TÜRKÇE I. GİRİŞ DİL İnsan toplumsal bir varlıktır. Dil de
advertisement
TÜRKÇE haftada 7, yıllık toplam 259 ders saati I. GİRİŞ DİL İnsan toplumsal bir varlıktır. Dil de insanla var olan bir iletişim aracıdır. Dil insanların doğayla, çevresiyle kurduğu ilişkilerden doğmuştur. Dolayısıyla toplumsal yaşama bağlı olarak insanlarla birlikte değişmiş ve gelişmiştir. İnsan toplum içinde yaşadığından çeşitli gereksinmelerini gidermek için çevresindeki bireylerle anlaşmak, konuşmak mecburiyetindedir. İşte, bu mecburiyet insanoğlunu, duyup düşündüklerini kendinden başkalarına da duyuracak, bildirecek, öğretecek bir anlaşma aracı bulmaya zorlamıştır. Böylece baştan ilkel, sonradan gittikçe, gelişen anlaşma yolları bulunmuştur.Bu anlaşma yollarının başında dil gelir. Dil, işaretler sistemi, canlı bir varlık, toplumsal bir kavramdır. Duygu, düşünce ve dileklerimizi anlatmaya yarayan (imlerin) işaretlerin daha çok ses işaretlerinin hapsine birden dil denir. Temeli yaradılışta bulunan bir yeti ile toplumsal uzlaşmalardan doğmuştur. Her ulusun ayrı bir anlaşmalar sistemi olduğuna göre yeryüzünde ulus sayısı kadar da dil vardır Yeryüzünde dört bine yakın dil vardır. Türkçe bu diller arasında tarihi en eski, en köklü dillerden biridir. Her ulusun dili kendi adı ile adlandırılır. Türklerin kullandıkları dile Türk dili ya da Türkçe denilmektedir. Türk dili, Orta Asya’daki ana yurdundan dünyanın her yanına dalga dalga yayılan, sayısız büyük devletler kuran, tarihin gidişine defalarca yön veren, bugün Balkanlardan, Çin içlerine kadar yerleşmiş bulunan büyük Türk ulusunun konuştuğu dildir. Türkçe, dünyanın yaygın dillerinden biridir. Yeryüzünde yaklaşık olarak 250 milyon Türkün konuştuğu bir dildir. Her dilin kendine özgü kuralları vardır. Her dil kurallarını kendisi yaratır. 17 Bu kurallar içerisinde değişir ve zenginleşir. Türk dilinin açık bir yapısı, şaşmaz yani kesin kuralları vardır. Bu bakımdan yeryüzünün en yetkin dilleri arasındadır. Dilin önemi: Dil; yurt gibi, bayrak gibi bir ulusun en değerli, en kutsal varlığından biri, belki de birincisidir. Toplumları ayakta tutan, ulusları parçalanıp yok olmaktan kurtaran, duygu, düşünce, inanç ve kültür birliğidir. Bu birliği sağlayıp gelecek kuşaklara aktaran dildir. Bir konuşma, anlaşma aracı bulunmasaydı; bilim, sanat gelişmeyecekti. Dil yalnız bir sesler topluluğu değil, aynı zamanda ulusların en önemli varlığıdır. Çünkü insan topluluğunun kültür ve uygarlığı dil olgunluğu ile ölçülür. İnsan sözcüklerle düşünür. Dil, insan düşüncesini geliştirip yansıtır. Öğrencilerin kişiliklerini, dünyaya bakış açısını geliştirir. Çocuğun anlama ve anlatma gücünü (yeteneğini) geliştirir. Öğrencilerin coşku ve güzellik duygusu (estetik) yaşamını besler, onların duygu ve evrenini genişleterek bakış açılarını geliştirir. Türkçe dersinde incelenecek metinler, bunlar üzerinde yapılacak çalışmalar, kişiliğin oluşumunda önemli bir yeri olan ulusal bilinci ve coşkuyu kazandırır. Olayları neden – sonuç ilişkisi içinde ele alarak yargılama gücünü geliştirir. Güzel metinler aracılığıyla dil becerisini geliştirir. Yazma ve okuma etkinliğiyle hayal gücünü, güzel ve etkili anlatma beceri ve yeteneğini geliştirir. Dil ulusal benliği oluşturur, kişilik kazandırır. Doğru karar verme, güzel konuşma ve yazma alışkanlığı geliştirir. Dil, kültür ve uygarlığın gelişmesinde de önemlidir. Görüldüğü gibi dilin önemi büyüktür. Ana dili, başlangıçta anneden ve yakın aile çevresinden, daha sonra da ilişkili bulunan çevrelerden öğrenilen, insanın bilinçaltına inen ve bireyin bir toplumda en güçlü bağlarını oluşturan dildir. Bizim anadilimiz Türkçe’dir. Ana dilinin rolü: Bilgi birikiminin, ulusal kültürün çağdan çağa, kuşaktan kuşağa aktarılmasında; geçmişteki birikimlerin anlaşılmasında; kültür birikimlerinin tanınıp korunmasında; duyarlığın gelişip ilerlemesinde; insan yaşamında çeşitli iletilerin doğrudan doğruya ya da çeşitli teknoloji araçları yardımıyla alınmasında ve iletilerin gönderilmesinde; bir ulusun, bir toplumun gelişmesinde, öğrenim görme ve kültürlü olmasında dilin – ana dilinin önemi büyüktür. Bundan ötürü de an dili, eğitim ve öğretimin her aşamasında Türkçe olarak öğretilmektedir. 18 II . GENEL VE ÖZEL AMAÇLAR GENEL AMAÇLAR: · Düzgün konuşma, doğru ve etkili okuma becerisini geliştirebilme, · Okunaklı, işlek ve güzel bir el yazısı kazanabilme, · Görüp izlediklerini, dinlediklerini, okuduklarını tam ve doğru olarak anlayabilme, · Görüp izlediklerini, dinlediklerini, okuduklarını, incelediklerini, düşündüklerini ve tasarladıklarını söz ya da yazı ile doğru ve amaca uygun olarak anlatabilme, · Türk dilini sevme, dilin kurallarını sezme; Türkçe’yi bilinçle, özenle ve güvenle kullanma; sözlü ve yazılı iletişim sırasında Türkçe’nin dil kurallarını kavrayabilme, · Dinleme, okuma alışkanlık ve zevkini kazanabilme; dinleme, konuşma, okuma, yazma temel dil becerilerini geliştirebilme, · Güzel bir sözlü ve yazılı iletişim becerisi ile iletileri (mesajları) alabilme ve amaca uygun içerikli iletiler üretebilme, · Çeşitli iletişim durumlarında Türkçe’nin kullanım, teknik ve sanatsal boyutlarını kavrayabilme, · Çeşitli kaynakları okuyarak bilgi edinme, isteklenme (merak etme), eleştirel düşünme, eleştirel anlatım, yaratı ve estetik değerler yoluyla kültürel alışkanlıklar (tavırlar) geliştirebilme , · Bilimsel, eleştirel, doğru, yapıcı ve yaratıcı düşünme yollarını kazanabilme, · Sözlü ve yazılı Türk ve dünya kültür ürünleri yoluyla, Türk kültürünü tanıyabilme ve kazanabilme; kendi yurdunu ve ulusunu, başka ulusları, doğayı, yaşamı, insanlığı, barışı sevebilme, · Kişisel ve kültürel benlik duygusu geliştirebilme, · Ulusal duygu ve coşkusunu güçlendirebilme, · Okumanın bilgi edinme, öğrenme yollarından biri olduğunu kavrayarak kitaba karşı sevgi duyup iyi, güzel ve yararlı eserler okumaya istekli olabilme, · Seçilmiş edebiyat eserleri yardımıyla halk ve edebiyat sanatının anlayıp kavrama yeteneklerini geliştirme, edebiyat sanatının başlıca özelliklerini tanıtarak onları yazı yazmaya yönlendirme, · Bilginlere, yazarlara, sanatçılara karşı saygı gösterme, değer verme, onları alkışlama duygularını geliştirebilme, · Toplumun gelenek ve yaratılarını (folklor, edebiyat, müzik, sahne sanatı vb.) tanıyabilme, 19 · Toplumun kültür değerlerinin ve geleneklerinin geliştirilmesi için ilgilerini geliştirme, · Birlikte yaşadıkları insanlara saygı ve sevgi gösterebilme, bunun Türk Ulusunun geleneksel bir davranışı olduğunu kavrayarak davranışlarında içten ve dürüst olabilme, · Türlü etkinliklerle sözcük dağarcığını zenginleştirebilme. ÖZEL AMAÇLAR: - Sırada kuralına uygun bir biçimde oturabilme beceri ve alışkanlığı; - Düzeylerine uygun konuşmaları dinleyebilme, olay, film v.b. izleme beceri ve alışkanlığı; - Harfi, sesin biçimi olarak kavrayabilme ve harfleri teker teker ve küme halinde okuyabilme; - Sesli ve sessiz okumanın gerektirdiği iyi alışkanlıklar; - Dinlediklerini, izlediklerini, okuduklarını doğru anlama ve yorumlama yeteneği; - Düzeylerine uygun zengin bir sözcük dağarcığı; - Kendinin, öğretmeninin, aile bireylerinin adlarını, ev ve okul adresini söyleyip yazabilme; - Düzeye uygun sorular düzenleyebilme, sorulara karşılık verebilme; - Bilinen kısa bir masalı, bir öyküyü, izlenen bir olayı, düzeye uygun bir filmi, öğrenilen bir yeri anlatabilme; - Sınıfta ya da bir topluluk önünde işitilebilecek, anlaşılabilecek gibi, güçlük çekmeden, sözcükleri yerli yerinde kullanarak konuşabilme; - Bu yaş grubunun kullanmaları gereken yazım kurallarını uygulayabilme; noktalama işaretlerini kullanabilme; - Okunaklı, işlek ve güzel bir el yazısı; - Kendilerinin ve arkadaşlarının el yazılarını okuyabilme becerisini; - Birlikte çalışabilme, işbirliği yapabilme ve yardımlaşma beceri ve alışkanlıkları; - Sınıf, okul, çocuk kitaplıklarından, canlı kaynaklardan v.b.’dan yararlanma istek, beceri ve alışkanlığı; - Dinleme, izleme ve okuma yoluyla ilgi uyandırarak çevresini tanıma, sevme ve koruma duygusunu kazandırmaktır. Bu amaçlar, Türkçe dersinin her etkinlik bölümünde daha ayrıntılı belirlenecektir. 20 III . ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİ Yeni öğretim anlayışında öğretmen güdümlü öğretimden, öğrenci ağırlıklı (merkezli) bir düzene geçiş durumundadır. Öğretmen yine de öğretimin vazgeçilmez öğesidir, ancak üstlendiği rol, yol göstericiliktir; her şeyi bilen değil, sınıf içi ve sınıf dışı çalışmayı düzenleyen bir konumdadır. Öğrenci kendi yetenekleri çerçevesinde öğretmenle olduğu ölçüde arkadaşlarıyle etkileşim içinde çalışmalıdır. Çalışmalar sırasında çocuklar birbirinden daha kolay öğrenirler. Bunun sonucu küme çalışmaları ve ikili çalışmalar önem kazanmıştır. Bu tutum zaman zaman derslik içinde oturma düzenini bile etkilemektedir. Öğretmenin disiplin anlayışının da değişmesi gerekmektedir; bastırıcı değil, düzenleyici, hoşgörüye dayanan bir disiplin anlayışı üzerinde durulmaktadır. Bu durumun başlangıçta bazı güçlükler çıkaracağı düşünülebilir ama sözde, zorlama suskunluk yerine, denetimli bir konuşma ve katılımın yararları da unutulmamalıdır. Ayrıca öğrencinin odağa yerleşmesi derse ilgiyi ve güdülenmeyi artırabilir (Güdülenme – motivasyon – son yıllarda yeniden gündeme gelmiştir). Bu yeni öğretim bağlamında öğrencinin yanlışlarına bakış açısı da değişmiştir. Bilindiği gibi, yanlışlar öğrenme sürecinin kaçınılmaz olguları olarak düşünülmektedir. Bu bakımdan yanlışlar bir yandan öğrencinin dil gelişimini yansıtırken öte yandan öğretimin değerlendirilmesinin yapılmasını kolaylaştırmakta ve düzeltici öğretimin hangi noktalarda toplanması gerektirdiğinin göstergesi olmaktadır. Buna (koşut) paralel olarak öğrenci başarısının değerlendirilmesi de yeni boyut kazanmıştır. Salt dilbilgisi başarısını ölçen testler yerine, iletişim yeteneğini ölçen testler geliştirilmektedir. Öğretmen, öğretmenlik mesleğinin konuşmaktan çok konuşturmak olduğunu unutmamalıdır. Bunun için öğrenci merkezli bir yaklaşım uygulamalıdır. Bu yaklaşımda öğretmen, gösterici, yönlendirici, uyarıcı, düzenleyici, yol gösterici ve rehber konumunda olmalıdır. Öyle ki öğretmen kimi kez lider, kimi kez konuyu geliştiren bir üye, öğrenciler sınıfta bir konu ile ilgili bilgi verirken de bir dinleyici olmalıdır. Diğer derslerde olduğu gibi, Türkçe öğretiminde de tek bir yöntem uygulanamaz. Öğretim yöntemi başka türlü olabileceği gibi, bir konunun işlenişinde de çeşitli yöntemlere başvurulabilir. Bununla birlikte şunu hemen belirtelim ki Türkçe öğretimi bilimsel olmaktan çok bir beceri dersidir de. Bunun için çeşitli yöntem ve yaklaşımlar gerektirir. Bu yöntem ve yaklaşımlara değinelim: 21 Türkçe dersinde dolayısıyla birinci sınıfta kullanılacak yöntemler, dersin amacına konunun, okuma parçasının özelliğine göre seçilir. Türkçe öğretiminin başlıca yöntemleri: 1. 