ADOLESAN HAKLARI - Çocuk ve Medya Hareketi

advertisement
ADOLESAN HAKLARI
1.GENEL HÜKÜMLER
Çocuğun tanımı, yüksek yararı, sosyal güvenlik ve dinlenme, boş zamanları
değerlendirme gibi genelde her grubu ilgilendiren maddeler Genel Hükümler
başlığında ele alınmıştır. Bu başlık altında Çocuk Hakları Sözleşmesinin
1,3,4,7,8,14,26 ve 31 maddeleri ile ÇHS’nin ek Çocuk Satışı, Çocuk Fahişeliği ve
Çocuk Pornografisi ile ilgili ihtiyari protokolün 8. maddesi özellikle (3) bendi ile
ÇHS’nin Ek Çocukların Silahlı Çatışmaya Katılmaları ile ilgili ihtiyari Protokolün 7.
maddesi,ayrıca CEDAW’ın 1, 5 ve 16 maddeleri ve Üreme Hakları ve Cinsel
Haklar Bildirgesinin Eşitlik Hakkı yer almaktadır.
Çocuk Haklarına Dair Sözleşme:
Madde 1
Bu sözleşme uyarınca çocuğa uygulanabilecek olan kanuna göre daha erken
yaşta reşit olma durumu hariç, on sekiz yaşına kadar her insan çocuk sayılır.
Madde 3
1. Kamusal ya da özel sosyal yardım kuruluşları, mahkemeler, idari makamlar
veya yasama organları tarafından yapılan ve çocukları ilgilendiren bütün
faaliyetlerde, çocuğun yararı temel düşüncedir.
2. Taraf Devletler, çocuğun anne-babasının, vasilerinin ya da kendisinden
hukuken sorumlu olan diğer kişilerin hak ve ödevlerini de göz önünde tutarak,
esenliği için gerekli bakım ve bu amaçla tüm uygun yasal ve idari önlemleri
alırlar.
3. Taraf Devletler, çocukların bakımı ve korunmasından sorumlu kurumların,
hizmet ve faaliyetlerin özellikle güvenlik, sağlık, personel sayısı ve uygunluğu ve
yönetimin yeterliliği açısından, yetkili makamlarca konulan ölçülere uymalarını
taahhüt ederler.
Madde 4
Taraf Devletler, bu Sözleşmede tanınan hakların uygulanması amacıyla gereken
her türlü yasal, idari ve diğer önlemleri alırlar. Ekonomik, sosyal ve kültürel
haklara ilişkin olarak, Taraf Devletler eldeki kaynaklarını olabildiğince geniş
tutarak, gerekirse uluslararası işbirliği çerçevesinde bu tür önlemler alırlar.
Madde 7
1. Çocuk doğumdan hemen sonra derhal nüfus kütüğüne kaydedilecek ve
doğumdan itibaren bir isim hakkına, bir vatandaşlık kazanma hakkına ve
mümkün olduğu ölçüde anne-babasını bilme ve onlar tarafından bakılma hakkına
sahip olacaktır.
2. Taraf Devletler, özellikle çocuğun tabiiyetsiz kalması söz konusu olduğunda
kendi ulusal hukuklarına ve ilgili uluslararası belgeler çerçevesinde üstlendikleri
yükümlülüklerine uygun olarak bu hakların işlerlik kazanmasını taahhüt ederler.
Madde 8
1. Taraf Devletler yasanın tanıdığı şekli ile çocuğun kimliğini; tabiiyeti, ismi ve aile
bağları dahil, koruma hakkına saygı göstermeyi ve bu konuda yasa dışı
müdahalelerde bulunmamayı taahhüt ederler.
2. Çocuğun kimliğinin unsurlarının bazılarından veya tümünden yasaya aykırı
olarak yoksun bırakılması halinde, Taraf Devletler çocuğun kimliğine süratle
yeniden kavuşturulması amacıyla gerekli yardım ve korumada bulunurlar
Madde 14
1. Taraf Devletler, çocuğun düşünce, vicdan ve din özgürlükleri hakkına saygı
gösterirler.
2. Taraf Devletler, anne-babanın ve gerekiyorsa yasal vasilerin; çocuğun
yeteneklerinin gelişmesiyle bağdaşır biçimde haklarının kullanılmasında çocuğa
yol gösterme konusundaki hak ve ödevlerine, saygı gösterirler.
3. Bir kimsenin dinini ve inançlarını açıklama özgürlüğü kanunla öngörülmek ve
gerekli olmak kaydıyla yalnızca kamu güvenliği, düzeni, sağlık ya da ahlakı ya da
başkalarının temel hakları ve özgürlüklerini korumak gibi amaçlarla
sınırlandırılabilir.
Madde 26
1. Taraf Devletler, her çocuğun sosyal sigorta dahil, sosyal güvenlikten
yaralanma hakkını tanır ve bu hakkın tam olarak gerçekleşmesini sağlamak için
ulusal hukuklarına uygun, gerekli önlemleri alırlar.
2. Sosyal Güvenlik, çocuğun ve çocuğun bakımından sorumlu olanların
kaynakları ve koşulları göz önüne alınarak ve çocuk tarafından ya da onun adına
yapılan sosyal güvenlikten yararlanma başvurusuna ilişkin başkaca durumlar da
göz önünde tutularak sağlanır.
Madde 31
1. Taraf Devletler, çocuğun dinlenme, boş zaman değerlendirme, oynama ve
yaşına uygun eğlence (etkinliklerinde) bulunma ve kültürel ve sanatsal yaşama
serbestçe katılma hakkını tanırlar.
2. Taraf Devletler, çocuğun kültürel ve sanatsal yaşama tam olarak katılma
hakkına saygı duyarak tanırlar ve özendirirler ve çocuklar için, boş zamanı
değerlendirmeye, dinlenmeye, sanata ve kültüre ilişkin (etkinlikler) konusunda
uygun ve eşit fırsatların sağlanmasını teşvik ederler.
Çocuk Haklarına Sözleşmesi’nin Ek Çocuk Satışı, Çocuk Fahişeliği ve
Çocuk Pornografisi ile ilgili İhtiyari Protokolün:
8.maddesi özellikle (3) bendi adolesanslar için de geçerlidir.
3. Taraf Devletler, işbu Protokol.de tanımlanan suçların mağduru
çocuklara yönelik ceza adaleti sistemi muamelelerinde, çocuğun en yüksek
çıkarlarının öncelikli olarak gözetilmesini garanti edeceklerdir.
ÇHS’nin Ek Çocukların Silahlı Çamaya Katılmaları ile ilgili ihtiyari
Protokolün
7. maddesi adolesanlar için de geçerlidir.
Taraf Devletlerin, işbu Protokol’ün uygulanmasında, Protokol’e aykırı herhangi bir
faaliyetin
önlenmesi ve Protokol’e aykırı eylemlerin mağduru olan kişilerin rehabilitasyonu
ve sosyal
açıdan topluma geri kazandırılmaları da dahil olmak üzere, teknik işbirliği ve mali
yardım
yollarını da içeren şekilde işbirliğinde bulunacakları ifade edilmektedir.
CEDAW’ın ilgili maddeleri:
Madde 1, 5 ve 16 (madde 1 in a,b ve e bendi) adolesanlar için öncelikli
maddelerdir.
Madde 1
İşbu Sözleşmeye göre, “kadınlara karşı ayırım” deyimi kadınların, medeni
durumlarına
bakılmaksızın ve kadın ile erkek eşitliğine dayalı olarak politik, ekonomik, sosyal,
kültürel,
medeni ve diğer sahalardaki insan hakları ve temel özgürlüklerinin tanınmasını,
kullanılmasını ve bunlardan yararlanılmasını engelleyen veya ortadan kaldıran
veya bunu
amaçlayan ve cinsiyete bağlı olarak yapılan herhangi bir ayırım, mahrumiyet
veya kısıtlama
anlamına gelecektir.
Madde 5
Taraf Devletler aşağıdaki bütün uygun önlemleri alacaklardır:
a- Her iki cinsten birinin aşağılığı veya üstünlüğü fikrine veya kadın ile erkeğin
kalıplaşması
rollerine dayalı önyargıların, geleneksel ve diğer bütün uygulamaların ortadan
kaldırılmasını
sağlamak amacıyla kadın ve erkeklerin sosyal ve kültürel davranış kalıplarını
değiştirmek,
b- Anneliğin sosyal bir görev olarak anlaşılmasını ve çocukların yetiştirilmesi ve
gelişiminde
kadın ve erkeğin ortak sorumluluğunun tanınmasını öngören ve her durumda
menfaatlerini her şeyden önce gözeten anlayışa dayanan bir aile eğitimini
sağlamak,
Madde 16
1. Taraf Devletler, kadınlara karşı evlilik ve aile ilişkileri konusunda ayırımı
önlemek için
gerekli bütün önlemleri alacaklar ve özellikle kadın erkek eşitliği ilkesine
dayanarak kadınlara
aşağıdaki hakları sağlayacaklardır:
a- Evlenmede erkeklerle eşit hak,
b- Özgür olarak eş seçme ve serbest ve tam rıza ile evlenme hakkı,
e- Çocuk sayısına ve çocukların ne zaman dünyaya geleceklerine serbestçe ve
sorumlulukla
karar vermede ve bu hakları kullanabilmeleri için bilgi, eğitim ve diğer
vasıtalardan
yararlanmada eşit haklar,
2. Çocuğun erken yaşta nişanlanması veya evlenmesinin hiçbir kanuni etkisi
olmayacak ve
evlenme asgari yaşının belirlenmesi ve evlenmelerin resmi sicile kaydının
mecburi olması için
yasama dahil gerekli tüm önlemler alınacaktır.
Üreme Hakları ve Cinsel Haklar Bildirgesinin ilgili Maddeleri:
Eşitlik Hakkı:
Hiç kimse, cinsel ve üreme yaşamında, sağlık bakımı ve hizmetlerinden
yararlanmada
ayırımcılığına tabi tutulamaz.
• Tüm adolesanlar (bireyler), üreme sağlığı, cinsel sağlık ve haklarına ilişkin bilgi,
danışmanlık hizmetlerini kapsayan sağlık ve refahlarını güvence altına alacak
bilgi ve
eğitime eşit ulaşma hakkına sahiptirler.
• Tüm adolesanlar (kadınlar) ve özellikle kız çocukları, yaşamları süresince
uygun
beslenme ve bakım hakkına sahiptirler.
• Hiç bir adolesan (kadın), başka birisinin olurunun gerektiği öne sürülerek,
üreme sağlığını
ve cinsel sağlık ile ilgili eğitim, bilgi ve hizmetlerden mahrum bırakılamaz.
• Hiç bir adolesan (kadın) ayrımcılık etkisi yapan herhangi bir cinsel sağlık ve
üreme
sağlığı programına tabi tutulamaz.
• Tüm adolesanlar (bireyler), şiddetten korunma hakkına sahiptirler.
• Hiç bir adolesan (kadın), sosyal yaşamda gebelik ve analık nedeniyle
ayırımcılıkla
uğratılamaz.
• Hiç bir adolesan (birey), cinsel ve üreme yaşamında, sağlık bakımı ve
hizmetlerinden
yararlanmada ayırımcılığına tabi tutulamaz.
