DAVRANIŞÇI KURAM ve BİLİŞSEL GELİŞİM Davranışçı yaklaşımda öğrenme, öğrenenin davranışında istendik yönde değişiklik olarak tanımlanır. Zihinsel süreçler, davranışlar gibi gözlenemediğinden hiçbir zaman tam olarak anlaşılamazlar (nesnelcilik). Amaç önceden belirlenen hedefler çerçevesinde öğretimi yönetmektir ve anlık girişimler kontrol altında tutulmaya çalışılır. 23.03.2012 Bilişsel kuramlara göre davranışçıların, davranışta değişme olarak tanımladıkları olay, gerçekte kişinin zihninde meydana gelen öğrenmenin dışa yansımasıdır. Bilişsel kuramcılar, daha çok anlama, algılama, düşünme, duyuş ve yaratma gibi kavramlar üzerinde dururlar. Bilişsel öğrenme kuramcıları öğrenmeyi dünyayı anlama ve algılama girişimi olarak algılamaktadırlar. 23.03.2012 PIAGET 1896-1980 Bilişsel gelişim kuramı Bilişsel Gelişim Öğrenme; Düşünme ve kavrama sisteminde ortaya çıkan değişme ve gelişmelerdir. Bilişsel şemalar (yapılar), yeni bilgilerin özümsenmesinde ve uyumsanmasında önemli rol oynar, birey yeni bilgiyi mevcut bilişsel yapısına göre göre oluşturur. *Bilişsel gelişim öğrenmeyi: ÖZÜMSEME(Assimilation) DÜZENLEME-UYUM (Accommodation) DENGELEME-EŞİTLEME (Equilibration: ) 23.03.2012 ÖZÜMSEME(Assimilation) Bireyin yeni bilgi ya da olguyu mevcut şemalarla uyum gösterecek şekle dönüştürmesidir. 23.03.2012 DÜZENLEME-UYUM (Accommodation) • Bireyin yeni bilgi ve deneyimlerin sonucunda önceki şemalarını yeniden yapılandırmasıdır. 23.03.2012 DENGELEME-EŞİTLEME (Equilibration: ) • Birey mevcut şemalarını yeni bilgiyle uyumlu hale getirmeye çalışır. Bilişsel denge yeniden kurulur. 23.03.2012 PİAGET-Bilişsel Gelişim Dönemleri DUYUSAL MOTOR DÖNEM: (0-2 yaş) İŞLEM ÖNCESİ DÖNEM: (2-6 yaş) SOMUT İŞLEMLER DÖNEMİ: (7-11 yaş) SOYUT İŞLEMLER DÖNEMİ: ( 12 - ... yaş) 23.03.2012 DUYUSAL MOTOR DÖNEM: (0-2 yaş) Gerçek anlamda akıl yürütme ve mantıksal işlemler** henüz yoktur. Bilgi Fiziksel yaşantılar yoluyla kazanılır. Şema oluşturmada refleksler kullanılır. (**Piaget; “işlem” terimini ‘mantıksal düşünme’ anlamında kullanır.) 23.03.2012 DUYUSAL MOTOR DÖNEM: (0-2 yaş) NESNE DEVAMLILIĞI: Gözden uzaklaştığında (artık hafızada temsil edilmediğinden) nesne yok olur. TAKLİT: Çocuk refleksiv davranışlarda bulunurken aynı davranışı geliştirerek kavratabiliriz. 23.03.2012 Nesne performansı 23.03.2012 •A-değil-B Görevi Çocuk 10. aya kadar kaybolan oyuncağını hep aynı yerde arar. 18. ayda farklı yerlerde aramaya başlar ve nesne devamlılığı kazanır 23.03.2012 DUYUSAL MOTOR DÖNEM: (0-2 yaş) Bu dönemde; Motor ve duyusal etkinliklerle bilgi edinilir. Konuşma ve sembolik düşünme gelişir. Karmaşık olmayan zihinsel işlemler başlar. Nesne devamlılığı kazanılır. Taklit yeteneği gelişir. 