açıklamalı yönetim zamandizini 1929 – 1939
advertisement
Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Kamu Yönetimi Araştırma ve Uygulama Merkezi: 2 Türkiye Cumhuriyeti İdare Tarihi Araştırması (TİDATA) AÇIKLAMALI YÖNETİM ZAMANDİZİNİ 1929 – 1939 Birgül A. GÜLER (Editör) Tekin AVANER M. Murat BASKICI Sonay BAYRAMOĞLU Tayfun ÇINAR Bülent DURU Nuray E. KESKİN Ceren KALFA Barış ÖVGÜN Menaf TURAN Ozan ZENGİN (c) AÜ SBF KAYAUM, Birgül A. Güler (Ed.) Açıklamalı Yönetim Zamandizini: 1929-1939 Ankara, 2007 Türkiye Cumhuriyeti İdare Tarihi Araştırması (TİDATA) AÜ SBF Kamu Yönetimi Araştırma ve Uygulama Merkezi : 2 Ankara, 2007 Prof. Dr. Birgül Ayman GÜLER Araştırma Yöneticisi Nuray Ertürk KESKİN Araştırma Yönetici Yrd. Yrd. Doç. Dr. M.Murat BASKICI Yrd. Doç. Dr. Sonay BAYRAMOĞLU Dr. Tayfun ÇINAR Dr. Bülent DURU Tekin AVANER Ceren KALFA Barış ÖVGÜN Menaf TURAN Ozan ZENGİN ISBN: 978-975-482-743-9 1.Kamu Yönetimi 2. Türk İdare Tarihi 3. Cumhuriyet Tarihi 4. Yönetim Zamandizini I. Güler, Birgül Ayman (Ed.), II. Açıklamalı Yönetim Zamandizini: 1929-1939 Yayına Hazırlama: Serpil Hoşafçı Kapak Tasarım: Fikret Sarı Baskı Yeri: Ankara Üniversitesi Basımevi İncitaşı Sokak No:10 06510 Beşevler / ANKARA Tel: 0 (312) 213 66 55 Basım Tarihi: .29/ 06/ 2007 Yayın Yeri: AÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi KAYAUM Müdürlüğü Cebeci – Ankara Tel: (0312) 595 12 85 Eposta: kayaum@politics.ankara.edu.tr Site: http://kayaum.politics.ankara.edu.tr Bu çalışma Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Müdürlüğünce desteklenmiş ve Temmuz 2005 – Kasım 2006 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Yönetim Zamandizini II İÇİNDEKİLER Kısaltmalar..........................................................................................................v Sunuş................................................................................................................. vii Otuzlu Yıllarda Yönetim....................................................................................1 Birgül A. GÜLER 1929: Yönetimde Merkeziyetçiliğin İnşası......................................................21 Sonay Bayramoğlu ÖZUĞURLU 1930: Muhalefet ve Belediyeler Yılı...............................................................107 Nuray Ertürk KESKİN 1931: Tasarruf Yılı: Tek Partili Dönemin Başlangıcı..................................229 Bülent DURU 1932: Temmuz Kararları Çerçevesinde Planlamaya Geçiş ........................303 Tayfun ÇINAR 1933: Planlamada Sümerbank Modeline Geçiş............................................413 Ceren KALFA 1934: Devletçilik İçin Örgütlenme Yılı .........................................................521 Menaf TURAN 1935: Personel Sisteminde Barem Tartışmaları...........................................617 Tekin AVANER 1936: Parti ile Devletin Bütünleşmesi ...........................................................705 Ozan ZENGİN 1937: Anayasal Yenilenmeler ve Siyasi Müsteşarlık ...................................811 Barış ÖVGÜN 1938: Bekleyiş ve Endişe.................................................................................895 M.Murat BASKICI 1939: Yerde ve Yönetimde ‘Deprem’............................................................979 T. AVANER, N. E. KESKİN, B. ÖVGÜN, M. TURAN Genel Kaynaklar...........................................................................................1075 Araştırmacılar Hakkında.............................................................................1083 Dizin ...............................................................................................................1091 III 1939 Yılı 1939: YERDE ve YÖNETİMDE ‘DEPREM’ Tekin AVANER - Nuray E. KESKİN Barış ÖVGÜN - Menaf TURAN 1939 yılı dünya ve Türkiye Cumhuriyeti tarihinde önemli bir döneme açılmaktadır. Otuzlu yıllar boyunca uluslararası alanda tırmanan gerilim, 1 Eylül 1939 tarihinde Almanya’nın Polonya’yı istila etmesinden birkaç gün sonra İngiltere ve Fransa’nın Almanya’ya savaş ilanıyla sonuçlanmış ve böylece İkinci Paylaşım Savaşı başlamıştır. Türkiye Cumhuriyeti izlediği “tarafsızlık” politikası ile savaşın dışında kalmasına karşın, dünya genelini sarsan bütün olumsuzluklardan etkilenmiş ve çeşitli önlemler almıştır. Ülke içinde ise yılın ilk günlerinde CHP parti meclisinde erken seçim kararının alınmasıyla başlayan siyasal gelişmeler, Başbakan Celal Bayar’ın istifası ve Dr. Refik Saydam tarafından yeni kabinenin kurulması ile hızlanmıştır. Seçimlerin yapılması, kabine değişikliği, çeşitli yolsuzluk iddiaları ve bunun sonucunda Milli Müdafaa Vekili Kazım Özalp’ın istifası, CHP’nin Beşinci Kurultayı, Köy Enstitüleri’nin kurulma hazırlıkları, Hatay’ın anavatana katılması, eski Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası milletvekillerinin affedilerek yeniden meclise girmeleri1 yılın en önemli siyasal olaylarıdır. Yıl boyunca yaşanan birçok depremden sonra, sonbahar aylarında Batı ve Doğu Anadolu’da yaşanan iki büyük deprem ülkeyi sarsmıştır. Merkezi yönetime ilişkin olarak yıl içinde gerçekleştirilen değişiklikler, adeta yerdeki depreme koşuttur. 1939 yılı, yasal ve kurumsal değişikliklerin merkezi örgütlenme üzerinde yoğunlaşmasıyla dikkat çekmektedir. Merkezi yönetimde “Muhaberat ve Münakale Vekaleti” ile “Ticaret Vekaleti” olmak üzere iki yeni bakanlık kurulmuş, çeşitli kamu kurum ve kuruluşlarının teşkilat kanunları değiştirilmiş, çok sayıda bakanlık müsteşarlığı ile kurum genel müdürlüklerine yeni atamalar yapılmış, kamu personeli için yalnızca derecelerden oluşan yeni barem sistemi yürürlüğe girmiştir. Önceki yıllarda taşra örgütlenmesi ve yerel yönetimlere ilişkin değişiklikler öne çıkarken, bu yılda durum tersinedir. HÜKÜMET DEĞİŞİKLİĞİ ve GENEL SEÇİMLER Başvekil Celal Bayar 25 Ocak günü “TBMM seçiminin yenilenmesine parti divanınca karar verilmiştir. Partimizin seçime yeni ve taze bir kuvvetle çıkması1 Eski TPCF’li milletvekillerinden bir bölümü, Atatürk’ün ölümünün hemen ardından, İnönü’nün cumhurbaşkanlığı döneminde affedilerek, yeniden milletvekili seçilmiştir. Feridun Fikri Düşünsel Bingöl’den, Sabit Sağıroğlu Elazığ’dan, Münir Hüsrev Göle Erzurum’dan, Kazım Karabekir İstanbul’dan (ara seçimle), Rauf Orbay ise Kastamonu’dan (ara seçimle) milletvekili seçilerek meclise girmiştir. 