2. ÖZEL DURUMLAR
Özel Durumlar bölümünde evlat edinme, mülteci çocuklar, özürlü çocuklar ve
özel yaşantı
gibi daha spesifik konular ele alınmıştır. Bu başlık altında; Çocuk Haklarına dair
Sözleşmenin
2, 9, 10, 11, 16, 21, 22, 25, 30, 32, 37 ve 39. maddeleri ile CEDAW’ın 14
(2.bendi) ve 16
Maddeleri ayrıca Üreme Hakları ve Cinsel Haklar Bildirgesinin özgürlük hakkı ve
mahremiyet hakkı maddeleri yer almaktadır. Çalışan çocuklarla ilgili ILO 138 ve
182 sayılı
sözleşme de bu maddede incelenmiştir.
Çocuk Haklarına dair Sözleşme:
Madde 2
1. Taraf Devletler, bu Sözleşmede yazılı olan hakları kendi yetkileri altında
bulunan her çocuğa, kendilerinin, anne babalarının veya yasal vasilerinin sahip
oldukları ırk, renk, cinsiyet, dil, siyasal ya da başka düşünceler, ulusal, etnik ve
sosyal köken, mülkiyet, sakatlık, doğuş ve diğer statüler nedeniyle hiçbir ayrım
gözetmeksizin tanır ve taahhüt ederler.
2. Taraf Devletler, çocuğun anne-babasının, yasal vasilerinin veya ailesinin öteki
üyelerinin durumları, faaliyetleri, açıklanan düşünceleri veya inançları nedeniyle
her türlü ayırıma veya cezaya tabi tutulmasına karşı etkili biçimde korunması için
gerekli tüm uygun önlemi alırlar
Madde 9
1. Yetkili makamlar uygulanabilir yasa ve usullere göre ve temyiz yolu açık
olarak, ayrılığın çocuğun yüksek yararına olduğu yolunda karar vermedikçe,
Taraf Devletler, çocuğun; anne-babasından, onların rızası dışında ayrılmamasını
güvence altına alırlar . Ancak, anne-babası tarafından çocuğun kötü muameleye
maruz bırakılması ya da ihmal edilmesi durumlarında ya da anne ve babanın
birbirinden ayrı yaşaması nedeniyle çocuğun ikametgahının belirlenmesi
amacıyla karara varılması gerektiğinde, bu tür bir ayrılık kararı verilebilir.
2. Bu maddenin birinci fıkrası uyarınca girişilen her işlemde, ilgili bütün taraflara
işleme katılma ve görüşlerini bildirme olanağı tanınır.
3. Taraf Devletler,anne-babasından veya bunlardan birinden ayrılmasına karar
verilen çocuğun,kendi yüksek yararına aykırı olmadıkça, anne-babasının ikisiyle
de düzenli bir biçimde kişisel ilişki kurma ve doğrudan görüşme hakkına saygı
gösterirler.
4. Böyle bir ayrılık, bir Taraf Devlet tarafından girişilen ve çocuğun kendisinin ana
veya babasının veya her ikisinin birden tutuklanmasını, hapsini, sürgün, sınırdışı
edilmesini veya ölümünü (ki buna devletin gözetimi altında iken nedeni ne olursa
olsun meydana gelen ölüm dahildir) tevlit eden herhangi benzer bir işlem sonucu
olmuşsa, bu Taraf Devlet, istek üzerine ve çocuğun esenliğine zarar vermemek
koşulu ile; ana-babaya, çocuğa veya uygun olursa, ailenin bir başka üyesine,
sözkonusu aile bireyinin ya da bireylerinin bulunduğu yer hakkında gereken
bilgiyi ÇOCUK HAKLARINA DAIR SÖZLEŞME verecektir. Taraf Devletler, böyle
bir istemin başlı başına sunulmasının ilgili kişi veya kişiler bakımından aleyhe hiç
bir sonuç yaratmamasını ayrıca taahhüt ederler.
Madde 10
1. 9 uncu Maddenin 1 inci fıkrası uyarınca Taraf Devletlere düşen sorumluluğa
uygun olarak, çocuk veya anne-babası tarafından, ailenin birleşmesi amaçlarıyla
yapılan bir Taraf Devlet girme ya da onu terk etme konusundaki her başvuru,
Taraf Devletlerce olumlu, insani ve ivedi bir tutumla ele alınacak. Taraf Devletler,
bu tür bir başvuru yapılmasının, başvuru sahipleri veya aile üyeleri aleyhine
sonuçlar yaratmamasını taahhüt ederler.
2. Anne-babası, ayrı Devletlerde oturan bir çocuk olağanüstü durumlar hariç,
hem anne hem de babası ile düzenli biçimde kişisel ilişkiler kurma ve doğrudan
görüşme hakkına sahiptir. Bu nedenle ve 9 uncu maddenin 1. Fıkrasına göre
Taraf Devletler çocuğun ve anne- babasının Taraf Devletlerin ülkeleri dahil
herhangi bir ülkeyi terk etme ve kendi ülkelerine dönme hakkına saygı gösterirler.
Herhangi bir ülkeyi terk etme hakkı, yalnızca yasada ön görüldüğü gibi ve ulusal
güvenliğin, kamu düzenin, kamu sağlığı veya ahlak veya başkalarının hak ve
özgürlüklerini korumak amacı ile ve işbu sözleşme ile tanınan öteki haklarla
bağdaştığı ölçüce kısıtlamalara konu olabilir.
Madde 11
1. Taraf Devletler, çocukların yasadışı yollarla ülke dışına çıkarılıp geri
döndürülmemesi halleriyle mücadele için önlemler alırlar.
2. Bu amaçla Taraf Devletler iki ya da çok taraflı anlaşmalar yapılmasını ya da
mevcut anlaşmalara katılmayı teşvik ederler.
Madde 16
1. Hiçbir çocuğun özel yaşantısına, aile, konut ve iletişimine keyfi ya da haksız bir
biçimde müdahale yapılamayacağı gibi, onur ve itibarına da haksız olarak
saldıramaz.
2. Çocuğun bu tür müdahale ve saldırılara karşı yasa tarafından korunmaya
hakkı vardır.
Madde 21
Evlat edinme sistemini kabul eden ve/veya buna izin veren Taraf Devletler,
çocuğun en yüksek yararlarının temel düşünce olduğunu kabul edecek ve
aşağıdaki ilkeleri gerçekleştirecektir:
a) Bir çocuğun evlat edinilmesine ancak yetkili makamlar karar verir. Bu makam
uygulanabilir yasa ve usullere göre ve güvenilir tüm bilgilerin ışığında; çocuğun,
anne-babası, yakınları ve yasal vasisine göre durumunu göz önüne alarak ve
gereken durumlarda tüm ilgililerle yapılacak görüşme sonucu onların da evlat
edinme konusundaki onaylarını alma zorunluluğuna uyarak,kararını verir.
b) Çocuğun kendi ülkesinde elverişli biçimde bakılması mümkün olmadığı veya
evlat edinecek veya yanına yerleştirilecek aile bulunmadığı takdirde, ülkeler arası
evlat edinmenin çocuk bakımından uygun bir çözüm olduğunu kabul ederler.
c) Başka bir ülkede evlat edinilmesi düşünülen çocuğun, kendi ülkesinde mevcut
evlat edinme durumuyla eşdeğer olan güvence ve ölçülerden yararlanmasını
sağlarlar.
d) Ülkeler arası evlat edinmede, yerleştirmenin ilgililer bakımından yasadışı para
kazanma konusu olmaması için gereken bütün önlemleri alırlar.
e) Bu maddedeki amaçları, uygun olduğu ölçüde, ikili ya da çok taraflı düzenleme
veya anlaşmalarla teşvik ederler ve bu çerçevede, çocuğun başka bir ülkede
yerleştirilmesinin yetkili makam veya organlar tarafından yürütülmesini
güvenceye almak için çaba gösterirler.
Madde 22
1. Taraf Devletler, ister tek başına olsun isterse anne-babası veya herhangi bir
başka kimse ile birlikte bulunsun, mülteci statüsü kazanmaya çalışan ya da
uluslararası iç hukuk kural ve usulleri uyarınca mülteci sayılan bir çocuğun, bu
Sözleşmede ve insan haklarına veya insani konulara ilişkin ve söz konusu
Devletlerin taraf oldukları diğer Uluslararası sözleşmelerde tanınan ve bu duruma
uygulanabilir nitelikte bulunan hakları kullanması amacıyla koruma ve insani
yardımdan yararlanması için gerekli bütün önlemleri alırlar.
2.Bu nedenle, Taraf Devletler, uygun gördükleri ölçüde, Birleşmiş Milletler
Teşkilatı ve onunla işbirliği yapan hükümetler arası ve hükümet dışı yetkili başka
kuruluşlarla bu durumda olan bir çocuğu korumak, ona yardım etmek, herhangi
bir mülteci çocuğun ailesiyle yeniden bir araya gelebilmesi için anne-babası veya
ailesinin başka üyeleri hakkında bilgi toplamak amacıyla işbirliğinde bulunurlar.
Herhangi bir nedenle kendi aile çevresinden sürekli ya da geçici olarak ayrı
düşmüş bir çocuğa bu sözleşmeye göre tanınan koruma, aynı esaslar içinde,
anne-babası ya da ailesini başkaca üyelerinden hiç birisi bulunamayan çocuğa
da tanınacaktır.
Madde 25
Taraf Devletler, yetkili makamlarca korunma ve bakım altına alma, bedensel ya
da ruhsal tedavi amaçlarıyla hakkında bir yerleştirme tedbiri uygulanan çocuğun
gördüğü tedaviyi ve yerleştirilmesine bağlı diğer tüm şartları belli aralıklarla
gözden geçirme hakkına sahip olduğunu kabul ederler.
Madde 30
Soya, dine ya da dile dayalı azınlıkların ya da yerli halkların var olduğu
Devletlerde, böyle bir azınlığa mensup olan ya da yerli halktan olan çocuk, ait
olduğu azınlık topluluğunun diğer üyeleri ile birlikte kendi kültüründen
yararlanma, kendi dinine inanma ve uygulama ve kendi dilini kullanma hakkından
yoksun bırakılamaz.
Madde 32
1. Taraf Devletler, çocuğun, ekonomik sömürüye ve her türlü tehlikeli işte ya da
eğitimine zarar verecek ya da sağlığı veya bedensel, zihinsel, ruhsal, ahlaksal ya
da toplumsal gelişmesi için zararlı olabilecek nitelikte çalıştırılmasına karşı
korunma hakkını kabul ederler.
2. Taraf Devletler bu maddenin uygulamaya konulmasını sağlamak için yasal,
idari, toplumsal ve eğitsel her önlemi alırlar. Bu amaçlar ve öteki uluslararası
belgelerin ilgili hükümleri göz önünde tutularak, Taraf Devletler özellikle şu
önlemleri alırlar:
a) İşe kabul için bir ya da birden çok asgari yaş sınırı tespit ederler;
b) Çalışmanın saat olarak süresi ve koşullarına ilişkin uygun düzenlemeleri
yaparlar;
c) Bu maddenin etkili biçimde uygulanmasını sağlamak için ceza veya başka
uygun yaptırımlar öngörürler.
Madde 37
Taraf Devletler, aşağıdaki hususları sağlarlar:
a) Hiç bir çocuk, işkence veya diğer zalimce, insanlık dışı veya aşağılayıcı
muamele ve cezaya tabi tutulmayacaktır. On sekiz yaşından küçük olanlara,
işledikleri suçlar nedeniyle idam cezası verilemeyeceği gibi salıverilme koşulu
bulunmayan ömür boyu hapis cezası da verilmeyecektir.
b) Hiç bir çocuk yasa dışı ya da keyfi biçimde özgürlüğünden yoksun
bırakılmayacaktır. Bir çocuğun tutuklanması, alıkonulması veya hapsi yasa
gereği olacak ve ancak en son baş vurulacak bir önlem olarak düşünülüp, uygun
olabilecek en kısa süre ile sınırlı tutulacaktır.
c) Özgürlünden yoksun bırakılan her çocuğa insancıl biçimde ve insan kişiliğinin
özünde bulunan saygınlık ve kendi yaşındaki kişilerin gereksinimleri göz önünde
tutularak davranılacaktır. Özgürlüğünden yoksun olan her çocuk, kendi yüksek
yararı aksini gerektirmedikçe, özellikle yetişkinlerden ayrı tutulacak ve olağanüstü
durumlar dışında ailesi ile yazışma ve görüşme yoluyla ilişki kurma hakkına sahip
olacaktır.