2. 3. 4. Sentez yöntemi Çözümleme yöntemi Tümce yöntemi Okumada genel yöntem a) Sesli okuma yöntemi b) Sessiz okuma yöntemi c) Hızlı okuma yöntemi d) Dramatizasyon yöntemi 5. Yaparak ve yaşayarak öğrenme yöntemi 6. Soru - yanıt yöntemi 7. Dikte yöntemi 8. Karışık yöntem 9. Tümevarım yöntemi 10. Tümdengelim yöntemi 11. Gözlem ve inceleme yöntemi 12. Tartışma yöntemi 13. Anlatma yöntemi 14. Gösteri yöntemi 15. Açıklama vb. Öğretmen, bir konuyu işlemek için tek bir öğretim yöntemini değil, konunun gerektirdiği birkaç yöntemi uygulamaya çalışmalıdır. Günümüzde kullanılan çağdaş yöntem ve yaklaşımlara önem verip özen göstermelidir. Öğretimde yeni sisteme geçilmekle küme ve ikili çalışma teknikleri (biçimleri) önem kazanmıştır. Türkçe öğretiminde bireysel, küme, ikili ve sınıfça öğretim teknikleri kullanılmaktadır. TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER Öğretimde araç ve gereçler amaçlara daha kısa zamanda ulaşmayı ve öğrenmenin kalıcı olmasını sağlama açısından çok önemlidir. Öğretmenlerin bu amaçla çeşitli gereçlerden yararlanmaları ve sınıf içinde çoklu ortamı oluşturmaları gerekmektedir. 22 Kullanılan öğretim araç – gereçleri ile başarı arasında doğrusal bir ilişki olduğu gözlenmektedir. Bu nedenle öğretmenlerin araç ve gereç kullanmaya özen göstermeleri ve bu araçların seçiminde özenli (dikkatli) olmaları gerekmektedir. Seçilecek araç ve gereçleri, planlanan davranışların kazandırmaya yönelik, öğrenci düzeyine uygun, ilgi çekici, kullanışlı ve ekonomik olması gibi, özellikleri taşıması gerektiği düşünülmektedir. Birinci sınıf düzeyinde Türkçe dersinde kullanılması gereken araç ve gereçler aşağıda verilmiştir: 1. Öğrenci ders (okuma) kitabı 2. Büyük fişler 3. Küçük fişler 4. Pazen tahtası 5. Gösterme (sergileme) tablosu 6. Resimler 7. Kum masası ya da kum havuzu 8. Harf ve hece küpleri 9. Karton ya da plastik harfler 10. Öğretmenin kılavuz ve yöntem kitapları 11. Sözlükler,Yazım kılavuzu 12. Ansiklopediler 13. Metinlerle ilgili resimler 14. Antolojiler 15. Öğrencilerin düzeylerine göre uyarlanmış kitaplar 16. Plak, bant ve kasetler 17. Film ve slaytlar 18. Konuşma ve anlatımı geliştirecek küçük, büyük resimler 19. Radyo ve televizyonda çocuklar için yayınlar, çizgi filmler v.b. 20. Gerçek eşyalar ve modeller 21. Projektör, diyaprojektör 22. Tepegöz 23. Teyp, video, ses bantları ve kaset çalar 24. Film makinesi ve hareketli filmler 25. Kibrit çöpleri, daha başka çöpler, fasulye, tel, plastelin, kil, karton, gazete kesitleri v.b. 26. Bilgisayar Öğretmen öğretim araçlarını kullanmadan önce, araçların işlerliğini, kullanım tekniğini v.b. denetlemelidir. Öğretim araçlarını seçerken, öğrenmeyi sağlayan araçları seçmeli ve öğretmenden çok öğrencilere kullandırabilecek araçlara önem vermelidir. 23 IV. TÜRKÇE ÖĞRETİMİNİN ÖTEKİ DERSLERLE İLİŞKİSİ Türkçe, başlı başına bir ders olmakla birlikte, anlama-anlatma yolu olarak, her eğitim ve öğrenim alanın ve her etkinliğin aracıdır. Bu bağlamda her ders bir ölçüde ana dili dersidir. Çünkü her öğretim ve eğitim etkinlikleri (ders), çocuğun ana dilini zenginleştirip geliştirir. Bunun için de, Türkçe, öteki derslerle sıkı bir ilişki, etkileşim içinde olmalıdır. Türkçe öğretimi, metinlerin işlenişi, sözlü ve yazılı anlatım çalışmaları sırasında, yeri geldikçe Matematik, Müzik Eğitimi, Güzel Sanatlar, El İşi, Beden Eğitimi v.b. derslerle bağlılaştırıp etkileşim sağlanmalıdır. Öyle ki ilişkilendirme aracılığıyla öğrencilerin dillerini yeni terim, deyim ve sözcüklerle zenginleştirip Türkçeyi doğru, daha güzel, güvenli ve etkili kullanmaları sağlanmaktadır. Alanlar (dersler) arası ilişki kurulması sırasında, aynı ya da benzer davranışların, konuların, bilgilerin gereksiz yere yinelenmesinden sakınılıp öğrencilerin davranışlarını pekiştirici, zenginleştirici, kolaylaştırıcı, öğrencilere olumlu yönde etki edecek bir bağlılaşım uygulamaya özen gösterilmelidir. V. TÜRKÇE ÖĞRETİMİN BAŞLICA İLETİŞİM ETKİNLİKLERİ Türkçe öğretiminin başlıca iletişim etkinlikleri dinleme, konuşma, okuma ve yazmadır. Bu etkinlikler yazım, dilbilgisi, sözcük çalışmaları, metinler üzerinde çalışmalar gibi faaliyetlerle da desteklenmektedir. Anlama, dinleme ile okumayı; anlatım ise konuşma ile yazmayı kapsamaktadır. Konuşma ile yazma anlatım etkinliği olduğuna göre, bu programda anlatım olarak ele alınacaktır. Türkçe öğretimi içeriği daha kolay kavranıp uygulansın diye birkaç bölüme ayrılmıştır. Türkçe öğretimi şu etkinlikleri kapsamaktadır: 1. İLK OKUMA - YAZMA a) b) c) d) 24 Ön yoklama Hazırlık çalışmaları Okuma öğretimi Yazma öğretimi 2. OKUMA a) Metinler üzerinde çalışmalar b) İşlenecek metinler c) Evde okunacak kitaplar (yapıtlar) 3. DİNLEME VE İZLEME 4. ANLATIM: a) Sözlü anlatım b) Yazılı anlatım c) Yazılı yoklamalar a) METİNLER ÜZERİNDE ÇALIŞMALAR b) İŞLENECEK METİNLER c) EVDE OKUNACAK KİTAPLAR d) DİL BİLGİSİ e) ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME İLK OKUMA - YAZMA ÖĞRETİMİ (110 ders saati kadar) ÖN YOKLAMA Öğrencilerin konuşma yeteneği (sözcük dağarcığı, konuşma, görme ve işitme eksiklikleri ), yazı araçlarını kullanabilme becerileri, harfleri tanıyıp tanımadığı, okuyup okuyamadığı yoklanarak hazır bulunuşluk düzeyi saptanacaktır. HAZIRLIK ÇALIŞMALARI (20 ders saati) ÖZEL AMAÇLAR: - Sırada kuralına uygun bir biçimde oturabilme; Düzeye uygun konuşmaları dinleyebilme; Karşılaştığı kişileri selamlayabilme; Ders araç ve gereçlerini kuralına uygun biçimde kullanabilme; El, avuç ve parmak kaslarını çalıştırıcı hareketler yapabilme; Başlıca çizgileri kavrayıp çizebilme; 25 - Harfleri oluşturan temel çizgileri çizebilme; Doğru soluk alma alıştırmaları yapabilme; Eşyaları, resimleri gözleyebilme, olay ve filmleri izleyebilme: Türk dilinde kullanılan sesleri doğru boğumlayabilme ve sesleri, sözcükleri ve tümceleri doğru söyleyebilme. AMAÇ: - Sırada kuralına uygun bir biçimde oturabilme. DAVRANIŞLAR: 1. Göğsü sıraya dayamadan her iki kolun dirsekten önceki üçte ikisini sıra üzerine koyarak, kalçaları oturma yüzeyine yerleştirerek, ayakları rahatça yere basarak vücudu düzgün (dik) tutarak oturabilme; (çarpık oturmalar önlenmeli ve insan vücuduna vereceği zararlar anlatılmalıdır) 2. Sıraya, ışık soldan gelecek biçimde oturabilme; 3. Otururken ya da yazarken kitap ya da defter ile göz arasında 25-30 cm kadar bir uzaklıkta bulunacak biçimde oturabilme . AMAÇ: - Düzeye uygun konuşmaları dinleyebilme. DAVRANIŞLAR: 1. 2. 3. 4. 5. 6. Öğretmenin konuşmalarını dinleyebilme; Bir arkadaşının konuşmasını dinleyebilme; Sınıfta yapılan konuşmaları dinleyebilme; Öğretmenin kitaptan okumalarını dinleyebilme; Konuşmacıların, sözünü kesmeden sonuna kadar dinleyebilme; Bir gereksinme, istek, dilek karşısında öğretmenden söz isteyebilme; AMAÇ: - Gün içerisinde ilk karşılaştığı kişileri selamlayabilme. DAVRANIŞLAR: 1. Sınıfa giren öğretmeni ya da başka birini selamlayabilme; 2. Okulda karşılaştıkları öğretmen, okul görevlisi, okul yöneticilerini selamlayabilme; 26 AMAÇ: - Ders araç ve gereçlerini kuralına uygun bir biçimde kullanabilme. DAVRANIŞLAR: 1. Kalemi, baş, işaret ve orta parmaklar arasında rahat tutabilme; 2. Kalemin açılan odunsu kısmına parmaklar dokunmadan, kalem ucuna yaklaşık 2cm geriden, 45 derece eğik tutarak kalemi tutabilme; 3. Kalemi, çok sıkmadan ve işaret parmağı kaleme, kalemi deftere çok fazla bastırmadan kullanabilme; 4. Defterdeki yanlışları, silgiyi bastırmadan soldan sağa çekerek silebilme; 5. Silgi kullanımını mümkün olduğunca aza indirebilme; 6. Yazı tahtasını, silgiyi yukarıdan aşağı çekerek silebilme. Bilgilendirme: Silgilerin yumuşak, kağıtta iz bırakmayanları seçilir. Kokulu silgiler hem sağlık hem de kullanım açısından uygun değildir. AMAÇ: - El, avuç ve parmak kaslarını çalıştırıp geliştirici hareketler yapabilme; DAVRANIŞLAR: 1. Kolları çevirme ve bükebilme; 2. Elleri yumruk yapma, açma ve kapayabilme; 3. Elleri bileklerden döndürebilme; 4. Parmakları yumruk yapmadan bükme ve açabilme; 5. El çırpma. AMAÇ: - Başlıca çizgileri kavrayıp çizebilme DAVRANIŞLAR: 1. Çizgi kavramını anlayabilme ve söyleyebilme; 2. Dik, yatay, eğik ve yuvarlak çizgileri tanıyabilme ve söyleyebilme; 27 3. Verilen çizgiler arasında dik, yatay, eğik ve yuvarlak olanları bulabilme ve adlarını söyleyebilme; çizgisiz kağıt üzerinde kuralına uygun serbest çizgiler çizebilme; 4. Havada kol ve el hareketleri ile yukarıdan aşağıya dikey çizgileri çizebilme; 5. Dik çizgilerin nasıl çizildiğini söyleme ve gösterme; 6. Deftere yukarıdan aşağıya küçük ve büyük çizgiler çizebilme; 7. Havada, kol ve el hareketleri ile yukarıdan aşağıya eğik çizgiler çizebilme; 8. Eğik çizgilerin nasıl çizildiğini söyleme ve gösterebilme; 9. Deftere yukarıdan aşağıya sola ve sağa eğik çizgiler çizebilme; 10. Havada, kol ve el hareketleri ile soldan sağa yatay çizgiler yazabilme; 11. Deftere çizilecek yatay çizgilerin, soldan başlayıp sağa doğru gideceğini söyleyebilme; 12. Deftere kısa ve uzun yatay çizgiler çizebilme; 13. Havada, kol ve el devinmeleri ile sağdan sola yuvarlak çizgiler çizebilme; 14. Yuvarlak çizgilerin nasıl çizileceğini söyleme ve gösterebilme; 15. Deftere sağdan sola yuvarlak çizgiler çizebilme; 16. Deftere sağa yarı yuvarlak sola yarı yuvarlak çizgileri kuralına uygun çizebilme; 17. Deftere