Küçük Hücreli Dışı Akciğer Karsinomlu Yaşlı Hastalarda Cerrahi

advertisement
ne
ci
al
M
ical edi
of Clinic
yt
a
Plevra Patolojilerinde Radyolojik Görüntüleme
n d An a
l
la
Küçük Hücreli Dışı
Akciğer Karsinomlu Yaşlı Hastalarda Cerrahi Tedavi
· Jour
n
Hüseyin Melek, Mehmet Zeki Günlüoğlu, Seyit İbrahim Dinçer
Giriş
Sağlık hizmetlerine erişimin kolaylaşmasıyla toplumda
ortalama yaşam süresi uzamakta ve yaşlı nüfus oranı tüm
dünyada artmaktadır. Genel olarak genç nüfüsa sahip olan
ülkemiz için de bu durum geçerlidir. Türkiye istatistik kurumu
genel nüfus sayımı verilerine göre ülkemizde 1990 yılında
tüm nüfusun %4,3‘ünün 65 yaş ve üstü yaş grubunda olduğu,
bu oranın 2000 yılında %5,7’ye, 2009 yılında ise %7’ye
yükseldiği tespit edilmiştir [1]. Akciğer kanseri insidansı
yaşla birlikte artar ve 60-70’li yaşlarda pik yapar [2].
Toplumda yaşlı nüfusunun artmasıyla, giderek daha fazla
sayıda yaşlı, akciğer kanserli hasta ile karşılaşılacağı açıktır.
Dünyada, cerrahi tedavi amacıyla hastanelere başvuran
akciğer kanserli hastaların %20-47’sinin 70 yaş ve üzerinde
olduğu bildirilmektedir [3-6]. Bu oranın ülkemizde %15-21
olduğu bildirilmiştir [7,8]. Bu oranın gelecekte daha yüksek
seviyelerde olması beklenilmektedir. Bu nedenle bu hasta
grubunda akciğer kanserinin cerrahi tedavisine ilişkin özel
bilgilerin artması faydalı olacaktır.
Yaşlılık fiziksel fonksiyonun düşmeye başladığı ve
normal yaşam süresinin son evresine geçiş süreci olarak
tanımlanmaktadır [9]. Yaşlılık sınırı olarak kabul edilecek yaş
ile ilgili farklı görüşler mevcuttur. Her ne kadar kronolojik
yaşın her zaman “yaşlanma” derecesi ile korele olmadığı
bilinse de, genellikle 70 yaş, bazı çalışmalarda ise 65, 75
ya da 80 yaş gibi farklı yaş sınırları, yaşlılık sınırı olarak
kullanılmaktadır. European Respiratory Society ve European
Society of Thoracic Surgeons ortak akciğer kanseri klinik
kılavuzunda 70 yaş üstü hastalar “yaşlı”, 80 yaş üstü hastalar
ise “çok yaşlı” olarak kabul edilmektedir [9-12].
Fizyolojik Değişiklikler
Yaşlılarda hipertansiyon, ateroskleroz, kardiyovasküler
hastalıklar, kronik obstrüktif akciğer hastalığı, böbrek
hastalıkları, diabetes mellitus, santral sinir sistemi
hastalıkları (inme) ve beslenme bozukluğu gibi hastalıklar
yaygın olarak görülmektedir [13-15].
İnsan vücudunda yaşlanma ile birlikte birçok fizyolojik
değişiklik de meydana gelir. Solunum sisteminde meydana
gelen değişiklerden bazıları şunlardır: Yaşlanma ile solunum
fonksiyonlarda bozulma olur. Akciğerlerin elastikiyeti azalır,
göğüs duvarı kaslarında zayıflama ve güçsüzlük olur. Vital
kapasite ve zorlu ekspirasyon hacmi azalır. Ölü boşluk
artar. Arteriyel oksijen basıncı (PaO2) azalır. Ventilasyon
perfüzyon oranı bozulur. Solunum merkezi daha az sensitif
olur. Hipoksi ve hiperkarbiye yanıt azalır. Silier fonksiyonlar
bozulur. Normalde bu fizyolojik değişiklikler enfeksiyon
riskini arttırmaz ancak stres ve komorbidite durumunda
istenmeyen sonuçlara yol açabilir [13-19].
Kardiyovasküler sistem elemanlarından kalpte, kas
atrofisi, kasılma etkinliğinde azalma, kalp kapaklarında
kalsifikasyon, koroner ateroskleroz, kardiyak debide azalma,
baroreseptör ve sinoatriyal düğüm duyarlılığında azalma
gibi birçok değişiklik meydana gelir [20,21]. Yaşlanma ile
kan damarlarında ise, intima tabakasının pürüzsüzlüğünün
azalması sonucu türbülan akım oluşur. Endotel hasarlanır
ve damar duvarında lipid birikir. Sonuçta vasküler periferik
resistans artar, kan basıncı yükselir. Hem kardiyak hem
de vasküler değişiklikler, sol ventrikül duvarında gerilimin
artmasına, sol ventrikül kontraksiyon zamanının uzamasına
ve sol ventrikül hipertrofisine yol açmaktadır. Bozulan sol
ventriküler komplians ise sol atriyum basıncında artış ve
diyastolik fonksiyonların bozulmasına neden olmaktadır
[20,22]. Sonuçta kalp yetmezliği galişebilmektedir [16].
Genellikle fiziksel yüklenme ve anestezi gibi hemodinamik
performansı etkileyen faktörler olmadığı sürece bu fizyolojik
değişiklikler bulgu vermez [22]. Ancak yaşlıların, hipovolemi,
hipotansiyon veya hipoksiye, kalp hızı artışı ile yanıt verme
ve kompansasyon yetenekleri zayıflar [15,16]. Ayrıca, sol
atriumun genişlemesi hastaları özellikle atrial fibrilasyon
olmak üzere supraventriküler taşikardilere yatkın hale getirir
[15]. Tüm bu değişiklikler neticesinde yaşlılarda cerrahi
sonrası kardiyovasküler komplikasyon riski artmaktadır [23].
Üriner sistemde ise böbreğin kitlesi, böbrek kan akımı,
gromerüler filtrasyon oranı, tübüler fonksiyon azalır. Üstelik,
böbreklerin antidiüretik hormon ve aldesterona yanıtı azalır,
glukozu reabsorbe etme yeteneği azalır. Bu nedenlerle
yaşlılarda böbreklerin idrarı konsantre ve dilue etme
yeteneği bozulur. Kas miktarının azalmasına bağlı olarak
serum kreatinin düzeyi normal durumlarda değişmez. Ancak,
beklenmeyen bir yüklenme durumunda dehidratasyon veya
sıvı yüklenmesi eğilimi artar. Bu nedenlerle yaşlı hastalarda
postoperatif dönemde akut renal yetmezlik gelişme riski de
genç hastalara göre daha yüksektir [15,24,25].
Yaşla birlikte görme, işitme, dokunma, tad alma duyularında
olduğu gibi, ağrı ve ısıyı duyumsama duyuları da zayıflar. Hem
ağrı duyusunun zayıflamış olması hem de ilaçların yıkımının
yavaşlamış olması nedenleriyle lokal ve genel anestezikler için
gerekli olan doz düzeyleri azalır. Ayrıca yaşlılarda, Parkinson
hastalığı, depresyon, demans, delirium, hareketlerin
azalması ve uyku düzeninin bozulması ile sık karşılaşılır [15].
Bunlardan dolayı cerrahi girişimler sonrasında yaşlıların
bilişsel fonksiyonları geriler, hastalar tedaviyi reddedebilir.
Bu faktörler, yaşlıların beslenme, kendine özen, hareket ve
uyku gibi günlük yaşam aktivitelerini yerine getirmede sorun
yaşamalarına neden olabilir, ve yataktan düşme gibi kendine
zarar veren davranışlara yol açabilir. Ancak bu bozulmalar
uzun sürmez, bu fonksiyonlar genellikle ameliyat sonrası 3-5.
günlerde ameliyattan önceki düzeyine yaklaşır [26].