979 1939 Yılı nın maksat ve esasa daha uygun ve yararlı olacağını düşündüm bu imkanı size vermiş olmak için Başvekillikten istifamı sunuyorum” açıklamasını yaparak istifa etmiştir. Bayar’ın yerine, Cumhurbaşkanı İsmet İnönü tarafından başvekil olarak görevlendirilen Dr. Refik Saydam geçmiştir. Saydam kabinesinin, iki bakan dışında, önceki kabine ile aynı olduğu görülmektedir. Refik Saydam’dan boşalan Dahiliye Vekilliği’ne Faik Öztrak, Ziraat Vekilliği’ne de Faik Kurdoğlu yerine Muhlis Erkmen getirilmiştir. Refik Saydam, TBMM’deki güvenoylaması öncesinde kabinesini açıkladığı konuşmasında gündemdeki önemli konulara ilişkin görüşlerini de dile getirmiştir.2 Bu konuşmada temel olarak “devrim kanunlarının sürdürülmesi ve adli teşkilatın geliştirilmesine ilişkin önlemlerin kararlılıkla uygulanacağı” vurgulanmaktadır. Ayrıca ülke savunması için savaşın gerektirdiği donanım ile personelin sağlanması ve yetiştirilmesi yönünde çalışmalara devam edileceği, emniyetin sağlanacağı belirtilmekte ve Anayasa’da belirlenmiş ilkelerle kurulu sosyal düzeni korumanın en önemli iş olduğu dile getirilmektedir. Saydam konuşmasında, “idare makinesinin muntazam ve bilgili bir surette işlemesini temin edecek çareler” ile “memurların terfilerinde adalet ve liyakatin esas tutulacağına dair hedefler”e de değinmiştir. Dış ilişkilerde izlenen politikanın aynen benimsendiği ve şimdiye kadar yapılan anlaşmalara sadık kalınacağı belirtilmiştir. Maliye politikasındaki denk bütçe esası da aynı kararlılık içinde yürütülmeye devam edilecektir. Vergi gelirlerini düzenlerken vatandaşın ödeme kabiliyetini öne alan bir düşünceye sahip olunacaktır. Bir yandan çiftçi ve köylünün vergi yükünü hafifletirken diğer yandan ulusal paranın fiili istikrarının korunmaya çalışılması ve kamu kesiminde maaş ve ücretler arasında uyum sağlanmasına yönelik adımlar diğer mali ve iktisadi hedefler arasında yer almaktadır. Eğitim alanında, ilköğretime önem verileceği ayrıca ortaöğretimin yükseköğretime dönük olarak düzenleneceği belirtilmektedir. Tarih ve dil alanındaki gelişmelere de hız verilecektir. Demiryolu inşaatı ve su işleri hızlandırılacak ayrıca diğer bayındırlık ve kamu hizmetleri de devletçilik ana ilkesi bağlamında yürütülecektir. Toprak altı servetlere ve dış ticarete önem verilecek, ihraç mallarının standartları arttırılacak ve memleketin iktisadi düzenine yararlı olan özel teşebbüsler güçlendirilecektir. Genel Seçimler 28 Ocak’ta TBMM intihabının (seçimlerin) yenilenmesine dair 1079 sayılı TBMM Kararı yayımlanmıştır. 25 Mart’ta Altıncı Millet Meclisi için CHP’ce gösterilen 62 ilin aday listesi yayımlanmıştır. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, 24 Mart’ta seçimlerden hemen önce yayımlanan seçim beyannamesinde Atatürk’ten sonra yapılacak ilk seçim hakkındaki düşüncelerinin yanında ülkenin iç 2 Başvekil Dr. Refik Saydam'ın TBMM Umumi Heyeti’nin 27.1.1939 Tarihli Toplantısında Vaki Olan Beyanatı, RG: 28.1.1939, 4123. Yönetim Zamandizini 980 ve dış gündemine dair görüşlerine de yer vermiştir.3 Bu konuşmada dış gelişmelerin büyük bir karışıklığa yöneldiği vurgusu hakimdir. İç politikada ise imar, kültür ve sanayi programlarının sürdürüleceği belirtilmektedir. Yeni meclisin ilk toplantısı 2 Nisan 1939 tarihinde yapılmıştır. Yeni kurulan Muhaberat-Münakalat Bakanlığı’na Ali Fuad ve Ticaret Bakanlığı’na da Ali Çetinkaya getirilmiştir.4 Başbakan Refik Saydam tarafından 10 Nisan 1939 tarihinde Heyeti Umumiye’de okunan Hükümet Programı’nda yeni kabinenin belirlendiği, bu dönemde de CHP’nin programının tahakkuk ettirilmeye çalışılacağı ve artan iş yükü nedeniyle iki yeni bakanlığın kurulduğu belirtilmiş, iç ve dış koşullardan bahsedilmiştir. 5 30’LU YILLAR SONUNDA KAMU YÖNETİMİ 1939 yılında müsteşarlık ve genel müdürlük düzeyinde çok sayıda yönetici ataması gerçekleşmiş ve kamu personeli için yalnızca derecelerden oluşan yeni barem sistemi yürürlüğe girmiştir. Üst Düzey Yönetici Atamaları 1929-1939 yılları arasında birçok kez hükümet değişikliği yaşanmasına karşın, üst düzey yönetici atamalarında 1939 yılındakine benzer bir (yer değişikliğiterfi ya da atama şeklinde gerçekleşen) hareketlilik izlenmemiştir. 1939’a özgü bu hareketlilik, nedenleri ve sonuçları itibariyle incelenmeye değerdir. Resmi Gazete’de yayımlanan kararnamelere göre yıl içinde gerçekleşen üst düzey yönetici atamaları şöyledir: ¾ 1939 yılında Başvekalet Müsteşarı Kemal Gedeleç, Burdur saylavlığına (milletvekilliği) seçilen Hasan Rıza Soyak’tan açılan Riyaseti Cumhur Umumi Katibliği’ne atanmıştır. ¾ Başvekalet Müsteşarlığı ile Adliye, Maarif, Ziraat, Nafıa ve Dahiliye Vekalet’leri müsteşarlıkları ile Deniz Ticareti Müsteşarlığı’na da yeni atamalar yapılmıştır. ¾ İstatistik, Matbuat, Emniyet, Memurlar Sicil ve Muamelat, Muhasebat, İnhisarlar, Devlet Demiryolları İşletmesi, Hudut ve Sahiller Sıhhat, Toprak Mahsulleri Ofisi, Devlet Liman İşletmesi, Etibank, MTA, Yükseköğretim ile Orman Genel Müdürleri de değiştirilmiştir. Ayrıca İstanbul Emniyet Müdürlüğü’ne, Merkez Daireleri Muhasebe Müdürlüğü'ne de yeni isimler atanmıştır. ¾ Okul Müzesi Müdürü olup İlk Tedrisat Umum Müdürlüğü vekaletinde bulunan İsmail Hakkı Tonguç açık bulunan Talim ve Terbiye Azalığına, İzmir mebusu Tevfik Rüştü Aras ise Londra büyükelçiliğine atanmışlardır. 3 4 5 Türkiye Reisicumhuru ve CHP Genel Başkanı İsmet İnönü’nün TBMM’nin Altıncı İntihab Devresi İçin İcra Olunacak Seçim Münasebetile Türk Milletine Beyannamesi, RG: 25.3.1939, 4166. Cumhuriyet, 4 Nisan 1939. RG: 11.4.1939, 4180. 