrýmlar yapmaktadýr. Akçansa'nýn sürdürülebilirlik alanýndaki çalýþmalarý, ilki 2011 yýlýnda GRI B - uygulama seviyesi onayý ile yayýmlanan yýllýk Sürdürülebilirlik Raporlarý aracýlýðý ile paydaþlarý tarafýndan takip edilebilir. Örnek: Atýk Isý Geri Kazaným Tesisi Eylül 2011'de 24 milyon dolarlýk yatýrýmla devreye alýnan Atýk Isý Geri Kazaným Tesisi ile yýllýk 105 milyon kWh elektrik enerjisi üreten Akçansa, Çanakkale Fabrikasýnýn elektrik tüketiminin yaklaþýk %30'unu karþýlar hale gelmiþ ve yýlda 60.000 ton karbon salýmýný önlemiþtir. Söz konusu Atýk Isý Geri Kazaným Tesisi, ÝSO Çevre Ödüllerinden Onur Ödülünü almýþ ve 2012 Haziran ayýnda gerçekleþen Rio+20 Konferansý'nda Türkiye'yi temsil eden en iyi uygulamalar arasýnda yer almýþtýr. Atýk Isý Geri Kazaným Tesisi ile, gönüllü emisyon standartlarý arasýnda en fazla kabul gören “Gold Standart” baþvurusunda bulunan Akçansa, bu sertifikaya sahip olduðunda karbon ticareti konusunda uzmanlaþmayý planlamakta ve bundan elde edilmesi beklenen yýllýk 261.000 Euro tutarýndaki geliri de sosyal projelerde kullanmayý hedeflemektedir. 10 Örnek: CO2 Tek Karbon Çift Oksijen Projesi C o2 Tek Karbon Çift Oksijen Projesi çimento sanayiinin, çeþitli atýklarýný alternatif yakýt olarak kullanan bir modeldir. Türkiye çimento sektöründe atýk bertarafýna iliþkin yasal zorunluluklarý yerine getirerek ilk kez atýk temin eden ve bu alanda yatýrým yapan þirket Akçansa'dýr. Proje, “gerçek katma deðerin yalnýzca atýk toplayarak deðil ayný zamanda doðru bertaraf ile saðlanabileceði” düþüncesinden hareketle geliþtirilmiþtir. Proje sayesinde Akçansa'nýn Ýstanbul Büyükçekmece ve Çanakkale çimento fabrikalarýnda, bir yandan atýklar saðlýklý ve güvenli þekilde bertaraf edilirken diðer yandan yakýt maliyetinde ve karbondioksit salýnýmýnda kayda deðer azalma saðlanmaktadýr. Çimento üretim süreci ve yasal sýnýrlar çerçevesinde, gerekli þartlarý saðlayan birçok atýk ve endüstriyel yan ürünler çimento fabrikalarýnda deðerlendirilebilmektedir. Alternatif yakýt olarak adlandýrýlan yan ürünleri toplayarak üretim tesislerinde her gün 400.000 kg atýðý enerjiye dönüþtüren Akçansa, halihazýrda %10,2 olan alternatif yakýt kullaným oranýný, 2020 yýlýnda %29'a çýkarmayý hedeflemektedir. 11 1 90 ülkede ürünleri ile her gün 2 milyar tüketiciye ulaþan Unilever, insanlarýn kendilerini iyi hissetmelerine, iyi görünmelerine ve hayattan daha fazla keyif almalarýna yardýmcý olan markalarýyla günlük hijyen, beslenme ve kiþisel bakým ihtiyaçlarýna hizmet vermektedir. Tüm dünyada toplam 267 fabrikasýnda istihdam ettiði 171.000 çalýþanýyla “her gün daha iyi bir gelecek için çalýþmayý ve sürdürülebilir yaþamý” en önemli politikalarýndan biri olarak kabul etmektedir. Unilever iþini büyütürken, çevreye býraktýðý ayak izini yarý yarýya