Yaşlılar, en sık ve kombine ilaç kullanan hastalardır. Yaşlanma
Corresponding Author: Hüseyin Melek, Telsiz mahallesi,Asımkazancıgil caddesi No:59 K:3 D:11, Zeytinburnu, İstanbul, Türkiye. Phone: +905052581772
DOI: 10.4328/JCAM.515 Received: 03.12.2010
E-mail: hmelek77@hotmail.com
Accepted:03.12.2010 Published Online: 03.12.2010
Journal of Clinical and Analytical Medicine | 65
Küçük Hücreli Dışı Akciğer Karsinomlu Yaşlı Hastalarda Cerrahi Tedavi
ile ilaçların emilim, dağılım metabolizma ve atılımı değişimlere
uğrar. Yaşlılarda istenmeyen yan etkiler genç erişkinlere göre
3-7 kat daha fazla görülür [15,25].
Yaşlı KHDAK Hastalarında Tedavi
Yaşlı KHDAK hastalarında prognozun, daha genç olanlara göre
kötü olduğu, bir çalışmada gösterilmiştir [3]. Bununla birlikte
bu sonucun asıl nedeni, muhtemelen, yaşlı akciğer kanseri
hastalarının hiç tedavi edilmiyor oluşlarıdır. Bu hastaların
da tedavisi, prognozu iyileştirebilir. KHDAK’lu yaşlı hastalara
uygulanacak tedavide, morbidite ya da toksisite riski ve
mortalitenin yüksek olması nedeni ile en iyi tedavi yöntemi
hakkında tartışmalar devam etmektedir [9,27].
Kemoterapi (KT)
KHDAK nedeniyle KT alan hastalar, almayan hastalara göre
daha düşük bir yaş ortalamasına sahiptir. Bunun nedeni yaşlı
hastalarda komorbid durumlarla sık karşılaşılması nedeniyle
tedavi verilememesi, KT’nin yaşlılarda faydası olduğuna dair
kanıt yoksunluğu, buna bağlı olarak hastanın hayat kalitesini
koruma tercihi, ve genel olarak yaş önyargısı olabilir [28].
Fonksiyonel kapasitesi yeterli olan lokal ileri evre KHDAK’lu
yaşlı hastaların kemoterapi (KT) ile genç hastalar gibi tedavi
edilebileceği bildirilmiştir [29,30]. Ancak birçok hekim yaşlı
hastalara agresif KT vermede tereddüt eder [9,10]. Aslında
yaşlılarda KT’nin toksisite oranları genç hastalara benzer. Ancak
hasta uyumu daha kötüdür [27]. Çünkü yaşlı hastalar, komorbid
durumlar ve ilerleyici organ yetmezlikleri nedeniyle kemoterapiye
tahammülsüzdür ve tolerasyonları kötüdür [16,31]. Ancak ileri
yaş tek başına KT tedavisine engel olmamalıdır. Çünkü yapılan
çalışmalarda, yaşlı hastalardaki sağkalım sonuçlarının daha
genç hastaların sonuçlarına benzediği tespit edilmiştir [32,33].
American College of Chest Physicians (ACCP)’nin 2007 tarihli
akciğer kanseri tedavi rehberinde, yaşlı hastalarda KT’nin
uygulanabileceğini, 80 yaş üstü Evre IV KHDAK hastalarında ise
KT’nin etkisinin belirsiz olduğunu belirtilmiştir [34].
Radyoterapi (RT)
Akciğer kanseri 65 yaş üstü grupta radyoterapi (RT) ile
tedavi edilen en yaygın tümörlerden birisidir [9]. Bu deneyim,
yaşın standart RT tedavisinde kısıtlamaya neden olmadığını
göstermiştir. Tek başına RT ile tek başına cerrahi tedavinin
karşılaştırıldığı çalışmalarda, RT tedavi kolunda genel sağkalım
oranının, cerrahi kolundan daha kötü olduğu saptanmıştır
[35]. Ancak, cerrahi tedavinin medikal nedenlerle kontrendike
olduğu ya da cerrahi tedaviyi reddeden hastalarda RT, temel
tedavi yöntemi olarak uygulanabilir [2,11]. Cerrahi’nin bir
tedavi alternatifi olmadığı lokal ileri evrelerde ise kombine
kemoradoterapi ya da sadece RT endikasyonu vardır [2,36].
Hipofraksiyone stereotaktik RT, erken evre periferik yerleşimli
KHDAK tedavisinde cerrahi tedaviye yakın sonuçlar veren yeni
bir tekniktir. Ancak santral yerleşimli olanlarda istenmeyen ve
ölümle sonuçlanabilen komplikasyonlara yol açabilmektedir. Bu
teknikle ilgili olarak standart doz tespiti ve randomize verilerin
gerekli olduğu belirtilmektedir [37,38].
Cerrahi Tedavi
KHDAK’lu hastalarda cerrahi tedavi sonrası düşük postoperatif
mortalite oranı yanında yaşam kalitesinde bozulma olmadan iyi bir
yaşam beklentisi sağlanabiliyor olmalıdır [39]. Erken evre KHDAK
tedavisinde cerrahi’nin birinci seçenek olduğu, uygun hastalarda
cerrahi tedavinin mutlaka yapılması gerektiği bilinmektedir [4066 | Journal of Clinical and Analytical Medicine
44]. KHDAK nedenli akciğer rezeksiyonu sonrasında morbidite
oranı, pnömonektomi sonrasında daha yüksek olabilmekle
beraber, genellikle %30 civarında bildirilmektedir [45-47].
Akciğer rezeksiyonu sonrasında morbidite ve mortaliteyi
artıran faktörler arasında, sınırlı solunum fonksiyonları, yüksek
arteriel pCO2 düzeyi, kötü Egzersiz performansı gibi fonksiyonel
değerlendirmeler ile birlikte hastanın 70 yaş üstünde olması
da sayılmaktadır [48-50]. Yaşlılığın, post-operatif dönemde
aritmi gelişimi, bronkoplevral fistül oluşumu, tromboembolik
komplikasyonlar ve neoadjuan tedavi sonrası post-operatif
dönemde pnömoni gelişimi için bir risk faktörü olduğu tespit
edilmiştir [51-55]. Yaşlılarda oluşan fizyolojik değişiklikler ve
eşlik eden komorbid hastalıklar nedeniyle cerrahi tedavi sonrası
yaşamı tehdit eden komplikasyon görülme olasılığı artmaktadır
[56]. Yaşlı KHDAK hastalarında cerrahi sonrasında saptanan
yüksek mortalite ve morbidite oranları nedeniyle, bu hastalarda
cerrahi tedavinin uygun olmadığını bildiren eski çalışmalar
mevcuttur [57]. Bir çalışmada, 70-79 yaş arası KHDAK
hastalarında cerrahi sonrası postoperatif mortalite oranının 2
katına çıktığı bildirilmiştir [58]. Bununla birlikte günümüzde, iyi
hasta seçimi ve operatif hazırlık, kullanılan gelişmiş operatif
teknikler neticesinde, yaşlı KHDAK hastalarına da güvenle
cerrahi uygulanabilmektedir [19,41,50,59]. Güncel yayınlarda,
yaşlılarda cerrahi tedavi sonrasında, uzamış hava kaçağı,
supraventriküler taşikardi, atelektazi gibi minör komplikasyonlar
%10-57, miyokard infarktüsü, pulmoner emboli, inme gibi major
komplikasyonlar ise %11-38 oranında görülmektedir [16]. Bu
hastalarda cerrahi sonrasında mortalite ise, %2-9 arasında
bildirilmektedir [40,60-63]. Çok yaşlılarda dahi morbidite %1748, mortalite %2-9,4 oranında tespit edilmiştir [35,59,63,64].
Daha genç hastalarla kıyaslandığında, yaşlı hastalarda akciğer
rezeksiyonu sonrasında morbidite ve mortalite hafifçe daha
yüksektir, ancak kabul edilemez düzeylerde değildir. Bu nedenle,
yaşın, tek başına, cerrahi tedaviyi engelleyecek bir morbidite ve
mortalite artışı oluşturmadığı söylenebilir.