Madde 39
Taraf Devletler, her türlü ihmal, sömürü ya da suistimal, işkence ya da her türlü
zalimce, insanlık dışı veya aşağılayıcı muamele ya da ceza uygulaması ya da
silahlı çatışma mağduru olan bir çocuğun, bedensel ve ruhsal bakımdan
sağlığına yeniden kavuşması ve yeniden toplumla bütünleşebilmesini temin için
uygun olan tüm önlemleri alırlar. Bu tür sağlığa kavuşturma ve toplumla
bütünleştirme, çocuğun sağlığını, özgüvenini ve saygınlığını geliştirici bir ortamda
gerçekleştirilir.
CEDAW’ın ilgili maddeleri:
Madde. 2, 4, 9, 13, 14, 15 ve 16 adolesanlar için de geçerlidir.Ancak 14(2) ve 16.
(1.bendin
a,b ve e maddeleri) madde Adolesanlar için öncelikli maddedir.
Madde 14
1. Taraf Devletler, kırsal kesim kadınlarının, karşılaştıkları özel sorunları ve
ekonominin parasal olmayan sektöründeki çalışmalan dahil ailelerinin ekonomik
bakımdan ayakta kalması için oynadıklan belirgin rolü göz önünde tutacak ve
işbu Sözleşme hükümlerinin kırsal kesimdeki kadınlara uygulanmasını sağlamak
için gerekli bütün önlemleri alacaklardır.
2. Taraf Devletler, kadın ve erkeklerin eşitliği prensibine dayanarak. kırsal
kalkınmaya katılmalannı ve bundan yararlanmalannı sağlamak için kırsal
kesimdeki kadınlara karşı ayrımı ortadan kaldıran tüm uygun önlemleri alacaklar
ve özellikle kırsal kesim kadınlarına aşağıdaki hakları sağlayacaklardır:
a. Her seviyedeki kalkınma planlannın görüşme ve uygulanmasına katılmak;
b. Aile planlaması konusunda bilgi, danışma ve hizmetler de dahil olmak üzere
yeterli sağlık hizmetlerinden faydalanmak;
c. Sosyal güvenlik programlanndan doğrudan yararlanmak;
d. Teknik yeteneklerini geliştirmek amacıyla tüm toplumsal ve yaygın hizmetler
ile birlikte fonksiyonel okur-yazarlık dahil, resmi ve gayri resmi eğitim ile öğretimin
her türünden yararlanmak;
e. Ekonomik fırsatlardan kendi işinde çalışma veya tam istihdam voluyla eşit
olarak yarararlanmak amacıyla kendi kendine yardım grupları ve kooperatifier
oluşturmak;
f. Bütün toplumsal faaliyetlere katılmak;
g.
Toprak ve tarım reformunda ve bunun yanısıra yeniden iskan projelerinde eşit
muamele ve tarımsal kredi ve borçlanma, pazarlama kolaylıklan ile uygun
teknolojiden yararlanmak;
h. Özellihle konut, sağlık, elektrik ve su temini, ulaştırma ve haberleşme
konularında yeterli yaşam standartlarından yararlanma haklarını sağlamak
Madde 16
Taraf Devletler kadınlara karşı evlilik ve aile ilişkileri konusunda ayrımı önlemek
için gerekli bütün önlemleri alacaklar ve özellikle kadın-erkek eşitliği ilkesine
dayanarak kadınlara aşağıdaki hakları sağlayacaklardır:
a. Evlenmede erkekerle eşit hak;
b. Özgür olarak eş seçme ve serbest ve tam rıza ile evlenme hakkı;
c. Evlilik süresince ve evliliğin son bulmasında ayrı hak ve sorumluluklar;
d. Medeni durumlarına bakılmaksızın, çocuklarla ilgili konularda ana ve babanın
eşit hak ve sorumlulukları tanınacak, ancak her durumda çocukların çıkarları en
ön planda gözetilecektir;
e. Çocuk sayısına ve çocuklann ne zaman dünyaya geleceklerine serbestçe ve
sorumlulukla karar vermede ve bu hakları kullanabilmeleri için bilgi, eğitim ve
diğer vasıtalardan yararlanmada eşit haklar;
f. Her durumda çocukların çıkan en üst düzeyde tutularak ulusal yasalarda
mevcut veli, vasi, kayyum olma ve evlat edinme veya benzeri müesseselerde eşit
hak ve sorumluluklar;
g. Aile adı, meslek ve iş seçimi dahil her iki eş (kadın-erkek) için, eşit kişisel
haklar;
h. Ücret karşılığı olmaksızın veya bir bedel mukabilinde malın mülkiyeti,
kazanımı, işletmesi, idaresi, yararlanılması ve elden çıkarılmasında her iki eşe de
eşit haklar.
2. Çocuğun erken yaşta nişanlanması veya evlenmesi hiçbir şekilde yasal
sayılmayacak ve evlenme asgari yaşının belirlenmesi ve evlenmelerin resmi
sicile kaydının mecburi olması için, yasama dahil gerekli tüm önlemler
alınacaktır.
1.Üreme Hakları Ve Cinsel Haklar Bildirgesinin ilgili maddeleri:
Özgürlük Hakkı
Tüm adolesanlar; (kadınlar)
Başkalarının haklarına saygı göstermek koşuluyla, cinsellik ve üreme yaşamlarını
sürdürme
ve kontrol etme hakkına sahiptirler.
• Özgür ve bilinçli rızaları dışındaki tüm müdahalelerden korunma hakkına
sahiptirler.
• Cinsel tacizden korunma hakkına sahiptirler.
• Cinsel organlarının sakatlanmasına yönelik her türlü müdahaleden korunma
hakkına
sahiptirler.
Mahremiyet Hakkı
• Mahremiyet ve kişisel bilgilerin gizli kalması saklanmalıdır.
• Tüm adolesanlar (kadınlar), gebeliğin güvenli sonlanması (düşük) da dahil
olmak üzere
üremeyle ilgili seçim yapma hakkına sahiptirler.
• Tüm adolesanlar(kadınlar); başkalarının hakkına saygılı olmak şartıyla,
özgürlüğüne karşı
çıkılmak ya da sosyal müdahaleye maruz kalmak korkusu olmaksızın, güvenli ve
doyurucu cinsel yaşam için, cinsel tercihini ifade etme hakkına sahiptirler.
2. YAŞAMA HAKKI
Yaşama ve sağlık hakkı başlığında; en yüksek düzeyde sağlık izmetlerine
ulaşma ile ilgili konular gruplandırılmıştır. Bu grupta; Çocuk Haklarına dair
Sözleşmenin 6, 23, 24, 27 ve
33, maddeleri ile CEDAW’ın 12. ve 14.2.b maddesi ayrıca Üreme Sağlığı ve
Cinsel Haklar Bildirgesinin yaşama hakkı, Çocuk Sahibi olup Olmamaya Karar
verme ve Sağlık Bakımı Alma ve Sağlığın korunması hakkı yer almaktadır.ILO
182 nolu sözleşme kötü şartlardaki çocuk işçiliğinin yasaklanması ve ortadan
kaldırılması sağlığı direk etkilemektedir.
Çocuk Haklarına dair Sözleşme
Madde 6
1. Taraf Devletler, her çocuğun temel yaşama hakkına sahip olduğunu kabul
ederler.
2. Taraf Devletler, çocuğun hayatta kalması ve gelişmesi için mümkün olan
azami çabayı gösterirler.
Madde 23
1. Taraf Devletler zihinsel ya da bedensel özürlü çocukların saygınlıklarını
güvence altına alan, özgüvenlerini geliştiren ve toplumsal yaşamı etkin biçimde
katılmalarını kolaylaştıran şartlar altında eksiksiz bir yaşama sahip olmalarını
kabul ederler.
2. Taraf Devletler, özürlü çocukların özel bakımdan yararlanma hakkını tanırlar
ve eldeki kaynakları yeterliliği ölçüsünde ve yapılan başvuru üzerine, yardımdan
yararlanabilecek durumda olan çocuğa ve onun bakımından sorumlu olanlara,
çocuğun durumu ve anne-babasının veya çocuğa bakanların içinde bulundukları
koşullara uygun düşecek yardımın yapılmasını teşvik ve taahhüt ederler.
3. Özürlü çocuğun özel bakıma gereksinimi olduğu bilincinden hareketle bu
maddenin 2 inci fıkrası uyarınca yapılması öngörülen yardım, çocuğun anne-
babasını ya da çocuğa bakanların parasal ( mali) durumları göz önüne alınarak,
olanaklara ölçüsünde ücretsiz sağlanır. Bu yardım; özürlü çocuğun eğitimi,
meslek eğitimi, tıbbi bakım hizmetleri, rehabilitasyon hizmetleri, bir işte
çalışabilecek duruma getirme hazırlık programları ve dinlenme/eğlenme
olanaklarından etkin olarak yararlanmasını sağlamak üzere düzenlenir ve
çocuğun en eksiksiz biçimde toplumla bütünleşmesi yanında, kültürel ve ruhsal
yönü dahil bireysel gelişmesini gerçekleştirme amacını güder.
4. Taraf Devletler, uluslararası işbirliği ruhu içinde, özürlü çocukların koruyucu
sıhhi bakımı, tıbbi, psikolojik ve işlevsel tedavileri alanlarına ilişkin gerekli
bilgilerin alışverişi yanında, rehabilitasyon, eğitim ve mesleki eğitim hizmetlerine
ilişkin yöntemlerin bilgilerini de içerecek şekilde ve Taraf Devletlerin bu
alanlardaki güçlerini, anlayışlarını geliştirmek ve deneyimlerini zenginleştirmek
amacıyla bilgi dağıtımını ve bu bilgiden yararlanmayı teşvik ederler. Bu
bakımdan, gelişmekte olan ülkelerin gereksinimleri, özellikle göz önüne alınır.
Madde 24
1. Taraf Devletler, çocuğun olabilecek en iyi sağlık düzeyine kavuşma, tıbbi
bakım ve rehabilitasyon hizmetlerini veren kuruluşlardan yararlanma hakkını
tanırlar. Taraf Devletler, hiçbir çocuğun bu tür tıbbi bakım hizmetlerinden
yararlanma hakkında yoksun bırakılmamasını güvence altına almak için çaba
gösterirler.