çapraz ve kırık çizgileri kuralına uygun çizebilme; 18. Deftere dalgalı çizgileri kuralına uygun çizebilme. AMAÇ: - Harfleri oluşturan temel çizgileri çizebilme. DAVRANIŞLAR: 1. Deftere “I ı” gibi düz karakterli, küçük ve büyük çizgiler çizebilme; 2. Defter “O o C c U u “ gibi yuvarlak karakterli, küçük ve büyük çizgiler çizebilme AMAÇ: - Doğru soluk alma alıştırmalar yapabilme. DAVRANIŞLAR: 1. Yanan bir mumu üfleyip bir çırpıdan söndürebilme, 2. Yanan bir mumu üflemeyi hafifletip ve uzatarak birkaç saniye sonra söndürebilme; 28 3. Derin soluk alıp yavaş yavaş soluk verme; 4. Derin soluk alıp ıslık çalar gibi soluk verme . AMAÇ: - Türk dilinde kullanılan sesleri doğru boğumlayabilme ve sesleri, sözcükleri , tümceleri doğru söyleyebilme. DAVRANIŞLAR: 1. Çevrede insan seslerini, hayvan seslerini, kuş seslerini işitebilme; 2. Gürültüleri, hışırtıları, vızıltıları, patırtıları işitebilme; 3. Türk dilinde kullanılan sesleri doğru olarak boğumlayabilme (çıkartabilme); 4. Sözcükleri ve tümceleri doğru olarak söyleyebilme. İLKOKUMA - YAZMA ÖĞRETİMİ (90 ders saati kadar) İlk okuma-yazma öğretimi, harfleri teker teker (monografi), küme (grup) ve bütün (kompleks) yaklaşımlardan biri, sesli çözümleme ve sentez (bireşim) yöntemiyle birlikte yürütülür. Öğretmen, bu yöntem ve yaklaşımların seçiminde serbestir. Öğretmen, hangi yöntemi ve yaklaşımı seçerse seçsin, ilk okuma yazma öğretimi çalışmalarında “tümce”, çalışmaların çıkış noktası olmalıdır. İLKOKUMA ÖĞRETİMİ ÖZEL AMAÇLAR: - Sırada ya da iskemlede kuralına uygun biçimde oturabilme; - Düzeye uygun konuşmaları dinleyebilme; - Türk alfabesindeki sesleri doğru boğumlayıp söyleyebilme; bu sesleri tümce ve sözcük içinde tanıyabilme; - Harfi, sesin yazılı biçimi olarak kavrayabilme, harflerin yapılışlarını, gözleyip biçimlerini ve kısımlarını görebilme; - Çeşitli gereçlerden harfler yapabilme; - Harfleri teker teker ve küme halinde okuyabilme; - Parmakla ya da kalemle izlemeden okuyabilme; okunanları anlayıp anlatabilme; - Sözcükleri, tümceleri okurken doğru soluk alıp verme; 29 - Öğretim araç ve gereçlerini doğru, temiz ve düzenli kullanabilme. AMAÇ: - Sırada ya da iskemlede kuralına uygun biçimde oturabilme. DAVRANIŞLAR: 1. Göğsü sıraya dayamadan, kalçaları oturma yüzeyine yeleştirerek ayakları rahatça yere basarak, vücudu düzgün (dik) tutarak oturabilme; 2. Sıraya, ışık soldan gelecek biçimde oturabilme; 3. Okurken ya da yazarken, kitap, defter ile göz arasında 25-30 cm kadar bir uzaklıkta bulunacak biçimde oturabilme; AMAÇ: - Düzeye uygun konuşmaları dinleyebilme. DAVRANIŞLAR: 1. Öğretmenin konuşmalarını dinleyebilme; 2. Öğretmenin yazı tahtasından, kitaptan ya da fişten okumalarını dinleyebilme; 3. Bir arkadaşının konuşmasını dinleyebilme. 4. Sınıfta yapılan konuşmaları dinleyebilme; 5. Konuşmacıların sözünü kesmeden sonuna kadar dinleyebilme; 6. Bir gereksinme, istek, dilek karşısında öğretmenden söz isteyebilme. AMAÇ: - Türk (alfabesindeki) dilindeki sesleri doğru boğumlayıp söyleyebilme; sözcük ve tümce içinde tanıyabilme. DAVRANIŞLAR: 1. Tümceleri sözcüklere ayırabilme; 2. Sözcükleri hecelere ayırabilme; 3. Sözcükleri seslere ayırabilme; 4. Bu sesleri doğru boğumlayıp söyleyebilme; 5. Bu sesleri tümce ve sözcüklerden tanıyıp söyleyebilme; 6. Bu sesleri sözcüğün başında, sonunda ve ortasında (iç kısmında) tanıyabilme; 7. Belirtilen sesleri sözcüğün başında, ortasında ve sonunda kullanabilme. 30 AMAÇLAR: - Harfi, sesin yazılı biçimi olarak kavrayabilme, harflerin yapılışlarını gözleyip biçimlerini kısımlarını görebilme; - Harfleri teker teker ve küme halinde okuyabilme; DAVRANIŞLAR: 1. Harfi, sesin yazılı biçimi olarak kavrayabilme; 2. Harflerin yapılışını, biçimlerini (küçük ve büyük harfler), kısımlarını görebilme; 3. Kartondan ya da plastikten yapılmış harfler içinden istenilen harfleri tanıyıp bulabilme; 4. Harfleri teker teker okuyabilme, sözcük ve tümce içinde tanıyabilme; 5. Harfleri küme (sözcük) içinde soldan sağa doğru okuyabilme; 6. Harfleri sözcük ve tümceler oluşturarak soldan sağa doğru okuyabilme; 7. Öğrenilen harfleri deftere ve yazı tahtasına yazabilme; 8. Öğrenilen harfleri sözcükler oluşturarak deftere ve yazı tahtasına yazabilme. AMAÇ: - Parmakla ya da kalemle izlemeden sözcük ve tümceleri okuyabilme; okunanları anlayabilme ve anlatabilme. DAVRANIŞLAR: 1. Parmakla ya da kalemle izlemeden kısa tümceleri ve sözcükleri sesli okuyabilme; 2. Okunan tümceleri anlayabilme ve anlatabilme; AMAÇ: - Sözcükleri okurken doğru soluk alabilme. DAVRANIŞLAR: 1. Sözcükleri ve tümceleri okurken doğru soluk alıp soluk verme; 2. Anladıkları tümceleri anlatırken doğru soluk alıp doğru soluk verme. 31 AMAÇ: - Çeşitli gereçlerden harfler yapabilme. DAVRANIŞLAR: 1. Kibrit çöpü, ve daha başka çöplerden, fasulye, tel ve benzeri gereçlerden harfler yapabilme; 2. Plastelin, kil gibi maddelerden harfler yapabilme; 3. Karton, plastik gibi maddelerden harfler yapabilme (kesebilme); 4. Çöp, fasulye ve benzeri gereçleri dağıtmama, çalışmanın bitiminde kabına koyma; 5. Plastelin ve kil gibi maddeleri çalışmanın sonunda kabına koyma; 6. Plastik ve karton gibi maddelerin artıklarını toplayıp çöp sepetine atma; 7. Çalışmalar sırasında çevreyi düzenli tutabilme ve sonunda temiz bırakma. YAZI ÖĞRETİMİ ÖZEL AMAÇLAR: - Yazı yazarken kuralına uygun bir biçimde sırada oturabilme; - Temel harfleri gözleyip biçimlerini, kısımlarını görebilme ve gösterebilme; - Temel harfleri kuralına uygun biçimde yazabilme; - El yazısı harflerini gözleyip biçimlerini, kısımlarını, eklentilerini görebilme ve gösterebilme; - El yazısı harflerini kuralına uygun biçimde yazabilme; - Yazı araç ve gereçlerini kuralına uygun biçimde tutup kullanabilme; - Kendinin ve başkasının el yazısını okuyabilme; - Sayıları rakam ve yazı ile yazabilme. AMAÇ: - Yazı yazarken kuralına uygun biçimde sırada oturabilme. DAVRANIŞLAR: 1. Göğsü sıraya dayamadan, her iki kolun dirsekten önceki üçte ikisini sıra üzerine koyarak, kalçaları oturma yüzeyine yerleştirerek, ayakları rahatça yere basarak, vücudu düzgün, dik tutarak oturabilme; 32 2. Sıraya, ışık soldan gelecek biçimde oturabilme; 3. Otururken ya da yazarken kitap ya da defter ile göz arasında 25-30 cm kadar uzaklık bulunacak biçimde oturabilme; AMAÇ: - Yazı araç ve gereçlerini kuralına uygun biçimde kullanabilme. DAVRANIŞLAR: 1. Kalemi, baş, işaret ve orta parmaklar arasında rahat tutabilme; 2. Kalemi, çok sıkmadan ve işaret parmağı kaleme çok fazla bastırmadan kullanabilme; 3. Kalemin açılan odunsu kısmına parmaklar dokunmadan, kalem ucuna yaklaşık 2 cm geriden 45 derece eğik tutarak kalemi kullanabilme; 4. Defteri kırıştırmadan temiz tutma, boş yer bırakmadan, yaprağını koparmadan kullanabilme; 5. Defterdeki yanlışları, silgiyi bastırmadan soldan sağa çekerek silebilme; 6. Silgi kullanımını mümkün olduğunca aza indirebilme; 7. Yazı tahtasını, silgiyi yukarıdan aşağı çekerek silebilme. AMAÇ: - Temel harfleri gözleyip biçimlerini, kısımlarını ve eklentilerini görebilme. DAVRANIŞLAR: 1. Harfi, sesin yazılı biçimi olarak kavrayabilme; 2. Temel harflerin biçimlerini ve kısımlarını görebilme; 3. Temel büyük harfleri eşit büyüklükte, aynı kalınlıkta, genişlikte ve uzunlukta yazabilme; 4. Harf çizgilerini yukarıdan aşağıya, soldan sağa doğru bir çırpıda yazabilme; 5. Temel küçük harfleri eşit büyüklükte, aynı kalınlıkta, genişlikte ve uzunlukta yazabilme; 6. Sözcük yazarken, sözcüğü yazdıktan sonra harflere gereken nokta ve işaretleri sonradan koyabilme; 7. Temel harfleri yazılış yönlerine uygun olarak yazabilme; 8. Temel harflerle sözcük ve tümceler yazarken harfler arasında ve sözcükler arasında uygun aralıklar (boşluklar) bırakabilme; 33 9. Kendi yazdığı ve başkasının yazdığı temel harfleri okuyabilme; 10. El yazısı harflerinin biçimlerini, kısımlarını ve eklentilerini görebilme; 11. Temel harfleri kitaptan dergilerden v.b. okuyabilme; 12. El yazısı büyük harfleri eşit büyüklükte, aynı kalınlıkta, genişlik ve uzunlukta yazabilme; gözlerini ve düğümleri gösterebilme; 13. Harf çizgilerini soldan sağa ve yukarıdan aşağıya doğru bir çırpıda yazabilme; 14. El yazısı küçük harflerinin biçimlerini kısımlarını ve eklentilerini görebilme; 15. El yazısı küçük ve büyük harflerin üst ve alt gözlerini açık bırakabilme; 16. El yazısı harflerin düğümlerini gereken (tam) yerinde yapabilme; 17. El yazısı harflerini, yazılış yönlerine uygun ve bitişik yazabilme; 18. El yazısı harfleriyle sözcükleri yazarken, kalemi (elimizi) hiç kaldırmadan yazabilme; nokta ve işaretleri sonradan yerleştirebilme; 19. Kendi el yazısını ve başkasının el yazısını okuyabilme; 20. Sözcük ve tümceleri el yazısı olarak deftere ve yazı tahtasına yazabilme; 21. Rakamları yönlerine uygun olarak ve doğru yazabilme; OKUMA ÖZEL AMAÇLAR: - Okurken ve okumayı izlerken kuralına uygun biçimde oturabilme; - Kitabı kuralına uygun biçimde tutabilme; - Sesli ve sessiz okuma tekniğini kavrayabilme ve geliştirme; AMAÇ: Okurken ve okumayı izlerken kuralına uygun biçimde sırada oturabilme. DAVRANIŞLAR: 1. Sıra ve bir iskemlede uygun bir biçimde oturabilme; 2. Göz ile kitap arasında 25-30cm kadar bir uzaklıkta bulunacak biçimde oturabilme; 3. Sıraya, ışık soldan gelecek biçimde oturabilme: 34 AMAÇ: - Kitabı kuralına uygun biçimde tutabilme: DAVRANIŞLAR: 1. Kitabı ışığa ve vücudun duruşuna, sol elle uygun bir durumda tutabilme ve sağ elle kitabın sayfalarını kolayca çevirebilme(Sol elini kullananlar zorlanmamalıdır); 2. Kitaplarını temiz tutma, yazı ve işaretlerle kirletmeden kullanma; 3. Kitabı katlamadan, yazmadan, karalamadan kullanma. AMAÇ: - Sesli ve sessiz okuma tekniğini kavrayabilme ve geliştirme. a) SESLİ OKUMA DAVRANIŞLAR: 1. Sözcükleri, tümceleri ve kısa metinleri doğru, anlamlı, akılcılı ve sesli okuyabilme; 2. Parmakla ya da kalemle izlemeden, vücut ve başı sallamadan okuyabilme. 