adolesan hakları

advertisement
ADOLESAN HAKLARI
1.GENEL HÜKÜMLER
Çocuğun tanımı, yüksek yararı, sosyal güvenlik ve dinlenme, boş zamanları
değerlendirme gibi genelde her grubu ilgilendiren maddeler Genel Hükümler başlığında
ele alınmıştır. Bu başlık altında Çocuk Hakları Sözleşmesinin 1,3,4,7,8,14,26 ve 31
maddeleri ile ÇHS’nin ek Çocuk Satışı, Çocuk Fahişeliği ve Çocuk Pornografisi ile ilgili
ihtiyari protokolün 8. maddesi özellikle (3) bendi ile ÇHS’nin Ek Çocukların Silahlı
Çatışmaya Katılmaları ile ilgili ihtiyari Protokolün 7. maddesi,ayrıca CEDAW’ın 1, 5 ve
16 maddeleri ve Üreme Hakları ve Cinsel Haklar Bildirgesinin Eşitlik Hakkı yer
almaktadır.
Çocuk Haklarına Dair Sözleşme:
Madde 1
Bu sözleşme uyarınca çocuğa uygulanabilecek olan kanuna göre daha erken yaşta reşit
olma durumu hariç, on sekiz yaşına kadar her insan çocuk sayılır.
Madde 3
1. Kamusal ya da özel sosyal yardım kuruluşları, mahkemeler, idari makamlar veya
yasama organları tarafından yapılan ve çocukları ilgilendiren bütün faaliyetlerde,
çocuğun yararı temel düşüncedir.
2. Taraf Devletler, çocuğun anne-babasının, vasilerinin ya da kendisinden hukuken
sorumlu olan diğer kişilerin hak ve ödevlerini de göz önünde tutarak, esenliği için gerekli
bakım ve bu amaçla tüm uygun yasal ve idari önlemleri alırlar.
3. Taraf Devletler, çocukların bakımı ve korunmasından sorumlu kurumların, hizmet ve
faaliyetlerin özellikle güvenlik, sağlık, personel sayısı ve uygunluğu ve yönetimin
yeterliliği açısından, yetkili makamlarca konulan ölçülere uymalarını taahhüt ederler.
Madde 4
Taraf Devletler, bu Sözleşmede tanınan hakların uygulanması amacıyla gereken her türlü
yasal, idari ve diğer önlemleri alırlar. Ekonomik, sosyal ve kültürel haklara ilişkin olarak,
Taraf Devletler eldeki kaynaklarını olabildiğince geniş tutarak, gerekirse uluslararası
işbirliği çerçevesinde bu tür önlemler alırlar.
Madde 7
1. Çocuk doğumdan hemen sonra derhal nüfus kütüğüne kaydedilecek ve doğumdan
itibaren bir isim hakkına, bir vatandaşlık kazanma hakkına ve mümkün olduğu ölçüde
anne-babasını bilme ve onlar tarafından bakılma hakkına sahip olacaktır.
2. Taraf Devletler, özellikle çocuğun tabiiyetsiz kalması söz konusu olduğunda kendi
ulusal hukuklarına ve ilgili uluslararası belgeler çerçevesinde üstlendikleri
yükümlülüklerine uygun olarak bu hakların işlerlik kazanmasını taahhüt ederler.
Madde 8
1. Taraf Devletler yasanın tanıdığı şekli ile çocuğun kimliğini; tabiiyeti, ismi ve aile
bağları dahil, koruma hakkına saygı göstermeyi ve bu konuda yasa dışı müdahalelerde
bulunmamayı taahhüt ederler.
2. Çocuğun kimliğinin unsurlarının bazılarından veya tümünden yasaya aykırı olarak
yoksun bırakılması halinde, Taraf Devletler çocuğun kimliğine süratle yeniden
kavuşturulması amacıyla gerekli yardım ve korumada bulunurlar
Madde 14
1. Taraf Devletler, çocuğun düşünce, vicdan ve din özgürlükleri hakkına saygı gösterirler.
2. Taraf Devletler, anne-babanın ve gerekiyorsa yasal vasilerin; çocuğun yeteneklerinin
gelişmesiyle bağdaşır biçimde haklarının kullanılmasında çocuğa yol gösterme
konusundaki hak ve ödevlerine, saygı gösterirler.
3. Bir kimsenin dinini ve inançlarını açıklama özgürlüğü kanunla öngörülmek ve gerekli
olmak kaydıyla yalnızca kamu güvenliği, düzeni, sağlık ya da ahlakı ya da başkalarının
temel hakları ve özgürlüklerini korumak gibi amaçlarla sınırlandırılabilir.
Madde 26
1. Taraf Devletler, her çocuğun sosyal sigorta dahil, sosyal güvenlikten yaralanma
hakkını tanır ve bu hakkın tam olarak gerçekleşmesini sağlamak için ulusal hukuklarına
uygun, gerekli önlemleri alırlar.
2. Sosyal Güvenlik, çocuğun ve çocuğun bakımından sorumlu olanların kaynakları ve
koşulları göz önüne alınarak ve çocuk tarafından ya da onun adına yapılan sosyal
güvenlikten yararlanma başvurusuna ilişkin başkaca durumlar da göz önünde tutularak
sağlanır.
Madde 31
1. Taraf Devletler, çocuğun dinlenme, boş zaman değerlendirme, oynama ve yaşına
uygun eğlence (etkinliklerinde) bulunma ve kültürel ve sanatsal yaşama serbestçe katılma
hakkını tanırlar.
2. Taraf Devletler, çocuğun kültürel ve sanatsal yaşama tam olarak katılma hakkına saygı
duyarak tanırlar ve özendirirler ve çocuklar için, boş zamanı değerlendirmeye,
dinlenmeye, sanata ve kültüre ilişkin (etkinlikler) konusunda uygun ve eşit fırsatların
sağlanmasını teşvik ederler.
Çocuk Haklarına Sözleşmesi’nin Ek Çocuk Satışı, Çocuk Fahişeliği ve Çocuk
Pornografisi ile ilgili İhtiyari Protokolün:
8.maddesi özellikle (3) bendi adolesanslar için de geçerlidir.
3. Taraf Devletler, işbu Protokol.de tanımlanan suçların mağduru çocuklara
yönelik ceza adaleti sistemi muamelelerinde, çocuğun en yüksek çıkarlarının öncelikli
olarak gözetilmesini garanti edeceklerdir.
ÇHS’nin Ek Çocukların Silahlı Çamaya Katılmaları ile ilgili ihtiyari Protokolün
7. maddesi adolesanlar için de geçerlidir.
Taraf Devletlerin, işbu Protokol’ün uygulanmasında, Protokol’e aykırı herhangi bir
faaliyetin
önlenmesi ve Protokol’e aykırı eylemlerin mağduru olan kişilerin rehabilitasyonu ve
sosyal
açıdan topluma geri kazandırılmaları da dahil olmak üzere, teknik işbirliği ve mali
yardım
yollarını da içeren şekilde işbirliğinde bulunacakları ifade edilmektedir.
CEDAW’ın ilgili maddeleri:
Madde 1, 5 ve 16 (madde 1 in a,b ve e bendi) adolesanlar için öncelikli maddelerdir.
Madde 1
İşbu Sözleşmeye göre, “kadınlara karşı ayırım” deyimi kadınların, medeni durumlarına
bakılmaksızın ve kadın ile erkek eşitliğine dayalı olarak politik, ekonomik, sosyal,
kültürel,
medeni ve diğer sahalardaki insan hakları ve temel özgürlüklerinin tanınmasını,
kullanılmasını ve bunlardan yararlanılmasını engelleyen veya ortadan kaldıran veya bunu
amaçlayan ve cinsiyete bağlı olarak yapılan herhangi bir ayırım, mahrumiyet veya
kısıtlama
anlamına gelecektir.
Madde 5
Taraf Devletler aşağıdaki bütün uygun önlemleri alacaklardır:
a- Her iki cinsten birinin aşağılığı veya üstünlüğü fikrine veya kadın ile erkeğin
kalıplaşması
rollerine dayalı önyargıların, geleneksel ve diğer bütün uygulamaların ortadan
kaldırılmasını
sağlamak amacıyla kadın ve erkeklerin sosyal ve kültürel davranış kalıplarını
değiştirmek,
b- Anneliğin sosyal bir görev olarak anlaşılmasını ve çocukların yetiştirilmesi ve
gelişiminde
menfaatlerini her şeyden önce gözeten anlayışa dayanan bir aile eğitimini sağlamak,
Madde 16
1. Taraf Devletler, kadınlara karşı evlilik ve aile ilişkileri konusunda ayırımı önlemek için
gerekli bütün önlemleri alacaklar ve özellikle kadın erkek eşitliği ilkesine dayanarak
kadınlara
aşağıdaki hakları sağlayacaklardır:
a- Evlenmede erkeklerle eşit hak,
b- Özgür olarak eş seçme ve serbest ve tam rıza ile evlenme hakkı,
e- Çocuk sayısına ve çocukların ne zaman dünyaya geleceklerine serbestçe ve
sorumlulukla
karar vermede ve bu hakları kullanabilmeleri için bilgi, eğitim ve diğer vasıtalardan
yararlanmada eşit haklar,
2. Çocuğun erken yaşta nişanlanması veya evlenmesinin hiçbir kanuni etkisi olmayacak
ve
evlenme asgari yaşının belirlenmesi ve evlenmelerin resmi sicile kaydının mecburi
olması için
yasama dahil gerekli tüm önlemler alınacaktır.
Üreme Hakları ve Cinsel Haklar Bildirgesinin ilgili Maddeleri:
Eşitlik Hakkı:
Hiç kimse, cinsel ve üreme yaşamında, sağlık bakımı ve hizmetlerinden yararlanmada
ayırımcılığına tabi tutulamaz.
• Tüm adolesanlar (bireyler), üreme sağlığı, cinsel sağlık ve haklarına ilişkin bilgi,
danışmanlık hizmetlerini kapsayan sağlık ve refahlarını güvence altına alacak bilgi ve
eğitime eşit ulaşma hakkına sahiptirler.
• Tüm adolesanlar (kadınlar) ve özellikle kız çocukları, yaşamları süresince uygun
beslenme ve bakım hakkına sahiptirler.
• Hiç bir adolesan (kadın), başka birisinin olurunun gerektiği öne sürülerek, üreme
sağlığını
ve cinsel sağlık ile ilgili eğitim, bilgi ve hizmetlerden mahrum bırakılamaz.
• Hiç bir adolesan (kadın) ayrımcılık etkisi yapan herhangi bir cinsel sağlık ve üreme
sağlığı programına tabi tutulamaz.
• Tüm adolesanlar (bireyler), şiddetten korunma hakkına sahiptirler.
• Hiç bir adolesan (kadın), sosyal yaşamda gebelik ve analık nedeniyle ayırımcılıkla
uğratılamaz.
• Hiç bir adolesan (birey), cinsel ve üreme yaşamında, sağlık bakımı ve hizmetlerinden
yararlanmada ayırımcılığına tabi tutulamaz.
2. ÖZEL DURUMLAR
Özel Durumlar bölümünde evlat edinme, mülteci çocuklar, özürlü çocuklar ve özel
yaşantı
gibi daha spesifik konular ele alınmıştır. Bu başlık altında; Çocuk Haklarına dair
Sözleşmenin
2, 9, 10, 11, 16, 21, 22, 25, 30, 32, 37 ve 39. maddeleri ile CEDAW’ın 14 (2.bendi) ve 16
Maddeleri ayrıca Üreme Hakları ve Cinsel Haklar Bildirgesinin özgürlük hakkı ve
mahremiyet hakkı maddeleri yer almaktadır. Çalışan çocuklarla ilgili ILO 138 ve 182
sayılı
sözleşme de bu maddede incelenmiştir.