Cerrahi tedavi bir alternatif olacaksa, erken post-operatif
dönem sonuçları (morbidite ve mortalite) cerrahi tedavinin
kabul edilebilir olduğunu göstermekteyken, geç dönem
sonuçların (sağkalım) da, yaşlı KHDAK hastalarında cerrahi
tedavi uygulamasını haklı göstermesi gereklidir. Tanı konulduğu
andaki evreler incelendiğinde, yaşlılarda, erken evre KHDAK ile
karşılaşma oranının daha yüksek olduğu görülmektedir [6569]. Örneğin bir çalışmada, cerrahi tedavi edilen 75 yaş üstü
hastaların %69’unda evre 1 hastalık tespit edilmişken, 70 yaş
altı hastalarda bu oran %53 bulunmuştur [4]. Bu durum, yaşlı
KHDAK’li hastaların, cerrahi tedaviden yararlanma şansını
artırmaktadır. Gerçekten de, birçok çalışmada, cerrahi tedavi
uygulanan yaşlı ve genç KHDAK hastaları arasında bir sağkalım
farkı olmadığı, yaşlılarda, erken evre KHDAK varlığında cerrahi
tedavinin sağkalım üzerinde olumlu etkisi olduğu gösterilmiştir
[6,44,63,64,70-72]. Bu çalışmaların değerlendirildiği bir literatür
gözden geçirme çalışmasında, akciğer kanserli hastalara
uygulanan cerrahi tedavi sonrası, evre 1 KHDAK’li hastalarda 5
yıllık sağkalım oranı 70 yaş altı hastalar için %69–77, bu yaşın
üstündeki hastalar için ise %59–78 olarak bulunmuş, sonuçta, iki
grup arasında anlamlı bir sağkalım farkı olmadığı anlaşılmıştır
[73]. Yüksek bir mortalite riski bulunmadığından ve daha iyi bir
semptom kontrolü de sağladığından, bu çalışmada, erken evre
KHDAK’li yaşlı hastalarda akciğer rezeksiyonunun en iyi tedavi
formu olduğu sonucuna varılmıştır [73]. Cerfolio, cerrahi tedavi
uyguladığı evre 1 KHDAK hastalarında 5 yıllık sağkalım oranını
%78 bildirmişken, diğer evrelerdeki yaşlı hastalarda da bu
Küçük Hücreli Dışı Akciğer Karsinomlu Yaşlı Hastalarda Cerrahi Tedavi
oranı %51 bulmuştur [63]. Görüldüğü gibi yaşlı akciğer kanseri
hastalarında cerrahi sonrası sağkalım oranları da daha genç
hastalardan farklı değildir.
Sonuç olarak; yaşlı akciğer kanseri hastalarının, cerrahi tedavi
sonrası erken ve geç dönem sonuçlarının kabul edilebilir düzeyde
olduğu görülmektedir. Tanı sırasında erken evre KHDAK ile
karşılaşma ihtimalinin yüksek olması, cerrahi tedavi için hiçbir
tıbbi kontrendikasyon bulunmaması, cerrahi tedavinin, genel
olarak diğer tedavi alternatiflerinden üstün olması ve cerrahi
tedavi sonrası sağkalımın daha genç hastalardan farksız
olmasına rağmen, yaşlı KHDAK hastalarına, muhtemelen sınırlı
bir yaşam süresi, yüksek morbidite ve mortalite ve kötü sağkalım
beklentisi nedeniyle genellikle cerrahi tedavi önerilmemektedir.
Ancak bu hastaların cerrahi tedavisini gereksiz hale getirecek
bir bulgu bugüne dek elde edilebilmiş değildir.
operasyonu geçirmiş hastaların ise, iskeminin devam edip
etmediğinin belirlenebilmesi için stres testi ile değerlendirilmesi
önerilmektedir [69,80].
Egzersiz toleransı, kardio-pulmoner performansı birlikte
değerlendiren bir inceleme olup, yaşlılarda, akciğer rezeksiyonu
sonrası morbidite ihtimalini göstermede çok etkindir [16,81]. Ek
olarak, hastanın günlük aktivitesi ve ailelerinin desteği de akciğer
rezeksiyonu sonrası komplikasyon gelişim oranını etkileyecek
önemli faktörlerdir [75]. Pre-operatif değerlendirmede ayrıca,
yaşlılarda anestezik ilaçların etkinliğinin ve yan etkilerinin
değişeceği unutulmamalıdır [16].
Sonuç olarak yaşlı KHDAK hastalarında preoperatif
değerlendirme genel olarak genç hastalara uygulananlardan
pek farklı değildir. Bununla birlikte yaşlı hastaların daha ayrıntılı
preoperatif değerlendirmeye gereksinimleri vardır [42].
Preoperatif Cerrahi Aday Seçimi
Yaşlı KHDAK’li hastalarda morbidite ve mortaliteyi etkileyen risk
faktörleri, yaşlı olmayan hastalarda da olduğu gibi, pulmoner
rezervlerin sınırlı oluşu (oksijen desteğine ihtiyaç, düşük zorlu
ekspirasyon hacmi, kan gazları incelemesinde PaO2 <75mmHg
oluşu, CO difüzyon kapasitesinin <60 olması), kardiyak komorbidite varlığı (özellikle son 6 ay içinde miyokard infarktüsü
geçirilmiş olması), pre-operatif dönemde kemoterapi alınmış
olması, tümörün lokal olarak ileri evrede olması ve cerrahi sırasında
bir lob’dan daha geniş miktarda akciğer dokusu çıkarılmasının
gerekmesi (özellikle sağ pnömonektomi, genişletilmiş rezeksiyon
ihtiyacı) olarak sayılabilir [16,61,64,74]. Post-operatif mortalite
ve morbidite oranını düşürmek için cerrahi tedavi adayı yaşlı
hastalar içinde morbidite-mortalite riski yüksek hastaların,
pre-operatif değerlendirme sonuçlarına göre seçimi zorunludur
[69,75]. Bunun için, pre-operatif dönemde, KHDAK’li hastalarda,
eşlik eden bir hastalığın olup olmadığı araştırılmalı ve ortaya
çıkarılmalı, pulmoner ve kardiak durum belirlenmelidir [13,14].
Pulmoner ve kardiyak durumu değerlendirmek için izlenecek yol,
gençlerde izlenene benzemekle birlikte yaşlılarda daha ayrıntılı
değerlendirme ve daha dikkatli seçim yapılması önerilmektedir
[12,42].
Pre-operatif dönemde yapılacak doğru pulmoner değerlendirme
ile, post-operatif dönemde beklenmeyen komplikasyonlarla
karşılaşma ihtimali azalır [76,77]. Solunum fonksiyon testlerinde,
birinci saniye zorlu ekspirasyon hacmi (FEV1), beklenen düzeyin
%70’inin üzerinde olanlarda mortalite oranları kabul edilebilir
düzeylerde bulunmuştur [74]. Yaşlı hastalardan FEV1 düzeyi
beklenenin %55’inin ve PaO2 değeri 60 mmHg’nın altında
olanlarda akciğer rezeksiyonu sonrasında morbidite ihtimalinin
yükseldiği saptanmıştır [78]. KHDAK nedeniyle akciğer
rezeksiyonu için aday olan KOAH’lı hastalarda, pre-operatif
pulmoner rehabilitasyon, hastaların Egzersiz kapasitesini artırır
[79].
Cerrahi tedavi adayı yaşlı hastaların tamamı kardiovasküler
hastalık varlığı açısından değerlendirilmelidir. Geçirilmiş
miyokard infarktüsü hikayesi, koroner arter hastalığı ve
konjestif kalp yetmezliği olmayanlarda, EKG normal ise, kardiak
durumu değerlendirmek için başka teste gerek olmadığı
belirtilmektedir [69]. Konjestif kalp yetmezliği bulunan ya
da şüphelenilen hastaların ise ek olarak ekokardiyografi ile
değerlendirilmesi gerekir. Miyokard infarktüsü geçirmiş hastalar
da, ventrikül fonksiyonlarının belirlenebilmesi ve anevrizmatik
bir gelişim varlığının ekarte edilmesi için ekokardiyografi
ile değerlendirilmelidir. Koroner arter hastalığı bulunan ya
da bu hastalık nedeniyle koroner arter by-pass greſtleme
Lobektomi
Cerrahi tedavi için uygun olduğu saptanan hastalarda yapılacak
cerrahi rezeksiyonun büyüklüğü yaşlılarda oldukça önemlidir.