indirecek yeni bir sürdürülebilir iþ modeli geliþtiriyor. Sürdürülebilir Yaþam Planý olarak adlandýrýlan bu iþ modeli ile Unilever 2020 yýlýna kadar þu taahhütleri veriyor; • ürünlerinin çevrede býraktýðý ayak izini yarýya indirmek, • tarýmsal hammaddelerinin %100'ünü sürdürülebilir kaynaklardan saðlamak, • bir milyar insanýn saðlýk ve esenliðini artýrmak için harekete geçmelerine yardýmcý olmak. Örnek: Unilever ürünlerinin çevresel etkilerini azaltma çalýþmalarý U nilever paydaþlarý ve ürünlerini kullanan milyonlarca tüketicisi ile iþbirliði halinde, tüm deðer zincirinde çevre üzerindeki toplam etkisini azaltmayý hedefliyor. Bu kapsamdaki çalýþmalara örnekler: • Bir Unilever markasý olan OMO üretiminde, kompakt olmayan toz deterjandan konsantre sývý üretimine geçilerek kullanýlan hammaddenin sera gazý etkisi, %47'den %15'e düþürüldü. • Unilever çevresel ayak izini yarýya indirmek için 2012 yýlý sonuna kadar Türkiye'deki tüm fabrikalarýný “sýfýr atýk” özelliðine sahip hale getirmeyi hedeflemektedir. Bu baðlamda yapýlan çalýþmalardan birisi de Konya'daki Algida fabrikasýnýn Dünya'nýn ilk LEED sertifikalý fabrikasý olma özelliðini taþýmasýdýr. 12 Örnek: Sürdürülebilir tedarik çalýþmalarý S ürdürülebilir tedarik, hem doðal kaynaklarýn korunmasý hem de ürünler için gerekli hammaddelerin güvenli þekilde tedarik edilmesine iliþkin olasý risklerin uzun vadede yönetilmesi açýsýndan önem taþýyor. Unilever'in sürdürülebilir tedarik anlayýþý, toprak verimliliðini sürdürmeyi ve iyileþtirmeyi, su kalitesini ve bulunurluðunu artýrmayý ve biyolojik çeþitliliði korumayý ifade ediyor. Bu kapsamda: • Unilever 2015'e kadar Lipton poþet çaylarda kullanýlan bütün çaylarý Yaðmur Ormanlarý Birliði (Rainforest Alliance) tarafýndan sertifikalandýrýlmýþ çay tarlalarýndan saðlamayý hedefliyor. Sürdürülebilir Çay Tarýmý Projesi ile de 2020'ye kadar tüm Unilever markalý çaylarýn sürdürülebilir kaynaklardan tedarik edilmesi amaçlanýyor. Bu kapsamda Türkiye'de 7.426 küçük ölçekli çay üreticisine bire bir eðitim verildi ve 7.446 çay üreticisi Rainforest Alliance sürdürülebilir tarým denetiminden geçti. • Unilever Türkiye, çevreyi koruyan ve çiftçilere ekonomik faydalar saðlayan, daha sürdürülebilir tarým uygulamalarýný teþvik etmek hedefiyle, markasý olan Knorr'un WWF ile yaptýðý iþbirliði ile, “Ýyi Tarým” projesini baþlattý. Bu kapsamda 2011'de 7 farklý bölgede çiftçilere sürdürülebilir ve iyi tarým eðitimleri sunuldu. Örnek: Ýnsan saðlýðý ve esenliðini geliþtirme çalýþmalarý U nilever toplumun hijyen alýþkanlýklarýnýn iyileþtirilmesine yardýmcý olmak için çaba gösteriyor. Bir Unilever markasý olan Domestos'un önderliðinde ve Türkiye Eðitim Gönüllüleri Vakfý (TEGV) iþbirliðinde 3 yýllýk “Eðlen, Öðren, Hijyen Projesi” geliþtirildi. Türkiye'nin