23.03.2012 İŞLEM ÖNCESİ DÖNEM: (2-6 yaş) Nesnelerle ilgili semboller geliştirir. (Daldan at yapması) Nesneler zihinde canlandırıldığından zaman ve mekandan bağımsız düşünür. Sembolik oyunlar görülür. 23.03.2012 İŞLEM ÖNCESİ DÖNEM: (2-6 yaş) Bir diyalog: Anne: Yavrum elmanı iki parçaya mı böleyim, yoksa dört parçaya mı, nasıl yemek istersin? Çocuk:Anne iki parçaya böl, dört parça bana çok geliyor, yiyemiyorum. 23.03.2012 İŞLEM ÖNCESİ DÖNEM: (2-6 yaş) KORUNUM: Çocukların nesnelerin görüntüsünün etkisinde kalmalarıdır. Uzunluk(bardak)- Sayı (para)- Kütle (balçık) – Alan (inek) BEN MERKEZLİLİK: Açıklamaları olgusaldır. Uyumsama yoluyla yavaş yavaş başkalarını dikkate alırlar. 23.03.2012 BEN MERKEZLİLİĞE BİR ÖRNEK: Dört yaşındaki bir çocuk anneannesi ile telefonda konuşurken, yeni ayakkabılarını göstererek “Anneanne bak ayakkabılarıma, ne güzel” der. 23.03.2012 İŞLEM ÖNCESİ DÖNEM: (2-6 yaş) TERSİNE DÖNEBİLİRLİK: Buz- Su / Uzun bardak-Kısa Bardak /2 kere 8=16 peki 8 kere 2 kaç eder ? ODAKLAŞMA: Dikkati bir olayın ya da nesnenin diğer yönlerini dışarıda bırakarak yalnızca bir yönüne yoğunlaştırılmasıdır. 23.03.2012 Odaklaşmaya birer örnek ve 23.03.2012 ben merkezliliğe İŞLEM ÖNCESİ DÖNEM: (2-6 yaş) ÖZELDEN ÖZELE AKIL YÜRÜTME: İki özel durum arasında bağ kurarlar. (Omlet yemedim öyleyse açım) 23.03.2012 Piaget’s Three-Mountain Task 23.03.2012 23.03.2012 SOMUT İŞLEMLER ( 7 – 11) Odaklaşma, Tesine Dönebilirlik, Korunum problemleri giderilir. Sıralama ve sınıflama yeteneği gelişir. Ben merkezliliğin yerini sosyal davranış alır. Betimlemeli düşünme başlar, Yönergesi verilen bir işlem dizisini, her basamağı açık şekilde anlatılmak şartıyla yapabilir, Birebir eşleme yapabilir, 23.03.2012 SOMUT İŞLEMLER ( 7 – 11) Bu dönemde çocuk somut olmayan nesne ve durumlar üzerinde akıl yürütemez. (Parmak sayma) A>B, B>C ise A>C (Mantıksal düşünme başlar.) KORUNUM KAVRAMI GELİŞİR 23.03.2012 Madde korunumu (~Nesne sürekliliği) Uzunluk korunumu Nicelik değişmezliği Sayı korunumu Alan korunumu Ağırlık korunumu Hacim korunumu 23.03.2012 23.03.2012 SOYUT İŞLEMLER ( 11 – ...)YAŞ Görünen gerçeğin, gerçeğin ta kendisi konusunda şüphecidir. Göreli düşünür. Zihinden birleştirme çoğalır. Kombinasyonları çoğaltır. “İdeal” düşünce ve değerler geliştirmeye başlar. 23.03.2012 1.Hipotetik düşünme: Günlük hayatta veya eğitim öğretimde karşılaşılan bir sorunu çözmek için olası çözüm yolları geliştirip bunları belli bir düzene göre yapmayı sağlayan düşünme sürecidir. Eğer……………..ve …………..olursa …………olur gibi genel bir cümle yapısıyla ifade edilir 23.03.2012 2.Oranlı Düşünme Değişkenler arasındaki oranları karşılaştırmada kullanılan zihinsel süreç becerisidir Örnek soru: 1. Sabit basınç altında kapalı bir kaptaki gazın hacmi 9lt