KHDAK’nun standart cerrahi tedavisinde rezeksiyonun genişliği
genellikle lobektomi ile sınırlıdır [69]. Lobektomi için mortalite,
tüm akciğer kanserli hastalar birlikte değerlendirildiğinde,
%1-%4 arasında ve pnömonektominin mortalite oranının yarısı
kadardır [45,82]. Burfeind ve ark. lobektomi uygulanmış yaşlı ve
genç hastaların yaşam kalitelerini karşılaştırdıkları çalışmada
her iki yaş grubunda yaşam kalitesi arasında fark saptamamış,
lobektomi yapılan 70 yaş üstü grup ile 70 altı grup arasında
sağkalım farklı da olmadığını görmüşlerdir [83]. Görülmektedir
ki, uygun hasta seçimi ile yaşlı hastalarda lobektomi güvenli ve
etkilidir. Çok yaşlı hastalarda ise cerrahi risk genellikle yüksek
kabul edilmekte ve cerrahi tedavi genellikle yapılmamaktadır
[84]. Bununla birlikte, bu yaş grubunda sınırlı akciğer rezeksiyonu
deneyimi, lobektominin güvenli olarak yapılabileceğini
göstermektedir [80].
Pnömonektomi
Yaşlılarda pnömonektomi sonrasında daha genç hastalara
göre daha sıklıkla komplikasyon gelişmektedir. Pnömonektomi
yapılan (sağ ve/veya intraperikardiyal) yaşlı hastalarda aritmi
komplikasyonuyla da daha sık karşılaşılmaktadır [85-89].
Pnömonektomi için tüm yaş grupları dahil edildiğinde postoperatif mortalite %3-%12 arasında iken, bu oran yaşlılarda
%10-37 arasındadır [45,58,72,81,85]. Dyszkiewicz (90) 70
yaş üstü 42 hastalık pnömonektomi serisinde %23,5 mortalite
oranı saptamıştır. Schneider ve ark.nın yaptığı çalışmada
pnömonektomi yapılan 65 yaş altı 396 hastanın 12’sinde
(%3) mortalite saptanırken, 75 yaş üstü 19 hastanın 2 sinde
(%10,5) mortalite oluşmuştur [91]. Günümüzde yaşlılarda
pnömonektomi mortalitesi, eski yıllara göre düşmüş olsa
da, halen gençlerdekinden yüksektir [69,72]. Mortalite ve
morbiditesinin yüksek olması nedeniyle pnömonektomiden,
(özellikle sağ) yaşlı hastalarda kaçınılmaktadır. Yetmiş yaş
altı KHDAK hastalarında pnömonektomi yapma oranı %21,530 iken, 75 yaş üstü hastalarda bu oran %1-16’lara kadar
inmektedir [2,4,45,63,91]. Cerfolio ve ark yaptığı çalışmada 7579 yaş arası hasta grubunda pnömonektominin %1,6 oranında
yapıldığı, 80 yaş üstü hastalara ise pnömonektomi yapılmadığı
görülmektedir [63]. Bunun nedeni yaşlı hastalarda erken evre
kanser görülme insidansı daha fazla olması ve bu nedenle
yaşlı hastalara pnömonektomi daha az yapılması olabilir [67].
Ancak bir başka neden, yüksek morbidite ve mortalite beklentisi
nedeniyle pnömonektomi gerekebilecek yaşlı hastalarda cerrahi
Journal of Clinical and Analytical Medicine | 67
Küçük Hücreli Dışı Akciğer Karsinomlu Yaşlı Hastalarda Cerrahi Tedavi
tedaviden kaçınılması olabilir. Oysa ki, her ne kadar morbidite
ve mortalitesi, daha genç olan hastalarla kıyaslandığında
daha yüksek olsa da hasta seçimine dikkat edilmesi ve
pnömonektomi kararının mümkün olan tüm incelemelerden
sonra verilmesi durumunda yaşlılarda da pnömonektomi
yapılabilir [8,40,69,92]. Çok yaşlı hastalarda ise (80 yaş üstü)
pnömonektomiden kaçınılması, hatta, standart lobektomi
yeterli olmayacak ve genişletilmiş lobektomi gerekli olacaksa
(örneğin göğüs duvarı rezeksiyonu eklenmesi) cerrahi dışı tedavi
uygulanması önerilmektedir [42,93,94]. Bizim tarafımızdan
yapılan bir çalışmada 70 yaş üstü seçilmiş hastalar ile genç
hastalarda yapılan lobektomi ve pnömonektomi operasyonları
sonrası mortalite ve morbidite oranları aralarında anlamlı fark
saptanmamıştır [7].
Akciğer kanserli pnömonektomi yapılan hastalarda sağkalıma
gelince, ileri yaşlı hastalarda sağkalım daha genç hastalarda
elde edilene göre ciddi farklılık göstermemektedir [72,95].
olduğu (%59-%67,5) görülmektedir [83]. Genel olarak evre 1-2 ve
6cm den küçük KHDAK lu hastalar yanında performans durumu
riskli ve yaşlı hastalarda VATS yoluyla yapılan lobektominin
daha uygun olduğu bildirilmektedir [109].
Neoadjuvan Tedavi Sonrasında Cerrahi
Yaşlılar KHDAK’li hastalarla ilgili olarak çok az çalışmada
neoadjuvan tedavi sonrası cerrahi uygulamalar bildirilmiştir [36].
Neoadjuvan uygulamalarında yaşlıların KT yi daha kötü tolere
ettikleri ve neoadjuvan tedavi uygulanmış yaşlı hastalarda daha
fazla postoperatif komplikasyon geliştiği bildirilmiştir [63,110].
Bu nedenle yaşlılarda neoadjuvan tedavi ve sonrasında cerrahi
tedavi uygun görülmemektedir. Bir çalışmada, mediastinal
lenfatik tutulum nedeniyle neoadjuvan tedavi yapılması
planlanan KHDAK hastalarından, 70-75 yaş arası olanlarda
bu tedavinin daha genç hastalarda olduğu gibi yapılması, 7580 yaş arasında olanların dikkatle seçilmesi, 80 yaş üstünde
olanlarda ise neoadjuvan tedavide ve cerrahiden kaçınılması
önerilmiştir [42].
Sınırlı Rezeksiyon
Parankim koruyucu sınırlı rezeksiyonlar, segmentektomileri ve
wedge rezeksiyonları içermektedir [11]. Solunum
(+ >(= %/0(.=*! "..%& 0"!2& /+*./=*! ".'"* 2" $"4 !6*") /+*14(.= &(!&."* 3=
fonksiyonları kötü olan, evre I KHDAK hastalarında
4(=>)(.=*1($1(.
anatomik segmentektomi, kanserin, solunum
fonksiyonlarının mümkün olduğunca korunması
10"0%0
&'*0&0
0
"%"0
#% #%' #%'
(%)
ile ve sağkalımı kötüleştirmeden çıkarılabilir
[96]. Ayrıca sınırlı rezeksiyon sonrası, daha geniş
:/%&!
rezeksiyonlara göre, hastanede kalış süresi daha
"&0"'&*
kısa, postoperatif komplikasyon ve mortalite
1*%&)
oranları daha düşüktür [97]. Yine muhtemelen erken
*0).+$&+
evre kanserle karşılaşma ihtimalinin yüksekliği
&.& +
ve bunun yanında daha geniş rezeksiyondan,
8=.= =
komplikasyon ve mortaliteye neden olma riski
".#+(&+
neden olmamak için kaçınılması nedenleriyle, genç
,$$&.&
hastalarda %10 olan sınırlı rezeksiyon oranı 75
%*"&!".
yaş üstünde %30 lara kadar çıkmaktadır [4,69].