3. Sözcükleri ve sesleri doğru söyleyebilme; 4. Okuma sırasında noktalama işaretlerini (noktayı, virgülü, soru ve ünlem işaretini) görebilme, duraklamaları sezebilme ve okumayı bunlara göre uygulayabilme; 5. Okunan metindeki anlama göre sesi uyarlayabilme (Sesi yükseltme, alçaltmak, hızlandırmak, yavaşlatmak); 6. Kısa metinleri karşılıklı okuyabilme; 7. Düzeye uygun şiirleri gereksiz hareketler yapmadan, anlayarak, duyarak sesi doğal bir biçimde kullanarak okuyabilme; 8. Kimi kısa şiirleri ezber okuyabilme (Öğrenciler her zaman şiirleri ezber okumaya zorlanmamalıdır); 9. Okurken doğru soluk alabilme; 10. Tekerlemeleri hareketler yaparak, ezgileriyle söyleyebilme; 11. Okumayı kesmeden sayfayı çevirebilme. Birinci sınıfta öğrencilerin sesli okumalarına önem verilmelidir. b) SESSİZ OKUMA Sesli okuma tekniğinin temel öğeleri kavratıldıktan sonra sessiz okumaya geçilir. 35 DAVRANIŞLAR: 1. Kısa metinleri parmak ya da kalemle izlemeden sessiz okuyabilme; 2. Ses organlarını kıpırdatmadan gözle okuyabilme; 3. Okunanları anlayabilme ve anlatabilme. METİNLER ÜZERİNDE ÇALIŞMALAR ÖZEL AMAÇLAR: - Düzeye uygun metinleri okuyabilme, okunanları anlama ve anlatabilme; - Şiirleri, tekerlemeleri anlayarak, duyarak, doğal bir sesle okuyabilme ve söyleyebilme; - Okuduğu düzeye uygun metinlerdeki olayları ya da betimlemeleri kavrayabilme ve söyleyebilme; - Okuduğu düzeye uygun metinlerdeki kişileri bulabilme ve belirtebilme; - Sözcük dağarcığını zenginleştirebilme; - Metinlerde olayın geçtiği yeri ve zamanı belirleyebilme ve söyleyebilme; - Düzeye uygun kısa metinleri dramatize edebilme; - Resimleri, fotoğrafları, (ilüstrasyonları) çizimleri yorumlayabilme; - Kimi yazın türlerini ayırt edebilme; - Sınıf, okul, çocuk kitaplıklarından ve canlı kaynaklardan yararlanabilme. AMAÇ: - Düzeye uygun metinleri okuyabilme, okunanları anlayabilme ve anlatabilme. DAVRANIŞLAR: 1. Öğretmenin ya da bir arkadaşının kitaptan okuduğunu dinleyebilme ve izleyebilme; 2. Düzeye uygun bir metni doğal bir sesle doğru okuyabilme; 3. Okunanları anlayıp kavrayabilme; 4. Okunanları öğretmenin soruları yardımıyla kendi sözleriyle anlatabilme; 5. Okunanları serbest olarak kısaca kendi sözleriyle anlatabilme; 36 6. Uzunca metinlerin özetini öğretmenin soruları yardımıyla anlatabilme; 7. Metnin başlığını, yazarın adını ve soyadını görebilme ve söyleyebilme; 8. Okurken nokta, virgül gibi işaretlerde gerektiği kadar durabilme; 9. Düzeye uygun bir metni bölüm bölüm ya da bütün olarak okuyabilme; AMAÇ: - Şiirleri, tekerlemeleri anlayarak, duyarak, doğal bir sesle okuyabilme ve söyleyebilme. DAVRANIŞLAR: 1. Şiirleri gereksiz bağırmalar, hareketler yapmadan doğal bir sesle okuyabilme, şiirleri güzel ve etkili bir biçimde okuyabilme. 2. Şiirleri anlayarak, duyarak söyleyebilme ve anlatabilme; 3. Şiirleri durgu, duraklama, vurgu, tonlama gibi söyleyiş özelliklerine göre okuyabilme ve söyleyebilme; 4. Şiirdeki duyguyu söyleyebilme; 5. Şiirin başlığını, şairin adını ve soyadını söyleyebilme; 6. Kimi kısa şiirleri ezber okuyabilme; 7. Ana-babalar karşısında şiir söyleyebilme; 8. Tekerlemeleri hareketler yaparak, ezgileyerek söyleyebilme; 9. Sınıfta ya da bir topluluk önünde işitilebilecek, anlaşılabilecek bir biçimde şiir okuyabilme. AMAÇ: - Sözcük dağarcığını zenginleştirme: DAVRANIŞLAR: 1. Okuduğu metinde geçen, anlamları bilinmeyen sözcüklerin anlamını sözün gelişinden anlayabilme; 2. Sözcüklerin anlamlarını, kitaptaki “Sözcükleri öğrenelim “bölümünden anlayabilme; 3. Anlamlarını bilmedikleri sözcükleri öğretmenden sorabilme; 4. Anlamlarını öğrendiği yeni sözcükleri konuşma ve yazıda kullanabilme; 37 AMAÇLAR: - Okuduğu metinlerde olayları ya da betimlemeleri kavrayabilme ve söyleyebilme; - Metinlerde olayın geçtiği yeri ve zamanı belirleyebilme ve söyleyebilme. DAVRANIŞLAR: 1. Okuduğu bir metindeki olayları kavrayabilme ve söyleyebilme; 2. Okuduğu bir metindeki betimlemeleri söyleyebilme; 3. Olayın geçtiği yeri ve zamanı belirtebilme ve söyleyebilme; AMAÇ: - Okuduğu metinlerdeki kişileri belirtebilme ve söyleyebilme. DAVRANIŞLAR: 1. Okuduğu metindeki kişileri bulup belirtebilme; 2. Kişiler arasında baş kişiyi (kahramanı) belirtebilme ve söyleyebilme; 3. Kişilerin duygusal durumlarını (şen, üzgün, gülünç, hırçın, iyi yürekli, sert v.b.) söyleyebilme. AMAÇ: - Düzeye uygun kısa metinleri dramatize etme: DAVRANIŞLAR: 1. Düzeye uygun kimi metinleri (masal, öykü, fabl v.b.) karşılıklı okuyabilme ve okuyarak oyun biçiminde dramatize edebilme; 2. Bir metni kendi sınıf arkadaşları, ana-babalar karşısında dramatize edebilme: AMAÇ: - Resimleri, ilüstrasyonları (çizimleri) yorumlayabilme. DAVRANIŞ: 1. Resimleri, ilüstrasyonları (çizimleri) metnin ilgili bölümleriyle yorumlayabilme: 38 AMAÇ: - Kimi yazın türlerini ayırt edebilme. DAVRANIŞLAR: 2. Masal, öykü, fabl, şiir, tekerleme türlerini tanıyıp ayırt edebilme; 3. Dize, dörtlük sözcüklerini kavrayabilme. AMAÇ: - Sınıf, okul, çocuk kitaplıklarından ve canlı kaynaklardan yararlanabilme. DAVRANIŞLAR: 1. Öğretmenin yardımıyla düzeye uygun kitapları seçebilme ve okul kitaplıklarından alabilme 2. Seçip alacağı kitapları katlamadan, yırtmadan, kirletmeden, çeşitli işaretlerle karalamadan evde sonuna kadar okuyabilme; 3. Okuduğu kitaplar ile ilgili günce yazabilme (kitabın adı, yazarı ya da ozanı, izlenimler, en çok beğendiği tümce ya da paragraf, kişiler v.b.); 4. Kitabı okuduktan sonra zamanında kitaplığa geri verme ; 5. Tanıdığı yazar, şair ya da başka biriyle konuşup yararlanabilme. BİLGİLENDİRME: Davranışların kazandırılmasında ya da konuların, bütünlüklerin ( ünitelerin) işlenişinde programdaki sıraya uyulması zorunluluğu yoktur. Öğretmen bunlar arasında gerekli ve uygun gördüğü değişmeyi yapabilir. Davranışların ya da konuların, programda verilen bütünlükler (üniteler) ya da bölümler biçiminde işlenme zorunluluğu yoktur. Bütünlükler, bölümler içinde gösterilmiş olan davranışların, konuların, bulunan yerin özelliğine göre gereken yerde işlenmesi gerekir. İŞLENECEK METİNLER 1. 2. 3. 4. (55 ders saati) Artık Okuyorum: İnci Şirin Misafir: Şükrü Ramo Okul: Pakize Şahinata Çam Ağacının Masalı: Muallim Nurettin 39 5. Her Sabah: Şükrü Enis Regü 6. Dişlerim: Galip Naşit Arı 7. Kar: Hasan Ali Yücel 8. Anneciğim: Melahat Uğurkan 9. Anneler Günü: Aziz Sıvaslıoğlu 10. Öğretmenim: Halil Vural 11. Nine ile Torun: Salih Lika 12. Karga ile Tilki: La Fonten 13. Minik Kuzu: Sadi 14. 23 Nisan: Hakkı Ercan 15. Kırılan Bebek: Muhiddin Nalbanoğlu 16. Rüzgarla Güneş: Nesrin Baraz 17. Ağlaşı: Nüsret Dişo Ülkü 18. Kurtla Kuzu: Ezop 19. Gün ve Gece: İskender Muzbeğ 20. Aslan ile Fare: La Fonten 21. Sen mi Satacaksın: Eflatun Cem Güney 22. Yemişler: Fazıl Hüsnü Dağlarca 23. Evimiz: Melahat Sezener 24. Tekerlemeler 25. Bilmeceler EVDE OKUNACAK KİTAPLAR (yapıtlar) (8 ders saati) 1. Kırmızı Başlıklı Kız - Türkçesi: Psikolog Tuncel Altınköprü 2. Hece ile Yüce (Hece Okulda): Gülden Dayıoğlu 3. İyi Kalpli Keloğlan – Hazırlayan: Zafer Yurt DİNLEME VE İZLEME AMAÇLAR: - Düzeye uygun konuşmaları, okunanları dinleyebilme, konuşmacıları ve okuyucuların sözlerini kesmeden sonuna kadar dinleyebilme; - İşitsel araçlardan konuşmaları, okumaları, müzik dinleyebilme; olay, film v.b. izleyip dinleyebilme; - Masal, öykü, şiir vb. dinleyebilme; - Sınıfta, kümede yapılan konuşmaları, tartışmaları dinleyebilme; 40 - Bilgi, düşünce, haber, ileti (mesaj) almak için dinleyebilme; - Boş zamanlarını değerlendirmek için müzik dinlemek, film seyretmek; - Televizyon, radyo, kasetçalar, cd çalar, pikap gibi işitsel araçları başkalarını rahatsız etmeden dinleyebilme. AMAÇ: - Düzeye uygun konuşmaları, okunanları dinleyebilme, konuşmaları, okuyucuların sözlerini kesmeden sonuna kadar dinleyebilme. DAVRANIŞLAR: 1. Sıra ve iskemlede uygun bir biçimde oturabilme. 2. Bir arkadaşının konuşmasını sözlerini kesmeden sonuna kadar dinleyebilme. 3. Sınıfta ya da kümede konuşmaları, tartışmaları sonuna kadar dinleyebilme. 4. Öğretmenin konuşmasını dinleyebilme. 5. Öğretmenin okumasını dinleyip kitaptan izleyebilme. 6. Sınıfta bir arkadaşının okumasını dinleyip kitaptan izleyebilme. 7. Bilgi, düşünce, haber, ileti (mesaj) almak için dinleyebilme. AMAÇLAR: - İşitsel araçlardan konuşmaları, okunanları, müzik dinleyebilme, olay, film izleyip dinleyebilme. - Televizyon, radyo, kasetçalar, cd çalar, pikap gibi işitsel araçları başkalarını rahatsız etmeden dinleyebilme. DAVRANIŞLAR: 1. Televizyon ekranına ve film perdesine uygun uzaklıkta oturabilme. 2. Televizyondan 3-5 dakikalık bir çizgi filmi ve çocuk dizisini izleyip dinleyebilme. 3. Radyodan 3-5 dakikalık bir çocuk yayınını dinleyebilme. 4. Düzeye uygun bir masalı, öyküyü, fabl v.b. radyo, televizyon, kasetçalar, teyp, pikap v.b.araçlardan dinleyebilme. 5. Radyo, kasetçalar, teyp, pikap gibi ses araçlarını başkalarını rahatsız etmeden dinleyebilme. 6. Boş zamanlarını değerlendirmek için müzik dinleme, film seyretme. 7. Bir olayı anlatandan ya da okuyandan dinleyebilme. 41 AMAÇ: - Masal, öykü, şiir v.b. dinleyebilme. DAVRANIŞLAR: 1. Düzeye uygun 3-5 dakikalık bir masalı, bir öyküyü, bir fabl okuyandan ve anlatandan dinleyebilme. 2. Düzeye uygun 3-5 dörtlüklü bir şiiri ezber söyleyenden (öğretmen, arkadaşı ya da başka birinden) dinleyebilme. 3. Düzeye uygun 3-5 dörtlüklü bir şiiri kitaptan okuyandan (öğretmen, arkadaşı ya da başka birinden) dinleyebilme. 4. Düzeye uygun 3-5 dakikalık bir masalı, öyküyü, fabl ya da fıkrayı bir işitsel araçtan dinleyebilme. 5. Düzeye uygun sınıfta oynanan kısa bir oyunu (dramayı) izleyebilme ve dinleyebilme. - Dinleme ve izleme etkinliklerinin (becerilerinin) uygulanması için belirli ders saati tutarı ön görülmemiştir. Bu etkinlikler okuma, metinler üzerinde çalışmalar, anlatım (sözlü ve yazılı anlatım), dilbilgisi ve Türkçe dersinin öteki bölümlerinde uygulanacaktır. ANLATIM: SÖZLÜ ANLATIM (27 ders saati kadar) ÖZEL AMAÇLAR: - Kendinin, öğretmenin adını, aile bireylerinin adlarını, ve okul adresini söyleyebilme; - Düzeye uygun 3-5 sözcüklü sorular düzenleyebilme, sorulara 3-5 sözcük ile karşılık verebilme; - Bilinen kısa bir masalı, bir öyküyü, bir fabl; izlenen ya da yaşanan bir olayı; düzeye uygun bir filmi, öğrenilen bir yeri anlatabilme; - Sınıfta ya da bir topluluk önünde işitilebilecek, anlaşılabilecek gibi, güçlük çekmeden, sözcükleri yerli yerinde kullanabilme; - Gün içerisinde ilk karşılaştığı insanları selamlayabilme tanımadık bir kimseye kendini tanıtmak; - Bir iyilik ya da iyi dilek karşılığında teşekkür edebilme; - Bir büyüğünün, yakınının bayramını, bir arkadaşının, tanıdığının özel gününü kutlayabilme; - Telefonla konuşabilme; - Varlıkların başlıca özelliklerini (niteliklerini) sezip söyleyebilme; - Düzeye uygun fotoğraf, resim, çizim üzerinde konuşabilme. 