2. Taraf Devletler, bu hakkın tam olarak uygulanmasını takip ederler ve özellikle:
a) Bebek ve çocuk ölüm oranlarının düşürülmesi;
b) Bütün çocuklara gerekli tıbbi yardımının ve tıbbi bakımın; temel sağlık
hizmetlerinin geliştirilmesine önem verilerek sağlanması;
c) Temel sağlık hizmetleri çerçevesinde ve başka olanakların yanı sıra, kolayca
bulunabilen tekniklerin kullanılması ve besleyici yiyecekler ve temiz içme suyu
sağlanması yoluyla ve çevre kirlenmesinin tehlike ve zararlarını göz önüne
alarak, hastalık ve yetersiz beslenmeye karşı mücadele edilmesi;
d) Anneye doğum öncesi ve sonrası uygun bakımın sağlanması;
e) Bütün toplum kesimlerinin özellikle anne- babalar ve çocukların, çocuk sağlığı
ve beslenmesi, anne sütü ile beslenmesinin yararları, toplum ve çevre sağlığı ve
kazaların önlenmesi konusunda temel bilgileri elde etmeleri ve bu bilgileri
kullanmalarına yardımcı olunması;
f) Koruyucu sağlık bakımlarının, anne- babaya rehberliğini aile planlaması eğitimi
ve hizmetlerinin geliştirilmesi; amaçlarıyla uygun önlemleri alırlar.
3. Taraf Devletler, çocukların sağlığı için zararlı geleneksel uygulamalarının
kaldırılması amacıyla uygun ve etkili her türlü önlemi alırlar.
4. Taraf Devletler, bu maddede tanınan hakkın tam olarak gerçekleştirilmesini
tedricen sağlamak amacıyla uluslararası işbirliğinin geliştirilmesi ve teşviki
konusunda karşılıklı olarak söz verirler. Bu konuda gelişmekte olan ülkelerin
gereksinimleri özellikle göz önünde tutulur.
Madde 27
1. Taraf Devletler,her çocuğun bedensel, zihinsel, ruhsal, ahlaksal ve toplumsal
gelişmesini sağlayacak yeterli bir hayat seviyesine hakkı olduğunu kabul ederler.
2. Çocuğun gelişmesi için gerekli hayat şartlarının sağlanması sorumluluğu;
sahip oldukları imkanlar ve mali güçleri çerçevesinde öncelikle çocuğun anne
babasına veya çocuğun bakımını üstlenen diğer kişiler düşer.
3. Taraf Devletler, ulusal durumlarına göre ve olanaklarına göre ve olanakları
ölçüsünde, anne babaya ve çocuğun bakımını üstlenen diğer kişiler e, çocuğun
bu hakkının uygulanmasında yardımcı olmak amacıyla gerekli önlemleri alır ve
gereksinim olduğu takdirde özellikle beslenme, giyim ve barınma konularında
maddi yardım ve destek programları uygularlar.
4. Taraf Devletler, Taraf Devlet ülkesinde veya başka ülkede bulunsun; anne
babası veya çocuğa karşı mali sorumluluğu bulunan diğer kişiler tarafından,
çocuğun bakım giderlerinin karşılanmasını sağlamak amacıyla her türlü uygun
önlemi alırlar. Özellikle çocuğa karşı mali sorumluluğu olan kişinin, çocuğun
ülkesinden başka bir ülkeden başka bir ülkede yaşaması halinde,Taraf Devletler
bu konuya ilişkin uluslararası anlaşmalara katılmayı veya bu tür anlaşmalar
aktinin yanı sıra başkaca uygun düzenlemelerin yapılmasını teşvik ederler.
Madde 33
Taraf Devletler, çocukların uluslararası antlaşmalarda tanımladığı biçimde
uyuşturucu ve psikotrop maddelerin yasadışı kullanımına karşı korunması ve
çocukların bu tür maddelerin yasadışı üretimi ve kaçakçılığı alanında
kullanılmasını önlemek amacıyla yasal sosyal ve eğitsel niteliktekiler de dahil
olmak üzere her türlü uygun önlemleri alırlar.
CEDAW’ın ilgili maddeleri:
Madde 12
1.Taraf Devletler, aile planlaması dahil sağlık bakım hizmetlerinden kadın ve
erkeğin eşit olarak yararlanması için, sağlık alanında kadınlara karşı ayrımı
ortadan kaldırarak bütün önlemleri alacaklardır.
2.Bu maddenin 1. paragrafında öngörülen hükümler saklı kalmak kaydıyla Taraf
Devletler kadına hamilelik, lohusalık ve doğum sonrası dönemde gerekli
hizmetleri sağlayacaklar, hamilelik ve emzirme sırasında yeterli beslenme ile
birlikte, gerektiğinde ücretsiz hizmet vereceklerdir.
Madde 14
1. Taraf Devletler, kırsal kesim kadınlarının, karşılaştıkları özel sorunları ve
ekonominin parasal olmayan sektöründeki çalışmalan dahil ailelerinin ekonomik
bakımdan ayakta kalması için oynadıklan belirgin rolü göz önünde tutacak ve
işbu Sözleşme hükümlerinin kırsal kesimdeki kadınlara uygulanmasını sağlamak
için gerekli bütün önlemleri alacaklardır.
2. Taraf Devletler, kadın ve erkeklerin eşitliği prensibine dayanarak. kırsal
kalkınmaya katılmalannı ve bundan yararlanmalannı sağlamak için kırsal
kesimdeki kadınlara karşı ayrımı ortadan kaldıran tüm uygun önlemleri alacaklar
ve özellikle kırsal kesim kadınlarına aşağıdaki hakları sağlayacaklardır:
a. Her seviyedeki kalkınma planlannın görüşme ve uygulanmasına katılmak;
b. Aile planlaması konusunda bilgi, danışma ve hizmetler de dahil olmak üzere
yeterli sağlık hizmetlerinden faydalanmak;
c. Sosyal güvenlik programlanndan doğrudan yararlanmak;
d. Teknik yeteneklerini geliştirmek amacıyla tüm toplumsal ve yaygın hizmetler
ile birlikte fonksiyonel okur-yazarlık dahil, resmi ve gayri resmi eğitim ile öğretimin
her türünden yararlanmak;
e. Ekonomik fırsatlardan kendi işinde çalışma veya tam istihdam voluyla eşit
olarak yarararlanmak amacıyla kendi kendine yardım grupları ve kooperatifier
oluşturmak;
f. Bütün toplumsal faaliyetlere katılmak;
g. Toprak ve tarım reformunda ve bunun yanısıra yeniden iskan projelerinde eşit
muamele ve tarımsal kredi ve borçlanma, pazarlama kolaylıklan ile uygun
teknolojiden yararlanmak;
h. Özellihle konut, sağlık, elektrik ve su temini, ulaştırma ve haberleşme
konularında yeterli yaşam standartlarından yararlanma haklarını sağlamak.
Üreme Sağlığı ve Cinsel Hakların ilgili maddeleri:
Yaşama Hakkı
• Hiç bir kadının yaşamı gebelik nedeniyle tehlikeye atılmamalıdır.
• Hiç bir çocuğun yaşamı cinsiyeti yüzünden tehlikeye atılmamalıdır.
• Hiç kimsenin yaşamı sağlık hizmetlerine, cinsel sağlık ya da üreme sağlığı
hizmetlerine ya
da bilgi ve danışmanlığa ulaşamama nedeniyle tehlike altında kalmamalıdır.
Çocuk Sahibi Olup Olmamaya Karar Verme
• Tüm adolesanların (kadınların), üreme sağlığının korunması, güvenli anneliğin
sağlanması
ve gebeliğin güvenli sonlandırılması (düşük) için gereken ve tüm kullanıcılar için
ulaşılabilir, kabul edilebilir, kullanışlı ve ödeyebilecekleri bilgi, eğitim ve
hizmetlere
ulaşma hakkı vardır.
• Tüm adolesanlar (bireyler), güvenli, etkili ve kabul edilebilir doğurganlığı
düzenleme
yöntemlerinden olabildiğince çoğuna ulaşma hakkına sahiptir.
• Tüm adolesanlar (bireyler), istenmeyen gebeliklerden korunma yöntemleri
içinden
kendileri için güvenli ve kabul edilebilir olanı özgürce seçmek ve kullanmak
hakkına
sahiptir.
Sağlık Bakımı Alma ve Sağlığın Korunması Hakkı
• Tüm adolesanlar (bireyler), geniş kapsamlı bir sağlık hizmeti alma hakkına
sahiptir.
• Tüm adolesanlar (bireyler), ilk basamak sağlık bakımının bir parçası olarak
cinsel ve
üreme sağlığına ilişkin bakım hakkına sahiptir.
• Tüm adolesanların (bireyler), elde edilebilecek en yüksek standartta fiziksel ve
ruhsal
sağlığına sahip olma hakkı vardır.
• Tüm adolesanlar (bireyler), cinsel sağlık ve üreme sağlığı da dahil, bütün
bakım
hizmetlerinde ulaşabilecek en yüksek nitelikte hizmet alma hakkına sahiptir.
• Tüm adolesanlar (bireyler), özellikle kadınlar ve kız çocukları, sağlığa zarar
veren
geleneksel uygulamalardan korunma hakkına sahiptir.
• Tüm adolesanlar (bireyler), yansız olarak sunulan bilgilere dayanarak kendi
kararlarını
vermelerini sağlayacak kısırlık ve gebelik danışmanlığı alma hakkına sahiptir.
• Tüm adolesanlar (kadınlar) gebelik, doğum ve doğum sonrası bakım ve gebelik
ile
• Tüm adolesanlar (kadınlar) çalışma koşullarında sağlığın korunması ve
güvenliğin
sağlanması hakkına sahiptir.
• Tüm çalışan adolesanlar (kadınlar), ücretli ya da yeterli sosyal güvenlik hakları
sağlanması
doğum izni hakkına sahiptir.
• Tüm adolesanlar (kadınlar) HIV/AIDS ve diğer cinsel yolla bulaşan hastalıklarda
hasta
bakım alma hakkına sahiptir
• Sağlık personeli, HIV/AIDS ve diğer cinsel yolla bulaşan hastalıklarda tedaviyi
reddetme
hakkına sahip değildir.
• Göçe zorlanan adolesanların (kadınlar) üreme sağlığı hizmetlerine ulaşımının
sağlanması
gereklidir.
3. GELİŞİM HAKKI: (Gelişim ve gerekli bilgilere ulaşma hakkı)
Gelişim Hakkı başlığı; çocuğu özgür bir toplumda etkin bir yetişkin olarak
hazırlamak eğitim ve bilgilere erişim esas alınarak oluşturulmuştur. Bu bölümde
Çocuk Haklarına dair Sözleşmenin 5,17,27,28 ve 29 maddeleri ile ÇHŞ’nin Ek
Çocuk Satışı, Çocuk Fahişeliği ve Çocuk Pornografisi ile ilgili İhtiyari Protokolün
9. maddesi 2. bendi, ayrıca CEDAW’ın 3,5,10. maddeleri ve Üreme ve Cinsel
Haklar Bildirgesinin bilgilenme ve eğitim hakkı ile bilimsel gelişmelerden
yararlanma hakkına yer verilmiştir. ILO’nun 182 sayılı sözleşmesi özellikle madde
7 de eğitimin önemi vurgulanmaktadır.
Çocuk Haklarına dair Sözleşme:
Madde 5
Taraf Devletler, bu Sözleşmenin çocuğa tanıdığı haklar doğrultusunda çocuğun
yeteneklerinin geliştirilmesi ile uyumlu olarak, çocuğa yol gösterme ve onu
yönlendirme konusunda anne-babanın, yerel gelenekler ön görüyorsa uzak aile
veya topluluk üyelerinin, yasal vasilerinin veya çocuktan hukuken sorumlu
kişilerin sorumluluklarına, haklarına ve ödevlerine saygı gösterirler.