Çocuk Haklarına dair Sözleşme:
Madde 2
1. Taraf Devletler, bu Sözleşmede yazılı olan hakları kendi yetkileri altında bulunan her
çocuğa, kendilerinin, anne babalarının veya yasal vasilerinin sahip oldukları ırk, renk,
cinsiyet, dil, siyasal ya da başka düşünceler, ulusal, etnik ve sosyal köken, mülkiyet,
sakatlık, doğuş ve diğer statüler nedeniyle hiçbir ayrım gözetmeksizin tanır ve taahhüt
ederler.
2. Taraf Devletler, çocuğun anne-babasının, yasal vasilerinin veya ailesinin öteki
üyelerinin durumları, faaliyetleri, açıklanan düşünceleri veya inançları nedeniyle her türlü
ayırıma veya cezaya tabi tutulmasına karşı etkili biçimde korunması için gerekli tüm
uygun önlemi alırlar
Madde 9
1. Yetkili makamlar uygulanabilir yasa ve usullere göre ve temyiz yolu açık olarak,
ayrılığın çocuğun yüksek yararına olduğu yolunda karar vermedikçe, Taraf Devletler,
çocuğun; anne-babasından, onların rızası dışında ayrılmamasını güvence altına alırlar .
Ancak, anne-babası tarafından çocuğun kötü muameleye maruz bırakılması ya da ihmal
edilmesi durumlarında ya da anne ve babanın birbirinden ayrı yaşaması nedeniyle
çocuğun ikametgahının belirlenmesi amacıyla karara varılması gerektiğinde, bu tür bir
ayrılık kararı verilebilir.
2. Bu maddenin birinci fıkrası uyarınca girişilen her işlemde, ilgili bütün taraflara işleme
katılma ve görüşlerini bildirme olanağı tanınır.
3. Taraf Devletler,anne-babasından veya bunlardan birinden ayrılmasına karar verilen
çocuğun,kendi yüksek yararına aykırı olmadıkça, anne-babasının ikisiyle de düzenli bir
biçimde kişisel ilişki kurma ve doğrudan görüşme hakkına saygı gösterirler.
4. Böyle bir ayrılık, bir Taraf Devlet tarafından girişilen ve çocuğun kendisinin ana veya
babasının veya her ikisinin birden tutuklanmasını, hapsini, sürgün, sınırdışı edilmesini
veya ölümünü (ki buna devletin gözetimi altında iken nedeni ne olursa olsun meydana
gelen ölüm dahildir) tevlit eden herhangi benzer bir işlem sonucu olmuşsa, bu Taraf
Devlet, istek üzerine ve çocuğun esenliğine zarar vermemek koşulu ile; ana-babaya,
çocuğa veya uygun olursa, ailenin bir başka üyesine, sözkonusu aile bireyinin ya da
bireylerinin bulunduğu yer hakkında gereken bilgiyi ÇOCUK HAKLARINA DAIR
SÖZLEŞME verecektir. Taraf Devletler, böyle bir istemin başlı başına sunulmasının ilgili
kişi veya kişiler bakımından aleyhe hiç bir sonuç yaratmamasını ayrıca taahhüt ederler.
Madde 10
1. 9 uncu Maddenin 1 inci fıkrası uyarınca Taraf Devletlere düşen sorumluluğa uygun
olarak, çocuk veya anne-babası tarafından, ailenin birleşmesi amaçlarıyla yapılan bir
Taraf Devlet girme ya da onu terk etme konusundaki her başvuru, Taraf Devletlerce
olumlu, insani ve ivedi bir tutumla ele alınacak. Taraf Devletler, bu tür bir başvuru
yapılmasının, başvuru sahipleri veya aile üyeleri aleyhine sonuçlar yaratmamasını taahhüt
ederler.
2. Anne-babası, ayrı Devletlerde oturan bir çocuk olağanüstü durumlar hariç, hem anne
hem de babası ile düzenli biçimde kişisel ilişkiler kurma ve doğrudan görüşme hakkına
sahiptir. Bu nedenle ve 9 uncu maddenin 1. Fıkrasına göre Taraf Devletler çocuğun ve
anne- babasının Taraf Devletlerin ülkeleri dahil herhangi bir ülkeyi terk etme ve kendi
ülkelerine dönme hakkına saygı gösterirler. Herhangi bir ülkeyi terk etme hakkı, yalnızca
yasada ön görüldüğü gibi ve ulusal güvenliğin, kamu düzenin, kamu sağlığı veya ahlak
veya başkalarının hak ve özgürlüklerini korumak amacı ile ve işbu sözleşme ile tanınan
öteki haklarla bağdaştığı ölçüce kısıtlamalara konu olabilir.
Madde 11
1. Taraf Devletler, çocukların yasadışı yollarla ülke dışına çıkarılıp geri döndürülmemesi
halleriyle mücadele için önlemler alırlar.
2. Bu amaçla Taraf Devletler iki ya da çok taraflı anlaşmalar yapılmasını ya da mevcut
anlaşmalara katılmayı teşvik ederler.
Madde 16
1. Hiçbir çocuğun özel yaşantısına, aile, konut ve iletişimine keyfi ya da haksız bir
biçimde müdahale yapılamayacağı gibi, onur ve itibarına da haksız olarak saldıramaz.
2. Çocuğun bu tür müdahale ve saldırılara karşı yasa tarafından korunmaya hakkı vardır.
Madde 21
Evlat edinme sistemini kabul eden ve/veya buna izin veren Taraf Devletler, çocuğun en
yüksek yararlarının temel düşünce olduğunu kabul edecek ve aşağıdaki ilkeleri
gerçekleştirecektir:
a) Bir çocuğun evlat edinilmesine ancak yetkili makamlar karar verir. Bu makam
uygulanabilir yasa ve usullere göre ve güvenilir tüm bilgilerin ışığında; çocuğun, annebabası, yakınları ve yasal vasisine göre durumunu göz önüne alarak ve gereken
durumlarda tüm ilgililerle yapılacak görüşme sonucu onların da evlat edinme
konusundaki onaylarını alma zorunluluğuna uyarak,kararını verir.
b) Çocuğun kendi ülkesinde elverişli biçimde bakılması mümkün olmadığı veya evlat
edinecek veya yanına yerleştirilecek aile bulunmadığı takdirde, ülkeler arası evlat
edinmenin çocuk bakımından uygun bir çözüm olduğunu kabul ederler.
c) Başka bir ülkede evlat edinilmesi düşünülen çocuğun, kendi ülkesinde mevcut evlat
edinme durumuyla eşdeğer olan güvence ve ölçülerden yararlanmasını sağlarlar.
d) Ülkeler arası evlat edinmede, yerleştirmenin ilgililer bakımından yasadışı para
kazanma konusu olmaması için gereken bütün önlemleri alırlar.
e) Bu maddedeki amaçları, uygun olduğu ölçüde, ikili ya da çok taraflı düzenleme veya
anlaşmalarla teşvik ederler ve bu çerçevede, çocuğun başka bir ülkede yerleştirilmesinin
yetkili makam veya organlar tarafından yürütülmesini güvenceye almak için çaba
gösterirler.
Madde 22
1. Taraf Devletler, ister tek başına olsun isterse anne-babası veya herhangi bir başka
kimse ile birlikte bulunsun, mülteci statüsü kazanmaya çalışan ya da uluslararası iç hukuk
kural ve usulleri uyarınca mülteci sayılan bir çocuğun, bu Sözleşmede ve insan haklarına
veya insani konulara ilişkin ve söz konusu Devletlerin taraf oldukları diğer Uluslararası
sözleşmelerde tanınan ve bu duruma uygulanabilir nitelikte bulunan hakları kullanması
amacıyla koruma ve insani yardımdan yararlanması için gerekli bütün önlemleri alırlar.
2.Bu nedenle, Taraf Devletler, uygun gördükleri ölçüde, Birleşmiş Milletler Teşkilatı ve
onunla işbirliği yapan hükümetler arası ve hükümet dışı yetkili başka kuruluşlarla bu
durumda olan bir çocuğu korumak, ona yardım etmek, herhangi bir mülteci çocuğun
ailesiyle yeniden bir araya gelebilmesi için anne-babası veya ailesinin başka üyeleri
hakkında bilgi toplamak amacıyla işbirliğinde bulunurlar. Herhangi bir nedenle kendi aile
çevresinden sürekli ya da geçici olarak ayrı düşmüş bir çocuğa bu sözleşmeye göre
tanınan koruma, aynı esaslar içinde, anne-babası ya da ailesini başkaca üyelerinden hiç
birisi bulunamayan çocuğa da tanınacaktır.
Madde 25
Taraf Devletler, yetkili makamlarca korunma ve bakım altına alma, bedensel ya da ruhsal
tedavi amaçlarıyla hakkında bir yerleştirme tedbiri uygulanan çocuğun gördüğü tedaviyi
ve yerleştirilmesine bağlı diğer tüm şartları belli aralıklarla gözden geçirme hakkına sahip
olduğunu kabul ederler.
Madde 30
Soya, dine ya da dile dayalı azınlıkların ya da yerli halkların var olduğu Devletlerde,
böyle bir azınlığa mensup olan ya da yerli halktan olan çocuk, ait olduğu azınlık
topluluğunun diğer üyeleri ile birlikte kendi kültüründen yararlanma, kendi dinine
inanma ve uygulama ve kendi dilini kullanma hakkından yoksun bırakılamaz.
Madde 32
1. Taraf Devletler, çocuğun, ekonomik sömürüye ve her türlü tehlikeli işte ya da
eğitimine zarar verecek ya da sağlığı veya bedensel, zihinsel, ruhsal, ahlaksal ya da
toplumsal gelişmesi için zararlı olabilecek nitelikte çalıştırılmasına karşı korunma
hakkını kabul ederler.
2. Taraf Devletler bu maddenin uygulamaya konulmasını sağlamak için yasal, idari,
toplumsal ve eğitsel her önlemi alırlar. Bu amaçlar ve öteki uluslararası belgelerin ilgili
hükümleri göz önünde tutularak, Taraf Devletler özellikle şu önlemleri alırlar:
a) İşe kabul için bir ya da birden çok asgari yaş sınırı tespit ederler;
b) Çalışmanın saat olarak süresi ve koşullarına ilişkin uygun düzenlemeleri yaparlar;
c) Bu maddenin etkili biçimde uygulanmasını sağlamak için ceza veya başka uygun
yaptırımlar öngörürler.
Madde 37
Taraf Devletler, aşağıdaki hususları sağlarlar:
a) Hiç bir çocuk, işkence veya diğer zalimce, insanlık dışı veya aşağılayıcı muamele ve
cezaya tabi tutulmayacaktır. On sekiz yaşından küçük olanlara, işledikleri suçlar
nedeniyle idam cezası verilemeyeceği gibi salıverilme koşulu bulunmayan ömür boyu
hapis cezası da verilmeyecektir.
b) Hiç bir çocuk yasa dışı ya da keyfi biçimde özgürlüğünden yoksun bırakılmayacaktır.