981 1939 Yılı Kamu Personel Yönetimi Kamu personel yönetimi konusunda 1935 yılında başlayan hazırlıklar 1939 yılında çıkarılan Devlet Memurları Aylıklarının Tevhit ve Teadülüne dair 3656 sayılı yasayla sonuçlanmıştır. Bu yasanın en önemli özelliği sınıf, gösterge, katsayı unsurlarının ortadan kaldırılması ve yalnızca derecelerden oluşan barem sisteminin yürürlüğe girmesidir. KİT personel sistemi de barem sistemine koşut bir yasayla aynı esaslara yerleştirilmiştir. Devlette 14 derece, KİT’lerde 13 derece oluşturulmuştur. Gerçekleştirilen düzenlemelerin kamu personeli bakımından anlamı, İkinci Dünya Savaşı koşullarında yükselen fiyatlar karşısında hızla gerileyen aylıklarla yaşamak zorunda kalmak olmuştur.6 Devlet Memurları Aylıklarının Tevhid ve Teadülüne Dair 3656 Sayılı Ka7 nun . Maaşlı devlet memurlarının (hakimler ve muallimler dahil, subaylar ve askeri memurlar hariç) dereceleri ve her dereceye ait maaş asılları bu kanunla düzenlenmektedir. Kanunun üçüncü maddesine göre maaşlı memuriyetlere ilk defa girenlerin menşelerine ve eğitim durumlarına göre alınabilecekleri dereceler şöyledir: ortaokul mezunlarından başvuran olmadığında Memurin Kanunu’na göre memur olabilecekler 15 inci dereceye, ortaokul mezunları 14, lise veya dengi okullar mezunları 13, lise eğitimi üzerine mesleki eğitim de yapmış olanlar 13, altı yıldan az tahsilli yüksekokul mezunları 11, altı yıllık yüksekokul mezunları 10, lise eğitimini yurtta tamamlayanlardan yüksek tahsilini gerek ülkede ve gerek yabancı bir ülkede tamamladıktan sonra mesleğin belirli şubesinde ayrıca ihtisas yaparak ihtisaslarını özel kanunlarında yazılı şekilde tasdik ettirenler 9, 15, 14, 13, 12, 11 ve 10 uncu dereceye girebilenlerin Bakanlar Kurulu’nca belirlenmiş bir yabancı dil ve 9 uncu dereceye girebilenlerin ise Bakanlar Kurulu’nca belirlenmiş iki yabancı dili bir komisyon önünde yapılan sınav sonunda “hakkile” vakıf oldukları anlaşıldığı takdirde bir derece yukarıdan memuriyetlerine başlayabilecekleri belirtilmektedir. Başbakan Refik Saydam 11 Eylül 1939 tarihinde yaptığı konuşmada Barem Kanunu’na da değinerek, kanundan etkilenenlerin sayısının çok fazla olmasına karşın, bunların kanunun uygulanmasını “sükûnetle” karşıladıklarını, hatta büyük bir çoğunluğun da bu kanundan “vicdani” bir memnuniyet duyduklarını belirtmiştir.8 Başbakan Barem Kanunu’nu, “eşitsizliği ve sosyal düzeni bozan durumun giderilmesi” olarak değerlendirmektedir. 6 7 8 Birgül A. Güler, Kamu Personeli: Sistem ve Yönetim, İmge Kitabevi, Ankara 2005, s. 216-217. RG: 8.7.1939, 4258. TBMM’nin 11.9.1939 Tarihli Toplantısında Başvekil Dr. Refik Saydam Tarafından Vaki Olan Beyanat, RG: 12.9.1939, 4308. Yönetim Zamandizini 982 Bankalar ve Devlet Müesseseleri Memurları Aylıklarının Tevhid ve Teadülü Hakkında 3659 Sayılı Kanun9. Aşağıda yazılı kurumlar bu kanun hükümlerine tabidir: ¾ Sermayesinin tamamı devlet tarafından verilmek suretiyle kurulan iktisadi teşekküllerin teşkilatıyla idare ve denetimleri hakkında 3460 sayılı kanun hükümlerine tabi teşekküller ve müesseseler ¾ Hususi kanunlarla kurulan bankalar ve teşekküllerle hususi surette teşekkül eden ve tediye edilmiş sermayesi 2 milyon lira veya daha ziyade olan milli bankalar ¾ Devletçe veya mülhak veya özel bütçeli idarelerce veya belediyelerce veya yukarıdaki bentlerde yazılı teşekkül ve bankalar tarafından sermayesinin yarısından fazlasına iştirak suretiyle kurulan teşekküller ve bunların aynı nispette iştirakleriyle vücut bulan kurumlar ve ticaret ve sanayi odaları ve borsalar veya satın alınıp belediyelere bağlanan müesseseler. Kanunla yukarıda yazılı kurumlara giren her kurum memurları için 14 derece belirlenmiştir. Memur İstatistiği. 10 Mayıs 1939 tarihinde, iki yıl önce yapılmaya başlanan memurlar anketinin sonucu açıklanmıştır.10 İstatistik Umum Müdürlüğü tarafından yürütülen anket sonucunda, merkez ve taşradaki memurların çalıştıkları bölümler itibariyle bir dökümü çıkarılmıştır. Buna göre genel bütçeden maaş ve ücret alan memurlar, devlet demiryolları memurları, hususi idareler, belediyeler, devletin iştirak hissesi bulunan bankalar memurları ve devletin iştirak hissesi bulunan müesseseler ve şirketler memurları olmak üzere toplam 134.526 memur bulunmaktadır. Bunların % 11.52'si merkezde, % 88.48'i taşrada görev yapmaktadır. Memurlara aile, tahsil ve memuriyet vaziyetleri hakkında sorulan 27 sorunun tasniflerinin ise henüz yapılmadığı belirtilmektedir. Belgede ayrıca memurların 1937 yılında çalıştıkları ve maaş aldıkları yerlere göre istatistikleri de verilmektedir. Memurların Yeni Barem Derecelerine Uyumu. 3656 sayılı kanunun muvakkat (geçici) ikinci maddesi ile 28 inci maddesi gereğince ücretli devlet memurlarının 1 Eylül 1939 tarihinde yeni barem derecelerine uyumunun sağlanması gerekmektedir.11 Bu nedenle öncelikle 25 Ağustos 1939 tarihinde, Maliye Vekaleti Bütçe ve Mali Kontrol Umum Müdürlüğü tarafından hazırlanan ve ücretli devlet memurlarının yeni barem derecelerine intibak tarzı ile istatistik cetvellerini gösteren bir tebligat defterdarlıklar, muhasebe birimleri ve muhasebe müdürlüklerine gönderilmiştir.12 Başvekalet tarafından 6 Eylül’de Devlet Şurası, 9 10 11 12 RG 11.7.1939, 4255. “31.12.1937'de yapılan memurlar anketi neticeleri”, BCA:30..1.0.0/95.595..4/F1; BCA: 30.10.0.0/24.139.3/2094. “Ücretli devlet memurlarının yeni barem derecelerine intibakı dolayısıyla yapılacak işlem”, BCA: 30..10.0.0/132.949..5./11640. “Ücretli devlet memurlarının yeni barem derecelerine intibak tarzı ve istatistik cetvelleri hakkında tebligat”, BCA: 30..10.0.0/132.949..5./11640. 983 1939 Yılı Divanımuhasebat, Diyanet İşleri Reislikleri ile Vakıflar, İstatistik, Devlet Meteoroloji, Beden Terbiyesi Müdürlüklerine gönderilen yazıda ise 25 Ağustos tarihli tebligat gereğince hazırlanan istatistik cetvelleri ile icmal bordrolarının Bütçe ve Mali Kontrol Umum Müdürlüğü’ne gönderilmesi istenmektedir. Başvekalet, Maliye Vekaleti’ne gönderdiği bir yazı ile aynı tebligatın valiliklere, hususi idarelere ve belediyelere de yapılmasını istemiştir. Vali ve Kaymakamların Görevden Alınması. 