"("'
Yaş değerlendirmesi göz ardı edildiğinde, KHDAK’li
""+!#"'#!#%#%'#%'#%' ' *0 0&(%) )%
&'&. 0!0 *&. 0!#%"0 #%
hastalarda, lobektomiye göre, sınırlı akciğer
!#%' -" -!#%' '
-" - !#%' '
rezeksiyonu sonrasında sağkalım ve nüks oranları
daha kötü olabilir [92,97-101]. Bununla birlikte,
bazı çalışmalarda, lobektomi yapılan yaşlı KHDAK
Postoperatif Bakım
hastaları ile sınırlı akciğer rezeksiyonu yapılanlar arasında
Ameliyat sırasında tıbbi bakım yönetimi multidisipliner bir ekip
sağkalım farkı bulunmadığı bildirilmiştir [4,101,102]. Sınırlı
tarafından dikkatli bir şekilde yapılmalıdır [4]. Hastalar cerrahi
akciğer rezeksiyonu yapılacak hastalarda wedge rezeksiyon
sonrası yakın monitörize edilmeli ve ortaya çıkan problemler
yerine segmentektominin tercih edilmesi ile daha iyi bir sağkalım
uygun şekilde hemen tedavi edilmelidir [69]. Yaşlı hastalarda
elde edilebileceği bildirilmektedir [103].
pre ve post-operatif pulmoner fizyoterapi iyi yapılmalı, yeterli
Seksen yaş üstü KHDAK hastaları için ise wedge rezeksiyonun
postoperatif ağrı kontrolü sağlanmalıdır [42,63]. Fizyoterapi
etkili bir cerrahi tedavi şekli olabileceği düşünülmektedir [42].
hastanede kalış süresini kısaltabilir ve pnömoni gibi postoperatif
komplikasyonları azaltabilir [111]. Ağrı kontrolü de mortalite ve
Minimal İnvaziv Cerrahi
morbidite oranlarını azaltabilir [16]. Yaşlı hasta grubu yetersiz
Posterolateral torakotomi şiddetli ağrı ile sonuçlanan bir
postoperatif ağrı tedavisinin en sıklıkla karşılaşıldığı hasta
yaklaşım şekli olup, şiddetli ağrı, özellikle yaşlı ve solunum
grubudur [15]. Analjezi sağlamak için torasik epidural analjezi,
fonksiyonları sınırlı hastalarda ciddi komplikasyonlara neden
intraoperatif interkostal sinir bloğu, bir kateter yardımıyla
olabilir. Ağrıyı ve hastanede kalış süresini azaltmak için kas
post-operatif sürekli interkostal sinir bloğu ve hasta kontrollü
koruyucu torakotomi ve videotorakoskopik cerrahi (VATS)
intravenöz analjezi (PCA) kullanılabilir [42]. Epidural aneljezi
alternatif yöntemlerdir [16]. Video yardımlı kas koruyucu mini
perioperatif kardiyak stres ve iskemiye yol açan taşikardiyi azaltır
torakotomi ve VATS yaklaşımıyla yapılan lobektomi sonrasında,
[16]. Narkotik analjezik kullanımı sırasında dikkatli olunmalı [63],
tam torakotomi ile yapılana göre daha hastanede kalış süresinin
bilinçsel değişiklikler yakından takip edilmelidir [26]. Hastalıkları
daha kısa ve komplikasyon gelişme oranının daha düşük olduğu
nedeniyle farmakodinamileri değişebileceğinden, yaşlılara
gösterilmiştir [27,104-108]. Bu nedenlerle minimal invaziv
verilecek ilaçların dozları ayarlanmalıdır. Potansiyel nefrotoksik
cerrahi teknikler diğer yaklaşımlara göre yaşlılarda daha uygun
ve hepatotoksik ilaçlar çok dikkatli kullanılmalıdır [25].
olabilir [63]. Bazı serilerde VATS yoluyla yapılan lobektominin
genç hastalara göre yaşlı hastalarda daha fazla uygulanmakta
-
$
68 | Journal of Clinical and Analytical Medicine
Küçük Hücreli Dışı Akciğer Karsinomlu Yaşlı Hastalarda Cerrahi Tedavi
Sonuç
KHDAK li hastalarda erken evrelerde en iyi tedavi cerrahi ile
sağlanmaktadır. Yaş KHDAK’li hastalarda tek başına cerrahi
tedavi için kontrendikasyon nedeni olmamalıdır, çünkü akciğer
rezeksiyonu yaşlılarda da genellikle güvenle yapılabilir[2,4,7,
11,16,69,91,112]. Performans durumu iyi, yeterli kardiyak ve
pulmoner kapasitesi olan yaşlılarda, standart cerrahi tedavi
ilkeleri uygulanmalıdır [2]. Akciğer rezeksiyonu için standart
yöntem, yaşlılarda da lobektomidir [4,69]. Pnömonektominin
mortalitesi-morbiditesi yüksektir ve iyi seçilmiş iyi performansı
olan hastalarda uygulanmalıdır [4]. Sınırlı akciğer rezeksiyonunun
mortalite ve morbiditesi düşüktür. Bu nedenle, ko-morbiditesi
olan ve komplikasyon ihtimali yüksek olan yaşlı hastalarda
alternatif olabilir [69].
Yaşlı hastalarda yapılan akciğer rezeksiyonunun morbidite
ve mortalitesinin doğru hasta seçimi yapıldığında ve uygun
postoperatif bakım uygulandığında daha genç hastalardan
yüksek olmadığı, dolayısıyla bu hastalarda da küratif rezeksiyon
yapılması gerektiği söylenebilir.
Kaynaklar
1. http://tuikapp.tuik.gov.tr/nufusmenuapp/menu.zul
2. Akciğer Kanseri Tanı ve Tedavi Rehberi, Türk Toraks Dergisi Ek - Akciğer Kanseri Tanı ve Tedavi Rehberi, Ağustos
2006:7;2.
3. Owonikoko TK, Ragin CC, Belani CP, Oton AB, Gooding WE, Taioli E, Ramalingam
SS. Lung cancer in elderly patients: an analysis of the surveillance, epidemiology, and end results database. J Clin
Oncol. 2007;25: 5570-7.
4. Gonzalez-Aragoneses F, Moreno-Mata N, Simon-Adiego C, Peñalver-Pascual R, Gonzalez-Casaurran G, Perea LA.
Lung cancer surgery in the elderly. Crit Rev Oncol Hematol. 2009;71: 266-71.
5. Dienemann H, Hoffmann H, Herth F. [Thoracic surgery in the elderly.]. Chirurg. 2005;76: 126-30.
6. Ishida T, Yokoyama H, Kaneko S, Sugio K, Sugimachi K. Long term results of operation for non-small cell lung
cancer in the elderly. Ann Thorac Surg 1990;50: 919-922.
7. Melek H, Medetoğlu B, Demir A, Kara V, Dinçer SI. Akciğer Kanserli Yaşlı Hastalarda Cerrahi Tedavi Sonrası
Mortalite ve Morbidite, Yaşın Rolü, Türk Göğüs Kalp Damar Cer Derg [Baskıda].
8. Cagirici U, Turhan K, Göksel T, Posacioğlu H, Veral A, Bilkay O. İleri yaş akciğer kanserinde cerrahi tedavi sonuçları.
Tuberk Toraks 2003;51: 253-7.
9. Hastürk S. Akciğer Kanserli yaşlı olgulara yaklaşım. editor Engin K, Özyardımcı N. Akciğer Kanserleri Tanı ve
Tedavide temel ilkeler ve uygulamalar. Avrupa tıp kitapçılık ltd. şti.yayınları 2001. 372-383.
10. Gridelli C, Rossi A, Maione P. Challenges treating older non-small cell lung cancer patients. Ann Oncol. 2008;19:
109-13 (S.7).