Madde 17
Taraf Devletler, kitle iletişim araçlarının önemini kabul ederek çocuğun; özellikle
toplumsal,ruhsal ve ahlaki esenliği ile bedensel ve zihinsel sağlığını geliştirmeye
yönelik çeşitli ulusal ve uluslararası kaynaklardan bilgi ve belge edinmesini
sağlarlar. Bu amaçla Taraf Devletler:
a) Kitle iletişim araçlarını çocuk bakımından toplumsal ve kültürel yararı olan ve
29.cu maddenin ruhuna uygun bilgi ve belgeyi yaymak için teşvik ederler;
b)Çeşitli kültürel, ulusal ve uluslararası kaynaklardan gelen bu türde bilgi ve
belgelerin üretimi, değişimi ve yayımı amacıyla uluslararası işbirliğini teşvik
ederler.
c) Çocuk kitaplarının üretimini ve yayılmasını teşvik ederler;
d) Kitle iletişim araçlarının azınlık grubu veya bir yerli ahaliye mensup çocukların
dil gereksinimlerine özel önem göstermeleri konusunda teşvik ederler;
e) 13 ve 18 ci maddelerde yer alan kurallar göz önünde tutularak, çocuğun
esenliğine zarar
verebilecek bilgi ve belgelere karşı korunması için uygun yönlendirici ilkeler
geliştirilmesini teşvik ederler;
Madde 27
1. Taraf Devletler,her çocuğun bedensel, zihinsel, ruhsal, ahlaksal ve toplumsal
gelişmesini sağlayacak yeterli bir hayat seviyesine hakkı olduğunu kabul ederler.
2. Çocuğun gelişmesi için gerekli hayat şartlarının sağlanması sorumluluğu;
sahip oldukları imkanlar ve mali güçleri çerçevesinde öncelikle çocuğun anne
babasına veya çocuğun bakımını üstlenen diğer kişiler düşer.
3. Taraf Devletler, ulusal durumlarına göre ve olanaklarına göre ve olanakları
ölçüsünde, anne babaya ve çocuğun bakımını üstlenen diğer kişiler e, çocuğun
bu hakkının uygulanmasında yardımcı olmak amacıyla gerekli önlemleri alır ve
gereksinim olduğu takdirde özellikle beslenme, giyim ve barınma konularında
maddi yardım ve destek programları uygularlar.
4. Taraf Devletler, Taraf Devlet ülkesinde veya başka ülkede bulunsun; anne
babası veya çocuğa karşı mali sorumluluğu bulunan diğer kişiler tarafından,
çocuğun bakım giderlerinin karşılanmasını sağlamak amacıyla her türlü uygun
önlemi alırlar. Özellikle çocuğa karşı mali sorumluluğu olan kişinin, çocuğun
ülkesinden başka bir ülkeden başka bir ülkede yaşaması halinde,Taraf Devletler
bu konuya ilişkin uluslararası anlaşmalara katılmayı veya bu tür anlaşmalar
aktinin yanı sıra başkaca uygun düzenlemelerin yapılmasını teşvik ederler.
Madde 28
1. Taraf Devletler,çocuğun eğitim hakkını kabul ederler ve bu hakkın fırsat eşitliği
temeli üzerinde tedricen gerçekleştirilmesi görüşüyle özellikle:
a) İlk öğretimi herkes için zorunlu ve parasız hale getirirler;
b) Orta öğretim sistemlerinin genel olduğu kadar mesleki nitelikte de olmak üzere
çeşitli biçimlerde örgütlenmesini teşvik ederler ve bunların tüm çocuklara açık
olmasını sağlarlar ve gerekli durumlarda mali yardım yapılması ve öğretimi
parasız kılmak gibi uygun önlemleri alırlar;
c) Uygun bütün araçları kullanarak, yüksek öğretime yetenekleri doğrultusunda
herkese açık hale getirirler;
d) Eğitim ve meslek seçimine ilişkin bilgi ve rehberliği bütün çocuklar için elde
edilir hale getirirler;
e) Okullarda düzenli biçimde devamın sağlanması ve okulu terk etme oranlarının
düşürülmesi için önlem alırlar.
2. Taraf Devletler, okul disiplinin çocuğun insan olarak taşıdığı saygınlıkla
bağdaşır biçimde ve bu Sözleşmeye uygun olarak yürütülmesinin sağlanması
amacıyla gerekli olan tüm önlemleri alırlar.
3. Taraf Devletler eğitim alanında,özellikle cehaletin ve okuma yazma
bilmemenin dünyadan kaldırılmasına katkıda bulunmak ve çağdaş eğitim
yöntemlerine ve bilimsel ve teknik bilgilere sahip olunmasını kolaylaştırmak
amacıyla uluslararası işbirliğini güçlendirir ve teşvik ederler. Bu konuda,
gelişmekte olan ülkelerin gereksinimleri özellikle göz önünde tutulur.
Madde 29
1. Taraf Devletler, çocuk eğitiminin aşağıdaki amaçlara yönelik olmasını kabul
ederler;
a) Çocuğun kişiliğinin, yeteneklerinin, zihinsel ve bedensel yetilerinin mümkün
olduğunca geliştirilmesi;
b) İnsan haklarına ve temel özgürlüklere, Birleşmiş Milletler Antlaşmasında
benimsenen ilkelere saygının geliştirilmesi;
c) Çocuğun anne-babasına, kültürel kimliğine, dil ve değerlerine, çocuğun
yaşadığı, veya geldiği menşe ülkenin ulusal değerlerine ve kendisininkinden farklı
uygarlıklara saygının geliştirilmesi;
d) Çocuğun, anlayışı, barış, hoşgörü, cinsler arası eşitlik, ister etnik, ister ulusal,
ister dini gruplardan, isterse yerli halktan olsun, tüm insanlar arasında dostluk
ruhu ile özgür bir toplumda, yaşantıyı, sorumlulukla üstlenecek şekilde
hazırlanması;
e) Doğal çevreye saygının geliştirilmesi.
2. Bu maddenin veya 28’inci maddenin hiçbir hükmü gerçek ve tüzel kişilerin
öğretim kurumları kurmak ve yönetmek özgürlüğüne bu maddenin 1 inci
fıkrasında belirtilen ilkelere saygı göstermesi ve bu kurumlarda yapılan eğitimin
Devlet tarafından konulmuş olan asgari kurallara uygun olması koşuluyla aykırı
sayılacak biçimde yorumlanmayacaktır.
ÇHS’nin Ek Çocuk Satışı, Çocuk Fahişeliği Ve Çocuk Pornografisi ile ilgili
ihtiyari
Protokolün:
9 (2) maddesi Adolesanlar için de geçerlidir.
Madde 9
2.Taraf Devletler önleyici tedbirler ve bu Protokol.de belirtilen suçların zarar verici
etkileri hakkında tüm uygun araçlarla edinilecek bilgi, eğitem ve öğretim yoluyla
çocuklar dahil kamuoyunun büyük ölçüde bilincini artıracaklardır. Taraf Devletler
bu maddedeki yükümlülüklerini yerine getirirken toplumun ve özellikle de
çocukların ve çocuk mağdurların bu türden bilgilendirme ve eğitim ve öğretim
programlarõna, uluslararası düzey de dahil olmak üzere katılımını teşvik
edeceklerdir.
CEDAW’ın adolesanlar için öncelikli maddeleri:
Madde 3
Taraf Devletler özellikle politik, sosyal, ekonomik ve kültürel sahalarda olmak
üzere bütün
alanlarda, erkeklerle eşit olarak insan hakları ve temel özgürlüklerinden
yararlanmalarını ve
bu hakları kullanmalarını garanti etmek amacıyla, kadının tam gelişmesini ve
ilerlemesini
sa�lamak için yasal düzenleme dahil bütün uygun önlemleri alacaklardır.
Madde 5
a- Her iki cinsten birinin aşağılığı veya üstünlüğü fikrine veya kadın ile erkeğin
kalıplaşmış
rollerine dayalı önyargıların, geleneksel ve diğer bütün uygulamaların ortadan
kaldırılmasını
sağlamak amacıyla kadın ve erkeklerin sosyal ve kültürel davranış kalıplarını
değiştirmek,
b- Anneliğin sosyal bir görev olarak anlaanlaşılmasını ve çocukların yetiştirilmesi
ve gelişiminde kadın ve erkeğin ortak sorumluluğunun tanınmasını öngören ve
her halükarda çocukların menfaatlerini her şeyden önce gözeten anlayışa
dayanan bir aile eğitimini sağlamak,
Madde 10
Taraf Devletler, özellikle aşağıdaki konularda kadın erkek eşitliği esasına
dayanarak eğitimde
erkeklerle eşit hakka sahip olmalarını sağlamak için kadınlara karşı ayırımı
önleyen bütün
uygun tedbirleri alacaklardır:
a- Meslek ve sanat yönlendirilmesinde kırsal ve kentsel alanlarda bütün
dallardaki eğitim
kurumlarına girişte ve diploma almada okul öncesi, genel, teknik, mesleki ve
yüksek teknik
eğitimde ve her çeşit mesleki eğitimde eşit şartların sağlanması
c- Kadın ve erkeğin rolleriyle ile ilgili kalıplaşmış kavramların eğitimin her
şeklinde ve
kademesinden kaldırılması ve bu amaca ulaşılması için eğitim birliğinin ve diğer
eğitim
şekillerinin teşvik edilmesi, özellikle ders kitaplarının ve okul programlarının
yeniden gözden
geçirilmesi ve eğitim ve metotlarının bu amaca göre düzenlenmesi,
e- Özellikle kadın ve erkekler arasında mevcut eğitim açığını en kısa zamanda
kapatmaya
yönelik yetişkin ve görevsel okuma-yazma öğretim programları dahil, sürekli
eğitim
programlarına katılabilmeleri için erkeklerle eşit fırsatların verilmesi,
h- Kadınların ailelerin sağlık ve refahını sağlamaya yardım edecek, aile
planlaması bilgisi
dahil özel eğitici bilgiyi temin etmeleri.
Üreme Hakları ve Cinsel Haklar Bildirgesinin ilgili maddeleri:
Bilgilenme ve Eğitim Hakkı
 Tüm adolesanlar (kadınlar), cinsel sağlık, üreme sağlığı, hakları ve
sorumlulukları ile ilgili cinsiyete duyarlı, önyargılardan uzak, yansız ve çoğulcu bir
şekilde sunulan eğitime ve doğru bilgiye ulaşma hakkına sahiptir.
 Tüm adolesanlar (kadınlar), cinsel ve üreme yaşamına ilişkin kararlarını tam,
özgür ve bilinçli vermelerini sağlayacak yeterli eğitim ve bilgiyi edinme hakkına
sahiptir.
 Tüm adolesanlar (kadınlar), doğurganlığı düzenleyen büyün yöntemlerin ve
istenmeyen
gebeliklerin görece yararları, riskleri ve etkililiği konularında tam bilgi edinme
hakkına
sahiptir.
Bilimsel Gelişmelerden Yararlanma Hakkı
 Tüm adolesanlar (kadınlar), kısırlılık, gebeliğin önlenmesi ve gebeliğin
sonlandırılması (düşük) da kapsayan konularda üreme sağlığı ve teknolojisinden
yararlanma hakkına sahiptirler.
 Tüm adolesanların (kadınlar), üreme sağlığıyla ilgili teknolojinin sağlık ve
iyilik hali
üzerinde olabilecek herhangi bir olumsuz etkisi konusunda bilgi alma hakkı
vardır.
182 Sayılı Kötü Şartlardaki Çocuk İşçiliğinin Yasaklanması ve Ortadan
Kaldırılmasına
İlişkin Acil Önlemler Sözleşmesinin özellikle 7. maddesi
Madde 7
 Her Üye, cezaî yaptırımların yada uygun olduğu takdirde diğer yaptırımların
karalaştırılması ve uygulanması da dahil olmak üzere, bu sözleşme hükümlerinin
etkin şekilde uygulanmasını ve yürütülmesini sağlayacak gerekli tüm önlemleri
alır.