sosyo-ekonomik açýdan az geliþmiþ bölgelerinde yaþayan çocuklarda hijyen konusunda farkýndalýk yaratmayý hedefleyen bu eðitim projesi, üç yýlýn sonunda 225.000 çocuk ve ebeveynleri de dâhil olmak üzere 1 milyondan fazla kiþiye ulaþmayý amaçlýyor. Ekim 2012 itibariyle 90.000 çocuk hijyen eðitimi aldý. 13 R oyal Haskoning DHV önde gelen, baðýmsýz uluslararasý mühendislik danýþmanlýk hizmetleri veren bir kuruluþtur. Þirket 35 ülkede 100 ofis ve 8.000 personeli ile havacýlýk, binalar, sanayi, enerji ve madencilik, altyapý, denizcilik ve su yollarý, planlama ve strateji, nehirler, deltalar ve kýyýlar, ulaþým ve varlýk yönetimi, ve su teknolojileri alanlarýnda uzmanlaþmýþtýr. Türkiye'de, Ýstanbul ve Ankara'da ofisleri bulunmaktadýr. Royal HaskoningDHV uzmanlarý, madencilik (pit-to-port), gýda ve suyun güvenliði ve kýtlýðý, büyük (mega) þehirlerin geliþimi, sürdürülebilir altyapý, enerji kaynaklarý ve arzýn geliþtirilmesi konularýnda yenilikçi sürdürülebilir ve pragmatik çözümler sunmaktadýr. Faaliyetleri ile toplumun, müþterilerinin ve çalýþanlarýnýn iyiliðine odaklanarak faaliyet gösteren þirket için sürdürülebilirlik, iddialý kurumsal sorumluluk ajandasýnýn temelini oluþturmaktadýr. Örnek: Su arýtmada “mavi devrim”, Nereda® E vsel atýksu arýtma için kullanýlan geleneksel uygulamalar, uzun, pahalý ve enerji tüketen bir süreçtir. Ancak Royal HaskoningDHV'ye göre, büyük olasýlýkla önümüzdeki yýllarda su tanklarýnda Nerada® teknolojisi ile ''Mavi Devrim'' hayata geçecek, ve bu toplumsal ve çevresel faydalarý ile sürdürülebilir su arýtma alanýnda muazzam bir atýlým oluþturacaktýr. Nerada teknolojisi Hollanda'da Delft Teknik Üniversitesi'nde baþlamýþ olan uzun araþtýrmalarýn sonucunda ortaya çýkmýþtýr. Laboratuar araþtýrmacýlarý, kirleticileri yiyen mikroorganizma pýhtýlarýný alýþýlagelmiþ floklar (bir sývý içinde asýlý kalan, gevþek bir þekilde birleþtirilmiþ küçük kütle) yerine granüllerin içinde büyütmeyi baþardýlar. Granüller atýk sudan floklara göre daha hýzlý ayrýþtýrýlabildiðinden, Nerada sayesinde suyun daha az kimyasal madde kullanarak ve enerjiden tasarruf ederek arýtýlmasý ve daha temiz bir su elde edilmesi mümkün hale geldi. 14 Pilot tesislerde yýllar süren deneylerin sonucunda ve 1999 yýlýnda Nereda granüllerinin potansiyelini gördükten sonra, ekip, küçük endüstriyel atýksu arýtma tesisleri inþa etti ve Güney Afrika ve Portekiz'de evsel atýklar için örnek tesisler kurdu. Mayýs 2012 tarihinde Hollanda'nýn Epe þehrinde dünyanýn bu teknolojiyi kullanann ilk þehir suyu arýtma tesisi faaliyete geçti. Ýleriye yönelik olarak, üç tane Hollanda'da, bir tane Güney Afrika'da ve bir tane de Polonya'da olmak üzere beþ arýtma tesisinin daha açýlmasý planlanmaktadýr. Bu baþarý, Royal HaskoningDHV, Delft Teknik Üniversitesi, STOWA (Uygulamalý Su Araþtýrmalarý Vakfý) ve altý Hollanda Su Ýþleri Kurumu arasýndaki kamu-özel sektör ortaklýðý ile mümkün olmuþtur. Konvansiyonel tesisler ile kýyasla Nereda'nýn alan ihtiyacý daha küçüktür ve kapladýðý alan %75'e kadar düþürülebilir. Bu durum, þehrin ortasýnda konumlandýrýlmýþ mevcut ve yeni tesisler için büyük bir avantaj saðlayabilir. Varolan tesislerde maliyetli geniþlemeler yapmaya gerek kalmadan daha fazla atýk su arýtýlabilir ve küçük bir arsaya yüksek kapasiteli bir tesis inþa edilebilir. Temizlik ve atýksu taþýma ve arýtmanýn genellikle düþük düzeyde kaldýðý ülkeler için, Nereda daha düþük bir maliyetle çevre ve kamu saðlýðý yararýna olacak tesisler inþa etme imkaný saðlar. 15 A. 16 Örnek: Sürdürülebilirliði ana ticari faaliyetlerine entegre etmek S ürdürülebilirlik çalýþmalarýný ana ticari faaliyetlerine odaklamak ve kaynaklarý bu faaliyetlere yönlendirmek akýlcý bir yaklaþýmdýr. Örneðin, bir kâðýt fabrikasý için sürdürülebilirlik, daha az doðal kaynak tüketerek ve atýk yaratarak kâðýdý verimli üretmek anlamýna gelebilir. Bunu bir adým daha ileri götürmek, geri dönüþtürülmüþ kâðýt kullanmak ya da kâðýt ürünleri imalatýnda Orman Yönetim Konseyi (Forest Stewardship Council - FSC) sertifikalý aðaç kullanmak demek olabilir. Bir ev aletleri þirketi için sürdürülebilirlik, enerji verimliliði yüksek, kullanýcý dostu ürünler tasarlayýp üretmek anlamýna gelebilir. Stratejiyi uygulayýn Stratejinizi hayata iki temel uygulama ile geçirebilirsiniz: teknik ve kiþisel. Teknik uygulama, politikalar ve prosedürler yoluyla günlük faaliyetlere sürdürülebilirliði entegre etmek demektir. Kiþisel düzeyde uygulama ise, çalýþanlarýnýzýn bilinç düzeyini artýrmayý ve politika ve prosedürleri uygulamaya koyma kapasitelerini geliþtirmeyi gerektirir. Gözden geçirin ve deðerlendirin Gözden geçirmek, deðerlendirmek ve yeniden uyarlamak baþarýlý bir sürdürülebilirlik yönetimi sisteminin temel adýmlarýdýr. Hem mevcut süreçleri hem de belirtilen hedeflere yönelik sürdürülebilirlik performansýnýzý iyileþtirmek amacýyla gözden geçirebilirsiniz. Ýç ve dýþ paydaþlarla iletiþim kurun Kaydedilen geliþmeleri hem þirket içinde hem de dýþýnda duyurmak pek çok avantaj sunar. Þirket içinde çalýþanlarýn çalýþma þevkini artýrýrken, þirket dýþýnda kurumunuza verilen “toplumsal onayýný” korumanýza ve imajýnýzý güçlendirmenize yardýmcý olur. Paydaþlarýnýzla iletiþimi raporlama yaparak saðlayabilirsiniz. Birleþmiþ Milletler Küresel Sözleþmeler Ýlkelerini imzalamýþ þirketler, kaydettikleri ilerlemeyi yýllýk Ýlerleme Bildirimi Raporuyla açýklarken; bazý diðer þirketler yýllýk sürdürülebilirlik raporlarýný oluþtururken GRI Sürdürülebilirlik Raporlamasý Ýlkelerinden yararlanýrlar. 