Bir çocuğun tutuklanması, alıkonulması veya hapsi yasa gereği olacak ve ancak en son
baş vurulacak bir önlem olarak düşünülüp, uygun olabilecek en kısa süre ile sınırlı
tutulacaktır.
c) Özgürlünden yoksun bırakılan her çocuğa insancıl biçimde ve insan kişiliğinin özünde
bulunan saygınlık ve kendi yaşındaki kişilerin gereksinimleri göz önünde tutularak
davranılacaktır. Özgürlüğünden yoksun olan her çocuk, kendi yüksek yararı aksini
gerektirmedikçe, özellikle yetişkinlerden ayrı tutulacak ve olağanüstü durumlar dışında
ailesi ile yazışma ve görüşme yoluyla ilişki kurma hakkına sahip olacaktır.
Madde 39
Taraf Devletler, her türlü ihmal, sömürü ya da suistimal, işkence ya da her türlü zalimce,
insanlık dışı veya aşağılayıcı muamele ya da ceza uygulaması ya da silahlı çatışma
mağduru olan bir çocuğun, bedensel ve ruhsal bakımdan sağlığına yeniden kavuşması ve
yeniden toplumla bütünleşebilmesini temin için uygun olan tüm önlemleri alırlar. Bu tür
sağlığa kavuşturma ve toplumla bütünleştirme, çocuğun sağlığını, özgüvenini ve
saygınlığını geliştirici bir ortamda gerçekleştirilir.
CEDAW’ın ilgili maddeleri:
Madde. 2, 4, 9, 13, 14, 15 ve 16 adolesanlar için de geçerlidir.Ancak 14(2) ve 16.
(1.bendin
a,b ve e maddeleri) madde Adolesanlar için öncelikli maddedir.
Madde 14
1. Taraf Devletler, kırsal kesim kadınlarının, karşılaştıkları özel sorunları ve ekonominin
parasal olmayan sektöründeki çalışmalan dahil ailelerinin ekonomik bakımdan ayakta
kalması için oynadıklan belirgin rolü göz önünde tutacak ve işbu Sözleşme hükümlerinin
kırsal kesimdeki kadınlara uygulanmasını sağlamak için gerekli bütün önlemleri
alacaklardır.
2. Taraf Devletler, kadın ve erkeklerin eşitliği prensibine dayanarak. kırsal kalkınmaya
katılmalannı ve bundan yararlanmalannı sağlamak için kırsal kesimdeki kadınlara karşı
ayrımı ortadan kaldıran tüm uygun önlemleri alacaklar ve özellikle kırsal kesim
kadınlarına aşağıdaki hakları sağlayacaklardır:
a. Her seviyedeki kalkınma planlannın görüşme ve uygulanmasına katılmak;
b. Aile planlaması konusunda bilgi, danışma ve hizmetler de dahil olmak üzere yeterli
sağlık hizmetlerinden faydalanmak;
c. Sosyal güvenlik programlanndan doğrudan yararlanmak;
d. Teknik yeteneklerini geliştirmek amacıyla tüm toplumsal ve yaygın hizmetler ile
birlikte fonksiyonel okur-yazarlık dahil, resmi ve gayri resmi eğitim ile öğretimin her
türünden yararlanmak;
e. Ekonomik fırsatlardan kendi işinde çalışma veya tam istihdam voluyla eşit olarak
yarararlanmak amacıyla kendi kendine yardım grupları ve kooperatifier oluşturmak;
f. Bütün toplumsal faaliyetlere katılmak;
g.Toprak ve tarım reformunda ve bunun yanısıra yeniden iskan projelerinde eşit muamele
ve tarımsal kredi ve borçlanma, pazarlama kolaylıklan ile uygun teknolojiden
yararlanmak;
h.Özellihle konut, sağlık, elektrik ve su temini, ulaştırma ve haberleşme konularında yeterli
yaşam standartlarından yararlanma haklarını sağlamak
Madde 16
Taraf Devletler kadınlara karşı evlilik ve aile ilişkileri konusunda ayrımı önlemek için
gerekli bütün önlemleri alacaklar ve özellikle kadın-erkek eşitliği ilkesine dayanarak
kadınlara aşağıdaki hakları sağlayacaklardır:
a. Evlenmede erkekerle eşit hak;
b. Özgür olarak eş seçme ve serbest ve tam rıza ile evlenme hakkı;
c. Evlilik süresince ve evliliğin son bulmasında ayrı hak ve sorumluluklar;
d. Medeni durumlarına bakılmaksızın, çocuklarla ilgili konularda ana ve babanın eşit
hak ve sorumlulukları tanınacak, ancak her durumda çocukların çıkarları en ön planda
gözetilecektir;
e. Çocuk sayısına ve çocuklann ne zaman dünyaya geleceklerine serbestçe ve
sorumlulukla karar vermede ve bu hakları kullanabilmeleri için bilgi, eğitim ve diğer
vasıtalardan yararlanmada eşit haklar;
f. Her durumda çocukların çıkan en üst düzeyde tutularak ulusal yasalarda mevcut veli,
vasi, kayyum olma ve evlat edinme veya benzeri müesseselerde eşit hak ve
sorumluluklar;
g. Aile adı, meslek ve iş seçimi dahil her iki eş (kadın-erkek) için, eşit kişisel haklar;
h. Ücret karşılığı olmaksızın veya bir bedel mukabilinde malın mülkiyeti, kazanımı,
işletmesi, idaresi, yararlanılması ve elden çıkarılmasında her iki eşe de eşit haklar.
2. Çocuğun erken yaşta nişanlanması veya evlenmesi hiçbir şekilde yasal sayılmayacak
ve evlenme asgari yaşının belirlenmesi ve evlenmelerin resmi sicile kaydının mecburi
olması için, yasama dahil gerekli tüm önlemler alınacaktır.
1.Üreme Hakları Ve Cinsel Haklar Bildirgesinin ilgili maddeleri:
Özgürlük Hakkı
Tüm adolesanlar; (kadınlar)
Başkalarının haklarına saygı göstermek koşuluyla, cinsellik ve üreme yaşamlarını
sürdürme
ve kontrol etme hakkına sahiptirler.
• Özgür ve bilinçli rızaları dışındaki tüm müdahalelerden korunma hakkına sahiptirler.
• Cinsel tacizden korunma hakkına sahiptirler.
• Cinsel organlarının sakatlanmasına yönelik her türlü müdahaleden korunma hakkına
sahiptirler.
Mahremiyet Hakkı
• Mahremiyet ve kişisel bilgilerin gizli kalması saklanmalıdır.
• Tüm adolesanlar (kadınlar), gebeliğin güvenli sonlanması (düşük) da dahil olmak üzere
üremeyle ilgili seçim yapma hakkına sahiptirler.
• Tüm adolesanlar(kadınlar); başkalarının hakkına saygılı olmak şartıyla, özgürlüğüne
karşı
çıkılmak ya da sosyal müdahaleye maruz kalmak korkusu olmaksızın, güvenli ve
doyurucu cinsel yaşam için, cinsel tercihini ifade etme hakkına sahiptirler.
2. YAŞAMA HAKKI
Yaşama ve sağlık hakkı başlığında; en yüksek düzeyde sağlık izmetlerine ulaşma ile ilgili
konular gruplandırılmıştır. Bu grupta; Çocuk Haklarına dair Sözleşmenin 6, 23, 24, 27
ve
33, maddeleri ile CEDAW’ın 12. ve 14.2.b maddesi ayrıca Üreme Sağlığı ve Cinsel
Haklar Bildirgesinin yaşama hakkı, Çocuk Sahibi olup Olmamaya Karar verme ve Sağlık
Bakımı Alma ve Sağlığın korunması hakkı yer almaktadır.ILO 182 nolu sözleşme kötü
şartlardaki çocuk işçiliğinin yasaklanması ve ortadan kaldırılması sağlığı direk
etkilemektedir.
Çocuk Haklarına dair Sözleşme
Madde 6
1. Taraf Devletler, her çocuğun temel yaşama hakkına sahip olduğunu kabul ederler.
2. Taraf Devletler, çocuğun hayatta kalması ve gelişmesi için mümkün olan azami çabayı
gösterirler.
Madde 23
1. Taraf Devletler zihinsel ya da bedensel özürlü çocukların saygınlıklarını güvence altına
alan, özgüvenlerini geliştiren ve toplumsal yaşamı etkin biçimde katılmalarını
kolaylaştıran şartlar altında eksiksiz bir yaşama sahip olmalarını kabul ederler.
2. Taraf Devletler, özürlü çocukların özel bakımdan yararlanma hakkını tanırlar ve eldeki
kaynakları yeterliliği ölçüsünde ve yapılan başvuru üzerine, yardımdan yararlanabilecek
durumda olan çocuğa ve onun bakımından sorumlu olanlara, çocuğun durumu ve annebabasının veya çocuğa bakanların içinde bulundukları koşullara uygun düşecek yardımın
yapılmasını teşvik ve taahhüt ederler.
3. Özürlü çocuğun özel bakıma gereksinimi olduğu bilincinden hareketle bu maddenin 2
inci fıkrası uyarınca yapılması öngörülen yardım, çocuğun anne-babasını ya da çocuğa
bakanların parasal ( mali) durumları göz önüne alınarak, olanaklara ölçüsünde ücretsiz
sağlanır. Bu yardım; özürlü çocuğun eğitimi, meslek eğitimi, tıbbi bakım hizmetleri,
rehabilitasyon hizmetleri, bir işte çalışabilecek duruma getirme hazırlık programları ve
dinlenme/eğlenme olanaklarından etkin olarak yararlanmasını sağlamak üzere düzenlenir
ve çocuğun en eksiksiz biçimde toplumla bütünleşmesi yanında, kültürel ve ruhsal yönü
dahil bireysel gelişmesini gerçekleştirme amacını güder.
4. Taraf Devletler, uluslararası işbirliği ruhu içinde, özürlü çocukların koruyucu sıhhi
bakımı, tıbbi, psikolojik ve işlevsel tedavileri alanlarına ilişkin gerekli bilgilerin alışverişi
yanında, rehabilitasyon, eğitim ve mesleki eğitim hizmetlerine ilişkin yöntemlerin
bilgilerini de içerecek şekilde ve Taraf Devletlerin bu alanlardaki güçlerini, anlayışlarını
geliştirmek ve deneyimlerini zenginleştirmek amacıyla bilgi dağıtımını ve bu bilgiden
yararlanmayı teşvik ederler. Bu bakımdan, gelişmekte olan ülkelerin gereksinimleri,
özellikle göz önüne alınır.
Madde 24
1. Taraf Devletler, çocuğun olabilecek en iyi sağlık düzeyine kavuşma, tıbbi bakım ve
rehabilitasyon hizmetlerini veren kuruluşlardan yararlanma hakkını tanırlar. Taraf
Devletler, hiçbir çocuğun bu tür tıbbi bakım hizmetlerinden yararlanma hakkında yoksun
bırakılmamasını güvence altına almak için çaba gösterirler.
2. Taraf Devletler, bu hakkın tam olarak uygulanmasını takip ederler ve özellikle:
a) Bebek ve çocuk ölüm oranlarının düşürülmesi;
b) Bütün çocuklara gerekli tıbbi yardımının ve tıbbi bakımın; temel sağlık hizmetlerinin
geliştirilmesine önem verilerek sağlanması;
c) Temel sağlık hizmetleri çerçevesinde ve başka olanakların yanı sıra, kolayca
bulunabilen tekniklerin kullanılması ve besleyici yiyecekler ve temiz içme suyu
sağlanması yoluyla ve çevre kirlenmesinin tehlike ve zararlarını göz önüne alarak,
hastalık ve yetersiz beslenmeye karşı mücadele edilmesi;
d) Anneye doğum öncesi ve sonrası uygun bakımın sağlanması;
e) Bütün toplum kesimlerinin özellikle anne- babalar ve çocukların, çocuk sağlığı ve
beslenmesi, anne sütü ile beslenmesinin yararları, toplum ve çevre sağlığı ve kazaların
önlenmesi konusunda temel bilgileri elde etmeleri ve bu bilgileri kullanmalarına yardımcı
olunması;
f) Koruyucu sağlık bakımlarının, anne- babaya rehberliğini aile planlaması eğitimi ve
hizmetlerinin geliştirilmesi; amaçlarıyla uygun önlemleri alırlar.