iken sıcaklık 27 °C’ dir. Aynı gazın 127 °C’ deki sıcaklıkta hacmi ne olur? 23.03.2012 3. Değişkenleri Belirleme ve Tanımlama: Hipotez olay veya kavramın test edilmesinde durumun sürekliliğini etkileyen bağımlı ve bağımsız etkenlerin belirlenerek tanımlanma ve kontrol altına alınmasını içeren süreçtir. Örnek; Şekildeki manometrenin açık kolunda, sabit sıcaklıkta, civanın sürekli yükseldiği gözleniyorsa, bu durum nasıl açıklana bilir? 23.03.2012 4.Olasılıklı Düşünme Bir olayın veya hipotezin başlangıcından sonuç evresine kadar olan bütün aşamalarda mümkün olan her türlü olasılıkları düşünebilme yeteneğidir 23.03.2012 5. Kombinezonlu düşünme Tanımlanmamış olsa bile olası bütün teorik veya deneysel ilişkileri sistematik bir şekilde göz önüne alan zihinsel beceridir 23.03.2012 6.Korelasyonel Düşünme: Değişken bir nesnenin başka bir değişken nesne ile ilişkilendirilmesidir. Korelasyonun olması için iki değişkene ihtiyaç vardır. Bunlar arasında herhangi bir ilişki yoksa korelasyon sıfırdır. İki değişkenin pozitif veya negatif korelasyonu neden- sonuç arasındaki durumu gösterir 23.03.2012 Piaget’in Teorisinin Eğitime Uygulanması Piaget çocukların gelişim dönemleri ve ihtiyaçlarının göz önüne alınarak öğretim sürecinin planlanması gerektiğini savunur. Çocuklar çevresiyle ve fiziksel etkinliklerle etkileşimde bulunduklarında zihinsel olarak gelişim gösterirler 23.03.2012 Öğrenme Halkası Yaklaşımı Öğrenme halkası; keşif veya inceleme, terim tanıtımı ve kavram uygulama aşamalarından oluşur. Bu aşamalar Piaget’in bilişsel gelişim modelinin temelini oluşturan özümleme, yerleştirme ve örgütleme kavramları ile paralellik gösterir. PİAGET’İN BİLİŞSEL GELİŞİM MODELİNİN ÖĞRENME HALKASI İLE İLİŞKİLENDİRİLMESİ ÖZÜMSEME KEŞİF VEYA İNCELEME YERLEŞTİRME TERİM TANITIMI 23.03.2012 ÖRGÜTLEME KAVRAM UYGULAMA 1. KEŞİF VE İNCELEME (veri toplama) Öğrenme halkasının ilk basamağı olan keşif veya inceleme aşamasında öğrenciler laboratuar aktiviteleri ile karşı karşıya bırakılır. Bu aşama, Piaget’in tanımladığı özümleme ve dengesizliğin kışkırtıldığı aşamadır. Williams (1998)’a göre bu aşamada öğrenci, özümleyeceği kavramla ilgili veri toplama aktiviteleri sayesinde, yaşantı ve sosyal iletişim becerisi kazanır. 23.03.2012 2. TERİM TANITIMI Terim tanıtımı aşamasında öğrenci, topladığı bilgileri ve verileri tartışarak organize eder. Bu aşamada bilgiler, bilimsel terimlerle ifade edilir. Terim tanıtımı aşaması, Piaget’in yeni kavramı yerleştirme prensibine benzer. 23.03.2012 Neden kavram tanıtımı değil, neden terim tanıtımı? Öğrenme halkasının ikinci aşamasına “kavram tanıtımı” değil de “terim tanıtımı” denmesi gerektiğini Lawson (1995) şöyle açıklar: “Bu aşamada öğretmenler terimleri tanıtabilirler fakat kavramları tanıtamazlar. Kavramlar öğrenciler tarafından keşfedilir veya yapılandırılır.” 