1939 yılı içerisinde Bulancak Kaymakamı Şevket Gürkan, Seferihisar Kaymakamı Cevdet Salih Çanga ile Keşan, Cihanbeyli ve Meriç kaymakamları Zeki Paşik, Hüseyin Çıtak ve Kemal Gündüz “görülen idari lüzuma binaen” bakanlık emrine alınmıştır. Ayrıca Burdur Valisi Abdulhalil Savaş, Seyhan Valisi Tevfik Hadi Baysal ile Rize, Tokat ve Kayseri valileri Nuri Türkkan, Faiz Ergün ve Adli Bayman da Bakanlık emrine alınmıştır. Görevinden alınan Seyhan (Adana) Valisi Tevfik Hadi Baysal, 23 Şubat 1939 tarihli bir mektupta Ankara'ya geldiğinde gerçeği öğrenebilmek amacıyla Başbakan’ı ziyaret etme isteğinde bulunmakta ve neden görevden alındığını sormaktadır: “Vilayetin her tarafında mutlak sükun devam ettiği, hükümet ve parti işleri tam bir intizam içinde cereyan etmekte bulunduğu ve bugüne kadar mucibi mesuliyet ve hatta mucibi müahaze tek bir hadise dahi mevcut olmadığı halde hiçbir sorgu ve tahkikata maruz kalmaksızın vekalet emrine alındığım hakkında yüksek emir ve iradeyi hürmetle telakki ettim.” 17 Mayıs 1939 tarihli Ulus gazetesinde yer alan bir haberde, Dahiliye Vekili F. Öztrak görevden almalarla ilgili olarak “münhal bulunan yerlere en layık gördüğümüz arkadaşları tayin ettik” açıklamasını yapmıştır. Kamu Mali Yönetimi ve Bütçe Bütçede yer alan irad ve servet vergilerinden, kazanç vergisi, hayvanlar vergisi, istihlak ve muamele vergilerinden gümrük vergileri, muamele vergisi ve dahili istihlak vergileri, inhisarlar safi hâsılatından tütün, tuz, ispirto ve ispirtolu içkiler, revolver, fişek ve patlayıcı maddeler kalemi ile fevkalade varidattan iktisadi buhran vergisi ve muvazene vergisi dikkate değer gelir kalemlerindendir. 1939 yılında kazanç vergisi olarak 24.560.000 TL, hayvanlar vergisi 15.600.000 TL, gümrük vergileri 51.875.000, muamele vergisi 27.460.000 ve dahili istihlak vergileri 21.450.000, tütün, tuz, ispirto ve ispirtolu içkiler, revolver, fişek ve patlayıcı maddeler kalemi 37.000.000, iktisadi buhran vergisi 16.800.000 ve muvazene vergisi olarak da 17.550.000 TL gelir varidat bütçesinde yer almaktadır. Giderler içinde mili savunma, bütçede en çok pay ayrılan kalemdir. Duyun-u Umumiye ise % 19,1’lik payla en çok pay ayrılan ikinci kalemi oluşturmaktadır. 1939 yılı bütçesi denk bütçe olarak bağlanmıştır. Birinci Sanayi Planı Aranıyor… Başvekalet tarafından İktisat Vekaleti’ne gönderilen bir yazıda “Birinci Sanayi Programı hakkında Bakanlar Kurulu’nca tesbit edilmiş bir karar bulunmadığı ve ilgili program hakkında 17.6.1934 tarihinde İktisat Vekaleti'nden Sümerbank Umum Müdürlüğü'ne yazılmış bir tezkere ile kararnamenin tarih ve Yönetim Zamandizini 984 numarasının da tesbit edilemediği” belirtilmektedir. İktisat Vekili, Başbakanlığa gönderdiği yazıda böyle bir kararname mevcut ise bunun doğru bir metninin elde edilmesine ve ayrıca tarih ve numarasının da tespitine gerek olduğunu belirtmektedir. İktisat Vekili Celal Bayar imzası ile gönderilen 1934 tarihli ve “Sınai tesisat ve işletme raporları üzerine tetkikler ve kararlar” başlıklı karar, “gayet gizli tutulması” isteğiyle iletilmiştir.13 Dâhiliye Vekâleti Merkez Teşkilat ve Vazifeleri Hakkındaki 1624, 3314 ve 3406 Sayı1ı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun14 1624 numaralı kanunun birinci maddesinde yapılan değişiklikle Dâhiliye Vekâleti Merkez Teşkilatı düzenlenmektedir. Buna göre bakanlık merkez teşkilatı; müsteşarlık, müsteşar muavinliği, özel kalem, evrak ve levazım müdürlükleri ile emniyet işleri, hukuk müşavirliği, mahalli idareler, memurlar, sicil ve muamelat ve nüfus işleri genel müdürlüklerinden, seferberlik müdürlüğü, teftiş heyeti ile Jandarma Genel Komutanlığı’ndan ve özel kanun ve nizamnameleriyle Dâhiliye Vekâletine bağlı diğer idarelerden oluşmaktadır. 3314 numaralı kanunun birinci maddesinde yapılan değişiklikle de “a) Mahalli idareler genel müdürlüğü bir genel müdürün idaresi altında, genel müdür muavini ile üç daire başkanlığından bir de bağımsız şube müdürlüğünden teşekkül eder, b) Daire başkanlıkları ikişer şubeye ayrılır. Her şubede birer müdür ve müdür muavini ile gerektiği kadar mümeyyiz ve memur bulunur, c) Genel müdür muavini, bütün işlerde genel müdürün yardımcısıdır” şeklinde bir düzenleme yapılmıştır. Ayrıca, birinci daire reisliği; il özel idarelerinin, ikinci daire reisliği; belediye idarelerinin, üçüncü daire reisliği ise köy idarelerinin iş ve işlemlerine bakacaktır. Müstakil Şube Müdürlüğü ise dosya ve evrak muamelatının düzenlenmesi, mahalli idareleri ilgilendiren yayınların izlenmesi ve bu idareleri ilgilendiren muamelatın toplanması ve yayını gibi görevlerle yükümlü kılınmaktadır. 3406 numaralı kanunun birinci maddesinde yapılan değişiklikle de Memurlar, Sicil ve Muamelat Genel Müdürlüğü’nde düzenleme yapılmaktadır. Buna göre Memurlar, Sicil ve Muamelat Genel Müdürlüğü iki şubeden oluşmaktadır. Birinci şube, merkez ve merkezden mansub iller memurlarıyla nahiye müdürlerinin ve Dâhiliye Vekâletine ait ve tekaüd hakkına sahip özel idare ve belediye memurlarının sicillerini tanzim, tayinleri mahallerine ait tali memurların sicillerini merkeze celp ve tetkik, müsabaka, imtihan, mezuniyet, tekaüd, tecziye, tayin, terfi, tahvil, becayiş, tekaüd ve yetim maaşları tahsisi ve askerlik gibi memurların zati işlerini ve tahakkuk muamelelerini ifa ile yükümlü olmak üzere dört bürodan oluşmaktadır. 13 14 “Birinci Sanayi Programı hakkında Bakanlar Kurulu'nca tesbit edilmiş bir karar bulunmadığı hakkındaki Başvekalet yazısı.” BCA: 30..10.0.0/166.156..8./17455, 10.8.1939. 3571 sayılı Kanun, RG: 30.1.1939, 4124. 