3. Taraf Devletler, çocukların sağlığı için zararlı geleneksel uygulamalarının kaldırılması
amacıyla uygun ve etkili her türlü önlemi alırlar.
4. Taraf Devletler, bu maddede tanınan hakkın tam olarak gerçekleştirilmesini tedricen
sağlamak amacıyla uluslararası işbirliğinin geliştirilmesi ve teşviki konusunda karşılıklı
olarak söz verirler. Bu konuda gelişmekte olan ülkelerin gereksinimleri özellikle göz
önünde tutulur.
Madde 27
1. Taraf Devletler,her çocuğun bedensel, zihinsel, ruhsal, ahlaksal ve toplumsal
gelişmesini sağlayacak yeterli bir hayat seviyesine hakkı olduğunu kabul ederler.
2. Çocuğun gelişmesi için gerekli hayat şartlarının sağlanması sorumluluğu; sahip
oldukları imkanlar ve mali güçleri çerçevesinde öncelikle çocuğun anne babasına veya
çocuğun bakımını üstlenen diğer kişiler düşer.
3. Taraf Devletler, ulusal durumlarına göre ve olanaklarına göre ve olanakları ölçüsünde,
anne babaya ve çocuğun bakımını üstlenen diğer kişiler e, çocuğun bu hakkının
uygulanmasında yardımcı olmak amacıyla gerekli önlemleri alır ve gereksinim olduğu
takdirde özellikle beslenme, giyim ve barınma konularında maddi yardım ve destek
programları uygularlar.
4. Taraf Devletler, Taraf Devlet ülkesinde veya başka ülkede bulunsun; anne babası veya
çocuğa karşı mali sorumluluğu bulunan diğer kişiler tarafından, çocuğun bakım
giderlerinin karşılanmasını sağlamak amacıyla her türlü uygun önlemi alırlar. Özellikle
çocuğa karşı mali sorumluluğu olan kişinin, çocuğun ülkesinden başka bir ülkeden başka
bir ülkede yaşaması halinde,Taraf Devletler bu konuya ilişkin uluslararası anlaşmalara
katılmayı veya bu tür anlaşmalar aktinin yanı sıra başkaca uygun düzenlemelerin
yapılmasını teşvik ederler.
Madde 33
Taraf Devletler, çocukların uluslararası antlaşmalarda tanımladığı biçimde uyuşturucu ve
psikotrop maddelerin yasadışı kullanımına karşı korunması ve çocukların bu tür
maddelerin yasadışı üretimi ve kaçakçılığı alanında kullanılmasını önlemek amacıyla
yasal sosyal ve eğitsel niteliktekiler de dahil olmak üzere her türlü uygun önlemleri
alırlar.
CEDAW’ın ilgili maddeleri:
Madde 12
1.Taraf Devletler, aile planlaması dahil sağlık bakım hizmetlerinden kadın ve erkeğin eşit
olarak yararlanması için, sağlık alanında kadınlara karşı ayrımı ortadan kaldırarak bütün
önlemleri alacaklardır.
2.Bu maddenin 1. paragrafında öngörülen hükümler saklı kalmak kaydıyla Taraf
Devletler kadına hamilelik, lohusalık ve doğum sonrası dönemde gerekli hizmetleri
sağlayacaklar, hamilelik ve emzirme sırasında yeterli beslenme ile birlikte, gerektiğinde
ücretsiz hizmet vereceklerdir.
Madde 14
1. Taraf Devletler, kırsal kesim kadınlarının, karşılaştıkları özel sorunları ve ekonominin
parasal olmayan sektöründeki çalışmalan dahil ailelerinin ekonomik bakımdan ayakta
kalması için oynadıklan belirgin rolü göz önünde tutacak ve işbu Sözleşme hükümlerinin
kırsal kesimdeki kadınlara uygulanmasını sağlamak için gerekli bütün önlemleri
alacaklardır.
2. Taraf Devletler, kadın ve erkeklerin eşitliği prensibine dayanarak. kırsal kalkınmaya
katılmalannı ve bundan yararlanmalannı sağlamak için kırsal kesimdeki kadınlara karşı
ayrımı ortadan kaldıran tüm uygun önlemleri alacaklar ve özellikle kırsal kesim
kadınlarına aşağıdaki hakları sağlayacaklardır:
a. Her seviyedeki kalkınma planlannın görüşme ve uygulanmasına katılmak;
b. Aile planlaması konusunda bilgi, danışma ve hizmetler de dahil olmak üzere yeterli
sağlık hizmetlerinden faydalanmak;
c. Sosyal güvenlik programlanndan doğrudan yararlanmak;
d. Teknik yeteneklerini geliştirmek amacıyla tüm toplumsal ve yaygın hizmetler ile
birlikte fonksiyonel okur-yazarlık dahil, resmi ve gayri resmi eğitim ile öğretimin her
türünden yararlanmak;
e. Ekonomik fırsatlardan kendi işinde çalışma veya tam istihdam voluyla eşit olarak
yarararlanmak amacıyla kendi kendine yardım grupları ve kooperatifier oluşturmak;
f. Bütün toplumsal faaliyetlere katılmak;
g. Toprak ve tarım reformunda ve bunun yanısıra yeniden iskan projelerinde eşit
muamele ve tarımsal kredi ve borçlanma, pazarlama kolaylıklan ile uygun teknolojiden
yararlanmak;
h. Özellihle konut, sağlık, elektrik ve su temini, ulaştırma ve haberleşme konularında
yeterli yaşam standartlarından yararlanma haklarını sağlamak.
Üreme Sağlığı ve Cinsel Hakların ilgili maddeleri:
Yaşama Hakkı
• Hiç bir kadının yaşamı gebelik nedeniyle tehlikeye atılmamalıdır.
• Hiç bir çocuğun yaşamı cinsiyeti yüzünden tehlikeye atılmamalıdır.
• Hiç kimsenin yaşamı sağlık hizmetlerine, cinsel sağlık ya da üreme sağlığı hizmetlerine
ya
da bilgi ve danışmanlığa ulaşamama nedeniyle tehlike altında kalmamalıdır.
Çocuk Sahibi Olup Olmamaya Karar Verme
• Tüm adolesanların (kadınların), üreme sağlığının korunması, güvenli anneliğin
sağlanması
ve gebeliğin güvenli sonlandırılması (düşük) için gereken ve tüm kullanıcılar için
ulaşılabilir, kabul edilebilir, kullanışlı ve ödeyebilecekleri bilgi, eğitim ve hizmetlere
ulaşma hakkı vardır.
• Tüm adolesanlar (bireyler), güvenli, etkili ve kabul edilebilir doğurganlığı düzenleme
yöntemlerinden olabildiğince çoğuna ulaşma hakkına sahiptir.
• Tüm adolesanlar (bireyler), istenmeyen gebeliklerden korunma yöntemleri içinden
kendileri için güvenli ve kabul edilebilir olanı özgürce seçmek ve kullanmak hakkına
sahiptir.
Sağlık Bakımı Alma ve Sağlığın Korunması Hakkı
• Tüm adolesanlar (bireyler), geniş kapsamlı bir sağlık hizmeti alma hakkına sahiptir.
• Tüm adolesanlar (bireyler), ilk basamak sağlık bakımının bir parçası olarak cinsel ve
üreme sağlığına ilişkin bakım hakkına sahiptir.
• Tüm adolesanların (bireyler), elde edilebilecek en yüksek standartta fiziksel ve ruhsal
sağlığına sahip olma hakkı vardır.
• Tüm adolesanlar (bireyler), cinsel sağlık ve üreme sağlığı da dahil, bütün bakım
hizmetlerinde ulaşabilecek en yüksek nitelikte hizmet alma hakkına sahiptir.
• Tüm adolesanlar (bireyler), özellikle kadınlar ve kız çocukları, sağlığa zarar veren
geleneksel uygulamalardan korunma hakkına sahiptir.
• Tüm adolesanlar (bireyler), yansız olarak sunulan bilgilere dayanarak kendi kararlarını
vermelerini sağlayacak kısırlık ve gebelik danışmanlığı alma hakkına sahiptir.
• Tüm adolesanlar (kadınlar) gebelik, doğum ve doğum sonrası bakım ve gebelik ile
• Tüm adolesanlar (kadınlar) çalışma koşullarında sağlığın korunması ve güvenliğin
sağlanması hakkına sahiptir.
• Tüm çalışan adolesanlar (kadınlar), ücretli ya da yeterli sosyal güvenlik hakları
sağlanması
doğum izni hakkına sahiptir.
• Tüm adolesanlar (kadınlar) HIV/AIDS ve diğer cinsel yolla bulaşan hastalıklarda hasta
bakım alma hakkına sahiptir
• Sağlık personeli, HIV/AIDS ve diğer cinsel yolla bulaşan hastalıklarda tedaviyi
reddetme
hakkına sahip değildir.
• Göçe zorlanan adolesanların (kadınlar) üreme sağlığı hizmetlerine ulaşımının
sağlanması
gereklidir.
3. GELİŞİM HAKKI: (Gelişim ve gerekli bilgilere ulaşma hakkı)
Gelişim Hakkı başlığı; çocuğu özgür bir toplumda etkin bir yetişkin olarak hazırlamak
eğitim ve bilgilere erişim esas alınarak oluşturulmuştur. Bu bölümde Çocuk Haklarına
dair Sözleşmenin 5,17,27,28 ve 29 maddeleri ile ÇHŞ’nin Ek Çocuk Satışı, Çocuk
Fahişeliği ve Çocuk Pornografisi ile ilgili İhtiyari Protokolün 9. maddesi 2. bendi, ayrıca
CEDAW’ın 3,5,10. maddeleri ve Üreme ve Cinsel Haklar Bildirgesinin bilgilenme ve
eğitim hakkı ile bilimsel gelişmelerden yararlanma hakkına yer verilmiştir. ILO’nun 182
sayılı sözleşmesi özellikle madde 7 de eğitimin önemi vurgulanmaktadır.
Çocuk Haklarına dair Sözleşme:
Madde 5
Taraf Devletler, bu Sözleşmenin çocuğa tanıdığı haklar doğrultusunda çocuğun
yeteneklerinin geliştirilmesi ile uyumlu olarak, çocuğa yol gösterme ve onu yönlendirme
konusunda anne-babanın, yerel gelenekler ön görüyorsa uzak aile veya topluluk
üyelerinin, yasal vasilerinin veya çocuktan hukuken sorumlu kişilerin sorumluluklarına,
haklarına ve ödevlerine saygı gösterirler.