42 AMAÇ: - Kendinin, öğretmenin adını, aile bireylerinin adlarını, ev ve okulun adresini söyleyebilme. DAVRANIŞLAR: 1. 2. 3. 4. 5. 6. Adını, soyadını, okulunu, sınıfını ve şubesini söyleyebilme; Aile bireylerinin adlarını söyleyebilme; Öğretmenin adını ve soyadını söyleyebilme; Evinin adresini söyleme; Okulun adresini söyleme; Yakın arkadaşlarının adlarını söyleme; AMAÇ: - Gün içerisinde ilk karşılaştığı insanları selamlayabilme. DAVRANIŞLAR: 1. Aile bireylerini selamlama; 2. Komşuları, dostları, arkadaşları selamlama; 3. Sınıfa giren öğretmeni, okuldaki görevlileri, ya da başka birini selamlama; 4. İlk kez karşılaştığı birine kendini tanıtma. AMAÇ: - Düzeye uygun sorular düzenleyebilme, sorulara karşılık verebilme. DAVRANIŞLAR: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Konuşma etkinliklerine katılmak için söz isteyebilme. Çeşitli konularda sorular sorma. 4-5 sözcüklü sorulara yanıt (karşılık) verme. Bir yeri ya da bir şeyi öğrenmek için soru sormak. Bir kimseyi görebilmek ya da bulabilmek için soru sorabilme. Adres sorabilme, yer tarif etme. Kendi ev telefon numarasını doğru söyleyebilme AMAÇ: Bir iyilik, bir yardım ya da iyi dilekte bulunan kimselere teşekkür edebilme. 43 DAVRANIŞLAR: 1. Bir şeyi sunan (veren) bir kimseye teşekkür etme. 2. Bir iyilikte ya da iyi dilekte bulunan kimseye teşekkür etme. 3. Yardımda bulunan bir kimseye teşekkür etme. AMAÇ: - Büyüklerinin, yakınlarının bayramını, arkadaşının, bir tanıdığının özel gününü kutlayabilme. DAVRANIŞLAR: 1. Bir büyüğünün, bir arkadaşının belli bir bayramını, doğum gününü kutlama. AMAÇ: - Düzeye uygun fotoğraf, resim, çizim üzerinde konuşabilme. DAVRANIŞLAR: 1. Bir olayı anlatan bir dizi resim üzerinde konuşabilme. 2. Bir bütünü temsil eden bir resim üzerinde konuşabilme. 3. Kitaptaki resim, ilüstrasyon, çizim üzerinde konuşabilme. AMAÇ: - Bilinen kısa bir masalı, bir öyküyü, fabli izlenen ya da yaşanan bir olayı, düzeye uygun bir filmi, öğrenilen bir yeri anlatabilme. DAVRANIŞLAR: 1. Bilinen,okunan kısa bir masalı, bir öyküyü, bir fabl anlatabilme. 2. İzlenen ya da yaşanan bir olayı anlatabilme. 3. Düzeye uygun izlenen bir çizgi filmi anlatabilme. 4. Düzeye uygun izlenen kısa bir çocuk filmini anlatabilme. 5. Bilinen ya da yeni öğrenilen bir yeri anlatabilme. 6. Yaşanan bir olayı anlatabilme. AMAÇ: - Varlıkların başlıca özelliklerini sezip söyleyebilme. 44 DAVRANIŞLAR: 1. Bir hayvanın başlıca özelliklerini sezip betimleyebilme. 2. Bir bitkinin (Meyve, çiçek v.b.) başlıca özelliklerini sezip betimleyebilme. 3. Yalın bir eşyanın başlıca özelliklerini sezip betimleyebilme. YAZILI ANLATIM (21 ders saati kadar) ÖZEL AMAÇLAR: - Yazı yazarken kuralına uygun biçimde sırada ya da iskemlede oturabilme; - Yazı araç ve gereçlerini kuralına uygun biçimde tutup kullanabilme; - Kuralına uygun biçimde bir yazı uygulayabilme; - Kendinin, öğretmenin adını, aile bireylerinin adlarını, ev okulun adresini yazabilme; - Düzeye uygun 3-5 tümcelik sorular düzenleyebilme, sorulan sorulara karşılık verebilme; - Bilinen bir masalı, öyküyü izlenen bir olayı, ezber öğrenilen bir şiiri v.b. yazabilme; - Sınıfça ve bireysel olarak bakarak yazma, kısa yazdırma (dikteleri) yazabilme; yanlışlıkları düzeltebilme; - Düzeye uygun yazım kurallarını uygulayabilme, noktalama işaretlerini yerinde kullanabilme. AMAÇ: - Yazı yazarken kuralına uygun biçimde sırada oturabilme. DAVRANIŞLAR: 1. Göğsü sıraya dayamadan her iki kolun dirsekten önceki üçte ikisini sıra üzerine koyarak, kalçaları oturma yüzeyine yerleştirerek, ayakları rahatça yere basarak, vücudu düzgün (dik) tutarak oturabilme. 2. Göz ile defter arasında 25-30 cm kadar bir uzaklıkta bulunacak biçimde oturabilme 3. Sıraya, ışık soldan gelecek biçimde oturabilme. AMAÇ: - Yazı araç ve gereçlerini kuralına uygun biçimde tutup kullanabilme. 45 DAVRANIŞLAR: 1. Kalemi, baş, işaret ve orta parmaklar arasında rahat tutabilme. 2. Kalemi, çok sıkmadan ve işaret parmağı kaleme çok fazla bastırmadan kullanabilm. 3. Kalemin açılan odunsu kısmına parmaklar dokunmadan, kalem ucuna yaklaşık 2cm geriden, 45 derece eğik tutarak kalemi tutabilme. 4. Defteri kırıştırmadan temiz tutma, boş yer bırakmadan, yaprağını koparmadan kullanabilme. 5. Silgiyi kuralına uygun kullanma ve silgi kullanımını en az dereceye indirebilme. AMAÇ: - Kuralına uygun biçimde bir yazı uygulayabilme: DAVRANIŞLAR: 1. Harfleri güzel, okunaklı, temiz ve yazı yönüne uygun olarak yazabilme. 2. Kuralına uygun olarak düzgün, açık ve okunur bir biçimde yazabilme. 3. Kuralına uygun olarak okunaklı, güzel ve bitişik bir el yazısı yazabilme. 4. Temel harfleri el yazısı olarak yazabilme. 5. Tümceleri, düzgün, açık ve anlaşır bir biçimde yazabilme. 6. Harfleri yazılış biçimlerine ve yönlerine uygun olarak verilen sözcük ve kısa tümceleri yazabilme. 7. Verilen ya da kurduğu tümceleri yazarken, sözcükler arasında uygun boşluklar bırakma. AMAÇ: - Kendinin, öğretmenin adını, aile bireylerinin adlarını, ve okulun adresini yazabilme; DAVRANIŞLAR: 1. 2. 3. 4. 46 Kendi adını, soyadını, sınıfı ve şubesini yazabilme. Aile bireylerinin adlarını doğru yazabilme. Öğretmenin adını ve soyadını yazabilme. Evinin adresini yazabilme. 5. Okulun adresini yazabilme. 6. Yakın arkadaşlarının adlarını söyleyip doğru yazabilme . 7. Ev telefonunu numarasını doğru yazabilme. AMAÇ: - Düzeye uygun sorular düzenleyebilme, sorulan sorulara karşılık verebilme. DAVRANIŞLAR: 1. 4-5 sözcüklü sorulara yazılı olarak yanıt verme. 2. 3-4 sözcüklü sorulara yazılı olarak düzenleyebilme. 3. Sözlü sorulara yazılı yanıt verebilme (3-4 soru, her soru yalın ve kısa bir tümce ile yanıtlanır). AMAÇ: - Bilinen bir masalı, öyküyü, yaşanan ve izlenen bir olayı, ezber öğrenilen bir şiiri v.b.yazabilme. DAVRANIŞLAR: 1. Bilinen bir masalı, bir öyküyü, bir fabl 3-5 tümce ile yazabilme. 2. Görünen, yaşanan bir olayı 3-5 tümce ile sınıfça yazabilme. 3. Bir resimde görünenleri 3-5 tümce ile sınıfça yazma. 4. Daha önce öğrenilen bir masalı, öyküyü v.b. resimlere bakarak yazabilme. 5. Ezber öğrenilen bir şiirin bir ya da iki dörtlüğünü yazabilme. AMAÇ: - Bakarak yazma, yapılan kısa yazdırma (dikteleri) yazabilme, yanlışlıkları düzeltebilme. DAVRANIŞLAR: 1. Kısa metinleri bakarak yazabilme. 2. Yanlışları önleyerek yazdırma (dikte). 3. Denetsel yazdırma (dikte). 4. Özgün yazılara bakarak kendi yanlışlarını bulma ve düzeltme. 5. Güzel ve doğru yapılanlara bakıp kendi yanlışlarını bulma ve duzeltme. 47 AMAÇ: - Düzeye uygun yazım kurallarını uygulayabilme, noktalama işaretlerini yerinde kullanabilme. DAVRANIŞLAR: 1. 2. 3. 4. Bildirme tümcelerinin sonuna noktayı koyabilme. Soru tümcelerinin sonuna soru işareti koyabilme. Tümcenin ilk harfini büyük harfle yazabilme. Özel adların (insan adlarının ve soyadlarının) ilk harfini büyük harfle yazabilme. 5. Köy ve kent adlarının ilk harfini büyük harfle yazabilme. 6. Özel adlara getirilen ekleri kesme işaretiyle ayırabilme. DİLBİLGİSİ (30 ders saati kadar) ÖZEL AMAÇLAR: - Tümceyi anlayıp kavrayabilme; - Kullandığı sözcükleri düzgün söyleme, doğru yazabilme, hece ve sesleri ayırabilme; - Sözcük dağarcığını düzeye uygun olarak zenginleştirebilme; - Bu sınıfın kullanması gereken yazım kurallarını uygulayabilme, noktalama işaretlerini kullanabilme; - Varlıkları adlandırabilme ve insan, hayvan, bitki, eşya adlarını vb., aile terimlerini ve yakın akrabalık terimlerini öğrenebilme, doğru olarak kullanabilme; - Varlıkların tekil ve çoğul olduğunu kavrayabilme, adları yerine göre tekil ve çoğul olarak kullanabilme ; - Tür adlarını; özel adları tanıyabilme, bunları adın durumuna uygun biçimleriyle kullanabilme; - Varlıkların özelliklerini, niteliklerini, sayılarını görebilme, bunları adlandırabilme ve doğru kullanabilme; - Varlıkların yaptıkları işleri ve devinmeleri bildiren sözcükleri bulabilme ve kullanabilme; - “ ö , ü , ğ , h, y “ seslerini doğru söyleyebilme ve yazabilme AMAÇLAR: - Tümceyi anlayıp kavrayabilme. 48 - Bu sınıfın kullanması gereken yazım kurallarını uygulayabilme ve noktalama işaretlerini kullanabilme. DAVRANIŞLAR: 1. 2. 3. 4. Tümceyi bir yazıda ya da konuşmada sezip ayırt etme. Tümcenin sözcüklerden oluştuğunu görebilmek. Yalın tümceler kurabilme ve yazabilme. Bir yazıda tümcenin ilk harfinin büyük harfle yazıldığını görebilme ve gösterebilme. 5. Kurup yazdığı tümcenin ilk harfini büyük harfle yazabilme. 6. Tümcenin sonunda noktayı görebilme ve gösterebilme. 7. Nokta ile tümcenin bittiğini anlayabilme. 8. Yazdığı tümcenin sonuna nokta koyabilme (Bildirme tümcesinin). 9. Tümcenin sonunda soru işaretini görebilme ve gösterme. 10. Soru işaretiyle tümcenin bittiğini anlayabilme. 11. Yazdığı tümcenin sonuna soru işareti koyabilme.(Soru tümcesinin). 12. Bir yazıda bildirme ve soru tümcelerini tanıyabilme. AMAÇLAR: - Varlıkları adlandırabilme, insan, hayvan, bitki, eşya v.b. adları, aile bireyleri ve yakın akrabalık terimlerini öğrenebilmek ve doğru olarak kullanabilme; - Özel adları büyük harfle başlayarak yazabilme; - Özel adlara gelen ekleri ( ‘ ) kesme işareti ile ayırabilme; - Tür adlarını, özel adları tanıyabilme, bunları adın durumuna uygun biçimleriyle kullanabilme. DAVRANIŞLAR: 1. Bildiği ve yeni öğrendiği insan, hayvan, bitki (meyve ve çiçek) adlarını doğru olarak kullanabilme, söyleme ve yazma. 2. Aile bireyleri adlarını (anne, baba, kız kardeş, erkek kardeş, abla, ağabey, dede, nine v.b.) öğrenebilme doğru olarak kullanma. 3. Yakın akrabalık terimlerini (amca, dayı, yenge, teyze, hala v.b.) öğrenebilme, doğru olarak kullanma. 