985 1939 Yılı İkinci şube ise, illerin teşkilat ve intihab, neşriyat ve kütüphane işlerine ait vazifelerle sorumlu kılınmıştır. Ayrıca illerin genel ve özel durumlarına ait raporlarının, umumi müfettişlik raporlarının tetkiki ve bu raporlara ait muameleler, milli bayramlar ve merasim işleri ve vekâletten tevdi edilen diğer müteferrik işler bu şube tarafından yapılacaktır. İkinci Şube, iki bürodan oluşmaktadır. Madenler Madenler konusunda 1939 yılına özgü gelişmelerden biri çeşitli maden imtiyazlarının feshedilerek kamulaştırılmasıdır. Bununla birlikte işletme bakımından doğrudan devleti ilgilendirmeyen maden yataklarının özel sektöre bırakılması konusunda tam bir serbestlik söz konusudur. Maden yataklarının kamulaştırılmasını, dünya savaşı ortamından kaynaklanan özel bir durum olarak görmek mümkündür. Maden İmtiyazının Verilmesi. İktisat Vekaleti'nden Başbakanlığa gönderilen 6 Mayıs 1939 tarihli bir yazıda, maden imtiyazı verilmeden önce maden yataklarının işletme bakımından devleti ilgilendirecek mahiyette olup olmadıklarını saptamak üzere bir komisyon kurulduğu belirtilmektedir.15 MTA Enstitüsü Genel Direktörü Reşit Gençer, Etibank Genel Direktörü İlhami Pamir, Etibank Genel Direktör Muavini Bedri Bekiroğlu ve Maadin Umum Müdürlüğü Baş Mühendisi Halil Pekmen'den oluşan komisyon, ruhsatname verilmeden önce madenin ferdi teşebbüse bırakılıp bırakılmayacağının belirlenmesi ve ferde bırakılan hakka ise dokunulmaması gerektiği kararına varmıştır. Madenlerin Kamulaştırılması. Ereğli, Çankırı, Sivas, Muğla, Zonguldak, Manisa, Eskişehir, Kütahya, Kars, Niğde ve Balıkesir başta olmak üzere birçok ilde çeşitli maden imtiyazlarının feshedilerek, madenlerin kamulaştırıldığı görülmektedir. Madenlerin kamulaştırılmasına yönelik hareketin dünya savaşı ortamında devletin ihtiyaç duyacağı yeraltı kaynaklarını doğrudan kendi eliyle kullanabilme isteğine dayandığı söylenebilir. İngiltere ve “Karabük Demir Çelik Fabrikası” 1939 yılı içinde, Karabük Demir ve Çelik Fabrikası inşaatında ya da fabrikada çalıştırılmak üzere birçok İngiliz uyruklu uzmana çalışma izni verildiği görülmektedir. İngiliz Büyükelçi Sir Percy Loraine'in, Türkiye'den ayrılırken Başbakanla yaptığı 14 Şubat 1939 tarihli veda konuşmasının özünde de Karabük yer almaktadır.16 Elçi, konuşmasında Karabük'ün faaliyete geçmesine ilişkin görüşlerini dile getirmiştir. Kurumun iyi yürümesi için, “bir komita veya bir merci ihdası ile bütün bu işlerin oraya verilmesi”nin uygun olacağını belirten Loraine, Karabük işletmesi için “özerklik” istemektedir. Elçiye göre bu uygulama, kurumdaki İngiliz uzmanların, merkeze müracaat etmek ve herşeyi buradan alınan emir üzerine yapmak zorunluluğuna son verecektir. Elçi, Karabük faaliyete baş15 16 “Keşfedilen maden yataklarının özel teşebbüse verilmesine karar verildikten sonra bu madenlere müdahale edilmemesi” BCA: 30..10.0.0/175.211..6./19141, 6.5.1939. “İngiliz Büyükelçi Sir Percy Loraine'in, Türkiye'den ayrılırken Başbakanla yaptığı veda konuşması”, BCA: 30..1.0.0/60.367..7/E4. Yönetim Zamandizini 986 ladığında fiyat konusu üzerinde özellikle durulması gerektiğini belirterek, Başbakan'ın İngiliz uzmanları dinlemesinin birçok iyi sonuç doğuracağına dikkat çekmiştir. Köy Kalkınması Ziraat Kongresi’nde, köy kalkınması için ülkenin 10 bölgeye ayrılması kararlaştırılmıştır. Buna göre kalkınma faaliyetlerine 1. mıntıka olarak belirlenen Ankara, Eskişehir, Konya, Afyon, Niğde, Kırşehir, Sivas, Yozgat, Çorum, Çankırı illerinden başlanacaktır. Her bölgenin başında başmüşavir, iki muavin, yayım (ziraat), tetkik ve tedris müşavirleri bulunmaktadır. Ayrıca Akbank’ın açacağı depolarda bulunduracağı zirai malzeme ile köylüye yardım etmesi kararlaştırılmıştır. Yıl içinde tarımın desteklenmesine yönelik bir başka uygulama bazı ziraat makinelerinin Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumu'na ait çiftliklere devredilmesidir. Bu uygulamaya benzer şekilde Yozgat'ta bulunan Midilliçoğlu Çiftliği de hayvancılık ve hayvan yemi nebatları yetiştirilmesi için Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumu'na devredilmiştir. 20-27 Temmuz 1935 tarihinde gerçekleştirilen “Beşinci Arsıulusal Köy Yaşayışını Güzelleştirme Kongresi”ne Türkiye adına katılan (Ülkü Mecmuası Yazı İşleri Müdürü) Nusret Kemal Köymen’in bu kongre hakkındaki raporu 1939 yılında yayımlanmıştır.17 Köymen’in Kongre’ye ilişkin değerlendirmesi ilginçtir: …‘Köy Yaşayışını Güzelleştirme Beşinci Arsıulusal Kongre’ gibi ihtişamlı bir ad taşıyan bu büyük Kongre, iki memlekette (Belçika ve Lüxemburg) çalışmalarını yaptıktan, birçok şaraplar ve şampanyalar içtikten sonra bir fare doğurdu. Kongrenin hayali umumiyattan olan on kadar maddesinin arasında iyi kamufle edilemeyen bir nokta bütün işin zamirini teşkil ediyordu. ‘Zirai mahsullere karşı konulan gümrük resimlerinin azaltılması’. Belçika kendi ziraat mahsullerine olduğu kadar büyük harbe iştirakine karşılıklarından biri olarak Fransa'nın kendine iktisadi birliğini peşkeş çektiği küçük komşusu Lüksemburg'un mahsullerine mahreç arıyordu. Kongre reisliğine de seçilmiş olan tertip komitası reisini, Belçikalı bir konserve fabrikatörü, bu mesele pek ilgilendiriyordu. Dikili ve Erzincan’da Deprem 1939 yılının son aylarında ülkenin batısında ve doğusunda ard arda meydana gelen depremler, önemli sayıda can ve mal kaybına neden olmuştur. 23 Eylül’de Dikili’de meydana gelen depremde yüz kişi yaşamını yitirmiş ve kasaba harabeye dönmüştür. 21 Kasım 1939 tarihinde Erzincan’ın merkez, Kemah, Tercan kazalarında duyulan sarsıntı merkez kazasına bağlı Başköy ve Tercan kazasına bağlı Karakulan ve Mans nahiyeleri merkez ve köylerinde nüfusça, evce, eşya ve iaşece önemli hasara neden olmuştur. 29.11.1939 gün ve 2000/280 sayılı valilik raporunda can ve mal kayıpları, yaralıların durumu, alınan önlemler ve alınması gereken acil tedbirler hakkında bilgi verilmektedir. 