Madde 17
Taraf Devletler, kitle iletişim araçlarının önemini kabul ederek çocuğun; özellikle
toplumsal,ruhsal ve ahlaki esenliği ile bedensel ve zihinsel sağlığını geliştirmeye yönelik
çeşitli ulusal ve uluslararası kaynaklardan bilgi ve belge edinmesini sağlarlar. Bu amaçla
Taraf Devletler:
a) Kitle iletişim araçlarını çocuk bakımından toplumsal ve kültürel yararı olan ve 29.cu
maddenin ruhuna uygun bilgi ve belgeyi yaymak için teşvik ederler;
b)Çeşitli kültürel, ulusal ve uluslararası kaynaklardan gelen bu türde bilgi ve belgelerin
üretimi, değişimi ve yayımı amacıyla uluslararası işbirliğini teşvik ederler.
c) Çocuk kitaplarının üretimini ve yayılmasını teşvik ederler;
d) Kitle iletişim araçlarının azınlık grubu veya bir yerli ahaliye mensup çocukların dil
gereksinimlerine özel önem göstermeleri konusunda teşvik ederler;
e) 13 ve 18 ci maddelerde yer alan kurallar göz önünde tutularak, çocuğun esenliğine
zarar
verebilecek bilgi ve belgelere karşı korunması için uygun yönlendirici ilkeler
geliştirilmesini teşvik ederler;
Madde 27
1. Taraf Devletler,her çocuğun bedensel, zihinsel, ruhsal, ahlaksal ve toplumsal
gelişmesini sağlayacak yeterli bir hayat seviyesine hakkı olduğunu kabul ederler.
2. Çocuğun gelişmesi için gerekli hayat şartlarının sağlanması sorumluluğu; sahip
oldukları imkanlar ve mali güçleri çerçevesinde öncelikle çocuğun anne babasına veya
çocuğun bakımını üstlenen diğer kişiler düşer.
3. Taraf Devletler, ulusal durumlarına göre ve olanaklarına göre ve olanakları ölçüsünde,
anne babaya ve çocuğun bakımını üstlenen diğer kişiler e, çocuğun bu hakkının
uygulanmasında yardımcı olmak amacıyla gerekli önlemleri alır ve gereksinim olduğu
takdirde özellikle beslenme, giyim ve barınma konularında maddi yardım ve destek
programları uygularlar.
4. Taraf Devletler, Taraf Devlet ülkesinde veya başka ülkede bulunsun; anne babası veya
çocuğa karşı mali sorumluluğu bulunan diğer kişiler tarafından, çocuğun bakım
giderlerinin karşılanmasını sağlamak amacıyla her türlü uygun önlemi alırlar. Özellikle
çocuğa karşı mali sorumluluğu olan kişinin, çocuğun ülkesinden başka bir ülkeden başka
bir ülkede yaşaması halinde,Taraf Devletler bu konuya ilişkin uluslararası anlaşmalara
katılmayı veya bu tür anlaşmalar aktinin yanı sıra başkaca uygun düzenlemelerin
yapılmasını teşvik ederler.
Madde 28
1. Taraf Devletler,çocuğun eğitim hakkını kabul ederler ve bu hakkın fırsat eşitliği temeli
üzerinde tedricen gerçekleştirilmesi görüşüyle özellikle:
a) İlk öğretimi herkes için zorunlu ve parasız hale getirirler;
b) Orta öğretim sistemlerinin genel olduğu kadar mesleki nitelikte de olmak üzere çeşitli
biçimlerde örgütlenmesini teşvik ederler ve bunların tüm çocuklara açık olmasını
sağlarlar ve gerekli durumlarda mali yardım yapılması ve öğretimi parasız kılmak gibi
uygun önlemleri alırlar;
c) Uygun bütün araçları kullanarak, yüksek öğretime yetenekleri doğrultusunda herkese
açık hale getirirler;
d) Eğitim ve meslek seçimine ilişkin bilgi ve rehberliği bütün çocuklar için elde edilir
hale getirirler;
e) Okullarda düzenli biçimde devamın sağlanması ve okulu terk etme oranlarının
düşürülmesi için önlem alırlar.
2. Taraf Devletler, okul disiplinin çocuğun insan olarak taşıdığı saygınlıkla bağdaşır
biçimde ve bu Sözleşmeye uygun olarak yürütülmesinin sağlanması amacıyla gerekli
olan tüm önlemleri alırlar.
3. Taraf Devletler eğitim alanında,özellikle cehaletin ve okuma yazma bilmemenin
dünyadan kaldırılmasına katkıda bulunmak ve çağdaş eğitim yöntemlerine ve bilimsel ve
teknik bilgilere sahip olunmasını kolaylaştırmak amacıyla uluslararası işbirliğini
güçlendirir ve teşvik ederler. Bu konuda, gelişmekte olan ülkelerin gereksinimleri
özellikle göz önünde tutulur.
Madde 29
1. Taraf Devletler, çocuk eğitiminin aşağıdaki amaçlara yönelik olmasını kabul ederler;
a) Çocuğun kişiliğinin, yeteneklerinin, zihinsel ve bedensel yetilerinin mümkün
olduğunca geliştirilmesi;
b) İnsan haklarına ve temel özgürlüklere, Birleşmiş Milletler Antlaşmasında benimsenen
ilkelere saygının geliştirilmesi;
c) Çocuğun anne-babasına, kültürel kimliğine, dil ve değerlerine, çocuğun yaşadığı, veya
geldiği menşe ülkenin ulusal değerlerine ve kendisininkinden farklı uygarlıklara saygının
geliştirilmesi;
d) Çocuğun, anlayışı, barış, hoşgörü, cinsler arası eşitlik, ister etnik, ister ulusal, ister dini
gruplardan, isterse yerli halktan olsun, tüm insanlar arasında dostluk ruhu ile özgür bir
toplumda, yaşantıyı, sorumlulukla üstlenecek şekilde hazırlanması;
e) Doğal çevreye saygının geliştirilmesi.
2. Bu maddenin veya 28’inci maddenin hiçbir hükmü gerçek ve tüzel kişilerin öğretim
kurumları kurmak ve yönetmek özgürlüğüne bu maddenin 1 inci fıkrasında belirtilen
ilkelere saygı göstermesi ve bu kurumlarda yapılan eğitimin Devlet tarafından konulmuş
olan asgari kurallara uygun olması koşuluyla aykırı sayılacak biçimde
yorumlanmayacaktır.
ÇHS’nin Ek Çocuk Satışı, Çocuk Fahişeliği Ve Çocuk Pornografisi ile ilgili ihtiyari
Protokolün:
9 (2) maddesi Adolesanlar için de geçerlidir.
Madde 9
2.Taraf Devletler önleyici tedbirler ve bu Protokol.de belirtilen suçların zarar verici
etkileri hakkında tüm uygun araçlarla edinilecek bilgi, eğitem ve öğretim yoluyla
çocuklar dahil kamuoyunun büyük ölçüde bilincini artıracaklardır. Taraf Devletler bu
maddedeki yükümlülüklerini yerine getirirken toplumun ve özellikle de çocukların ve
çocuk mağdurların bu türden bilgilendirme ve eğitim ve öğretim programlarõna,
uluslararası düzey de dahil olmak üzere katılımını teşvik edeceklerdir.
CEDAW’ın adolesanlar için öncelikli maddeleri:
Madde 3
Taraf Devletler özellikle politik, sosyal, ekonomik ve kültürel sahalarda olmak üzere
bütün
alanlarda, erkeklerle eşit olarak insan hakları ve temel özgürlüklerinden yararlanmalarını
ve
bu hakları kullanmalarını garanti etmek amacıyla, kadının tam gelişmesini ve ilerlemesini
sa�lamak için yasal düzenleme dahil bütün uygun önlemleri alacaklardır.
Madde 5
a- Her iki cinsten birinin aşağılığı veya üstünlüğü fikrine veya kadın ile erkeğin
kalıplaşmış
rollerine dayalı önyargıların, geleneksel ve diğer bütün uygulamaların ortadan
kaldırılmasını
sağlamak amacıyla kadın ve erkeklerin sosyal ve kültürel davranış kalıplarını
değiştirmek,
b- Anneliğin sosyal bir görev olarak anlaanlaşılmasını ve çocukların yetiştirilmesi ve
gelişiminde kadın ve erkeğin ortak sorumluluğunun tanınmasını öngören ve her
halükarda çocukların menfaatlerini her şeyden önce gözeten anlayışa dayanan bir aile
eğitimini sağlamak,
Madde 10
Taraf Devletler, özellikle aşağıdaki konularda kadın erkek eşitliği esasına dayanarak
eğitimde
erkeklerle eşit hakka sahip olmalarını sağlamak için kadınlara karşı ayırımı önleyen
bütün
uygun tedbirleri alacaklardır:
a- Meslek ve sanat yönlendirilmesinde kırsal ve kentsel alanlarda bütün dallardaki eğitim
kurumlarına girişte ve diploma almada okul öncesi, genel, teknik, mesleki ve yüksek
teknik
eğitimde ve her çeşit mesleki eğitimde eşit şartların sağlanması
c- Kadın ve erkeğin rolleriyle ile ilgili kalıplaşmış kavramların eğitimin her şeklinde ve
kademesinden kaldırılması ve bu amaca ulaşılması için eğitim birliğinin ve diğer eğitim
şekillerinin teşvik edilmesi, özellikle ders kitaplarının ve okul programlarının yeniden
gözden
geçirilmesi ve eğitim ve metotlarının bu amaca göre düzenlenmesi,
e- Özellikle kadın ve erkekler arasında mevcut eğitim açığını en kısa zamanda kapatmaya
yönelik yetişkin ve görevsel okuma-yazma öğretim programları dahil, sürekli eğitim
programlarına katılabilmeleri için erkeklerle eşit fırsatların verilmesi,
h- Kadınların ailelerin sağlık ve refahını sağlamaya yardım edecek, aile planlaması bilgisi
dahil özel eğitici bilgiyi temin etmeleri.
Üreme Hakları ve Cinsel Haklar Bildirgesinin ilgili maddeleri:
Bilgilenme ve Eğitim Hakkı
 Tüm adolesanlar (kadınlar), cinsel sağlık, üreme sağlığı, hakları ve sorumlulukları ile
ilgili cinsiyete duyarlı, önyargılardan uzak, yansız ve çoğulcu bir şekilde sunulan eğitime
ve doğru bilgiye ulaşma hakkına sahiptir.
 Tüm adolesanlar (kadınlar), cinsel ve üreme yaşamına ilişkin kararlarını tam, özgür
ve bilinçli vermelerini sağlayacak yeterli eğitim ve bilgiyi edinme hakkına sahiptir.
 Tüm adolesanlar (kadınlar), doğurganlığı düzenleyen büyün yöntemlerin ve
istenmeyen
gebeliklerin görece yararları, riskleri ve etkililiği konularında tam bilgi edinme hakkına
sahiptir.
Bilimsel Gelişmelerden Yararlanma Hakkı
 Tüm adolesanlar (kadınlar), kısırlılık, gebeliğin önlenmesi ve gebeliğin
sonlandırılması (düşük) da kapsayan konularda üreme sağlığı ve teknolojisinden
yararlanma hakkına sahiptirler.
 Tüm adolesanların (kadınlar), üreme sağlığıyla ilgili teknolojinin sağlık ve iyilik hali
üzerinde olabilecek herhangi bir olumsuz etkisi konusunda bilgi alma hakkı vardır.
182 Sayılı Kötü Şartlardaki Çocuk İşçiliğinin Yasaklanması ve Ortadan
Kaldırılmasına
İlişkin Acil Önlemler Sözleşmesinin özellikle 7. maddesi
Madde 7
 Her Üye, cezaî yaptırımların yada uygun olduğu takdirde diğer yaptırımların
karalaştırılması ve uygulanması da dahil olmak üzere, bu sözleşme hükümlerinin etkin
şekilde uygulanmasını ve yürütülmesini sağlayacak gerekli tüm önlemleri alır.