 Her üye, çocuk işçiliğinin ortadan kaldırılmasında eğitimin önemini dikkate
alarak etkin ve belli bir zamanla sınırlı şu önlemleri alır:
1. Çocukların en kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğine dahil olmalarının
önlenmesi;
2. Çocukların en kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğinden uzaklaştırılmaları,
sosyal uyumları ve rehabilitasyonları için gerekli ve uygun doğrudan
yardım sağlanması;
3. Çocukların en kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğinden uzaklaştırılmaları
için ücretsiz temel eğitim ve mümkün ve uygun olduğu takdirde mesleki
eğitim sağlanması;
4. Özel olarak riskli durumda bulunan çocukların belirlenmesi ve onlara
ulaştırılması ve
5. Kız çocuklarının özel durumunun dikkate alınması.
 Her Üye, yürürlüğe konan bu Sözleşme hükümlerini uygulamak için sorumlu
olan
yetkili makamı belirler.
6.KORUMA HAKKI:
Koruma Hakkı başlığında; şiddetin ve istismarın tüm şekillerinden korunma ile
ilgili konular
ele alınmıştır. Çocuk Haklarına dair Sözleşmenin 18, 19, 20, 34, 35, 36, 37,
38.ve 40.
maddeleri ile ÇHS’nin Ek Çocuk Satışı, Çocuk Fahişeliği ve Çocuk Pornografisi
ile ilgili
ihtiyari Protokolün 1, 2, 3, 10. maddeleri, ÇHS’nin Ek Çocukların Silahlı
Çatışmaya
Katılmaları ile ilgili İhtiyari Protokolün 1, 2 ve 4. maddeleri ayrıca CEDAW’ın 6, 11
ve16.
maddeleri ve Üreme ve Cinsel Haklar Bildirgesinin özgürlük hakkı, mahremiyet
hakkı,
işkence ve kötü muameleden özgür olma hakkı yer almaktadır. ILO’nun 182
sayılı sözleşmesi
özellikle madde 3’de korunması vurgulanmaktadır.
Çocuk Haklarına dair Sözleşme
Madde 18
1. Taraf Devletler,çocuğun yetiştirilmesinde ve gelişmesinin sağlanmasında
anne-babanın birlikte sorumluluk taşıdıkları ilkesinin tanınması için her türlü
çabayı gösterirler. Çocuğun yetiştirilmesi ve geliştirilmesi sorumluluğu ilk önce
anne-babaya ya da durum gerektiriyorsa yasal vasilere düşer. Bu kişiler her
şeyden önce çocuğun yüksek yararını göz önünde
tutarak hareket ederler.
2. Bu Sözleşmede belirtilen hakların güvence altına alınması ve geliştirilmesi için
Taraf Devletler, çocuğun yetiştirilmesi konusundaki sorumluluklarını kullanmada
anne-baba ve yasal vasilerin durumlarına uygun yardım yapar ve çocukların
bakımı ile görevli kuruluşların, faaliyetlerin ve hizmetlerin gelişmesini sağlarlar.
3. Taraf Devletler, çalışan anne-babanın, çocuk bakım hizmet ve tesislerinden,
çocuklarının da bu hizmet ve tesislerden yararlanma hakkını sağlamak için uygun
olan her türlü önlemi alırlar.
Madde 19
1. Bu Sözleşmeye Taraf Devletler,çocuğun anne-babasının ya da onlardan
yalnızca birinin, yasal vasi veya vasilerinin ya da bakımını üstlenen herhangi bir
kişinin yanında iken bedensel saldırı, şiddet veya suistimale, ihmal ya da
ihmalkâr muameleye, ırza geçme dahil her türlü istismar ve kötü muameleye
karşı korunması için; yasal, idari, toplumsal, eğitsel bütün önlemleri alırlar.
2. Bu tür koruyucu önlemler; burada tanımlanmış olan çocuklara kötü muamele
olaylarının önlenmesi, belirlenmesi, bildirilmesi, yetkili makama havale edilmesi,
soruşturulması, tedavisi ve izlenmesi için gerekli başkaca yöntemleri ve uygun
olduğu takdirde adliyenin işe el koyması olduğu kadar durumun gereklerine göre
çocuğa ve onun bakımını üstlenen kişilere, gereken desteği sağlamak amacı ile
sosyal programların düzenlenmesi için etkin usulleri de içermelidir.
Madde 20
1. Geçici ve sürekli olarak aile çevresinden yoksun kalan veya kendi yararına
olarak bu ortamda bırakılması kabul edilmeyen her çocuk, Devletten özel koruma
ve yardım görme hakkına sahip olacaktır.
2. Taraf Devletler bu durumdaki bir çocuk için kendi ulusal yasalarına göre,
uygun olan bakımı sağlayacaklardır.
3. Bu tür bakım, başkaca benzerleri yanında, bakıcı aile yanına verme, İslam
Hukukunda Kefalet ( Kafalah ), evlat edinme ya da gerekiyorsa çocuk bakımı
amacı güden uygun kuruluşlara yerleştirmeyi de içerir. Çözümler düşünülürken,
çocuğun yetiştirilmesinde sürekliliğin korunmasına ve çocuğun etnik, dinsel
kültürel ve dil kimliğine gerek saygı gösterilecektir.
Madde 34
Taraf Devletler, çocuğu her türlü cinsel sömürüye ve cinsel suistimale karşı
koruma güvencesi verirler. Bu amaçla Taraf Devletler özellikle:
a) Çocuğun yasadışı bir cinsel faaliyete girişmek üzere kandırılması veya
zorlanmasını;
b) Çocukların,fuhuş, ya da diğer yasadışı cinsel faaliyette bulundurularak
sömürülmesini;
c) Çocukların ,pornografik nitelikli gösterilerde ve malzemede kullanılarak
sömürülmesini;
önlemek amacıyla ulusal düzeyde ve ikili ile çok taraflı ilişkilerde gerekli her türlü
önlemi alırlar.
Madde 35
Taraf Devletler ,her ne nedenle ve hangi biçimde olursa olsun , çocukların
kaçırılmaları , satılmaları veya fuhşa konu olmalarını önlemek için ulusal düzeyde
ve ikili ve çok yanlı ilişkilerde gereken her türlü önlemleri alırlar.
Madde 36
Taraf Devletler, esenliğine herhangi bir biçimde zarar verebilecek başka her türlü
sömürüye karşı çocuğu korurlar.
Madde 37
Taraf Devletler, aşağıdaki hususları sağlarlar:
a) Hiç bir çocuk, işkence veya diğer zalimce, insanlık dışı veya aşağılayıcı
muamele ve cezaya tabi tutulmayacaktır. On sekiz yaşından küçük olanlara,
işledikleri suçlar nedeniyle idam cezası verilemeyeceği gibi salıverilme koşulu
bulunmayan ömür boyu hapis cezası da verilmeyecektir.
b) Hiç bir çocuk yasa dışı ya da keyfi biçimde özgürlüğünden yoksun
bırakılmayacaktır. Bir çocuğun tutuklanması, alıkonulması veya hapsi yasa
gereği olacak ve ancak en son baş vurulacak bir önlem olarak düşünülüp, uygun
olabilecek en kısa süre ile sınırlı tutulacaktır.
c) Özgürlünden yoksun bırakılan her çocuğa insancıl biçimde ve insan kişiliğinin
özünde bulunan saygınlık ve kendi yaşındaki kişilerin gereksinimleri göz önünde
tutularak davranılacaktır. Özgürlüğünden yoksun olan her çocuk, kendi yüksek
yararı aksini gerektirmedikçe, özellikle yetişkinlerden ayrı tutulacak ve olağanüstü
durumlar dışında ailesi ile yazışma ve görüşme yoluyla ilişki kurma hakkına sahip
olacaktır.
Madde 38
1) Taraf Devletler, silahlı çatışma halinde kendilerine uygulanabilir olan
uluslararası hukukun, çocukları da kapsayan insani kurallarına uymak ve
uyulmasını sağlamak yükümlülüğünü üstlenirler.
2) Taraf Devletler on beş yaşından küçüklerin çatışmalara doğrudan katılmaması
için uygun olan bütün önlemleri alırlar.
3) Taraf Devletler, özellikle on beş yaşına gelmemiş çocukları askere almaktan
kaçınırlar. Taraf Devletler, on beş ile on sekiz yaş arasındaki çocukların silah
altına alınmaları gereken durumlarda, önceliği yaşça büyük olanlara vermek için
çaba gösterirler.
4) Silahlı çatışmalarda sivil halkın korunmasına ilişkin uluslararası insani hukuk
kuralları tarafından öngörülen yükümlülüklerini uygun olarak, Taraf Devletler
silahlı çatışmadan etkilenen çocuklara koruma ve bakım sağlamak amacıyla
mümkün olan her türlü önlemi alırlar.
Madde 40
1) Taraf Devletler hakkında ceza yasasını ihlal ettiği iddia edilen ve bu nedenle
itham edilen ya da ihlal ettiği kabul edilen her çocuğun; çocuğun yaşı ve yeniden
topluma kazandırılmasının ve toplumda yapıcı rol üstlenmesinin arzu edilir
olduğu hususları göz önünde bulundurularak, taşıdığı saygınlık ve değer
duygusunu geliştirecek ve başkalarının da insan haklarına ve temel
özgürlüklerine saygı duymasını pekiştirecek nitelikte muamele görme hakkını
kabul ederler.
a) İşlendiği zaman ulusal ya da uluslararası hukukça yasaklanmamış bir eylem
ya da ihmal nedeniyle hiçbir çocuk hakkında ceza yasasını ihlal ettiği iddiası ya
da ithamı öne sürülemeyeceği gibi böyle bir ihlalde bulunduğu da kabul
edilmeyecektir.
b) Hakkında ceza kanunu ihlal iddiası veya ithamı bulunan her çocuk aşağıdaki
asgari güvencelere sahiptir:
i) Haklarındaki suçlama yasal olarak sabit oluncaya kadar masum sayılmak;
ii) Haklarındaki suçlamalardan kendilerinin hemen ve doğrudan doğruya; ya da
uygun düşen durumlarda anne-babaları ya da yasal vasileri kanalı ile haberli
kılınmak ve savunmalarının hazırlanıp sunulmasında gerekli yasal ya da uygun
olan başka yardımdan yararlanmak;
iii) Yetkili, bağımsız ve yansız bir makam ya da mahkeme önünde adli ya da
başkaca uygun yardımdan yararlanarak ve özellikle çocuğun yaşı ve durumu göz
önüne alınmak suretiyle kendisinin yüksek yararına aykırı olduğu saptanmadığı
sürece, anne-babası veya yasal vasisi de hazır bulundurularak yasaya uygun
biçimde adil bir duruşma ile konunun gecikmeksizin karara bağlanmasının
sağlanması;
iv) Tanıklık etmek ya da suç ikrarında bulunmak için zorlanmamak; aleyhine olan
tanıkları sorguya çekmek veya sorguya çekmiş olmak ve lehine olan tanıkların
hazır bulunmasının ve sorgulanmasının eşit koşullarda sağlanması;
v) Ceza yasasını ihlal ettiği sonucuna varılması halinde, bu kararın ve bunun
sonucuna varılması halinde, bu kararın ve bunun sonucu olarak alınan
önlemlerin daha yüksek yetkili, bağımsız ve yansız bir makam ya da mahkeme
önünde yasaya uygun olarak incelenmesi;
vi) Kullanılan dili anlamaması veya konuşamaması halinde çocuğun parasız
çevirmen yardımından yararlanması;
vii) Kovuşturmanın her aşamasında özel hayatının gizliliğine tam saygı
gösterilmesine hakkı olmak;
3. Taraf Devletler, hakkında ceza yasasını ihlal ettiği iddiası ileri sürülen, bununla
itham edilen ya da ihlal ettiği kabul olunan çocuk bakımından, yalnızca ona
uygulanabilir yasaların, usullerin, onunla ilgili makam ve kuruluşların
oluşturulmasını teşvik edecek ve özellikle şu konularda çaba göstereceklerdir:
a) Ceza yasasını ihlal konusunda asgari bir yaş sınırı belirleyerek, bu yaş
sınırının altındaki çocuğun ceza ehliyetinin olmadığının kabulü;
b) Uygun bulunduğu ve istenilir olduğu takdirde insan hakları ve yasal
güvencelere tam saygı gösterilmesi koşuluyla bu tür çocuklar için adli
kovuşturma olmaksızın önlemlerin alınması.