28 Aralık 1939’da 17 “Beşinci Arsıulusal Köy Yaşayışını Güzelleştirme Kongresi ve Dünyada Köy Çalışmaları Hakkında Rapor”, BCA: 490..1.0.0/570.2268..3/2. BÜRO. 987 1939 Yılı meydana gelen şiddetli deprem sonucunda ise Erzincan tamamen enkaz yığını haline gelmiştir.18 Depremzedelere yardım amacıyla il, ilçe ve nahiyelerde komiteler kurulmasına ve TBMM reisinin aynı zamanda Milli Yardım Komitesi reisi olmasına karar verilmiştir. Milli Yardım Komitesi reisi yayımladığı genelgede “Misli bu memlekette hatırlanmayan bir zelzele, bir kısım vilayetlerimizde korkunç tahribat yapmıştır. Erzincan'da yıkılmadık bina kalmamıştır. Şehir dümdüz bir harabe halini almıştır…Milli komitenin ve şubelerinin etrafında toplanınız. Vatandaşlık vazifenizi yapınız” çağrısında bulunmuştur.19 Depremzedelere yardım amacıyla Erzurum Valisi Haşim İşcan, 3. Umum Müfettişlik Vekaletine atanmıştır. Basın Yasakları 1939 yılı içerisinde birçok kitap, gazete, dergi ve haritanın satılmasına ya da ülkeye sokulmasına yasak getirildiği görülmektedir. Yasaklanan basılı malzemenin Ermeni sorunu, Faşizm, Kürt sorunu, Yahudi meselesi ve batıl inançlar gibi konular etrafında yoğunlaştığı görülmektedir. C. Özelli tarafından yazılan ve İstanbul'da yayımlanan “Asrın Gailesi Yahudi” adlı broşür, İstanbul'da Tecelli Matbaasında basılan “İman ve Amel” adlı kitap, Amerika'da basılan “The Case of Kurdistan Against Turkey-Kürdistan'ın Türklere Karşı Davası” adlı kitap, Rus Komünist Partisi propagandası için Moskova’da basılıp dağıtılan broşür ile ekindeki 6 adet levha, Beyrut'ta yayımlanan Maşeh Seropyan’a ait “Ermeni Meselesi” adlı Ermenice kitap, Lyon'da yayımlanan “Armeniens Peuple Tragique” adlı dergi, Hamburg'da Alferd C. Teopfer Ticaret Şirketince yayımlanan Avrupa haritası, Roma'da basılan “1915-1918 İtalyan Harbine Ait Yabancı Şahadetler” adlı broşür, Varşova'da çıkan “Yedi Yıldız” dergisi, Berlin'de çıkan “Delik” adlı dergi, Paris'te çıkan “Kafkas Eli” adlı dergi, Moskova'da basılan “La Litterature Internationale” adlı 4 adet kitap, Torino'da çıkan “La Stampa” adlı gazete, Taşnaklar tarafından Sofya'da çıkarılan “Azad Hosk” adlı gazete, Leipzig'de basılmış olan “Der Grosse Weltatlas” adlı harita. (Türkiye sınırları içinde Ermenistan ve Kürdistan'ı göstermesi nedeniyle yasaklanmıştır), 18 19 Nazım Hikmet’in “Kesemden verecek şeyim yok, yüreğimden verdim” sözleriyle sona eren Kara Haber başlıklı şiiri Erzincan depreminin ardından yazılmıştır. BCA: 30..10.0.0 /119.843..7./99B136. Yönetim Zamandizini 988 Paris'te yayımlanan “Gartes Taride” adlı harita (doğu ve güney sınırlarımız konusunda yanlış bilgi vermesi sebebiyle yurda sokulmaması kararlaştırılmıştır), M.Faruk Gürtunca’nın İstanbul’da yayınlanan “Bu Arslana Dokunmayın” adlı şiir kitabı. Paris’te Organe de la Federation Republicaine de France tarafından yayınlanan “La Nation” dergisi, Gürel'in İzmir'de yayımlanan “Kuduran Faşist Seni Her Yerde Boğarım” adlı broşörü, Ömer Lütfi Göksel tarafından yazılarak İzmir'de basılan “Ses” adlı şiir kitabı, Rahmi Yağız tarafından yazılan, “İtalya'ya Açık Mektup” adlı broşür. Ayrıca Nisan ayında siyasi olaylarla ilgili gazete ve ajans haberlerine sansür uygulaması için bir komisyon kurulması gündeme gelmiştir. Bu tür haberlerin Türkiye menfaatlerine uygun şekilde yayımlanmasını sağlamak için kurulan komisyonun 15 Nisan 1939 tarihinden itibaren göreve başlaması kararlaştırılmıştır. Başvekil imzasıyla Hariciye, Dahiliye ve Maliye Vekaletlerine gönderilen yazıda, Hariciye Vekaleti Umumi Katibinin başkanlığı altında toplanacak komisyona ilgili Bakanlıkların birer üye göndermesi istenmektedir.20 Ayrıca 2 Mayıs günü, Ankara’da Birinci Neşriyat Kongresi açılmıştır. Kongre’nin temel amacı Türk yayın hayatının sistemli bir hale nasıl getirileceğinin bulunmasıdır. Refik Saydam yaptığı konuşmada, Kongre’nin en önemli amacının milli kütüphaneyi köye kadar götürmek ve okuma zevkini sağlamak olduğunu söylemiştir. ULUSLARARASI İLİŞKİLER 1939 yılı Türkiye açısından iki önemli uluslararası gelişmeye tanıklık etmiştir. Bunlardan ilki 1 Eylül 1939’da başlayan İkinci Dünya Savaşı, ikincisi ise 23 Haziran 1939’da Hatay’ın anavatana katılmasıdır. Türkiye İkinci Dünya Savaşı’na askeri anlamda katılmamış olmasına rağmen siyasi anlamda savaşın etkilerini yakından hissetmiştir. Hem Mihver devletler hem de Müttefikler Türkiye’nin ittifaklığını kazanabilmek için yoğun bir mücadele içinde bulunmuşlar ve Türkiye de bu politikalara bir anlamda oyalama taktiğiyle karşı koyabilmesini bilmiştir. Almanya Türkiye’nin yanında savaşa girmesinden ziyade tarafsız kalmasını istemiş ve bu amaçla yıl içinde yapılan açıklamalarla Türkiye’ye saldırmayacağının güvencesini vermeye çalışmıştır. İngiltere ve Fransa ise daha savaşın ilk yıllarından itibaren Türkiye’yi fiili olarak yanlarına çekmeye çalışmışlardır. Her iki kanadın politikası dışında Türkiye’nin tavrı, denge politikaları temelinde İngiltere ile girişilen daha yakın ilişkiler olarak nitelendirilebilir. Türki20 “Gazete ve ajans haberlerine sansür uygulaması için komisyon kurulması”, BCA: 30..10.0.0/85.558..16./85-258, 19.4.1939. 989 1939 Yılı ye’nin böyle bir politika benimsemesinin en önemli nedeni Almanya’nın ve İtalya’nın yayılmacı politikalarının kendisine de ulaşabileceğinden kaygı duyması ve doğu komşusu Sovyetler’den özellikle boğazlar konusunda sürekli çekinmesidir. Türkiye’nin yıl içerisinde İngiltere’ye yaklaşması Almanya’nın da dikkatini çekmiş ve Almanya hem siyasi hem de iktisadi girişimlerle bu ilişkiyi kesmeye çalışmıştır. Öncelikle, Nisan 1939’da Ankara’ya büyükelçi olarak Franz Von Papen tayin edilmiş ve Papen’in ilk asli görevi Türkiye’nin İngiltere ve Fransa ile bir ittifak yapmasının önüne geçmek olmuştur.21 Almanya’nın Türkiye’yi tarafsız tutabilme politikasında giriştiği ikinci önemli hamle ise iktisadi alanda gerçekleşmiştir. Yıl içerisinde Fransa, İngiltere ve ABD ile birer ticaret antlaşması yapılmışken Almanya ile iki önemli antlaşma yapılması da bu politikanın bir sonucudur.22 Almanya ile yapılan ticaret