17 B. S ürdürülebilirlik konularý altý ana kategoriye ayrýlabilir: Çevre Sorunlarý, Ýnsan Haklarý, Ýþgücü Uygulamalarý, Adil Ýþ Yapma Uygulamalarý, Ürün Sorumluluðu ve Toplumsal Katýlým. Bu kategorilerden öncelik taþýyanlar genellikle sektörler, hatta þirketler arasýnda -bulunulan yere, büyüklüðe, paydaþlara ve benzeri unsurlara göre- farklýlýk gösterir. Aþaðýdaki ilkeler, þirketiniz ve paydaþlarýnýz açýsýndan en önemli olan konularý belirlemenize yardýmcý olur. Ayný zamanda da þirketinizde sürdürülebilirlik yönetimi için benimseyebileceðiniz eylemlerin örneklerini sunmaktadýrlar. Bu konularýn birbirileriyle iliþkili olduðu ve en etkili ve uzun süreli sonuçlarý elde etmek için dengeli bir þekilde yönlendirilmeleri gerektiði unutulmamalýdýr. 1. Çevresel Konular Ekonomik faaliyetler çevre üzerinde etki yaratarak kirlilik, iklim deðiþikliði ve biyoçeþitlilik kaybý gibi sorunlara yol açar. Temel çevresel unsurlar enerji, su ve hammadde tüketimi; hava emisyonlarý; katý atýklar ve atýk sudur. Bazý çevresel unsurlar ayný zamanda insan saðlýðý ve iþ güvenliðiyle de iliþkilidir. Toksik atýklar, tehlikeli kimyasallar, gürültü, koku, titreþim, elektromanyetik emisyonlar ve radyasyon bu kategoriye girer. Uygulayabileceðiniz eylemlere örnekler Yasalara uyum: 2872 sayýlý Çevre Yasasý ve sözgelimi hava ve su kirliliði ve kontrolü, atýk, kirliliði önleme ve kontrol, tehlikeli kimyasallar ve sera gazý emisyonlarý gibi konularla iliþkili bütün yönetmelikler. Ayrýca 5627 sayýlý Enerji Verimliliði Yasasý ve binalardaki ve sanayii tesislerindeki enerji verimliliði de dâhil olmak üzere iliþkili bütün yönetmelikler. Uluslararasý standartlarý hedeflemek: ISO 14001, çevre yönetimi sistemlerine yönelik geliþtirilen, ölçeði, yeri ya da cirosu ne olursa olsun bütün þirketlerde uygulanabilecek uluslararasý bir standarttýr. Bu standardý uygulayarak þirketinizin faaliyetlerinden kaynaklanan çevresel etkileri azaltabilirsiniz. 18 Kirliliði önlemek: Katý atýklarý, hava emisyonlarýný ve su kütlelerine yapýlan deþarjlarý nasýl önleyebileceðinizi ya da en aza indirebileceðinizi deðerlendirin. Üretim süreçlerinizin bir yan ürünü olan atýklarý tamamen önleyemiyorsanýz, arýtým ve iþleme sistemleri kullanarak bu atýklarýn çevreyi kirletmemelerini saðlayýn. Toksik ve tehlikeli kimyasallarýn kullanýmýný ve tasfiyesini azaltmaya çalýþýn. Kaynaklarý verimli kullanmak: Enerji, su, hammadde ve arazi gibi kaynaklarýn verimli kullanýmý, bir yandan iþletme maliyetlerini düþürürken, diðer yandan da þirketinizin çevre üzerindeki etkilerini azaltmaya yardýmcý olur. Sera gazy emisyonlaryny azaltmak: Özellikle fosil yakyt kullanymyndan kaynaklanan sera gazy emisyonlary iklim de?i?ikli?ine katkyda bulunan unsurlardan biridir. Verimlilik sa?lamaya yönelik önlemler alarak ve yenilenebilir enerji kaynaklaryna (yani güne? enerjisi ve rüzgâr gücü) yönelerek ?irketinizin sera gazyemisyonlarynyazaltabilirsiniz. Tedarikte sürdürülebilirlik uygulamalarý: Þirketinizin çevre üzerindeki etkileri dolaylý olabilir; örneðin baþka þirketlerden satýn aldýðýnýz hammaddelerden ya da baþka ürün ve hizmetlerden kaynaklanabilir. Çevresel etkilerin en aza indirildiði ara ürünleri satýn almayý tercih edebilirsiniz. Eko-etiket ya da denetim faaliyetleri gibi baðýmsýz onay sertifikasý planlarýndan yararlanabilirsiniz. Çevreye dost ürün ve hizmetler sunmak: Kaynaklarý daha verimli kullanan ürün ve hizmetler sunabilirsiniz. Genellikle bu ürünler kullanýmlarý sýrasýnda daha az enerji ya da su tüketir ve tasfiye sýrasýnda daha az atýða neden olur. 19 2. Ýnsan Haklarý ,Þirketler baðlamýnda temel insan haklarý konularý çocuk iþçiliði, zorla çalýþtýrma, fýrsat eþitliði ve ayrýmcýlýk karþýtlýðý, örgütlenme özgürlüðü ve toplu sözleþme hakký gibi konularý içerir. Uygulayabileceðiniz eylemlere örnekler Yasalara uyum: Temelinde, 2011 yýlýnda Birleþmiþ Milletler Ýnsan Haklarý Konseyi tarafýndan onaylanan “Ýþletmeler ve Ýnsan Haklarý Ýlkeleri” gereðince tüm þirketlerin insan haklarýna saygý göstermeleri beklenmektedir. Çocuk ve Genç Ýþçilerin Çalýþtýrýlma Usul ve Esaslarý Hakkýndaki yönetmelik (25425 sayýlý Resmi Gazete'de yayýmlanmýþtýr). 2821 sayýlý Sendikalar Yasasý ve 2822 sayýlý Toplu Ýþ Sözleþmesi, Grev ve Lokavt Yasasý. Çocuk iþçiliði, zorla veya zorunlu tutarak çalýþtýrmayý kaldýrmak: Hem kendi þirketinizde hem de ürün tedarik zincirinde mevcut ya da olasý çocuk iþçiliði ve zorla veya zorunlu tutarak çalýþtýrma vakalarýný belirlemek, önlemek ve ele almak için gerekli özeni gösterin. Çeþitliliðe deðer vermek ve ayrýmcýlýktan kaçýnmak: Çeþitlilik, farklý ve olasý yeni iþ aðlarýna kapý açar ve daha geniþ bir tüketici kitlesiyle iletiþim kurmak için fýrsatlar sunar. Ýstihdam ve personel geliþtirme politikalarýnýzý gözden geçirin ve bunlarýn ýrk, cinsiyet, yaþ, cinsel tercih, milli köken ya da dini inanca dayalý ayrýmcýlýktan uzak olmasýný saðlayýn. Örgütlenme hakkýna saygý: Çalýþanlar, Türkiye'deki ilgili yasa ve yönetmeliklere uygun olduðu sürece, sendikalara katýlma ve özgürce örgütlenme hakkýna sahiptir. 3. Ýþgücü Uygulamalarý Ýþgücü uygulamalarýna iliþkin en yaygýn konular iþ saðlýðý ve güvenliði, eðitim ve beceri geliþtirmedir. Uygulayabileceðiniz eylemlere örnekler Yasalara uyum: 4857 sayýlý Ýþ Kanunu ve iþ saðlýðý ve güvenliði, iþyerinde kiþisel koruma ekipmaný kullanýmý gibi konularla ilgili bütün yönetmelikler. 