 Her üye, çocuk işçiliğinin ortadan kaldırılmasında eğitimin önemini dikkate alarak
etkin ve belli bir zamanla sınırlı şu önlemleri alır:
1. Çocukların en kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğine dahil olmalarının önlenmesi;
2. Çocukların en kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğinden uzaklaştırılmaları, sosyal
uyumları ve rehabilitasyonları için gerekli ve uygun doğrudan yardım
sağlanması;
3. Çocukların en kötü biçimlerdeki çocuk işçiliğinden uzaklaştırılmaları için
ücretsiz temel eğitim ve mümkün ve uygun olduğu takdirde mesleki eğitim
sağlanması;
4. Özel olarak riskli durumda bulunan çocukların belirlenmesi ve onlara
ulaştırılması ve
5. Kız çocuklarının özel durumunun dikkate alınması.
 Her Üye, yürürlüğe konan bu Sözleşme hükümlerini uygulamak için sorumlu olan
yetkili makamı belirler.
6.KORUMA HAKKI:
Koruma Hakkı başlığında; şiddetin ve istismarın tüm şekillerinden korunma ile ilgili
konular
ele alınmıştır. Çocuk Haklarına dair Sözleşmenin 18, 19, 20, 34, 35, 36, 37, 38.ve 40.
maddeleri ile ÇHS’nin Ek Çocuk Satışı, Çocuk Fahişeliği ve Çocuk Pornografisi ile ilgili
ihtiyari Protokolün 1, 2, 3, 10. maddeleri, ÇHS’nin Ek Çocukların Silahlı Çatışmaya
Katılmaları ile ilgili İhtiyari Protokolün 1, 2 ve 4. maddeleri ayrıca CEDAW’ın 6, 11
ve16.
maddeleri ve Üreme ve Cinsel Haklar Bildirgesinin özgürlük hakkı, mahremiyet hakkı,
işkence ve kötü muameleden özgür olma hakkı yer almaktadır. ILO’nun 182 sayılı
sözleşmesi
özellikle madde 3’de korunması vurgulanmaktadır.
Çocuk Haklarına dair Sözleşme
Madde 18
1. Taraf Devletler,çocuğun yetiştirilmesinde ve gelişmesinin sağlanmasında anne-babanın
birlikte sorumluluk taşıdıkları ilkesinin tanınması için her türlü çabayı gösterirler.
Çocuğun yetiştirilmesi ve geliştirilmesi sorumluluğu ilk önce anne-babaya ya da durum
gerektiriyorsa yasal vasilere düşer. Bu kişiler her şeyden önce çocuğun yüksek yararını
göz önünde
tutarak hareket ederler.
2. Bu Sözleşmede belirtilen hakların güvence altına alınması ve geliştirilmesi için Taraf
Devletler, çocuğun yetiştirilmesi konusundaki sorumluluklarını kullanmada anne-baba ve
yasal vasilerin durumlarına uygun yardım yapar ve çocukların bakımı ile görevli
kuruluşların, faaliyetlerin ve hizmetlerin gelişmesini sağlarlar.
3. Taraf Devletler, çalışan anne-babanın, çocuk bakım hizmet ve tesislerinden,
çocuklarının da bu hizmet ve tesislerden yararlanma hakkını sağlamak için uygun olan
her türlü önlemi alırlar.
Madde 19
1. Bu Sözleşmeye Taraf Devletler,çocuğun anne-babasının ya da onlardan yalnızca
birinin, yasal vasi veya vasilerinin ya da bakımını üstlenen herhangi bir kişinin yanında
iken bedensel saldırı, şiddet veya suistimale, ihmal ya da ihmalkâr muameleye, ırza
geçme dahil her türlü istismar ve kötü muameleye karşı korunması için; yasal, idari,
toplumsal, eğitsel bütün önlemleri alırlar.
2. Bu tür koruyucu önlemler; burada tanımlanmış olan çocuklara kötü muamele
olaylarının önlenmesi, belirlenmesi, bildirilmesi, yetkili makama havale edilmesi,
soruşturulması, tedavisi ve izlenmesi için gerekli başkaca yöntemleri ve uygun olduğu
takdirde adliyenin işe el koyması olduğu kadar durumun gereklerine göre çocuğa ve onun
bakımını üstlenen kişilere, gereken desteği sağlamak amacı ile sosyal programların
düzenlenmesi için etkin usulleri de içermelidir.
Madde 20
1. Geçici ve sürekli olarak aile çevresinden yoksun kalan veya kendi yararına olarak bu
ortamda bırakılması kabul edilmeyen her çocuk, Devletten özel koruma ve yardım görme
hakkına sahip olacaktır.
2. Taraf Devletler bu durumdaki bir çocuk için kendi ulusal yasalarına göre, uygun olan
bakımı sağlayacaklardır.
3. Bu tür bakım, başkaca benzerleri yanında, bakıcı aile yanına verme, İslam Hukukunda
Kefalet ( Kafalah ), evlat edinme ya da gerekiyorsa çocuk bakımı amacı güden uygun
kuruluşlara yerleştirmeyi de içerir. Çözümler düşünülürken, çocuğun yetiştirilmesinde
sürekliliğin korunmasına ve çocuğun etnik, dinsel kültürel ve dil kimliğine gerek saygı
gösterilecektir.
Madde 34
Taraf Devletler, çocuğu her türlü cinsel sömürüye ve cinsel suistimale karşı koruma
güvencesi verirler. Bu amaçla Taraf Devletler özellikle:
a) Çocuğun yasadışı bir cinsel faaliyete girişmek üzere kandırılması veya zorlanmasını;
b) Çocukların,fuhuş, ya da diğer yasadışı cinsel faaliyette bulundurularak sömürülmesini;
c) Çocukların ,pornografik nitelikli gösterilerde ve malzemede kullanılarak
sömürülmesini;
önlemek amacıyla ulusal düzeyde ve ikili ile çok taraflı ilişkilerde gerekli her türlü
önlemi alırlar.
Madde 35
Taraf Devletler ,her ne nedenle ve hangi biçimde olursa olsun , çocukların kaçırılmaları ,
satılmaları veya fuhşa konu olmalarını önlemek için ulusal düzeyde ve ikili ve çok yanlı
ilişkilerde gereken her türlü önlemleri alırlar.
Madde 36
Taraf Devletler, esenliğine herhangi bir biçimde zarar verebilecek başka her türlü
sömürüye karşı çocuğu korurlar.
Madde 37
Taraf Devletler, aşağıdaki hususları sağlarlar:
a) Hiç bir çocuk, işkence veya diğer zalimce, insanlık dışı veya aşağılayıcı muamele ve
cezaya tabi tutulmayacaktır. On sekiz yaşından küçük olanlara, işledikleri suçlar
nedeniyle idam cezası verilemeyeceği gibi salıverilme koşulu bulunmayan ömür boyu
hapis cezası da verilmeyecektir.
b) Hiç bir çocuk yasa dışı ya da keyfi biçimde özgürlüğünden yoksun bırakılmayacaktır.
Bir çocuğun tutuklanması, alıkonulması veya hapsi yasa gereği olacak ve ancak en son
baş vurulacak bir önlem olarak düşünülüp, uygun olabilecek en kısa süre ile sınırlı
tutulacaktır.
c) Özgürlünden yoksun bırakılan her çocuğa insancıl biçimde ve insan kişiliğinin özünde
bulunan saygınlık ve kendi yaşındaki kişilerin gereksinimleri göz önünde tutularak
davranılacaktır. Özgürlüğünden yoksun olan her çocuk, kendi yüksek yararı aksini
gerektirmedikçe, özellikle yetişkinlerden ayrı tutulacak ve olağanüstü durumlar dışında
ailesi ile yazışma ve görüşme yoluyla ilişki kurma hakkına sahip olacaktır.
Madde 38
1) Taraf Devletler, silahlı çatışma halinde kendilerine uygulanabilir olan uluslararası
hukukun, çocukları da kapsayan insani kurallarına uymak ve uyulmasını sağlamak
yükümlülüğünü üstlenirler.
2) Taraf Devletler on beş yaşından küçüklerin çatışmalara doğrudan katılmaması için
uygun olan bütün önlemleri alırlar.
3) Taraf Devletler, özellikle on beş yaşına gelmemiş çocukları askere almaktan kaçınırlar.
Taraf Devletler, on beş ile on sekiz yaş arasındaki çocukların silah altına alınmaları
gereken durumlarda, önceliği yaşça büyük olanlara vermek için çaba gösterirler.
4) Silahlı çatışmalarda sivil halkın korunmasına ilişkin uluslararası insani hukuk kuralları
tarafından öngörülen yükümlülüklerini uygun olarak, Taraf Devletler silahlı çatışmadan
etkilenen çocuklara koruma ve bakım sağlamak amacıyla mümkün olan her türlü önlemi
alırlar.
Madde 40
1) Taraf Devletler hakkında ceza yasasını ihlal ettiği iddia edilen ve bu nedenle itham
edilen ya da ihlal ettiği kabul edilen her çocuğun; çocuğun yaşı ve yeniden topluma
kazandırılmasının ve toplumda yapıcı rol üstlenmesinin arzu edilir olduğu hususları göz
önünde bulundurularak, taşıdığı saygınlık ve değer duygusunu geliştirecek ve
başkalarının da insan haklarına ve temel özgürlüklerine saygı duymasını pekiştirecek
nitelikte muamele görme hakkını kabul ederler.
a) İşlendiği zaman ulusal ya da uluslararası hukukça yasaklanmamış bir eylem ya da
ihmal nedeniyle hiçbir çocuk hakkında ceza yasasını ihlal ettiği iddiası ya da ithamı öne
sürülemeyeceği gibi böyle bir ihlalde bulunduğu da kabul edilmeyecektir.
b) Hakkında ceza kanunu ihlal iddiası veya ithamı bulunan her çocuk aşağıdaki asgari
güvencelere sahiptir:
i) Haklarındaki suçlama yasal olarak sabit oluncaya kadar masum sayılmak;
ii) Haklarındaki suçlamalardan kendilerinin hemen ve doğrudan doğruya; ya da uygun
düşen durumlarda anne-babaları ya da yasal vasileri kanalı ile haberli kılınmak ve
savunmalarının hazırlanıp sunulmasında gerekli yasal ya da uygun olan başka yardımdan
yararlanmak;
iii) Yetkili, bağımsız ve yansız bir makam ya da mahkeme önünde adli ya da başkaca
uygun yardımdan yararlanarak ve özellikle çocuğun yaşı ve durumu göz önüne alınmak
suretiyle kendisinin yüksek yararına aykırı olduğu saptanmadığı sürece, anne-babası veya
yasal vasisi de hazır bulundurularak yasaya uygun biçimde adil bir duruşma ile konunun
gecikmeksizin karara bağlanmasının sağlanması;
iv) Tanıklık etmek ya da suç ikrarında bulunmak için zorlanmamak; aleyhine olan
tanıkları sorguya çekmek veya sorguya çekmiş olmak ve lehine olan tanıkların hazır
bulunmasının ve sorgulanmasının eşit koşullarda sağlanması;
v) Ceza yasasını ihlal ettiği sonucuna varılması halinde, bu kararın ve bunun sonucuna
varılması halinde, bu kararın ve bunun sonucu olarak alınan önlemlerin daha yüksek
yetkili, bağımsız ve yansız bir makam ya da mahkeme önünde yasaya uygun olarak
incelenmesi;
vi) Kullanılan dili anlamaması veya konuşamaması halinde çocuğun parasız çevirmen
yardımından yararlanması;
vii) Kovuşturmanın her aşamasında özel hayatının gizliliğine tam saygı gösterilmesine
hakkı olmak;
3. Taraf Devletler, hakkında ceza yasasını ihlal ettiği iddiası ileri sürülen, bununla itham
edilen ya da ihlal ettiği kabul olunan çocuk bakımından, yalnızca ona uygulanabilir
yasaların, usullerin, onunla ilgili makam ve kuruluşların oluşturulmasını teşvik edecek ve
özellikle şu konularda çaba göstereceklerdir:
a) Ceza yasasını ihlal konusunda asgari bir yaş sınırı belirleyerek, bu yaş sınırının
altındaki çocuğun ceza ehliyetinin olmadığının kabulü;
b) Uygun bulunduğu ve istenilir olduğu takdirde insan hakları ve yasal güvencelere tam
saygı gösterilmesi koşuluyla bu tür çocuklar için adli kovuşturma olmaksızın önlemlerin
alınması.