antlaşmasının en önemli yanı ise Türkiye’ye önemli oranda kredi açılmasıdır. Almanya’dan askeri ve sınai ürün alımında kullanılmak üzere 16 Ocak 1939’da Berlin’de imzalanan yıllık yüzde beş faizli 150.000.000 Marklık kredi antlaşması yıl içerisinde yapılan en önemli ticaret antlaşmasıdır.23 1939 yılında ticari ilişkilerde Almanya’nın başı çekmesini gösteren en önemli çalışmalardan biri Hikmet Uluğbay’a aittir. Uluğbay’ın hazırlamış olduğu tablonun 1939 yılı istatistikleri (yüzde olarak) şu şekildedir:24 ABD İhracat İthalat 14,3 9,9 ALMANYA İhracat İthalat 37,3 50,9 FRANSA İhracat İthalat 4,4 1,9 İNGİLTERE İhracat İthalat 5,7 6,2 İTALYA İhracat İthalat 10,0 8,5 Her ne kadar Almanya iktisadi ilişkilerle Türkiye’yi tarafsız tutabilme konusunda yoğun bir çaba göstermiş olsa da yıl içerinde siyasi kaygılar daha ağır basmış25 ve Türkiye adım adım İngiltere ile yakınlaşmıştır. 12 Mayıs 1939’da imzalanan Türk-İngiliz deklarasyonu da bu ilişkinin ilk somut göstergesidir. Deklarasyonun en dikkati çeken maddelerinden biri olan 3. maddeye göre; Türkiye ve İngiltere Akdeniz bölgesinde savaşa yol açacak bir saldırı olduğunda işbirliği yapacaklar ve birbirlerine ellerinden gelen tüm yardımı göstereceklerdir. Deklarasyonun altıncı maddesi uyarınca da iki ülke Balkanlar’da da güvenliğin 21 22 23 24 25 Büyükelçi'nin faaliyetlerine ilişkin haber Cenevre'den verilmiştir. Yazı, Dahiliye Vekaleti Emniyet Umum Müdürlüğü tarafından Cumhurbaşkanlığı, Başbakanlık ve Dışişleri Bakanlığı'na gönderilmiştir. Haberde, “Von Papen'in Türkiye efkarı umumiyesini hükümet aleyhine çevirmek için fazla miktarda para sarfetmekte olduğu ve bu uğurda sarfedilecek paranın bir milyon İngiliz Lirası’ndan ibaret olacağı” söylenmektedir. BCA: 30..10.0.0/231.560..12./420-176, 21.7.1939. Resmi Gazete bilgilerine göre 1939 yılı içerisinde toplam 25 antlaşma yapılmıştır. Bu antlaşmaların 18’i ticaret antlaşmasıdır. Türkiye ile Almanya Arasında 16 İkincikanun 1939 Berlin'de İmzalanan Kredi Anlaşmasının Tasdiki Hakkında 3600 Sayılı Kanun, RG: 12.5.1939, 4206. Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, (Ed:Baskın Oran), Cilt 1, İletişim, İstanbul 2001, s. 393. İtalya’nın Nisan 1939’da Arnavutluğu işgal etmesi Türkiye’nin kaygılarının artmasına neden olmuştur. Yönetim Zamandizini 990 sağlanabilmesi için danışma içinde davranacaklardır.26 Türkiye Fransa’yla da İngiltere’ninkine benzer bir deklarasyonu 23 Haziran 1939’da imzalamıştır.27 Bu deklarasyon, İngiltere’nin de telkinleriyle Fransa’nın Hatay’ı Türkiye’ye bırakmasında da önemli bir etken olmuştur. 23 Haziran 1939’da imzalanan Türkiye İle Suriye Arasında Toprak Sorunlarının Kesin Çözümüne İlişkin anlaşma ile Hatay Türkiye sınırlarına katılmıştır.28 1939’da Türk-Sovyet ilişkileri ise gergin bir havaya sahip olmuştur. Savaşın başlamasından sonra 1 Ekim 1939’da Moskova’da gerçekleşen görüşmeler Türkiye’nin Sovyetler’den ciddi bir tehdit algılamasıyla sonuçlanmıştır. Montreux’nün değiştirilerek boğazların ortak savunulması ve Karadeniz’e kıyısı olmayan devletlerin savaş gemilerinin boğazları kullanmasına engel olunmak istenmesi görüşmelerde soğuk duş etkisi yaratmıştır.29 Bütün bu gelişmeler Türkiye’nin İngiltere ve Fransa ile 19 Ekim 1939’da bir ittifak anlaşması yapmasıyla sonuçlanmıştır. Bu ittifaka göre; Türkiye'ye bir Avrupa devleti saldırıda bulunursa İngiltere ve Fransa fiili olarak yardımda bulunacak, aynı şekilde saldırı Akdeniz bölgesinde İngiltere ve Fransa’ya yönelik olursa Türkiye de fiili olarak yardımda bulunacaktır.30 Bu gelişme Türkiye’nin tarafını tam olarak belirlemese de yönünü kesin olarak ortaya koymaktadır. İktisadi boyutuyla da önem taşıyan bu antlaşmayla Türkiye’ye 20 yıl vadeli 25.000.000 Sterlinlik bir kredi sağlanmıştır.31 Türkiye hem savaşın başlamasından önce hem de savaş başladıktan sonra, mümkün olduğunca ihtiyatlı davranmış, ancak siyasi anlamda İngiltere’nin yanında olacağını yapmış olduğu antlaşmalarla da göstermiştir. Bütün bu gelişmeler yaşanırken bir konu dikkati çekmektedir: Dönemin diğer yıllarında görülen büyük savaş hazırlıkları (halkın savaşa karşı eğitilmesi, zehirli gazlara karşı kursların açılması ve halkta görülen panik) gazete sayfalarına yansımamıştır. Savaşın yakın rüzgarlarının hissedildiği bir ortamda böyle bir durumu halkın panik ve endişe içine girmesine engel olmak isteği ve Türkiye’nin siyasi yönünün de büyük ölçüde belirlenmiş olması ile açıklamak mümkündür. 26 27 28 29 30 31 Başbakan Refik Saydam TBMM’de yapmış olduğu konuşmada Türkiye'yi savaştan uzak tutmanın çaresini savaşı göze alarak barışın sağlanması yolunda çabalamak olarak formüle etmiştir. C, 13 Mayıs 1939. Oran, agk, s. 276. Türkiye İle Fransa Arasında Ankara'da 23 Haziran 1939 Tarihinde İmzalanan Türkiye İle Suriye Arasında Arazi Mesailinin Kat'i Surette Hallini Mutazammın Anlaşma ve Müzeyyelatının Tasdikine Dair 3658 Sayılı Kanun, RG: 04.7.1939, 4249 ve 3711 Sayılı Hatay Vilayeti Kurulmasına Dair Kanun, RG: 11.7.1939, 4255. Oran, agk, s. 420. Türkiye Cumhuriyeti ile Fransa Cumhuriyeti ve İngiltere Krallığı Arasında Ankara'da İmzalanan Üç Taraflı Yardım Muahedesile Merbutlarının Tasdikine Dair 3738 sayılı Kanun, RG: 9.11.1939, 4357. A.k., s. 276-277. 