11. Brunelli A, Charloux A, Bolliger CT, Rocco G, Sculier JP, Varela G, Licker M, Ferguson MK, Faivre-Finn C, Huber
RM, Clini EM, Win T, De Ruysscher D, Goldman L. European Respiratory Society and European Society of Thoracic
Surgeons joint task force on fitness for radical therapy. ERS/ESTS clinical guidelines on fitness for radical therapy
in lung cancer patients (surgery and chemo-radiotherapy). Eur Respir J. 2009;34: 17-41.
12. Dexter EU, Jahangir N, Kohman LJ. Resection for lung cancer in the elderly patient. Thorac Surg Clin 2004;14:
163-167.
13. Pasetto LM, Lise M, Monfardini S. Preoperative assessment of elderly cancer patients. Crit Rev Oncol Hematol.
2007;64: 10-8.
14. Santambrogio L, Nosotti M, Bellaviti N, Mezzetti M. Prospective study of surgical treatment of lung cancer in
the elderly patient. J Gerontol A Biol Sci Med Sci. 1996;51: 267-9.
15. Türkmen A, Turgut N, Geriatrik Anestezi. Turkish Journal of Geriatrics 2007;10: 49-56.
16. Marsch A, Zwischenberger JB. Thoracic Surgery in the Elderly. in: Shields TW, LoCicero J, Ronald B.P, Rusch VW.
General Thoracic Surgery. 7 th edition. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins, 2009; 414-19.
17. Rossi A, Ganassini A, Tantucci C, Grassi M. Aging and the respiratory system. Aging (Milano) 1996; 8: 143–61.
18. Ganguly R, Craig CP, Waldman RH. Respiratory tract immunity in the aged. Z Erkr Atmungsorgane 1984; 163:
112–20.
19. Meriggi F, Zaniboni A. Non-small-cell lung cancer in the elderly. Crit Rev Oncol Hematol. 2006;57: 183-90.
20. Priebe HJ. The aged cardiovascular risk patient. Br J Anaesth 2000;85: 763-78.
21. Zoghi M, Yaşlılarda Kardiyovasküler Fonksiyonlar. Turkish Journal of Geriatrics Özel Sayı 2, 2010; 1-4.
22. Loran DB, Zwischenberger JB. Thoracic surgery in the elderly. J Am Coll Surg. 2004;199: 773-84.
23. Morandi U, Stefani A, Golinelli M, Ruggiero C, Brandi L, Chiapponi A, Santi C, Lodi R. Results of surgical resection
in patients over the age of 70 years with non small-cell lung cancer. Eur J Cardiothorac Surg 1997;11: 432-39.
24. Jaklitsch MT, Bueno R, Swanson SJ, Mentzer SJ, Lukanich JM, Sugarbaker DJ. New surgical options for elderly
lung cancer patients. Chest 1999;116: 480-85.
25. Erenmemişoğlu A, Yaşlılarda ilaç kullanımını etkileyen farmakokinetik değişiklikler. Turkish Journal of Geriatrics
Özel Sayı, 2006. 29-32.
26. Ucuzal M, Akyolcu N. Yaşlı hastalarda ameliyat sonrası bilinçsel değişiklikler. Turkish Journal of Geriatrics 2008;
11: 119-127.
27. Haithcock BE, Stinchcombe TE, Socinski MA. Treatment of surgically resectable non-small-cell lung cancer in
elderly patients. Clin Lung Cancer. 2009;10: 405-9.
28. Ramsey SD, Howlader N, Etzioni RD, Donato B. Chemotherapy use, outcomes, and costs for older persons with
advanced non-small cell lung cancer: evidence from Surveillance, Epidemiology and End Results- Medicare. J Clin
Oncol 2004;22: 4971-78.
29. Yildirim Y, Ozyilkan O, Calikusu Z, Akcali Z, Akcay Y, Demirhan B. Management of elderly patients with advanced
non-small cell lung cancer in Turkey. Asian Pac J Cancer Prev. 2009;10: 699-700.
30. Costa GJ, Fernandes AL, Pereira JR, Curtis JR, Santoro IL. Survival rates and tolerability of platinum-based
chemotherapy regimens for elderly patients with nonsmall- cell lung cancer (NSCLC). Lung Cancer 2006; 53: 17176.
31. Litchman SM, Villani G. Chemotherapy in the elderly: pharmacologic considerations. Cancer Control 2000; 7:
548-56.
32. Chen YM, Perng RP, Shih JF, Tsai CM, Whang-Peng J. Chemotherapy for non-small cell lung cancer in elderly
patients. Chest. 2005;128:132-9.
33. Kulkarni PM, Chen R, Anand T, Monberg MJ, Obasaju CK. Efficacy and safety of pemetrexed in elderly cancer
patients: results of an integrated analysis. Crit Rev Oncol Hematol. 2008;67: 64-70.
34. Socinski MA, Crowell R, Hensing TE, Langer CJ, Lilenbaum R, Sandler AB, Morris D; American College of Chest
Physicians. Treatment of non-small cell lung cancer, stage IV: ACCP evidence-based clinical practice guidelines (2nd
edition). Chest. 2007;132:277S-289S.
35. Brokx HA, Visser O, Postmus PE, Paul MA. Surgical treatment for octogenarians with lung cancer: results from
a population-based series of 124 patients. J Thorac Oncol. 2007;2: 1013-7.
36. Weinmann M, Jeremic B, Toomes H, Friedel G, Bamberg M. Treatment of lung cancer in the elderly. Part I: nonsmall cell lung cancer. Lung Cancer. 2003; 39: 233-53.
37. Ball D. Stereotactic radiotherapy for nonsmall cell lung cancer. Curr Opin Pulm Med. 2008;14: 297-302.
38. Onishi H, Araki T, Shirato H, Nagata Y, Hiraoka M, Gomi K, Yamashita T, Niibe Y, Karasawa K, Hayakawa K,
Takai Y, Kimura T, Hirokawa Y, Takeda A, Ouchi A, Hareyama M, Kokubo M, Hara R, Itami J, Yamada K. Stereotactic
hypofractionated high-dose irradiation for stage I nonsmall cell lung carcinoma: clinical outcomes in 245 subjects
in a Japanese multiinstitutional study. Cancer 2004;101: 1623-31.
39. Okamoto T, Maruyama R, Shoji F, Ikeda J, Miyamoto T, Nakamura T, Asoh H, Ichinose Y. Clinical patterns and
treatment outcome of elderly patients in clinical stage IB/II nonsmall cell lung cancer. J Surg Oncol 2004; 87:
134-38.
40. Pagni S, Federico JA, Ponn RB. Pulmonary resection for lung cancer in octogenarians. Ann Thorac Surg 1997;
63: 785-89.
41. Cicero JL, Ponn RB, Daly DT. Surgical Treatment of nonsmall cell lung cancer. In: Shields TW, Cicero JL, Ponn RB,
Valerie RW, editors. General Thoracic Surgery. Philadelphia: Lippincott Williams&Wilkins; 2005. p.1548-1581.
42. Spaggiaria L, Scanagatta P, Surgery of non-small cell lung cancer in the elderly. Current Opinion in Oncology
2007;19: 84-91.
43. Mountain CF. Revisions in the International System for Staging Lung Cancer. Chest 1997;111: 1710-17.
44. Sigel K, Bonomi M, Packer S, Wisnivesky J. Effect of age on survival of clinical stage I non-small-cell lung cancer.
Ann Surg Oncol. 2009;16: 1912-7.
45. Ponn RB, Complications of Pulmonary Resection. In: Shields TW, Cicero JL, Ponn RB, Valerie RW, editors. General
Thoracic Surgery. Philadelphia: Lippincott Williams&Wilkins; 2005. 558-586.
46. Duque JL, Ramos G, Castrodeza J, Cerezal J, Castanedo M, Yuste MG, Heras F. Early complications in surgical
treatment of lung cancer. A prospective, multicenter study. Ann Thorac Surg 1997;63: 944-50.
47. Markos J, Mullan BP, Hillmann DR, Musk AW, Antico VF, Lovegrove FT, Carter MJ,
Finucane KE. Preoperative assessment as a predictor of mortality aſter lung resection. Am Rev Respir Dis 1989;139:
902-10.