20 Uluslararasý standartlarý hedeflemek: OHSAS 18001, iþ saðlýðý ve güvenliði yönetim sistemi için uluslararasý bir standarttýr. Bu standardý uygulayarak çalýþanlarýn ve diðer taraflarýn þirket faaliyetlerinizle iliþkili iþ saðlýðý ve güvenliði risklerine maruz kalma olasýlýðýný azaltabilirsiniz. SA8000 iþ yeri standardý da özellikle ihracat yapan þirketlere yönelik baþka bir gönüllü standarttýr. Eðitim ve beceri geliþtirmek: Beceri geliþtirme, eðitim ve kariyerde ilerleme fýrsatlarý sunmak, çalýþanlarýn motivasyonunu artýrýr ve büyük olasýlýkla çalýþan devir hýzýnýn düþmesini saðlar. 4. Adil Ýþ Yapma Uygulamalarý Adil iþ yapma uygulamalarýyla ilgili konular arasýnda yolsuzlukla mücadele ve adil rekabet uygulamalarý yer alýr. Uygulayabileceðiniz eylemlere örnekler Yasalara uyum: Þirketiniz Ýstanbul Menkul Kýymetler Borsasý'na kayýtlýysa, Türkiye Sermaye Piyasasý Kurulu'nun Temmuz 2003'te yayýmladýðý ve 2011 yýlýnda güncellediði Kurumsal Yönetim Ýlkeleri doðrultusunda rapor hazýrlamanýz gerekmektedir. Türkiye Rekabet Kurumu, mal ve hizmet pazarlarýnýn 4054 sayýlý yasaya uygun þekilde rekabetçi bir ortamda oluþturulup geliþtirilmesi alanýnda çalýþmaktadýr. Rüþvet ve yolsuzluktan kaçýnmak: Dolandýrýcýlýk, para aklama, maddi ya da ayni rüþveti teþvik etmek, vermek veya kabul etmekten kaçýnýn. Politika ve uygulamalarýnýzý gözden geçirip, þeffaflýk da dâhil olmak üzere iyi yönetiþim ilkelerini bu politika ve uygulamalara entegre edin. Adil rekabet: Ýþ ortaklarýnýza ve rakiplerinize adil ve dürüst davranýn. Fiyat tespiti ve ihaleye fesat karýþtýrma gibi rekabetçiliðe aykýrý davranýþlardan kaçýnýn. 21 5. Ürün Sorumluluðu Ürün sorumluluðuyla ilgili konular tüketici saðlýðý ve güvenliðini, ayrýca sorumluluk anlayýþýna dayalý pazarlamayý içerir. Uygulayabileceðiniz eylemlere örnekler Yasalara uyum: 4077 sayýlý Tüketiciyi Koruma Yasasý. Ürün ve hizmetlerin saðlýk ve güvenlik risklerini azaltmak: Kullanýldýðýnda ya da tüketildiðinde kabul edilemez riskler içermeyen güvenli ürün ve hizmetler saðlayýn. Montaj ve bakým kýlavuzlarý da dâhil olmak üzere, güvenli kullaným için net talimatlar sunun. Sorumluluk anlayýþýna dayalý pazarlama: Ürünleriniz ve satýþ sonrasý hizmetleriniz hakkýnda yanlýþ ya da eksik bilgi vermekten kaçýnýn. Pazarlama faaliyetleri sýrasýnda tüketicilerin verilerinin korunmasýna ve özel bilgilerin gizliliðine özen gösterin. 6. Toplumsal Katýlým Toplumsal katýlým, paydaþlarýnýzý belirleyip onlarla þirketinizin etkileri üzerine diyaloða girmekten çok daha fazlasýdýr. Yerel istihdam yaratmayý, eðitim ve beceri geliþtirme programlarýný yaygýnlaþtýrmayý, kültür ve sanatý korumayý, toplumlara saðlýk hizmetleri sunmayý da kapsar. Uygulayabileceðiniz eylemlere örnekler Binyýl Kalkýnma Hedeflerine katký: BM Binyýl Kalkýnma Hedefleri konusunda bilginizi arttýrýn ve ana iþ faaliyetiniz çerçevesinde, 8 hedeften herhangi birine veya birkaçýna ne þekilde katkýda bulunabileceðinizi deðerlendirin. (http://www.un.org/millenniumgoals/) Çalýþan gönüllülüðünü teþvik etmek: Çalýþanlarýnýzýn gönüllü olarak kamu hizmeti yapmasýný teþvik edin ve destekleyin ya da ihtiyacý olanlara ücretsiz hizmet verin. 