4. Bir yazıda ya da konuşmada tür adlarını, özel adları tanıyıp (bulup)gösterebilme, doğru kullanabilme ve yazma. 49 5. Tür adlarını, özel adları birbirinden ayırt edebilme, bunları tümcede adın durumuna uygun biçimleriyle kullanabilme. 6. Bir tümcede özel adların büyük harfle başladığını görebilme ve gösterebilme. 7. Özel adların (insan adlarını ve soyadlarını, köy ve kent adlarını) ilk harfini büyük harfle yazabilme. 8. Tümcede özel adlara eklenen eklerin kesme işareti ( ‘ ) ile ayrıldığını görebilme ve gösterebilme. (Kesme işaretinin adı söylenmeyecektir). 9. Yazdığı tümcelerde özel adlara ekleyeceği ekleri kesme işareti ile ayırma ve kesme işaretini gereken yere koyma. 10. Adların durumlarını kavrayıp tür ve özel adlarda doğru kullanabilme. AMAÇ: - Varlıkların tekil ve çoğul olduklarını kavrayabilme, adları yerine göre tekil ve çoğul olarak kullanabilme. DAVRANIŞLAR: 1. Tekil ve çoğul adları tümcede görebilme; 2. Tekil ve çoğul adları tümcede kullanabilme. AMAÇLAR: - Varlıkların özelliklerini, niteliklerini, sayılarını görebilme, adlandırabilme ve doğru kullanabilme; - Varlıkların yaptıkları işleri bildiren sözcükleri tümcede bulabilme ve doğru kullanabilme; DAVRANIŞLAR: 1. Varlıkların özelliklerini (renk, biçim, uzunluk, kısalık, küçüklük, sıcaklık, soğukluk v.b.) görüp adlandırabilme ve bunları tümce içinde doğru kullanabilme. 2. Varlıkların özelliklerini, niteliklerini bildiren sözcükleri tümce içinde bulabilme. 3. Varlıkların sayılarını görebilme ve adlandırabilme. 4. Sayıları rakamla ve yazıyla yazabilme. 5. Birden fazla sözcükten oluşan sayıları ayrı yazabilme. 6. Tümce içinde sayıları doğru olarak kullanabilme. 50 7. Varlıkların yaptıkları işleri bildiren sözcükleri tümce içinde bulabilme ve gösterebilme. 8. Varlıkların yaptıkları işleri bildiren sözcükleri tümce içinde doğru kullanabilme. 9. Varlıkların yaptıkları hareketleri bildiren sözcükleri tümce içinde bulabilme ve gösterebilme. 10. Varlıkların yaptıkları hareketleri bildiren sözcükleri tümce içinde doğru kullanabilme. AMAÇLAR: - Sözcük dağarcığını düzeye uygun olarak zenginleştirebilmek. - Kullandığı sözcükleri düzgün söyleme, doğru yazabilme; sözcükleri hecelere bölebilme; ses ve heceyi çıkarabilme. DAVRANIŞLAR: 1. Türkçeden başka öbür derslerde geçen sözcükleri, terimleri düzgün söyleyebilme, doğru yazabilme. 2. Yeni öğrenilen sözcüklerin anlamlarını kavrama. 3. Kimi sözcüklerden yeni sözcükler yapma. 4. Öğrencilerin sözcük dağarcığını yeni sözcük ve terimlerle zenginleştirme. 5. Sözcükleri hecelere bölebilme. 6. Sözcükleri seslere bölebilme. 7. Satır (sıra) sonuna sığmayan sözcükleri tam heceden bölebilme ve bölünen hecenin sonunda kısa çizgiyi kullanabilme. AMAÇ: - “ ö, ü, ğ, h, y “seslerini doğru söyleyebilme ve yazabilme. DAVRANIŞLAR: 1. “ ö “ sesi yerine,”ü”, “ğ “ sesi yerine “y” sesini ya da “y” sesi yerine “ğ” sesini söyleyenleri düzeltip bu sesleri doğru söyleyebilme. 2. “h” sesini hiç kullanmayanlara “h” sesini yerinde kullanmalarını sağlayabilme. 51 VI . İÇERİK PLANLAM A Bu programda öğrencilerin yaş düzeyleri, zihinsel, bedensel ve toplumsal gelişimi, ilgi yetenekleri doğrultusunda, yeni davranışlar kazandıracak, onları sürekli olarak etkin duruma getirebilecek; yapıcı, yaratıcı, yeterli; bilimsel düşüncelerini geliştirecek, kendi gereksinmelerini kendi başına karşılayabilecek, toplumun çıkarlarını kendi çıkarlarından üstün tutabilecek, sağlığı koruyacak bilgileri ve temizlik alışkanlığı edinmiş, kazalardan korunma önlemlerini kavramış, doğayı ve çevreyi koruyacak, sevecek ve ilerletecek, görev ve sorumluluk duygusu geliştirecek; eğitim ve öğretim amaçlarını, bu programda ön görülen Türkçe öğretiminin genel ve özel amaçlarını gerçekleştirebilecek; çocuklar için hayati değer taşıyan bilgi, beceri, tavır ve alışkanlıklar (davranışlar) kazandırıp çocuğu bir bütün olarak her yönden gelişmesine imkan sağlayan içerikler (davranışlar); Çocuğa görelik, kolaydan güce, bilinenden bilinmeyene, yakından uzağa, yalından birleşiğe, az emek çok iş ilkeleri ve öğrenci merkezli yöntemini önemle göz önünde bulundurarak, Türkçe öğretimi genel ve özel amaçlarına uygun olarak içerikler (davranışlar) planlanmıştır. Bu içeriklerin (davranışların) gerçekleştirilmesi için de ders saati dağılımı yapılmıştır. ÖĞRETİM BÖLÜMLERİ (İÇERİKLERİ) VE DERS SAATLERİ: 1. İLK OKUMA – YAZMA (110 ders saati kadar) a) Ön yoklama b) Hazırlık çalışmaları (20 ders saati ) 2. OKUMA -YAZMA ÖĞRETİMİ (90 ders saati) a) Okuma öğretimi b)Yazma öğretimi 3. OKUMA a) Metinler üzerinde çalışmalar b) İşlenecek metinler (55 ders saati) c) Evde okunacak kitaplar (eserler) (8 ders saati) 52 4. DİNLEME VE İZLEME 5. ANLATIM: a) Sözlü anlatım (27 ders saati) b) Yazılı anlatım (21 ders saati) c) Yazılı yoklamalar 6. DİL BİLGİSİ (30 ders saati) 7. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME (8 ders saati) VII . METODOLOJİK YÖNERGE (AÇIKLAMALAR) İlköğretimin bütün eğitim ve öğretim etkinliklerinin, çalışmasının yürütülmesi, genel ve özel amaçlarının gerçekleştirilmesi, ana dili (Türkçe dersi) öğretimi temellerine dayanmaktadır. Ana dili öğretiminin, öğretim ve eğitim alanında önemi büyüktür. Bunun için de ana dili öğretimine gereken yeri (önemi) vermeli ve elden geldiği kadar özen gösterilmektedir. Ana dili öğretiminin içeriği daha kolay kavranıp uygulansın diye birkaç bölüme ayrılmıştır: İLK OKUMA – YAZMA İlk okuma - yazma, ilköğretim etkinliklerinin, okul yaşayışının başlangıç noktasıdır. Öğretim ve eğitim alanında her gelişme ve ilerlemenin temel taşıdır. İlk okuma – yazma iki döneme ayrılmıştır: A. Hazırlık Çalışmaları B. İlk Okuma – Yazma Öğretimi A. Hazırlık Çalışmaları: (20ders saati) Hazırlık çalışmaları dönemi, çocukların ilk okul günlerinde en çok güçlüklerle karşılaştıkları bir dönemdir. Okula yeni gelen çocuk, ev ve aile yaşamından farklı bir ortama uyma sorunu ile karşılaşır. Çocuk, yaşıtlarından oluşmuş bir ortama, yeni bir topluluğa katılmak, bu değişik ortamda öğretmen ve arkadaşlarına 53 kendini beğendirmek, yeni ortam yaşayışına ayak uydurmak zorundadır. Okula gelmezden önce çocuk, oyun dünyasıyla baş başa iken çevresiyle kendiliğinden bir iletişim kurarak belli bir algılama ve moral uygulaması kazanmıştır. Böyle doğal bir öğrenme, çocuğun ilgi, çıkar ve gereksinmelerine göre edinmiştir. Oysa ki şimdi çocuk, böyle bir yaşamdan yani aile ve oyundan okuldaki çalışma koşullarına, okul yaşamına, düzenine geçiş yapar. Bu geçiş kimi çocuklar için kolay, kimileri için de çok güç olabilir. Çünkü bu dönemde çocuk çeşitli duyguların etkisi altındadır. Korku, öfke, kıskançlık, sevinç, sevgi gibi birçok duygular birbiri ardına çocuğun günlük yaşamını doldurur. Çocukların oyun yoluyla öğrenmeleri daha başarılı olduğu saptanmıştır. İlginç oyun ve ödevler yoluyla yaşadığı çevresini çok daha iyi tanıp konuşma becerilerini geliştirir, sözcük dağarcığını zenginleştirir, matematik algı ve kavramlarını oluşturur, davranış ölçütlerini kavrar. Bundan ötürü de birinci sınıfta kendiliğinden ve ilginç öğrenme biçimi olan, çocuğun ilgi, çıkar ve gereksinmesine dayalı olan oyunu kestirmemeli. Bu temeller üzerinde örgütlü okul çalışmalarını geliştirmek gerekir. Çocuğun okuldaki ilk günü çok önemlidir. Çünkü çocuğun anılarından derin bir iz kalır. Bundan ötürü de öğretmen ya da okul yönetmenliği çocuğun okuldaki bu ilk gününde törenli bir karşılama (kabul) yapmalıdır. Bu karşılama sırasında, okula yeni başlayanlara kısa bir müsamere programı, şiir ve şarkı söyleme programı ya da ilginç bir oyun düzenlemeli. Bu program ve ilginç oyun ikinci sınıf ya da kendi okuttuğu dördüncü (beşinci) sınıf öğrencileri tarafından, geçen öğretim yılı sonunda hazırlanmış özel bir program olmalıdır. Okulun ilk gününde öğrenciler istedikleri kimseyle ve istedikleri sıraya oturabilirler. Öğretmen kendini öğrencilere tanıtır ve öğrencileri tanımaya çalışır. İkinci gün öğretmen pedagojik taktik kullanarak ve bazı kuralları göz önünde bulundurarak öğrencileri yerlerine yerleştirir. Sırada kuralına uygun bir biçimde oturabilme davranışları kazandırmaya başlar. Öğretmen, bir yandan öğrencilere yeni davranışlar kazandırırken öte yandan öğrencilerin ön bilgilerini yoklayıp belirlemelidir. Bu çalışmalar sırasında öğrencilerin konuşma yeteneği (sözcük dağarcığı, konuşma, görme ve işitme eksiklikleri; eksiklikler varsa bu eksikliklerin giderilmesi ve düzeltilmesi için gereken önlemler alınmalıdır ); harfleri tanıyıp tanıyamadığı, tanıyorsa temel harflerin hangilerini ve kaçını; el yazısı harflerin hangilerini ve kaçını tanıyor; harfleri okuyup okuyamadığını, okuyorsa okuma mekanizmasının hangi düzeyde olduğu, harfleri yazıp yazamadığını, yazıyorsa el yazısını nasıl olduğu; yazma araçlarını ve 54 öteki öğretim araçlarını kullanabilme becerilerini yoklayıp saptar. Bu ön bilgilerin saptanışı sırasında her öğrenci için neleri bildiği ya da neleri bilmediği, beceremediği kayıt edilir. Öğrencilerin ön bilgileri temel alınarak hazırlık çalışmaları ve ilk okuma – yazma öğretim çalışmaları planlaştırılır . Öğrencide dikkatini ve düşüncesini bir nokta üzerinde toplama beceri ve alışkanlığı geliştirmek için düzeye uygun konuşmaları dinleyebilmeleri sağlanır yani öngörülen davranışlar kazandırılır. Ders araç ve gereçlerinin kuralına uygun bir biçimde kullanabilme davranışlarını kazandırmaya geçmeden önce öğrencilerin el ve parmak kaslarının (büyük ve küçük kasların) geliştirilmesi için uygun alıştırmalar yaptırılır. Bu tür alıştırmalar oyun biçiminde, bir hayvan (böcek) taklidi biçiminde yapılırsa daha ilginç ve başarılı olur. bu tür alıştırmalar yalnız Türkçe dersinde değil, öteki derslerde de özellikle Beden Eğitimi dersinde yaptırılır. Ders araç ve gereçlerinin (avadanlığın) tanıtım ve uygulayışını bir süreç olarak kavramak gerekir. Bunun için de ders araçlarının tanıtım ve kullanımı bir ders içinde yapılmaz. Bu davranışlarının kazandırılması uygulamanın katkısı büyüktür. Ders araçlarının ve gereçlerinin kullanımıyla ilgili sözlü bilgi vermekle yetinmemeli, öğrenen öğrencilere öğretmenin gözetiminde kullandırılmalıdır. Eğitim ile ilgili aşağıdaki ilke edinilmelidir: KURAL: Bana söylersen unuturum; gösterirsen yarısını unuturum; yaptırırsan hiç unutmam. Kalemin kullanışı davranışlarda öngörüldüğü gibi yapılır. kalem kolay yontulur, içi normal koyulukta ve yumuşaklıkta olmalıdır. kalemin üzerinde koyuluk derecesini belirten numara ve harfler vardır. 