48. John J. Reilly, Preoperative Evaluation: Introduction. in: Sugarbaker DJ, Bueno R, Krasna M, Zellos L, editors.
Aduld Chest Surgery. The McGraw-Hill Companies 2009.
49. Reilly JJ Jr. Evidence based preoperative evaluation of candidates for thoracotomy. Chest 1999;116: 474-6.
50. Berry MF, D’Amico TA, Complications aſter Pulmonary Resection: Lobectomy and Pneumonectomy, Little
AG, Merrill WH editors, in Complications in Cardiothoracic Surgery Avoidance And Treatment Second Edition, by
Blackwell Publishing Ltd. 2010;158-81.
51. Asamura H, Naruke T, Tsuchiya R, Goya T, Kondo H, Suemasu K. What are the risk factors for arrhythmias
aſter thoracic operations? A retrospective multivariate analysis of 267 consecutive thoracic operations. J Thorac
Cardiovasc Surg 1993; 106: 1104-10.
52. Cicero JL, Arrhythmias following Cardiac and Thoracic Operations, Little AG, Merrill WH editors, in Complications
in Cardiothoracic Surgery Avoidance And Treatment Second Edition, by Blackwell Publishing Ltd. 2010. 55-73.
53. Sayeed RA, Nashef SA. Successful thrombolysis for massive pulmonary embolism aſter pulmonary resection.
Ann Thorac Surg 1999; 67: 1785-87.
54. Stamatis G, Djuric D, Eberhardt W, Pöttken C, Zaboura G, Fechner S, Fujimoto
T. Postoperative morbidity and mortality aſter induction chemoradiotherapy for locally advanced lung cancer: an
analysis of 350 operated patients. Eur J Cardiothorac Surg 2002;22: 292-97.
55. Dermine H, Strano S, Casetta A, Strano S, Casetta A, Sepulveda S, Chafik A, Coignard S, Rabbat A, Regnard JF.
Postoperative pneumonia aſter lung resection. Am J Respir Crit Care Med 2006;173:1161-9.
56. Pagni S, McKelvey A, Riordan C, Federico JA, Ponn RB. Pulmonary resection for malignancy in the elderly: is age
still a risk factor? Eur J Cardiothorac Surg 1998;14: 40-45.
57. Weiss W. Operative mortality and five year survival rates in patients with bronchogenic carcinoma. Am J Surg
1974; 128: 799–804.
58. Rostad H, Strand TE, Naalsund A, Talleraas O, Norstein J. Lung cancer surgery: the first 60 days. A population
based study. Eur J Cardiothorac Surg 2006;29: 824-28.
59. Dominguez-Ventura A, Cassivi SD, Allen MS, Wigle DA, Nichols FC, Pairolero PC, Deschamps C. Lung cancer in
octogenarians: factors affecting long-term survival following resection, Eur J Cardiothorac Surg 2007:32; 370-74.
60. Birim O, Zuydendorp HM, Maat AP, Kappetein AP, Eijkemans MJ, Bogers AJ. Lung resection for non-small-cell
lung cancer in patients older than 70: mortality, morbidity, and late survival compared with the general population.
Ann Thorac Surg 2003;76: 1796-801.
61. Brock MV, Kim MP, Hooker CM, Alberg AJ, Jordan MM, Roig CM, Xu L, Yang SC. Pulmonary resection in
octogenarians with stage I non-small-cell lung cancer a 22-year experience. Ann Thorac Surg 2004;77: 271-77.
62. de Perrot M, Licker M, Reymond MA, Robert J, Spiliopoulos A. Influence of age on operative mortality and longterm survival aſter lung resection for bronchogenic carcinoma. Eur Respir J 1999;14: 419-22.
63. Cerfolio RJ, Bryant AS. Survival and outcomes of pulmonary resection for nonsmall cell lung cancer in the elderly:
a nested case-control study. Ann Thorac Surg 2006;82: 424-9.
64. Voltolini L, Rapicetta C, Ligabue T, Luzzi L, Scala V, Gotti G. Short- and Long-Term Results of Lung Resection for
Cancer in Octogenarians. Asian Cardiovasc Thorac Ann 2009;17: 147-52.
65. Teeter SM, Holmes FF, McFarlane MJ. Lung carcinoma in the elderly population: influence of histology on the
inverse relationship of stage to age. Cancer 1987;60: 1331-36.
66. O’Rourke MA, Feussner JR, Feigl P, Laszlo J. Age trends of lung cancer stage at diagnosis. Implications for lung
cancer screening in the elderly. JAMA. 1987;258: 921-6.
67. Gebitekin C, Gupta NK, Martin PG, Saunders NR, Walker DR. Long-term results in the elderly following pulmonary
resection for non-small cell lung carcinoma. Eur J Cardiothorac Surg. 1993;7: 653-6.
68. Nugent WC, Edney MT, Hammerness PG, Dain BJ, Maurer LH, Rigas JR. Non-small cell lung cancer at the
extremes of age: impact on diagnosis and treatment. Ann Thorac Surg 1997; 63: 193-97.
69. Jaklitsch MT, Mery CM, Audisio RA. The use of surgery to treat lung cancer in elderly patients. Lancet Oncol.
2003;4: 463-71.
70. Massard G, Moog R, Wihlm JM, Kessler R, Dabbagh A, Lesage A, Roeslin N, Morand
G. Bronchogenic cancer in the elderly: operative risk and long-term prognosis. Thorac Cardiovasc Surg. 1996;44:
40-5.
71. Harvey JC, Erdman C, Pisch J, Beattie EJ. Surgical treatment of non-small cell lung cancer in patients older than
seventy years. J Surg Oncol. 1995;60: 247-9.
72. Mizushima Y, Noto H, Sugiyama S, Kusajima Y, Yamashita R, Kashii T, Kobayashi M. Survival and prognosis aſter
pneumonectomy for lung cancer in the elderly. Ann Thorac Surg 1997;64: 193-98.
73. Chambers A, Routledge T, Pilling J, Scarci M. In elderly patients with lung cancer is resection justified in terms of
morbidity, mortality and residual quality of life? Interact Cardiovasc Thorac Surg. 2010;10: 1015-21.
74. Leo F, Scanagatta P, Baglio P, Radice D, Veronesi G, Solli P, Petrella F, Spaggiari L. The risk of pneumonectomy
over the age of 70. A case-control study. Eur J Cardiothorac Surg. 2007;31: 780-2.
75. Hanagiri T, Muranaka H, Hashimoto M, Nagashima A, Yasumoto K. Results of surgical treatment of lung cancer
in octogenarians. Lung Cancer. 1999;23: 129-33.
76. Ferguson MK, Reeder LB, Mick R. Optimizing selection of patients for major lung resection. J Thorac Cardiovasc
Surg 1995; 109: 275-81.
77. Reilly JJ Jr, Mentzer SJ, Sugarbaker DJ. Preoperative assessment of patients undergoing pulmonary resection.
Chest 1993; 103: 342-45.
78. Ciriaco P, Carretta A, Calori G, Mazzone P, Zannini P. Lung resection for cancer in patients with coronary arterial
disease: analysis of short-term results. Eur J Cardiothorac Surg 2002;22: 35-40.
79. Bobbio A, Chetta A, Ampollini L, Primomo GL, Internullo E, Carbognani P, Rusca M, Olivieri D. Preoperative
pulmonary rehabilitation in patients undergoing lung resection for non-small cell lung cancer. Eur J Cardiothorac
Surg. 2008;33: 95-8.
80. Aoki T, Tsuchida M, Watanabe T, Hashimoto T, Koike T, Hirono T, Hayashi J. Surgical strategy for clinical stage I
non-small cell lung cancer in octogenarians. Eur J Cardiothorac Surg. 2003;23: 446-50.
81. Brunelli A, Monteverde M, Al Refai M, Fianchini A. Stair climbing test as a predictor of cardiopulmonary
complications aſter pulmonary lobectomy in the elderly. Ann Thorac Surg 2004;77: 266-270.