22 Referanslar Referanslar Türkçe Kaynaklar: • T.C. Kalkýnma Bakanlýðý • T.C. Çalýþma ve Sosyal Güvenlik Bakanlýðý • T.C. Çevre ve Þehircilik Bakanlýðý • T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlýðý Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüðü, http://www.eie.gov.tr • Uluslararasý Çalýþma Örgütü (ILO) Türkiye'nin Onayladýðý ILO Sözleþmeleri, http://www.ilo.org/public/turkish/region/eurpro/ankara/about/sozlesmeler.htm • Türkiye Kurumsal Sosyal Sorumluluk Derneði, http://www.kssd.org/ Yurt dýþýndaki Araþtýrma, Kitap ve Web Siteleri Ýçin; • Ýnsan Haklarýna Saygý Göstermeye Yönelik Kurumsal Sorumluluk: Açýklamalý Rehber, Birleþmiþ Milletler, 2012, http://www.ohchr.org/Documents/Publications/HR.PUB.12.2_En.pdf • Kurumsal Sosyal Sorumluluk (KSS) Pasaportu, MVO Nederland, http://www.mvonederland.nl/csrpassport • IDH Hollanda Sürdürülebilir Ticaret Giriþimi, http://www.idhsustainabletrade.com/nl/home • Malezya Elkitabý, uluslararasý þirketlere yönelik rehber, http://www.kssd.org/dl/CSR_Booklet.pdf • Çin'de sorumlu ve sürdürülebilir iþ rehberi, Hollanda Krallýðý Büyükelçiliði ve KSS Asya tarafýndan derlenmiþtir, 2010 • Türkiye Cumhuriyeti'nde iþ hayatýna yönelik Kurumsal Sosyal Sorumluluk kitapçýðý, Hollanda Ekonomi, Tarým ve Ýnovasyon Bakanlýðý, http://www.internationaalondernemen.nl/dossiers/mvo_tur.asp • Tedarik Zinciri Yönetimi Ýçin Gerekli Adýmlar, MVO Nederland, http://www.mvonederland.nl/sites/default/files/Stappenplan_maatschappelijk_ verantwoord_inkopen_0.pdf • Hollanda Krallýðý Ýskan ve Çevre Bakanlýðý Sürdürülebilir Kamu Alýmlarý Programý, http://international.vrom.nl/pagina.html?id=46902 • Uluslararasý Kurumsal Sosyal Sorumluluk ile ilgili Hollanda Ekonomi ve Sosyal Kurumunun Bildirisi, 2008, http://www.ser.nl/en/publications/publications/2008/b27428_en.aspx • Hollanda Kurumsal Sosyal Sorumluluk Kurumu (MVO Nederland), http://www.mvonederland.nl/ • KSS ile ilgili Hollanda Milli Hükümeti Web Sitesi, http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/maatschappelijk-verantwoord-ondernemen • CSR Consulting Turkey, Sürdürülebilirlik Danýþmanlýðý, http://www.csrconsulting.nl/ 23 Referanslar Referanslar Uluslararasý Ýlkeler ve Standartlar: • ISO 26000 Sosyal Sorumluluk Rehberi • Çok Uluslu Þirketler için Ekonomik Kalkýnma ve Ýþbirliði Örgütü (OECD) Ýlkeleri • Sürdürülebilirlik Raporlamasý Ýlkeleri Rehberi (GRI) • Birleþmiþ Milletler Küresel Ýlkeler Sözleþmesi (UNGC) • Milletlerarasý Ticaret Odasý (ICC) Tedarik Zinciri Sorumluðu Kýlavuzu Ýlkeler Beyannamesi (2007) ve Milletlerarasý Ticaret Odasý (ICC) Sorumlu Tedarik Rehberi: Tedarik Zincirine Sosyal ve Çevresel Unsurlarýn Entegre Edilmesi(2007) 24