4. Koruma tedbiri, yönlendirme ve gözetim kararları, danışmanlık, şartlı
salıverme, bakım için yerleştirme, eğitim ve meslek öğretme programları ve diğer
kurumsal bakım seçenekleri gibi çeşitli düzenlemelerin uygulanmasında,
çocuklara durumları ve suçları ile orantılı ve kendi esenliklerine olacak biçimde
muamele edilmesi sağlanacaktır.
ÇHS’nin Ek Çocuk Satışı, Çocuk Fahişliği Ve Çocuk Pornografisi İle İlgili
İhtiyari
Protokolün 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 maddeleri ilgilidir ancak Adolesanlarla
direk ilgili
maddeleri 1, 2, 3 ve 10. maddedir.
Madde 1
Taraf Devletler çocuk satışını çocuk fahişeliğini ve çocuk pornografisini bu
Protokol
uyarınca yasaklayacaklardır.
Madde 2
İşbu Protokol’ün amacı bakımından:
(a) Çocuk satışı, herhangi bir şahıs veya bir grup şahıs tarafından,ücret ya da
başka herhangi bir şey karşılığında bir çocuğun başka birine devredildiği
herhangi bir fiil veya işlem anlamına gelmektedir.
(b) Çocuk fahişeliği, bir çocuğun ücret veya başka herhangi bir şey karşılığında
cinsel faaliyetlerde kullanılması demektir.
(c) Çocuk pornografisi, çocuğun gerçekte veya taklit suretiyle bariz cinsel
faaliyetlerde
bulunur şekilde herhangi bir yolla teşhir edilmesi veya çocuğun cinsel
uzuvlarınınn, ağırlıklı
olarak cinsel amaç güden bir şekilde gösterilmesi anlamına gelir.
Madde 3
1. Her Taraf Devlet asgari olarak aşağıdaki fiil ve faaliyetlerin ülke içinde veya
ülke dışında
veya ferdi veya örgütlü bir biçimde işlenmiş olup olmamalarına bakılmaksızın
kendi suç veya
ceza yasalarının tam anlamıyla kapsamı içine girdiğini garanti edecektir.
(a) 2 nci maddede tanımlandığı üzere, çocuk satışı çerçevesinde:
(i) Hangi yolla olursa olsun, çocuğun,
a. Cinsel istismarı,
b. Organlarının kâr sağlama amacıyla nakli,
c. Zorla çalıştırılması amaçlarıyla teklifi, teslimi ya da kabulü;
(ii) Evlat edinme konusunda yürürlükteki uluslararası yasal düzenlemeler ihlal
edilmek
suretiyle bir çocuğun evlat edinilmesi için uygunsuz bir şekilde rıza istihsal
edilmesini
teminen aracılık yapılması,
(b) Çocuğun, 2 nci maddede tanımlandığı üzere, çocuk fahişeliği amacıyla teklifi,
elde
edilmesi, tedariki veya temini;
(c) 2 nci maddede tanımlandığı üzere, çocuk pornografisinin, yukarıda belirtilen
amaçlar için
üretimi, dağıtımı, yayılması, ithali, ihracı, sunumu, satışı veya zilyetliği;
2. Taraf Devletlerin ulusal mevzuatına bağlı kalmak kaydıyla, yukarıdaki
hükümler, bu
fiillerden herhangi birine teşebbüs halinde ve bu fiillerden herhangi birine suç
ortaklığı veya
katılım olduğunda da uygulanacaktır.
3. Her Taraf Devlet bu fiilleri, vahametini dikkate alan uygun cezalarla
cezalandırılabilir
suçlar haline getirecektir.
4. Ulusal mevzuata bağlı kalmak kaydıyla, her Taraf Devlet, uygun olduğu
hallerde, tüzel
ki�ilerin bu maddenin 1 inci fıkrasında belirtilen suçlara ilişkin yükümlülüklerini
tesis etmek
için önlemler alacaktır. Taraf Devletin yasal ilkelerine bağlı kalmak kaydıyla, tüzel
kişilerin
sorumluluğu cezaî, hukukî veya idarî olabilir.
5. Taraf Devletler evlat edinmeye müdahil olan tüm şahısların yürürlükteki
uluslararası yasal düzenlemelere uygun bir biçimde hareket etmesini sağlamak
için uygun olan her türlü yasal ve idarî önlemi alacaklardır.
Madde 10
1. Taraf Devletler çocuk satışı, çocuk fahişeliği, çocuk pornografisi ve çocuk seks
turizmini içeren faaliyetlerden sorumlu olanların önlenmesine, meydana
çıkarılmasına, soruşturma, kovuşturma ve cezalandırılmasına yönelik
uluslararası işbirliğini çok taraflı, bölgesel ve iki taraflı düzenlemelerle
güçlendirmek için gerekli olan bütün adımlar atacaklardır. Taraf Devletler kendi
makamları, ulusal ve uluslararası sivil toplum kuruluşları ve uluslararası
örgütler arasındaki uluslar arası işbirliği ve eşgüdümü de geliştireceklerdir.
2. Taraf Devletler çocuk mağdurlara fiziksel ve psikolojik yönden iyileşmeleri,
sosyal açıdan topluma geri kazandırılmaları ve vatanlarına geri dönmeleri
konusunda yardımcı olabilmek için uluslar arası işbirliğini geliştireceklerdir.
3. Taraf Devletler çocukların, satışı, fahişelik, pornografik uygulamaları ve çocuk
seks
turizmine karşı zaafiyetini artıran yoksulluk, az gelişmişlik gibi temel nedenleri ele
almak
amacıyla uluslar arası işbirliğinin güçlendirilmesini teşvik edeceklerdir.
4. Taraf Devletler, yapabildikleri takdirde, mevcut çok taraflı, bölgesel ve ikili veya
diğer
programlar yoluyla malî, teknik veya diğer yardımları sağlayacaklardır.
ÇHS’nin Ek Çocuk Satışı, Çocuk Fahişliği Ve Çocuk Pornografisi İle İlgili
İhtiyari
Protokolün 2, 3, 4, 5, 6, 7 maddeleri ilgilidir ancak madde 1, 2 ve 4 Adolesanlar
için öncelikli maddelerdir.
Madde 1
Taraf Devletler silahlı kuvvetlerinin 18 yaşına erişmemiş mensuplatrının hasmane
davranışlaradoğrudan doğruya katılmalarının önlenmesi için mümkün olan tüm
önlemleri alacaklardır.
Madde 2
Taraf Devletler 18 yaşına erişmemiş kişilerin silahlı kuvvetlerine zorunlu olarak
alınmamasını sağlayacaklardır.
Madde 4
1. Bir Devletin silahlı kuvvetleri dışında kalan silahlı gruplar, hiçbir koşul altında,
muhasamata 18 yaşın altındaki şahısları silah altına almamalı ve
kullanmamalıdır.
2. Taraf Devletler bu tarz askere alım ve kullanımın önlenmesi için, bu tür
uygulamalrın yasaklanmasına ve suç addedilmesine yönelik yasal önlemlerin
kabulü dahil mümkün olan her türlü önlemi alacaklardır.
3. Söz konusu Protokolün işbu maddesinin uygulanması bir silahlı çatışmanın
herhangi bir tarafının hukuki statüsünü etkilemeyecektir.
CEDAW’ın adolesanlar için öncelikli maddeleri
Madde 6
Taraf Devletler, kadın ticareti ve fahişeliğin istismarının her şekliyle önlenmesi
için yasama dahil gerekli bütün önlemleri alacaklardır.
Madde 11
1. Taraf Devletler, istihdam alanında kadınlara karşı ayırımı önlemek ve kadın
erkek eşitliği esasına dayanarak eşit haklar sağlamak için özellikle aşağıda
belirtilen konularda bütün uygun önlemleri alacaklardır:
f- Emniyetli şartlar içinde çalışma hakkı ve sağlığın ve bu meyanda
doğurganlığın korunması hakkı.
2. Evlilik ve analık sebebiyle kadınlara karşı ayırımı önlemek ve etkin çalışma
hakkını
sağlamak amacıyla, taraf devletler uygun önlemleri alacaklardır.
a- Hamilelik ve analık izni sebebiyle veya evliliğe bağlı olarak işten çıkarma
ayırımı
yasaklamak, bu ayırımı yapanları cezalandırmak,
b- Önceki iş, kıdem ve sosyal haklar kaybedilmeksizin, ücretli olarak analık izni
veya benzeri sosyal içerikli tazminatlar vermek,
c- Özellikle çocuk bakımevleri ağının tesisi ve geliştirilmesi yoluyla anne ve
babanın aile
yükümlülüklerini, görev sorumlulukları ve kamu hayatına katılma ile birleştirmeyi
mümkün kılan destekleyici sosyal hizmetlerin sağlanmasını teşvik etmek,
d- Hamilelik süresince zararlı olduğu kanıtlanan işlerde kadınlara özel koruma
sağlamak,
3. Bu maddede yer alan konulara ilişkin koruyucu yasalar bilimsel ve teknik bilgi
ışığı altında devrevi olarak yeniden gözden geçirilecek ve gerekirse tadil, ilga
veya temdid edilecektir.
Madde 16
1. Taraf Devletler,kadınlara karşı evlilik ve aile ilişkileri konusunda ayırımı
önlemek için gerekli bütün önlemleri alacaklar ve özellikle kadın erkek eşitliği
ilkesine dayanarak kadınlara aşağıdaki hakları sağlayacaklardır:
a- Evlenmede erkeklerle eşit hak,
b- Özgür olarak eş seçme ve serbest ve tam rıza ile evlenme hakkı,
c- Evlilik süresince ve evliliğin son bulmasında aynı hak ve sorumluluklar,
d- Medeni durumlarına bakılmaksızın, çocuklarla ilgili konularda ana ve babanın
eşit hak ve sorumlulukları tanınacak, ancak her durumda çocukların menfaatleri
en ön planda
gözetilecektir.
e- Çocuk sayısına ve çocukların ne zaman dünyaya geleceklerine serbestçe ve
sorumlulukla karar vermede ve bu hakları kullanabilmeleri için bilgi, eğitim ve
diğer vasıtalardan yararlanmada eşit haklar,
f- Her durumda çocukların çıkarı en üst düzeyde tutularak ulusal yasalarda
mevcut veli, vasi,kayyum olma ve evlat edinme veya benzeri müesseselerde eşit
hak ve sorumluluklar,
g- Aile adı, meslek ve iş seçimi dahil karı ve koca için eşit kişisel haklar,
h- Ücret karşılığı olmaksızın veya bir bedel mukabilinde malın mülkiyeti, iktisabı,
işletmesi, idaresi, yararlanılması ve elden çıkarılmasında eşlere de eşit haklar,
2. Çocuğun erken yaşta nişanlanması veya evlenmesinin hiçbir kanuni etkisi
olmayacak ve evlenme asgari yaşının belirlenmesi ve evlenmelerin resmi sicile
kaydının mecburi olması için yasama dahil gerekli tüm önlemler alınacaktır.