2 numara ya da HB harfleri yazılı olan kalemler, normal koyulukta olanlardır. Çok ince, çok kalın, çok kısa kalemler, keskin köşeli kalemler, kalemin tepesine takılan süsler, dikkati dağıtır ve rahat yazmayı engeller. Özellikle birinci sınıftaki öğrenciler, kalem tutma becerilerini kazanacaklarından kullanacakları kalemler önem taşır. Yazma çalışmaları, el kağıda (deftere) yapıştırılır, fazla ağırlık vermeden yüzeye rahatça dolaştırılır. Yazı çalışmalarına çoğu kez kurşun kalemle başlanır. Yazma çalışmalarına, kağıt üzerine büyük çizgi çalıştırmaları, karalama alıştırmaları yaptırılıp geçilir. Kurallı çizgi çalışmalarına geçmeden 55 önce çevrelerindeki bazı varlıkların konumları (durumları) öğrencilere kavratılır. Bundan sonra kurallı çizgilerin yazılışına geçilir. Bu etkinliklerde önce öğretmen yazı tahtasında çizgileri çizmeli, nasıl çizildiğini göstermeli, çiziliş yönüne öğrencilerin dikkatini çekmelidir. Hazırlık çalışmaları sırasında gözlem ve betimleme (insanları, hayvanları, bitkileri) alıştırmaları yapılır. Eşyalar, resimler, filmler ve olaylar gözlenerek anlatılır, serbest anlatım çalışmaları yapılır. Bilinen masal, öykü, fabl, şiir, tekerleme, bilmece vb. konu olarak alınır. Türk dilindeki sesleri doğru olarak boğumlama (tüm sesleri , heceleri ve sözcükleri net, açık ve doğru söyleme; tümceleri eksiksiz ve düzgün kurma) alıştırmaları yapılır. Öğrencilerin defteri sıra üzerinde uygun biçimde tutup açabilmeleri, defteri ya da kitabı ışığa, vücudun durumuna göre tutmaları öğretilir. Işığın sol taraftan gelmesine dikkat edilir. Defter ya da kitap ile göz arasındaki uzaklık 25-30 cm olmalıdır Gözü kitaba ya da deftere çok yaklaştırmalar önlenmelidir. Kitabı, defteri temiz tutmak, yırtmamak, büküp katlamamak, gereksiz yazı ve işaretlerle kirletmemek gerektiği kavratılmalıdır. Bütün ön hazırlıklar başarıyla yapıldıktan sonra okuma ve yazma öğretimine geçilir. Hazırlık çalışmaları yukarıda öngörülen ders saatinden az da sürebilir. Bu çalışmalar, öğrencilerin okul öncesi bilgilerine, sınıfın düzeyine, okulun bulunduğu çevreye, çevrenin gelişim koşullarına, dilin düzgün konuşulup konuşulmadığına, daha başka koşul ve etmenlere bağlıdır. İLK OKUMA VE YAZMA (90 ders saati) Türk dilindeki sesleri doğru söyleyebilme, bu sesleri sözcük ve tümce içinde tanıyabilme alıştırmaları yapılır. Harfi sesin yazılı biçimi olarak kavratılır, harflerin yapılışlarını gözleyip biçimleri, kısımları gösterilir. Her sesin sözcük ve tümcedeki yeri belirlenir. Her harfin biçiminin tanıyıp belleyebilmek (harflerin biçimlerini – küçük ve büyük harfleri birlikte – gözlemleme ve çözümleme). Harflerin okunuş mekanizması anlatılır. Temel harfler teker teke, küme halinde, sözcük ve tümce içinde okutulur. Okuma ve yazma etkinliği birlikte yürütülür. Harflerin okunuşları öğretildiği sırada yazılışları da öğretilmelidir. İlk okuma – yazmayı öğretme çalışmalarında büyük ve küçük harfler birlikte öğretilir. Okudukları sözcük ya da tümce aynı zamanda yazdırılmalıdır. Daha ilk günlerde anlayarak okumayı geliştirmek gerekir . Öğrencilerin sözcük ve kısa tümceleri yalnız okuması yetmez. Okuduğunu anlayıp 56 anlatmaktadır. Okumayı daha çabuk sökebilmek için çeşitli çözümleme ve sentez (bireşim) alıştırmaları yapılır. Okumanın soldan sağa doğru yapıldığı kavratılır. Temel (basım) harfleri ile el yazısı harfleri birlikte öğretilir. El yazısı harfleri bitişik olarak yazılmalıdır. El yazısı harfleri ayrı ayrı yazmak hiçbir türlü izin verilmemelidir. Harflerin okunuşu , birbirine bağlanışı, yazılı biçimleri, yazılış yönü kavratılmalıdır. El yazısı harflerin biçimlerine, kısımlarına, eklentilerine, gözlerine ve düğümlerine öğrencilerin dikkati çekilmelidir. Öğrencilere el yazısı harfleriyle sözcükleri yazarken kalemi (ellerini) hiç kaldırmadan; nokta ve işaretleri sonradan koyabilme alışkanlığı kazandırılmalıdır. İlk günlerde okuma hızı daha yavaş daha sonraları okuma doğal ve konuşma hızına varmalıdır. Birinci sınıfta sesli okumaya önem verilmelidir. Sesli okumanın ilk şartı sözcükleri ve tümceleri eksiksiz, doğru, doğal ve güzel bir biçimde konuşur gibi okumaktır. Sesli okuma sırasında nokta ve virgüllerde gerektiği kadar durma alışkanlığı öğrencilere kazandırılmalıdır. Okuma ve anlatmada vurgu, duraklama, tonlama gibi söyleyiş özelliklerine öğrencilerin dikkatini çekmeye gerekir . Okumada yapılan yanlışlıkları düzeltmeler, okuma sonuna bırakılmalıdır. Yanlışlar öğrenciyi kırmadan düzeltilmeli. Öğrencilere parmakla ya da kalemle izlemeden, vücut ve başı sallamadan sesli, okuma becerisi kazandırılmalıdır. Bireyin yaşamında en çok yer alan ve anlamı çabuk kavrama olanağı sağlayan sessiz okumadır. Sessiz okuma becerisini kazandırmak ve bu beceriyi ilerletmek amacıyla uygulanacak başlıca yollar şunlar olabilir: - Metinleri parmak ya da kalemle izlemeden, vücudu ve başı sallamadan, ses organlarını kıpırdatmadan gözle, içinden okuyabilme . - Okunanları anlayabilme ve anlatabilme. Okunan metinle ilgili 2-3 soru sorulur. Öğrencilerden yanıt istenir. - Ders çalışmanın sessiz okuyarak okunanları anlayarak yapıldığı öğrencilere kavratılır. - Derste ve ders dışında her öğrenciye sessiz okuma fırsatı verilmelidir. Evde Okunacak Kitaplar: Ders kitapları dışında, masal, öykü, fabl, şiir, bilmece, tekerleme vb. içerikli kitapları evde kendi başına okumaları alışkanlık haline getirilmelidir. Bu kitaplar öğrencilerin yaş düzeylerine, okuma becerilerine uygun olmalıdır. 57 Bu programda evde okunacak üç kitap öngörülmüştür.Evde okunacak kitapların özel bir rolü vardır. Öğrencilerde kitaba karşı sevgi, ilgi uyandırıp onlara ders kitaplarından başka kitap okuma beceri ve alışkanlığı kazandırmaktadır. Bu kitaplar öğrenciler okumayı söktükten sonra yani ikinci yarıyılda okutulur. Öğretmen öğrencilerine bu kitapları yılın başında ya da ayın başında tanıtır. Her ay içinde bir kitabın işlenmesi uygun olur. Öğretmen ay başında öğrencilere ödev verip kısa açıklamalarda bulunup ödevi belirlemelidir. Evde okunacak bu kitaplar evde okunduktan sonra sınıfta anlatılır, incelenir, tartışılır. Ya bireysel ya da küme halinde okunanlar öğrenciler tarafında sunulur. Okuma çeşitlerinden biri de serbest okumaktır. Öğrenci kendi eğilim, istek olanaklarına göre düzeye uygun kitapları evde okuyabilir. Öğrenci bu tür kitapları seçeceğine karşın yine de öğretmen kitap seçiminde edinilmesinde yardımcı olmalıdır. Serbest okunan kitaplar da sınıfta görüşülmelidir. Öğretmen öğrencilere birkaç soru yönelterek hangi kitabın okunulduğu, okunanların ne derece anlaşıldığını vb. saptamalıdır. Bu tür okuma çocuğun sözcük dağarcığını, anlama ve anlatma gücünü geliştirir. Çocukta okuma becerisinin doğmasına, kitaba karşı ilgi ve sevgisinin gelişmesine, kitap okuma beceri ve alışkanlığı kazanmasına etki eder. Metinler Üzerinde Çalışmalar Birinci sınıfta işlenecek metinler bu programda öngörülmüştür. Dilin iletişimsel görevinde yola çıkarak birinci ve ikinci sınıfta okuma ve metinlerin işlenişi davranış kazanabilmek için başlıca okuma becerileri kazandırılmaya yöneliktir. Ayrıca tek başına bilgi edinme, düşüncelerini, duyduklarını, gördüklerini vb. bildirmek için ön koşuldur . Hazırlık Çalışmaları Öğrenciyi metinle doğrudan doğruya karşılaştırmadan önce bir ön çalışma yani hazırlık gereklidir. Bu ön çalışmada ele alınacak metnin özellikleri ve konusu (başlığı) ile ilgili bir giriş yapılır. Her metnin özellikleri başka başka olduğuna göre her metin ile ilgili giriş çeşitlendirilir. Metnin Okunması Öğrenci. metnin en doğru ve en güzel biçimde okunuşunun özellikle öğretmenden dinlemelidir. Öğrencilerin, okunanları dinlerken metnin ta58 dına varabilmesi için her zaman kitaptan izlemeleri doğru değildir. Öğretmenin okumasından sonra öğrencilere de sesli ve sessiz okuma yaptırılmalıdır. Uzun metinler baştan sona kadar , tek bir öğrenciye okutulmamalı, okuyucu değiştirirken, metnin rastgele yerinden değil, paragraf yerinden kesilmelidir. Öğretmen işlenecek uzun metni önceden, gereken paragraflara göre metni bölmelidir. Böylece metnin iyi ve tam olarak anlaşılması sağlanır. Metnin İşlenişinde Sözcük Çalışmaları İşlenen metinde öğrenciler için yeni olan birçok sözcük bulunabilir. Öğretmen metinde işlenen düşünce ya da duyguların belirlenebilmesi için bu sözcükler üzerinde durmalıdır. Öğrencilerden bu sözcüklerin anlamlarını sözün gelişinden anlamalı, varsa kitaptaki “Sözcükleri öğrenelim” bölümünden anlayabilmeleri istenmelidir. Anlamlarını bilmedikleri kimi sözcükleri öğretmenden sorabilme alışkanlığı kazandırılmalıdır. Böylece bir çalışmayla hem işlenen metne açıklık getirilir hem de öğrencilerin sözcük dağarcığı zenginleştirilir. Sözcük açıklamaları yapıldıktan sonra metnin anlatılmasına geçilir. Metnin Anlatılması – İncelenmesi Derste işlenmek üzere ele alınan metin her şeyden önce ilgi uyandırarak sevdirmek için anlamayı sağlamak gerekir. Öğrenci bir metnin bütünü ya da bir bölümünü okudukta ve yeni sözcüklerin anlamlarını anladıktan sonra kendi sözcükleriyle anlatması gereklidir. Öğretmenin soruları yardımıyle metinde olagelen olayları, duyguları, betimlemeleri belirleyebilme beceri ve yetenekleri geliştirilir. Olayların geçtiği yer ve zaman belirlenir. Metindeki kişiler, kişiler arasında baş kişi; kişilerin duygusal durumları belirtilir . Metinle ilgili illüstrasyonları (çizimleri), resimleri varsa fotoğrafları yorumlamak gerekir. Metin Türü ve Yazarı Üzerinde Durma Metnin işlenişi sırasında bu programda ön görülmüş tür kavramları yani masal, öykü, fabl, şiir, dize, dörtlük kavramları üzerinde durularak bunları ayırt edebilmelerini sağlamak gerekir. 