4. Koruma tedbiri, yönlendirme ve gözetim kararları, danışmanlık, şartlı salıverme,
bakım için yerleştirme, eğitim ve meslek öğretme programları ve diğer kurumsal bakım
seçenekleri gibi çeşitli düzenlemelerin uygulanmasında, çocuklara durumları ve suçları
ile orantılı ve kendi esenliklerine olacak biçimde muamele edilmesi sağlanacaktır.
ÇHS’nin Ek Çocuk Satışı, Çocuk Fahişliği Ve Çocuk Pornografisi İle İlgili İhtiyari
Protokolün 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 maddeleri ilgilidir ancak Adolesanlarla direk ilgili
maddeleri 1, 2, 3 ve 10. maddedir.
Madde 1
Taraf Devletler çocuk satışını çocuk fahişeliğini ve çocuk pornografisini bu Protokol
uyarınca yasaklayacaklardır.
Madde 2
İşbu Protokol’ün amacı bakımından:
(a) Çocuk satışı, herhangi bir şahıs veya bir grup şahıs tarafından,ücret ya da başka
herhangi bir şey karşılığında bir çocuğun başka birine devredildiği herhangi bir fiil veya
işlem anlamına gelmektedir.
(b) Çocuk fahişeliği, bir çocuğun ücret veya başka herhangi bir şey karşılığında cinsel
faaliyetlerde kullanılması demektir.
(c) Çocuk pornografisi, çocuğun gerçekte veya taklit suretiyle bariz cinsel faaliyetlerde
bulunur şekilde herhangi bir yolla teşhir edilmesi veya çocuğun cinsel uzuvlarınınn,
ağırlıklı
olarak cinsel amaç güden bir şekilde gösterilmesi anlamına gelir.
Madde 3
1. Her Taraf Devlet asgari olarak aşağıdaki fiil ve faaliyetlerin ülke içinde veya ülke
dışında
veya ferdi veya örgütlü bir biçimde işlenmiş olup olmamalarına bakılmaksızın kendi suç
veya
ceza yasalarının tam anlamıyla kapsamı içine girdiğini garanti edecektir.
(a) 2 nci maddede tanımlandığı üzere, çocuk satışı çerçevesinde:
(i) Hangi yolla olursa olsun, çocuğun,
a. Cinsel istismarı,
b. Organlarının kâr sağlama amacıyla nakli,
c. Zorla çalıştırılması amaçlarıyla teklifi, teslimi ya da kabulü;
(ii) Evlat edinme konusunda yürürlükteki uluslararası yasal düzenlemeler ihlal edilmek
suretiyle bir çocuğun evlat edinilmesi için uygunsuz bir şekilde rıza istihsal edilmesini
teminen aracılık yapılması,
(b) Çocuğun, 2 nci maddede tanımlandığı üzere, çocuk fahişeliği amacıyla teklifi, elde
edilmesi, tedariki veya temini;
(c) 2 nci maddede tanımlandığı üzere, çocuk pornografisinin, yukarıda belirtilen amaçlar
için
üretimi, dağıtımı, yayılması, ithali, ihracı, sunumu, satışı veya zilyetliği;
2. Taraf Devletlerin ulusal mevzuatına bağlı kalmak kaydıyla, yukarıdaki hükümler, bu
fiillerden herhangi birine teşebbüs halinde ve bu fiillerden herhangi birine suç ortaklığı
veya
katılım olduğunda da uygulanacaktır.
3. Her Taraf Devlet bu fiilleri, vahametini dikkate alan uygun cezalarla cezalandırılabilir
suçlar haline getirecektir.
4. Ulusal mevzuata bağlı kalmak kaydıyla, her Taraf Devlet, uygun olduğu hallerde, tüzel
ki�ilerin bu maddenin 1 inci fıkrasında belirtilen suçlara ilişkin yükümlülüklerini tesis
etmek
için önlemler alacaktır. Taraf Devletin yasal ilkelerine bağlı kalmak kaydıyla, tüzel
kişilerin
sorumluluğu cezaî, hukukî veya idarî olabilir.
5. Taraf Devletler evlat edinmeye müdahil olan tüm şahısların yürürlükteki uluslararası
yasal düzenlemelere uygun bir biçimde hareket etmesini sağlamak için uygun olan her
türlü yasal ve idarî önlemi alacaklardır.
Madde 10
1. Taraf Devletler çocuk satışı, çocuk fahişeliği, çocuk pornografisi ve çocuk seks
turizmini içeren faaliyetlerden sorumlu olanların önlenmesine, meydana çıkarılmasına,
soruşturma, kovuşturma ve cezalandırılmasına yönelik uluslararası işbirliğini çok taraflı,
bölgesel ve iki taraflı düzenlemelerle güçlendirmek için gerekli olan bütün adımlar
atacaklardır. Taraf Devletler kendi makamları, ulusal ve uluslararası sivil toplum
kuruluşları ve uluslararası
örgütler arasındaki uluslar arası işbirliği ve eşgüdümü de geliştireceklerdir.
2. Taraf Devletler çocuk mağdurlara fiziksel ve psikolojik yönden iyileşmeleri, sosyal
açıdan topluma geri kazandırılmaları ve vatanlarına geri dönmeleri konusunda yardımcı
olabilmek için uluslar arası işbirliğini geliştireceklerdir.
3. Taraf Devletler çocukların, satışı, fahişelik, pornografik uygulamaları ve çocuk seks
turizmine karşı zaafiyetini artıran yoksulluk, az gelişmişlik gibi temel nedenleri ele almak
amacıyla uluslar arası işbirliğinin güçlendirilmesini teşvik edeceklerdir.
4. Taraf Devletler, yapabildikleri takdirde, mevcut çok taraflı, bölgesel ve ikili veya diğer
programlar yoluyla malî, teknik veya diğer yardımları sağlayacaklardır.
ÇHS’nin Ek Çocuk Satışı, Çocuk Fahişliği Ve Çocuk Pornografisi İle İlgili İhtiyari
Protokolün 2, 3, 4, 5, 6, 7 maddeleri ilgilidir ancak madde 1, 2 ve 4 Adolesanlar için
öncelikli maddelerdir.
Madde 1
Taraf Devletler silahlı kuvvetlerinin 18 yaşına erişmemiş mensuplatrının hasmane
davranışlaradoğrudan doğruya katılmalarının önlenmesi için mümkün olan tüm önlemleri
alacaklardır.
Madde 2
Taraf Devletler 18 yaşına erişmemiş kişilerin silahlı kuvvetlerine zorunlu olarak
alınmamasını sağlayacaklardır.
Madde 4
1. Bir Devletin silahlı kuvvetleri dışında kalan silahlı gruplar, hiçbir koşul altında,
muhasamata 18 yaşın altındaki şahısları silah altına almamalı ve kullanmamalıdır.
2. Taraf Devletler bu tarz askere alım ve kullanımın önlenmesi için, bu tür uygulamalrın
yasaklanmasına ve suç addedilmesine yönelik yasal önlemlerin kabulü dahil
mümkün olan her türlü önlemi alacaklardır.
3. Söz konusu Protokolün işbu maddesinin uygulanması bir silahlı çatışmanın herhangi
bir tarafının hukuki statüsünü etkilemeyecektir.
CEDAW’ın adolesanlar için öncelikli maddeleri
Madde 6
Taraf Devletler, kadın ticareti ve fahişeliğin istismarının her şekliyle önlenmesi için
yasama dahil gerekli bütün önlemleri alacaklardır.
Madde 11
1. Taraf Devletler, istihdam alanında kadınlara karşı ayırımı önlemek ve kadın erkek
eşitliği esasına dayanarak eşit haklar sağlamak için özellikle aşağıda belirtilen konularda
bütün uygun önlemleri alacaklardır:
f- Emniyetli şartlar içinde çalışma hakkı ve sağlığın ve bu meyanda doğurganlığın
korunması hakkı.
2. Evlilik ve analık sebebiyle kadınlara karşı ayırımı önlemek ve etkin çalışma hakkını
sağlamak amacıyla, taraf devletler uygun önlemleri alacaklardır.
a- Hamilelik ve analık izni sebebiyle veya evliliğe bağlı olarak işten çıkarma ayırımı
yasaklamak, bu ayırımı yapanları cezalandırmak,
b- Önceki iş, kıdem ve sosyal haklar kaybedilmeksizin, ücretli olarak analık izni veya
benzeri sosyal içerikli tazminatlar vermek,
c- Özellikle çocuk bakımevleri ağının tesisi ve geliştirilmesi yoluyla anne ve babanın aile
yükümlülüklerini, görev sorumlulukları ve kamu hayatına katılma ile birleştirmeyi
mümkün kılan destekleyici sosyal hizmetlerin sağlanmasını teşvik etmek,
d- Hamilelik süresince zararlı olduğu kanıtlanan işlerde kadınlara özel koruma sağlamak,
3. Bu maddede yer alan konulara ilişkin koruyucu yasalar bilimsel ve teknik bilgi ışığı
altında devrevi olarak yeniden gözden geçirilecek ve gerekirse tadil, ilga veya temdid
edilecektir.
Madde 16
1. Taraf Devletler,kadınlara karşı evlilik ve aile ilişkileri konusunda ayırımı önlemek için
gerekli bütün önlemleri alacaklar ve özellikle kadın erkek eşitliği ilkesine dayanarak
kadınlara aşağıdaki hakları sağlayacaklardır:
a- Evlenmede erkeklerle eşit hak,
b- Özgür olarak eş seçme ve serbest ve tam rıza ile evlenme hakkı,
c- Evlilik süresince ve evliliğin son bulmasında aynı hak ve sorumluluklar,
d- Medeni durumlarına bakılmaksızın, çocuklarla ilgili konularda ana ve babanın eşit hak
ve sorumlulukları tanınacak, ancak her durumda çocukların menfaatleri en ön planda
gözetilecektir.
e- Çocuk sayısına ve çocukların ne zaman dünyaya geleceklerine serbestçe ve
sorumlulukla karar vermede ve bu hakları kullanabilmeleri için bilgi, eğitim ve diğer
vasıtalardan yararlanmada eşit haklar,
f- Her durumda çocukların çıkarı en üst düzeyde tutularak ulusal yasalarda mevcut veli,
vasi,kayyum olma ve evlat edinme veya benzeri müesseselerde eşit hak ve sorumluluklar,
g- Aile adı, meslek ve iş seçimi dahil karı ve koca için eşit kişisel haklar,
h- Ücret karşılığı olmaksızın veya bir bedel mukabilinde malın mülkiyeti, iktisabı,
işletmesi, idaresi, yararlanılması ve elden çıkarılmasında eşlere de eşit haklar,
2. Çocuğun erken yaşta nişanlanması veya evlenmesinin hiçbir kanuni etkisi olmayacak
ve evlenme asgari yaşının belirlenmesi ve evlenmelerin resmi sicile kaydının mecburi
olması için yasama dahil gerekli tüm önlemler alınacaktır.