Üreme Hakları ve Cinsel Haklar Bidirgesi ile ilgili maddeleri:
Özgürlük Hakkı
Tüm adolesanlar; (kadınlar)
Başkalarının haklarına saygı göstermek koşuluyla, cinsellik ve üreme yaşamlarını
sürdürme ve kontrol etme hakkına sahiptirler.
• Özgür ve bilinçli rızaları dışındaki tüm müdahalelerden korunma hakkına
sahiptirler.
• Cinsel tacizden korunma hakkına sahiptirler.
• Cinsel organlarının sakatlanmasına yönelik her türlü müdahaleden korunma
hakkına
sahiptirler.
Mahremiyet Hakkı
• Mahremiyet ve kişisel bilgilerin gizli kalması sağlanmalıdır.
• Tüm adolesanlar (kadınlar), gebeliğin güvenli sonlanması (düşük) da dahil
olmak üzere
üremeyle ilgili seçim yapma hakkına sahiptirler.
26
• Tüm adolesanlar(kadınlar); başkalarının hakkına saygılı olmak şartıyla,
özgürlüğüne karşı çıkılmak ya da sosyal müdahaleye maruz kalmak korkusu
olmaksızın, güvenli ve
doyurucu cinsel yaşam için, cinsel tercihini ifade etme hakkına sahiptirler.
İşkence ve Kötü Muameleden Özgür Olma Hakkı
• Tüm adolesanlar (bireyler); her türlü sömürüden, özellikle cinsel sömürüden,
çocuk
fahişeliğinden ve her türlü cinsel istismar, taciz ve saldırıan, yasa dışı cinsel
etkinliklere,
fahişelik yada diğer yasa dışı cinsel sömürü uygulamalarına katılmaktan ve
pornografik
gösteri yada yayınlar için sömürüden korunma hakkına sahiptir.
• Hiç kimse, kendi özgür ve bilinçli oluru alınmaksızın, cinsellik veya doğurganlığı
düzenleme yöntemleriyle ilgili tıbbi araştırmalar yada deneylerde kullanılamaz.
• Tüm adolesanlar (kadınlar), kadın ticaretinden yada fuhuş için sömürülmekten
korunma
hakkına sahiptir.
• Her vatandaş, kadın yada erkek silahlı çatışmalarda, cinsellikleri ya da
üremeleriyle ilgili aşağılayıcı davranışlardan ve şiddetten korunma hakkına
sahiptir.
182 Sayılı Kötü Şartlardaki Çocuk İşçiliğinin Yasaklanması ve Ortadan
Kaldırılmasına İlişkin Acil Önlemler Sözleşmesinin özellikle 3. maddesi
Madde 3
Bu Sözleşmenin amaçları bakımından “en kötü biçimlerdeki çocuk işçiliği” ifadesi
 çocukların alım-satımı ve ticareti, borç karşılığı veya bağımlı olarak
çalıştırılması ve
askeri çattışmalarda çocukların zorla ya da zorunlu tutularak kullanılmasını da
içerecek
şekilde zorla yada mecburî çalıştırılmaları gibi kölelik ve kölelik benzeri
uygulamaların
tüm biçimlerini;
 çocuğun fahişelikte, pornografik yayınların üretiminde veya pornografik
gösterilerde
kullanılmasını bunlar için tedarikini yada sunumunu;
 Çocuğun özellikle ilgili uluslararası anlaşmalarda belirtilen uyuşturucu
maddelerin üretimi ve ticareti gibi yasal olmayan faaliyetlerde kullanılmasını,
bunlar için tedarikini yada sunumunu;
 doğası veya gerçekleştirildiği koşullar itibariyle çocukların sağlık, güvenlik
veya ahlaki gelişimleri açısından zararlı olan işi kapsar.
6. KATILIM HAKKI:
Katılım Hakkı bakımından; kendini görüşlerini ifade etme, bilgi edinme ve
başkalarına aktarma ile ilgili konular alınmıştır. Bu başlıkta Çocuk hakları
sözleşmesinin 12, 13 ve 15. maddeleri CEDAW’ın 14. madde 2.( b) bendi ve
Üreme ve Cinsel Haklar Bildirgesinin düşünce özgürlüğü hakkı, evlenme ve aile
kurma konularında seçim yapma hakkı, Çocuk sahibi olup olmamaya karar
verme hakkı, toplanma özgürlüğü ve siyasete katılma hakkı yer almaktadır.
Çocuk Hakları Sözleşmesi
Madde 12
1. Taraf Devletler, görüşlerini oluşturma yeteneğine sahip çocuğun kendini
ilgilendiren her konuda görüşlerini serbestçe ifade etme hakkını bu görüşlere
çocuğun yaşı ve olgunluk derecesine uygun olarak, gereken özen gösterilmek
suretiyle tanırlar.
2. Bu amaçla, çocuğu etkileyen herhangi bir adli veya idari kovuşturmada
çocuğun ya doğrudan doğruya veya bir temsilci ya da uygun bir makam
yoluyla dinlenilmesi fırsatı, ulusal yasanın usule ilişkin kurallarına uygun olarak
çocuğa, özellikle sağlanacaktır.
Madde 13
1. Çocuk, düşüncesini özgürce açıklama hakkına sahiptir; bu hak, ülke
sınırlarına bağlı olmaksızın; yazılı, sözlü, basılı, sanatsal biçimde veya
çocuğun seçeceği başka bir araçla her türlü haber ve düşüncelerin
araştırılması, elde edilmesi ve verilmesi özgürlüğünü içerir.
2. Bu hakkın kullanılması yalnızca:
a) Başkasının haklarına ve itibarına saygı,
b) Milli güvenliğin, kamu düzeninin, kamu sağlığı ve ahlakın korunması
nedenleriyle ve kanun tarafından öngörülmek ve gerekli olmak kaydıyla
yapılan sınırlamalara konu olabilir.
Madde 15
1. Taraf Devletler, çocuğun dernek kurma ve barış içinde toplanma
özgürlüklerine ilişkin haklarını kabul ederler.
2. Bu hakların kullanılması, ancak yasayla zorunlu kılınan ve demokratik bir
toplumda gerekli olan ulusal güvenlik, kamu güvenliği, kamu düzeni yararına
olarak ya da kamu sağlığı ve ahlâkın ya da başkalarının hak ve özgürlüklerinin
korunması amaçlarıyla yapılan sınırlamalardan başkalarıyla kısıtlandırılamaz.
CEDAW’ın 7, 8 ve 14maddeleri ilgilidir ancak 14. maddenin 2(b) bendi
adolesanlar için
önceliklidir.
Madde 14
2. Taraf Devletler, kadın ve erkeklerin eşitliği prensibine dayanarak, kırsal
kalkınmaya
katılmalarını ve bundan yararlanmalarını sağlamak için kırsal kesimdeki
kadınlara karşı
ayırımı ortadan kaldıran tüm uygun tedbirleri alacaklar ve özellikle kırsal kesim
kadınlarına aşağıdaki hakları sağlayacaklardır:
b- Aile planlaması konusunda bilgi, danışma ve hizmetler de dahil olmak üzere
yeterli sağlık hizmetlerinden faydalanmak,
Üreme Hakları ve Cinsel Haklar Bildirgesinin ilgili maddeleri:
Düşünce Özgürlüğü Hakkı
• Tüm adolesanlar (bireyler), cinsel ve üreme yaşamları hakkında düşünce ve
konuşma
özgürlüğüne sahiptirler.
• Tüm adolesanlar (bireyler), eğitim ve bilgiye ulaşmada düşünce,vicdan ve inanç
nedeniyle herhangi bir kısıtlamaya karşı korunma hakkına sahiptirler.
• Sağlık personeli, hizmete başvurana, doğum kontrolü ve gebeliği sonlandırma
hizmetini
sunmayı ancak, bu hizmeti hemen sunmayı isteyen bir profesyonele sevk etme
koşuluyla
bilinçli olarak reddetme hakkına sahiptirler.
• Hayati risk taşınan durumlarda hizmeti hemen sunmayı reddetme hakkı yoktur.
Evlenme ve Aile Kurma Konularında Seçim Yapma Hakkı
• Tüm adolesanlar (bireyler), tam özgür ve bilinçli olurlar dışında evlendirilmekten
korunma hakkına sahiptir.
• Kısır olanlar ya da cinsel yolla bulaşan hastalıklar nedeniyle do aksamış olanlar
da dahil olmak üzere tüm adolesanlar (kadınlar), üreme sağlığı hizmetlerinden
yararlanma hakkına sahiptir.
Çocuk Sahibi Olup Olmamaya Karar Verme Hakkı
• Tüm kadınların, üreme sağlığının korunması, güvenli anneliğin sağlanması ve
gebeliğin güvenli sonlandırılması(düşük) için gereken ve tüm kullanıcılar için
ulaşılabilir, kabul edilebilir, kullanışlı ve ödeyebilecekleri bilgi, eğitim ve
hizmetlere ulaşma hakkı vardır.
• Tüm adolesanlar (bireyler) güvenli, etkili ve kabul edilebilir doğurganlığı
düzenleme
yöntemlerinden olabildiğince çoğuna ulaşma hakkına sahiptir.
• Tüm adolesanlar (bireyler), istenmeyen gebeliklerden korunma yöntemleri
içinden
kendileri için güvenli ve kabul edilebilir olanı özgürce seçmek ve kullanmak
hakkına
sahiptir.
Toplanma Özgürlüğü ve Siyasete Katılma Hakkı
• Tüm adolesanlar (kadınlar), toplanarak cinsel sağlık, üreme sağlığı ve haklarını
savunma
hakkına sahiptir.
• Tüm adolesanlar (kadınlar), cinsel ve üreme sağlığının savunulması amacıyla
birlik
oluşturma hakkına sahiptir.Yaş sınırı varsa gençler için dernekler altında çalışma
grupları
oluşturulabilir.
Yakın zamana kadar genç, evli olmayan insanların üreme sağlığı (ÜS) bilgi ve
hizmetlerine
gereksinimi olmadığı sanılmakta idi. Başka bir deyişle adolesanlar özgün
gereksinimleri olan
özel bir grup olarak görülmemekteydiler. Dünyada önemli ekonomik, sosyal ve
kültürel
değişmeler oldukça; çocukluktan yetişkinliğe geçiş zamanı, bireysel olgunlaşma
süreci olan “ergenlik (adolesan)” terimi kaçınılmaz olarak tanınmıştır. Adolesan
dönemde sağlığınkorunması ve geliştirilmesi için sağlıklı ve güvenli davranışlar
yaşamın içine yerleştirmelidir.
Bu davranışları yaşama geçirmek için olumlu çevre koşullarının da yaratılması
gerekmektedir.
Bu, ancak yaşamın böyle önemli döneminde adolesanların haklarını bilmesi ve
uygulaması ile gerçekleştirilebilir.
ÇOCUK VAKFI ÇOCUK HAKLARI OKULU
www.cocukvakfi.org.tr
elektronik posta: cocukvakfi@hotmail.com
cocukhaklariokulu@cocukvakfi.org.tr
Download