82. Schurmans MM, Diacon AH, Bolliger CT. Functional evaluation before lung resection. Clin Chest Med 2002;23:
159-72.
83. Burfeind WR Jr, Tong BC, O’Branski E, Herndon JE, Toloza EM, D’Amico TA, Harpole LH, Harpole DH Jr. Quality of
life outcomes are equivalent aſter lobectomy in the elderly. J Thorac Cardiovasc Surg. 2008;136: 597-604.
84. Audisio RA, Ramesh H, Longo WE, Zbar AP, Pope D. Preoperative assessment of surgical risk in oncogeriatric
patients. Oncologist. 2005;10: 262-8.
85. Au J, el-Oakley R, Cameron EW. Pneumonectomy for bronchogenic carcinoma in the elderly. Eur J Cardiothorac
Surg. 1994;8(5):247-50.
86. Vaporciyan AA, Correa AM, Rice DC, Roth JA, Smythe WR, Swisher SG, Walsh GL, Putnam JB Jr. Risk factors
associated with atrial fibrillation aſter noncardiac thoracic surgery: analysis of 2588 patients. J Thorac Cardiovasc
Surg. 2004;127: 779-86.
87. Roselli EE, Murthy SC, Rice TW, PL, Pierce CD, Karchmer DP, Blackstone EH. Atrial fibrillation complicating lung
cancer resection. J Thorac Cardiovasc Surg. 2005;130: 438-44.
88. Passman RS, Gingold DS, Amar D, Lloyd-Jones D, Bennett CL, Zhang H, Rusch VW. Prediction rule for atrial
fibrillation aſter major noncardiac thoracic surgery. Ann Thorac Surg. 2005;79: 1698-703.
89. Foroulis CN, Kotoulas C, Lachanas H, Lazopoulos G, Konstantinou M, Lioulias AG. Factors associated with
cardiac rhythm disturbances in the early post-pneumonectomy period: a study on 259 pneumonectomies. Eur J
Cardiothorac Surg. 2003;23: 384-9.
90. Dyszkiewicz W, Pawlak K, Gasiorowski L. Early postpneumonectomy complications in the elderly. Eur J
Cardiothorac Surg 2000;17: 246-50.
91. Schneider T, Pfannschmidt J, Muley T, Reimer P, Eberhardt R, Herth FJ, Dienemann H, Hoffmann H. A retrospective
analysis of short and long-term survival aſter curative pulmonary resection for lung cancer in elderly patients. Lung
Cancer. 2008;62: 221-7.
92. British Thoracic Society; Society of Cardiothoracic Surgeons of Great Britain & Ireland Working Party. BTS
guidelines: guidelines on the selection of patients with lung cancer for surgery. Thorax 2001;56: 89-108.
93. Romano PS, Mark DH. Patients and hospital characteristics related to in-hospital mortality aſter lung cancer
resection. Chest 1992;101: 1332-7.
94. Thomas P, Sielezneff I, Ragni J, Giudicelli R, Fuentes P. Is lung cancer resection justified in patients aged over 70
years? Eur J Cardiothorac Surg 1993;7: 246-50.
95. Naunheim KS, Kesler KA, D’Orazio SA, Fiore AC, Judd DR. Lung cancer surgery in the octogenarian. Eur J
Cardiothorac Surg 1994;8: 453-56.
96. Martin-Ucar AE, Nakas A, Pilling JE, West KJ, Waller DA. A case-matched study of anatomical segmentectomy
versus lobectomy for stage I lung cancer in high-risk patients. Eur J Cardiothorac Surg 2005;27: 675-9.
97. Landreneau RJ, Sugarbaker DJ, Mack MJ, Hazelrigg SR, Luketich JD, Fetterman L,
Liptay MJ, Bartley S, Boley TM, Keenan RJ, Ferson PF, Weyant RJ, Naunheim KS. Wedge resection versus lobectomy
for stage I (T1 N0 M0) non-small-cell lung cancer. J Thorac Cardiovasc Surg 1997;113: 691-98.
98. Ginsberg RJ, Rubinstein LV. Randomized trial of lobectomy versus limited resection for T1 N0 non-small cell lung
cancer. Lung Cancer Study Group. Ann Thorac Surg 1995;60: 615-22.
99. Mery CM, Pappas AN, Bueno R, Colson YL, Linden P, Sugarbaker DJ, Jaklitsch MT. Similar long-term survival of
elderly patients with non-small cell lung cancer treated with lobectomy or wedge resection within the surveillance,
epidemiology, and end results database, Chest 2005;128: 237-45.
100. Nakayama H, Yamada K, Saito H, Oshita F, Ito H, Kameda Y, Noda K. Sublobar resection for patients with
Journal of Clinical and Analytical Medicine | 69
Küçük Hücreli Dışı Akciğer Karsinomlu Yaşlı Hastalarda Cerrahi Tedavi
peripheral small adenocarcinomas of the lung: surgical outcome is associated with features on computed
tomographic imaging. Ann Thorac Surg 2007;84: 1675-1679.
101. Okami J, Ito Y, Higashiyama M, Nakayama T, Tokunaga T, Maeda J, Kodama K. Sublobar resection provides an
equivalent survival aſter lobectomy in elderly patients with early lung cancer. Ann Thorac Surg. 2010;90: 1651-6.
102. Jaklitsch MT, Mery CM, Bueno R, Vasconcelles MJ, Richards WG, Mentzer S, DeCamp M, Swanson S, Lukanich
J, Sugarbaker D. Lesser pulmonary resections are more common in elderly non-small cell lung cancer (NSCLC)
patients but do not adversely affect survival. Proc Am Soc Clin Oncol 1999;18: 471a.
103. Sienel W, Dango S, Kirschbaum A, Cucuruz B, Hörth W, Stremmel C, Passlick B. Sublobar resections in stage
IA non-small cell lung cancer: segmentectomies result in significantly better cancer-related survival than wedge
resections. Eur J Cardiothorac Surg 2008;33: 728-34.
104. Cattaneo SM, Park BJ, Wilton AS, Seshan VE, Bains MS, Downey RJ, Flores RM, Rizk N, Rusch VW. Use of videoassisted thoracic surgery for lobectomy in the elderly results in fewer complications. Ann Thorac Surg 2008;85:
231-5.
105. Mun M, Kohno T. Video-assisted thoracic surgery for clinical stage I lung cancer in octogenarians. Ann Thorac
Surg 2008;85: 406-11.
106. McVay CL, Pickens A, Fuller C, Houck W, McKenna R Jr. VATS anatomic pulmonary resection in octogenarians.
Am Surg 2005;71: 791-3.
107. Tovar EA. One-day admission for major lung resections in septuagenarians and octogenarians: a comparative
study with a younger cohort. Eur J Cardiothorac Surg. 2001;20: 449-53.
108. Cattaneo SM, Park BJ, Wilton AS, Seshan VE, Bains MS, Downey RJ, Flores RM,
Rizk N, Rusch VW. Use of video-assisted thoracic surgery for lobectomy in the elderly results in fewer complications.
Ann Thorac Surg. 2008;85: 231-5.
109. Mckenna RJ, Mahtabifard A, Surgıcal Management Of Non–Small Cell Lung Cancer, Lewis MI, Mckenna RJ
editors in Medical management of the thoracic surgery patient. by Saunders, 2010; 237-251.
110. Gridelli C, Maione P, Colantuoni G, Rossi A. Chemotherapy of non-small cell lung cancer in elderly patients.
Curr Med Chem 2002;9: 1487-95.
111. Varela G, Ballesteros E, Jimenez MF, Novoa N, Aranda JL. Cost-effectiveness analysis of prophylactic respiratory
physiotherapy in pulmonary lobectomy. Eur J Cardiothorac Surg 2006;29: 216-20.
112. Ciriaco P, Zannini P, Carretta A, Melloni G, Chiesa G, Canneto B, Puglisi A. Surgical treatment of non-small cell
lung cancer in patients 70 years of age or older. Int Surg 1998;83: 4-7.
70 | Journal of Clinical and Analytical Medicine
Download