59 Her metnin işlenişinde öğrencilerin dikkatini metnin konusu (başlığı) ve yazarı üzerine çekmek gerekir. Sözlü ve Yazılı Anlatım Çalışmaları Sözlü anlatım hem yaşam değeri taşınması hem de ana dili öğretiminin temel olması bakımından çok önemlidir. Öğrencilerin sözlü anlatım yeteneklerini ve becerilerini geliştirmek için bol bol konuşma (sözlü anlatım) alıştırmaları yapılmalıdır. Böylece alıştırmalar birinci sınıftan başlayarak bitirme sınıfına kadar sürekli olarak sürdürülmelidir. Konuşma alıştırmaları daha birinci sınıftan başlayarak yaşantıların serbestçe anlatılması, oyuncakları ile ilgili konuşmalar yaparak, kısa masallar, öyküler, fabller vb. anlatarak, öğrencilerin okulda, evde, her gün değinmelerde (ilişkide) bulundukları uygun nesneleri (eşyaları) ve resimleri betimleyerek yürütülür . Alıştırmalar konu bakımından sınıftan sınıfa değişir, çocuk oyuncaklarından çocuk yaşamı olaylarına, seyredilen filmlere, tiyatro temsillerine kadar konusal bir biçimde genişletilmelidir. Öğretmen geziler, ziyaretler, müsamereler gibi ders dışı çalışmaları sırasında da öğrencilerin doğal bir biçimde konuşmaları için ortam hazırlanmalıdır. Her türlü etkinlikler içinde çocukların duygu ve düşüncelerini, kısa ve açık olarak anlatmalarını , çekingen, utangan, sıkılgan öğrencilerin konuşmalarını sağlamalıdır. Öğrencilere telefonla konuşma yolları da öğretilmelidir. Sözlü anlatım çalışmalarının daha başarılı olması için iyi konuşmalar örnek alınmalıdır. Sözlü anlatım için seçilecek konular ilgi çekici olmalıdır. Sözlü anlatım için belli ders saati belirlenmişse de tek başına özel bir ders saati düzenlenmemeli, Türkçe dersinin öteki iletişim etkinlikleriyle birlikte yürütülmelidir. Sözlü anlatım içeriği bu programda öngörülen davranışlarda daha ayrıntılı belirlenmiştir. Yazılı Anlatım Öğrencilerin yazılı anlatım becerilerini geliştirme çalışmaları ilköğretimde Türkçe dersinin en önemli ödevlerinden biridir. Bunun için de yazılı anlatım etkinlikleri örgütlenmiş ve dizgeli (sistemli) bir çaba gerektirmektedir. 60 Daha birinci sınıfta başlayarak yazmanın, söyleyenleri, düşünenleri yazı ile belirtmekten başka bir şey olmadığı anlatmak ve bu amaçla yazma işi sık sık konuşmalara bağlanmalıdır. Birinci sınıfta bulunan öğrencilere, bir düşünce önce söylenmeli sonra yazdırılmalıdır. Birinci sınıfta öğrencilere konu seçmede öğretmen titiz davranmalıdır. Öğrencilerin günlük yaşayışlarındaki gereksinmelerini yetindirecek konular ya da yaşadıkları, düşünebilecek olayları anlatacak konular, imgelediklerini, izlenimlerini belirtecek konular seçilmelidir. Öğrencilerin bireysel ya da birlikte yaptıkları geziler, ziyaretler, bayram ve özel günlerde, okul tatilinde duydukları, gördükleri, okudukları, oynadıkları, yaptıkları ile ilgili konular işlenmelidir. Yazılı anlatım biçimleri (türleri) bu programda öngörülen davranışlarda belirlenmiştir. Yazma ödevlerinin düzeltilmesi, kendi kendine düzeltme, karşılıklı düzeltme, kümeler içinde düzeltme, sınıfça düzeltme, öğretmenin düzeltmesi gibi düzeltme biçimleri uygulanarak yapılır. Öğretmen, yanlışların doğru biçimlerini öğrencilerin kendilerine buldurmalıdır. Böylece yanlışların nedenleri öğrenciler tarafından kavranır, yinelenmemesi sağlanmış olur. Dilbilgisi Dilbilgisi çalışmaları, ilköğretimin birinci sınıfından başlayarak bitirme sınıfının sonuna kadar dizgeli (sistemli) bir biçimde sürdürülür. Dilbilgisi öğretiminin amacı Türk dilinin konuşma, yazma ve okuma etkinlikleri ile ilgili ana kurallarını sezdirip benimsetmektir. Bu amaç ve gereken davranışlar bu programda ayrıntılı olarak öngörülmüştür. Dilbilgisi öğretimi çalışmaları varlıklardan ve olaylardan ayrı düşünülemez. Dilbilgisi öğretimi, öğrencilerin dil duygusuna ve gözlemlerine dayanmalıdır. Bunun için de dilbilgisi çalışmalarına çocuğun dilinden başlanmalıdır. Genel olarak çocuğun dili yaşının ve çevresinin dilidir. Öğretmen bu işe önce sınıftaki çocukların dillerini tanımakla başlamalı, yavaş yavaş dil kurallarına geçmelidir. Öğretmen, dilbilgisi çalışmalarını öğrencilerin evde, okulda öğrendikleri masallar, öyküler, fabller, şiirler, bilmeceler, oyunlar ya da gördükleri varlıklar, olaylar, yaşadıkları yaşantılar ile ilgili konuşmalar yaptırarak yürütmelidir. İlköğretimin birinci sınıfında dilbilgisi çalışmalarında tümce kavramı kazandırılmalıdır. Bunda önce öğrencilere sözcük kavramı benimsetilmelidir. Çünkü öğrenciler sözcük kavramını daha önce ve kolay kavrarlar. Sözcük kavramı kazandırıldıktan sonra tümce kavramına geçilir. 61 Kavramlar kazandırılırken tanımlara gidilmez. Somut örnekler üzerinde kazandırılır. Tümcenin büyük harfle başlamasını ve sonunda noktanın kullanılmasını yalnız kavratmakla kalmamak, bunları yazılarında uygulamalarını sağlamak gerekir. Dilbilgisi çalışmalarına belli tutarda ders saati öngörülmüşse de bu çalışmalar öteki iletişimsel etkinliklerle birlikte yürütülmelidir. VIII . ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Bu programın getirdiği yeni boyutlardan biri de ölçme ve değerlendirmedir. Değerlendirme, öğrencilerin kazandıkları bilgi, beceri, alışkanlıkları denetleme ve ölçme sürecidir. Değerlendirme, eğitim ve öğretim çalışmalarının ayrılmaz parçasıdır. Türkçe eğitimi birçok etkinlikleri içerir. Bu etkinliklerin eğitim ve öğretim sürecinde sağlanan ilerlemelerin öğretmen ve öğrenciler tarafından sürekli olarak değerlendirilmesi zorunludur. Değerlendirme, yalnız bilgi değil öğrencilere kazandırılan beceriyi, tavırları , iyi alışkanlıkları ve bunlarla ilgili değer biçme yeteneğini de kapsamaktadır. Değerlendirme, her öğretim konusu, davranışı ve bunlarla ilgili olarak elde edilen başarı öğrenciler tarafından öğretim amaçlarına ne derecede erişebildiğini gösteren bir belirtidir. Ayrıca öğrencilerin elde ettikleri başarı, öğretmenin başarısı olduğu unutulmamalıdır. Bir anlamda, bu süreçte öğretmenin de çalışmaları değerlendirilmiş olmaktadır. Türkçe öğretimi, dinleme, konuşma, sesli ve sesiz okuma, serbest okuma, yazma, dilbilgisi, yazım, sözcük dağarcığı, anlatım, el yazısı olarak çeşitli bilgi ve beceri (etkinlik) alanlarını kapsamaktadır. Bunların hepsi birbirine sıkı sıkıya bağlı etkinliklerdir. Herhangi birinin gelişmemiş olması Türkçe yönünden, öğrenci (çocuk) için bir eksikliktir.Bu nedenle öğretmen bu davranışların (etkinliklerin) hep birlikte oluşmasına çalışmalı ve bunların gelişmesini ayrı ayrı ve sürekli olarak değerlendirmelidir. Ölçme ve değerlendirme süreci, bir yandan öğrencilere kazandırılmak istenen davranışların hangi ölçüde kazandıklarını belirtirken öte yandan bu davranışların kazandırılması sırasında hangi amaç ve davranışlarda yetersizlik, eksiklik ve yanlışların ortaya çıktığını belirler. 62 Öyle ki öğretmen, bu yetersizlik, eksiklik ve yanlışları saptayıp bunların giderilmesi ve düzeltilmesine yönelik çalışmalar düzenler. Şimdiye kadar, öğretimin her düzeyinde öğrencilerin başarısı, bir dönemde bir iki kez yoklanıp öznel, kimi kez elden sayısal bir notla değerlendiriliyordu. Bu programda ön görülen değerlendirme, davranışların gelişim ve kavranılmasını sürekli olarak izlenmesi ilkesine göre, belirsizlik yerine, çağdaş buluşların, gelişmelerin ve teknolojinin verilerini dikkate alan ve Türkçe öğretiminin amaçlarının erişisini belirleyecek, öğrenci davranışlarının gelişmesini somut bir biçimde ölçebilecek bir değerlendirmedi . Bu tür değerlendirme, daha gerçekçi, nesnel ve bütünsel bir yaklaşımdır. Değerlendirmeyi, öğretmen, okul içinden ve okul dışından görevlendirilmiş kişiler ve öğrenciler kendileri de yapabilir. EĞİTİMDE KULLANILAN BAŞLICA ÖLÇME ARAÇLARI: 1. Gözlem 2. Sözlü yoklamaların yapılması (Ders süreci içinde) 3. Yazılı yoklamaların yapılması (Ders süreci içinde) 4. Test a) Kısa yanıtlı testler; b) Doğru – yanlış testleri; c) Çoktan seçmeli testler. 5. Ödev ve ev ödevleri; 6. Yazdırılar (dikteler) ve yazdırma çeşitleri. 1. Öğrenci davranışlarının gözlenmesi: a) Öğrencilerin dinleme ve izleme davranışlarını; b) Kuralına uygun oturabilme ve öğretim araçlarını kuralına uygun kullanabilme; c) Gün içerisinde ilk karşılaştığı insanları selamlayabilmelerini; d) Çizgi ve harfleri oluşturan temel çizgileri yazabilmelerini; e) Temel ve el yazısı harflerini kavrayıp kavramadıklarını; f) Sesli, sessiz okumaya, düzgün ve hızlı okumaya ilişkin davranışlarını; g) Sözcük dağarcığı zenginliğini ve sözlük kullanma becerisini; h) Sözlü anlatımda, sözcükleri düzgün söyleyebilme, onları yerli yerinde kullanabilme, doğru tümceler kurabilme becerilerini; 63 i) Parçayı (metni), olaylar, kişiler, sözcükler, duygu ve düşünceler yönünde anlayıp anlatabilme, parçayı kendi sözcük ve tümceleriyle anlatabilme becerilerini; j) Okuma çalışmalarında doğru soluk alabilme, v.b. davranışları gözleme. 2. Yazılı anlatım çalışmalarının incelenmesi: a) Öğrencilerin yazılı anlatım becerilerini; b) Yazım kurallarını uygulayabilme, noktalama işaretlerini kullanabilme becerilerini; c) Okunaklı, işlek ve güzel bir yazı yazabilme, yazıyı kağıda düzgün yerleştirme; temiz ve düzenli defter tutabilme becerilerini inceleme. 3. Test uygulaması: a. b. c. d) e) f) g) Kısa yanıtlı testler; Doğru-yanlış testleri; Çoktan seçmeli testler. Sözlü yoklamanın yapılması (Ders süreci içinde); Yazılı yoklamalarının yapılması (Ders süreci içinde); Ödev ve ev ödevlerinin denetlenmesi; Yazdırılar ve çeşitleri; yazdırıların (diktelerin) belirtilmiş amaçlara uygun olarak denetlenmesi. h) ………….. i) ………….. j) Yukarıdaki yollarla, öğrenci davranışlarındaki yetersizliklerin, yanlışların belirlenmesi ve bunları gidermeye, düzeltmeye yönelik çalışmaların yapılması. Duygusal olan davranışların ölçülmesi : Duygu, ilgi, tutum, benlik, kaygı, bıkıntı gibi özelliklerin ölçülmesi. Ölçme ve değerlendirme işlemini kuralına uygun uygulayabilmek için, her öğrenciye ayrı ayrı “Ölçme ve Değerlendirme Fişi’nin“ tutulması gereklidir. Bu fiş her öğrencinin kazanması gerekli olan davranışlara hangi ölçüde varıldığını gösterecektir. Değerlendirmelerin sonunda öğrenciye, İlköğretim Yasası düzenlemelerine uygun olarak not verilir. 64