23.03.2012 3. KAVRAM UYGULAMA Öğrenme halkasının son aşaması olan kavram uygulamada, öğrenci yeni öğrendiği kavram veya bilgiyi farklı durumlara uygular. Böylece Piaget’in örgütleme adını verdiği zihinsel işlev gerçekleşmiş olur. Bununla birlikte öğrenme halkası, öğrencilerde, Piaget’in zihinsel gelişim için öngördüğü yaşantı, sosyal etkileşim ve dengesizliği sağlar. Örnek Uygulama 23.03.2012 Öğrenme Ortamı Tasarlayalım Sınıf Kazanım Açıklama 9. Sınıf biyoloji Güncel çevre sorunlarının 1.1. Güncel çevre sorunları hava, su, toprak, ses ve sebeplerini ve olası besin kirliliği, radyoaktif kirlilik, erozyon, asit sonuçlarını örneklerle açıklar yağmurları, küresel ısınma, yaban hayatının tahribi, doğal yaşam alanları üzerindeki tehditler, orman yangınları vb. olarak verilir 9. Sınıf fizik Enerjinin; çekim potansiyel enerjisi, elektriksel, ses, elektromanyetik radyasyon, nükleer ve kütle gibi değişik biçimlerde bulunabileceğini belirtir Enerjinin bir biçimden diğer biçimlere değişebildiğine günlük yaşamdan örnekler verilir. 9. Sınıf kimya Heterojen ve homojen karışımları ayırt eder. Homojen karışımlar için; tuzlu su, şekerli su, alkolsu uygun alaşımlar; heterojen karışımlar için; sis, duman, köpük, vb. karışımların niteliği tartışılır. Çıplak gözle karışımların gerçek niteliğinin anlaşılamayabileceği belirtilir 23.03.2012 Öğrenme Ortamı Tasarlayalım Sınıf Kazanım Açıklama 6. sınıf Maddelerin elektrik enerjisini iletip iletmediklerini test etmek icin basit bir elektrik devresi tasarlar ve kurar (BSB-16). 1.2 Maddeleri, elektrik enerjisini iletme bakımından iletken ve yalıtkan maddeler olarak sınıflandırır Öğrenciler, tek ampulden oluşan basit bir elektrik devresi kurar. Devrede birbirine bağlı kablolardan herhangi ikisini birbirinden ayırır. Öğrenciler, ayrılan bu kablolar (test uçları) arasına tahta, plastik, demir, seramik, bakır vb. maddeleri dokundurduklarında veya sekerli su, tuzlu su vb. sıvı çözeltilere daldırdıklarında ampulün hangi durumlarda yanıp yanmayacağını tahmin eder ve yargılarını bir tabloya kaydeder. Tahminlerini test eden öğrenciler, maddeleri elektrik enerjisini iletip iletmeme durumuna göre sınıflandırır 7. sınıf Dünyadaki bir cevre probleminin ülkemizi nasıl etkileyebileceğine ilişkin çıkarımlarda bulunur 8. sınıf Aynı maddenin kutlesi buyuk bir orneğini belirli bir sıcaklığa kadar ısıtmak icin, kutlesi daha kucuk olana gore, daha cok ısı gerektiğini kesfeder. 23.03.2012 Isı alan maddelerin molekullerinin hareket hızının arttığı vurgulanır, alınanverilen ısının madde miktarı (molekul sayısı) ile de ilgili olduğu ozellikle belirtilir.