Üreme Hakları ve Cinsel Haklar Bidirgesi ile ilgili maddeleri:
Özgürlük Hakkı
Tüm adolesanlar; (kadınlar)
Başkalarının haklarına saygı göstermek koşuluyla, cinsellik ve üreme yaşamlarını
sürdürme ve kontrol etme hakkına sahiptirler.
• Özgür ve bilinçli rızaları dışındaki tüm müdahalelerden korunma hakkına sahiptirler.
• Cinsel tacizden korunma hakkına sahiptirler.
• Cinsel organlarının sakatlanmasına yönelik her türlü müdahaleden korunma hakkına
sahiptirler.
Mahremiyet Hakkı
• Mahremiyet ve kişisel bilgilerin gizli kalması sağlanmalıdır.
• Tüm adolesanlar (kadınlar), gebeliğin güvenli sonlanması (düşük) da dahil olmak üzere
üremeyle ilgili seçim yapma hakkına sahiptirler.
26
• Tüm adolesanlar(kadınlar); başkalarının hakkına saygılı olmak şartıyla, özgürlüğüne
karşı çıkılmak ya da sosyal müdahaleye maruz kalmak korkusu olmaksızın, güvenli ve
doyurucu cinsel yaşam için, cinsel tercihini ifade etme hakkına sahiptirler.
İşkence ve Kötü Muameleden Özgür Olma Hakkı
• Tüm adolesanlar (bireyler); her türlü sömürüden, özellikle cinsel sömürüden, çocuk
fahişeliğinden ve her türlü cinsel istismar, taciz ve saldırıan, yasa dışı cinsel etkinliklere,
fahişelik yada diğer yasa dışı cinsel sömürü uygulamalarına katılmaktan ve pornografik
gösteri yada yayınlar için sömürüden korunma hakkına sahiptir.
• Hiç kimse, kendi özgür ve bilinçli oluru alınmaksızın, cinsellik veya doğurganlığı
düzenleme yöntemleriyle ilgili tıbbi araştırmalar yada deneylerde kullanılamaz.
• Tüm adolesanlar (kadınlar), kadın ticaretinden yada fuhuş için sömürülmekten korunma
hakkına sahiptir.
• Her vatandaş, kadın yada erkek silahlı çatışmalarda, cinsellikleri ya da üremeleriyle
ilgili aşağılayıcı davranışlardan ve şiddetten korunma hakkına sahiptir.
182 Sayılı Kötü Şartlardaki Çocuk İşçiliğinin Yasaklanması ve Ortadan
Kaldırılmasına İlişkin Acil Önlemler Sözleşmesinin özellikle 3. maddesi
Madde 3
Bu Sözleşmenin amaçları bakımından “en kötü biçimlerdeki çocuk işçiliği” ifadesi
 çocukların alım-satımı ve ticareti, borç karşılığı veya bağımlı olarak çalıştırılması ve
askeri çattışmalarda çocukların zorla ya da zorunlu tutularak kullanılmasını da içerecek
şekilde zorla yada mecburî çalıştırılmaları gibi kölelik ve kölelik benzeri uygulamaların
tüm biçimlerini;
 çocuğun fahişelikte, pornografik yayınların üretiminde veya pornografik gösterilerde
kullanılmasını bunlar için tedarikini yada sunumunu;
 Çocuğun özellikle ilgili uluslararası anlaşmalarda belirtilen uyuşturucu maddelerin
üretimi ve ticareti gibi yasal olmayan faaliyetlerde kullanılmasını, bunlar için
tedarikini yada sunumunu;
 doğası veya gerçekleştirildiği koşullar itibariyle çocukların sağlık, güvenlik veya
ahlaki gelişimleri açısından zararlı olan işi kapsar.
6. KATILIM HAKKI:
Katılım Hakkı bakımından; kendini görüşlerini ifade etme, bilgi edinme ve
başkalarına aktarma ile ilgili konular alınmıştır. Bu başlıkta Çocuk hakları sözleşmesinin
12, 13 ve 15. maddeleri CEDAW’ın 14. madde 2.( b) bendi ve Üreme ve Cinsel Haklar
Bildirgesinin düşünce özgürlüğü hakkı, evlenme ve aile kurma konularında seçim yapma
hakkı, Çocuk sahibi olup olmamaya karar verme hakkı, toplanma özgürlüğü ve siyasete
katılma hakkı yer almaktadır.
Çocuk Hakları Sözleşmesi
Madde 12
1. Taraf Devletler, görüşlerini oluşturma yeteneğine sahip çocuğun kendini
ilgilendiren her konuda görüşlerini serbestçe ifade etme hakkını bu görüşlere çocuğun
yaşı ve olgunluk derecesine uygun olarak, gereken özen gösterilmek suretiyle tanırlar.
2. Bu amaçla, çocuğu etkileyen herhangi bir adli veya idari kovuşturmada çocuğun ya
doğrudan doğruya veya bir temsilci ya da uygun bir makam yoluyla dinlenilmesi
fırsatı, ulusal yasanın usule ilişkin kurallarına uygun olarak çocuğa, özellikle
sağlanacaktır.
Madde 13
1. Çocuk, düşüncesini özgürce açıklama hakkına sahiptir; bu hak, ülke sınırlarına bağlı
olmaksızın; yazılı, sözlü, basılı, sanatsal biçimde veya çocuğun seçeceği başka bir
araçla her türlü haber ve düşüncelerin araştırılması, elde edilmesi ve verilmesi
özgürlüğünü içerir.
2. Bu hakkın kullanılması yalnızca:
a) Başkasının haklarına ve itibarına saygı,
b) Milli güvenliğin, kamu düzeninin, kamu sağlığı ve ahlakın korunması nedenleriyle
ve kanun tarafından öngörülmek ve gerekli olmak kaydıyla yapılan sınırlamalara konu
olabilir.
Madde 15
1. Taraf Devletler, çocuğun dernek kurma ve barış içinde toplanma özgürlüklerine
ilişkin haklarını kabul ederler.
2. Bu hakların kullanılması, ancak yasayla zorunlu kılınan ve demokratik bir toplumda
gerekli olan ulusal güvenlik, kamu güvenliği, kamu düzeni yararına olarak ya da kamu
sağlığı ve ahlâkın ya da başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması amaçlarıyla
yapılan sınırlamalardan başkalarıyla kısıtlandırılamaz.
CEDAW’ın 7, 8 ve 14maddeleri ilgilidir ancak 14. maddenin 2(b) bendi adolesanlar için
önceliklidir.
Madde 14
2. Taraf Devletler, kadın ve erkeklerin eşitliği prensibine dayanarak, kırsal kalkınmaya
katılmalarını ve bundan yararlanmalarını sağlamak için kırsal kesimdeki kadınlara karşı
ayırımı ortadan kaldıran tüm uygun tedbirleri alacaklar ve özellikle kırsal kesim
kadınlarına aşağıdaki hakları sağlayacaklardır:
b- Aile planlaması konusunda bilgi, danışma ve hizmetler de dahil olmak üzere yeterli
sağlık hizmetlerinden faydalanmak,
Üreme Hakları ve Cinsel Haklar Bildirgesinin ilgili maddeleri:
Düşünce Özgürlüğü Hakkı
• Tüm adolesanlar (bireyler), cinsel ve üreme yaşamları hakkında düşünce ve konuşma
özgürlüğüne sahiptirler.
• Tüm adolesanlar (bireyler), eğitim ve bilgiye ulaşmada düşünce,vicdan ve inanç
nedeniyle herhangi bir kısıtlamaya karşı korunma hakkına sahiptirler.
• Sağlık personeli, hizmete başvurana, doğum kontrolü ve gebeliği sonlandırma hizmetini
sunmayı ancak, bu hizmeti hemen sunmayı isteyen bir profesyonele sevk etme koşuluyla
bilinçli olarak reddetme hakkına sahiptirler.
• Hayati risk taşınan durumlarda hizmeti hemen sunmayı reddetme hakkı yoktur.
Evlenme ve Aile Kurma Konularında Seçim Yapma Hakkı
• Tüm adolesanlar (bireyler), tam özgür ve bilinçli olurlar dışında evlendirilmekten
korunma hakkına sahiptir.
• Kısır olanlar ya da cinsel yolla bulaşan hastalıklar nedeniyle do aksamış olanlar
da dahil olmak üzere tüm adolesanlar (kadınlar), üreme sağlığı hizmetlerinden
yararlanma hakkına sahiptir.
Çocuk Sahibi Olup Olmamaya Karar Verme Hakkı
• Tüm kadınların, üreme sağlığının korunması, güvenli anneliğin sağlanması ve gebeliğin
güvenli sonlandırılması(düşük) için gereken ve tüm kullanıcılar için ulaşılabilir, kabul
edilebilir, kullanışlı ve ödeyebilecekleri bilgi, eğitim ve hizmetlere ulaşma hakkı vardır.
• Tüm adolesanlar (bireyler) güvenli, etkili ve kabul edilebilir doğurganlığı düzenleme
yöntemlerinden olabildiğince çoğuna ulaşma hakkına sahiptir.
• Tüm adolesanlar (bireyler), istenmeyen gebeliklerden korunma yöntemleri içinden
kendileri için güvenli ve kabul edilebilir olanı özgürce seçmek ve kullanmak hakkına
sahiptir.
Toplanma Özgürlüğü ve Siyasete Katılma Hakkı
• Tüm adolesanlar (kadınlar), toplanarak cinsel sağlık, üreme sağlığı ve haklarını
savunma
hakkına sahiptir.
• Tüm adolesanlar (kadınlar), cinsel ve üreme sağlığının savunulması amacıyla birlik
oluşturma hakkına sahiptir.Yaş sınırı varsa gençler için dernekler altında çalışma grupları
oluşturulabilir.
Yakın zamana kadar genç, evli olmayan insanların üreme sağlığı (ÜS) bilgi ve
hizmetlerine
gereksinimi olmadığı sanılmakta idi. Başka bir deyişle adolesanlar özgün gereksinimleri
olan
özel bir grup olarak görülmemekteydiler. Dünyada önemli ekonomik, sosyal ve kültürel
değişmeler oldukça; çocukluktan yetişkinliğe geçiş zamanı, bireysel olgunlaşma süreci
olan “ergenlik (adolesan)” terimi kaçınılmaz olarak tanınmıştır. Adolesan dönemde
sağlığınkorunması ve geliştirilmesi için sağlıklı ve güvenli davranışlar yaşamın içine
yerleştirmelidir.
Bu davranışları yaşama geçirmek için olumlu çevre koşullarının da yaratılması
gerekmektedir.
Bu, ancak yaşamın böyle önemli döneminde adolesanların haklarını bilmesi ve
uygulaması ile gerçekleştirilebilir.
ÇOCUK VAKFI ÇOCUK HAKLARI OKULU
www.cocukvakfi.org.tr
elektronik posta: cocukvakfi@hotmail.com
cocukhaklariokulu@cocukvakfi.org.tr
Download