991 1939 Yılı Ek -1: 1939 YILI HÜKÜMETLERİ II. Bayar Hükümeti Bakanlar Kurulu (11.11.1938-25.01.1939) Başvekil: Mahmut Celal BAYAR (İzmir) Adliye Vekili: Hilmi URAN (Seyhan) 11.11.1938-03.01.1939 Tevfik Fikret SILAY (Konya) 03.01.1939-25.01.1939 Milli Müdafaa Vekili: Kazım ÖZALP (Balıkesir) 11.11.1938-18.01.1939 Naci TINAZ (Bursa) 18.01.1939-25.11.1939 Dahiliye Vekili: Refik SAYDAM (İstanbul) Hariciye Vekili: Mehmet Şükrü SARAÇOĞLU (İzmir) Maliye Vekili: Fuat AĞRALI (Elazığ) Maarif Vekili: Saffet ARIKAN (Erzincan) 11.11.1938-28.12.1938 Hasan Ali YÜCEL (İzmir) 28.12.1938-25.01.1939 Nafıa Vekili: Ali ÇETİNKAYA (Afyonkarahisar) İktisat Vekili: Şakir KESEBİR (Tekirdağ) 11.11.1938-28.12.1938 Hüseyin Hüsnü ÇAKIR (İzmir) 28.12.1938-25.01.1939 Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekili: Ahmet Hulusi ALATAŞ (Aydın) Gümrük ve İnhisarlar Vekili: Ali Rana TARHAN (İstanbul) Ziraat Vekili: Faik KURDOĞLU (Manisa) I. Saydam Hükümeti Bakanlar Kurulu (25.01.1939-03.04.1939) Başvekil: Refik SAYDAM (İstanbul) Adliye Vekili: Tevfik Fikret SILAY (Konya) Milli Müdafaa Vekili: Naci TINAZ (Bursa) Dahiliye Vekili: Faik ÖZTRAK (Tekirdağ) Hariciye Vekili: Mehmet Şükrü SARAÇOĞLU (İzmir) Maliye Vekili: Fuat AĞRALI (Elazığ) Yönetim Zamandizini Nafıa Vekili: Ali ÇETİNKAYA (Afyonkarahisar) Maarif Vekili: Hasan Ali YÜCEL (İzmir) İktisat Vekili: Hüseyin Hüsnü ÇAKIR (İzmir) Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekili Ahmet Hulusi ALATAŞ (Aydın) Gümrük ve İnhisarlar Vekili: Ali Rana TARHAN (İstanbul) Ziraat Vekili: Muhlis ERKMEN (Kütahya) 992 II. Saydam Hükümeti Bakanlar Kurulu (03.04.1939-09.07.1942) Nafıa Vekili: Ali Fuat CEBESOY (Konya) İktisat Vekili: Hüseyin Hüsnü ÇAKIR (Samsun) 03.04.1939-31.07.1941 Sırrı DAY (Trabzon) 31.07.1941-09.07.1942 Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekili: Ahmet Hulusi ALATAŞ (Aydın) Gümrük ve İnhisarlar Vekili: Ali Rana TARHAN (İstanbul) 03.04.1939-26.05.1939 Raif KARADENİZ (Trabzon) 26.05.1939-09.07.1942 Ziraat Vekili: Muhlis ERKMEN (Kütahya) Muhabere ve Münakale Vekili Ali ÇETİNKAYA (Afyonkarahisar) 03.04.1939-20.11.1940 Cevdet Kerim İNCEDAYI (Sinop) 20.11.1940-12.11.1941 Mehmet Fahri ENGİN (Samsun) 1 2.11.1941-09.07.1942 Ticaret Vekili: Cezmi ERÇİN (Antalya) 03.04.1939-01.11.1939 Başvekil: Refik SAYDAM (İstanbul) Adliye Vekili: Tevfik Fikret SILAY (Konya) 03.04.1939-26.05.1939 Ali Fethi OKYAR (Bolu) 26.05.1939-12.03.1941 Hasan Safyettin MENEMENCİOĞLU (Mardin) 12.03.1941-09.07.1942 Milli Müdafaa Vekili: Naci TINAZ (Bursa) 03.04.1939-05.04.1940 Saffet ARIKAN (Erzincan) 05.04.1940-12.11.1941 Ali Rıza ARTUNKAL (Manisa) 12.11.1941-09.07.1942 Dahiliye Vekili: Faik ÖZTRAK (Tekirdağ) 03.04.1939-06.05.1942 Ahmet Fikri TÜZER (Erzurum) 06.05.1942-09.07.1942 Hariciye Vekili: Mehmet Şükrü SARAÇOĞLU (İzmir) Maliye Vekili: Fuat AĞRALI (Elazığ) Maarif Vekili: Nazmi TOPÇUOĞLU (Aydın) 01.11.1939-26.11.1940 Mümtaz ÖKMEN (Ankara) 26.11.1940-09.07.1942 Hasan Ali YÜCEL (İzmir) 993 1939 Yılı EK-2: 1939 YILI DEVLET BÜTÇESİ32 Masraf Bütçesi Büyük Millet Meclisi Riyaseticumhur Divanı Muhasebat Başvekâlet TL 4.431.860 429.360 747.580 1.300.000 Devlet Şurası Reisliği 355.000 İstatistik Umum Müdürlüğü Devlet Meteoroloji İşleri Umum Müdürlüğü Diyanet İşleri Riyaseti Maliye Vekâleti Düyunu Umumiye Tapu ve Kadastro Umum Müdürlüğü Gümrük ve İnhisarlar Vekâleti Dâhiliye Vekâleti Matbuat Umum Müdürlüğü Emniyet Umum Müdürlüğü Jandarma Umum Kumandanlığı Hariciye Vekâleti Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekâleti Adliye Vekâleti Maarif Vekâleti Nafıa Vekâleti İktisad Vekâleti Ziraat Vekâleti Milli Müdafaa Vekâleti (Kara) Milli Müdafaa Vekâleti (Hava) Milli Müdafaa Vekâleti (Deniz) Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü Harita Umum Müdürlüğü Umumi Yekûn 242.000 32 660.000 625.540 22.299.266 49.739.599 1.757.000 % Varidat Bütçesi 1,7 İrad ve servet vergileri 0,2 İstihlak ve muamele vergileri 0,3 İnhisarların safi hâsılatı 0,5 Devlete ait emlak ve emval hâsılatı 0,1 Devletçe idare edilen müesseseler 0,1 Umum mües. ve şirketler has. Devlet hissesi 0,3 Müteferrik varidat 0,2 Fevkalade varidat 8,5 19,1 0,7 5.515.000 2,1 5.201.000 188.000 2,0 0,1 7.400.000 2,8 11.013.000 4,2 3.561.000 8.471.000 1,4 3,2 10.005.270 16.164.400 8.143.510 1.206.072 7.330.000 68.667.000 3,8 6,2 3,1 0,5 2,8 26,3 8.302.000 3,2 6.984.000 2,7 6.284.000 2,4 892.000 0,3 261.064.192 100,0 Umumi Yekûn TL % 41.410.000 15,9 114.496.000 43,8 42.375.000 16,2 1.620.000 0,6 281.000 0,1 1.983.000 0,8 10.845.000 4,2 48.100.000 18,4 261.110.000 100,0 3620 Sayılı 1939 Mali Yılı Muvazenei Umumiye Kanunu, RG: 1.12. 1939, 4221. Yönetim Zamandizini 994 1939 YILINDA YÖNETİM G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 1 Ocak Hataylı oldukları anlaşılan 17 memurun 2 yıl izinle Hatay'a gönderilecek 252 kişilik listeye eklenmesi. 1 Ocak "Mustafa Şeref Özkan ve Eserleri" başlıklı bir kitap yayımlandı. Münib Hayri Ürgüplü tarafından yazılan kitap, İstanbul'da Cumhuriyet Matbaası'nda basılmıştır. Kitap şöyle başlamaktadır: “1938 senesi Eylül ayının 10'uncu Cumartesi günü akşam saat 6'yı 45 geçe büyük bir Türk, çok sevdiği kitapları arasında ve inziva içerisinde, nurlu gözlerini hayata ebedi olarak kapadı. Bu büyük Türk'ün adı Mustafa Şeref Özkan'dır, yaşı 53'tür. Onu anlamanın şeref, anlatmanın mazhariyet olduğuna inanıyorum.” 1 Ocak Devlet sermayesi ile kurulan müesseselerin idare ve murakabeleri hakkındaki kanun bugünden itibaren meriyet mevkiine girmektedir. Bu kanuna göre, hükmi şahsiyeti haiz olan ve bu ka- SP, 1 nunla kendi kanunları dairesinde mali ve idari muhta- İkincikanun riyete malik olmak, mesuliyetleri, sermayelerile mah- 1939 dut bulunmak üzere hususi hükümlere göre idare olunacaklardır. 1 Ocak Boş olan saylavlıklara yapılan seçimler. Boş olan Bolu, Çankırı, Kayseri, Samsun, Bursa, An- SP, 1 talya, Burdur, İzmir, Siird, Muğla, Ankara, İstanbul İkincikanun saylavlıkları için 31.12.1938 Cumartesi günü yapılan 1939 seçimlerde CHP namzetleri Fethi Okyar, Hüseyin Cahit Yalçın, Sadreddin Serim, Fahri Ergin, Naci Tınaz, Cezmi Erçin, Hasan Basri Soyak, Reşad Mimaroğlu, Naki Berkmen, Sadullah Güney, Atatürk'ün yerine Arif Baytı, Kazım Karabekir ittifakla seçilmişlerdir. 2 Ocak Hatay'ın devlet ve zabıta teşkilatı için verilecek 1 milyon liralık tahsisat. 2 Ocak Konya, Kütahya, Kocaeli, Yıl içinde toplam 43 vali ataması gerçekleştirilmiştir. RG Antalya valiliklerine naklen ve yeniden tayinler gerçekleştirilmiştir. 2 Ocak Diyarbakır'da İdari Taksimat değişikliği Diyarbakır Vilayetine bağlı Çınar Kazası Merkezi, RG Aşağı Hanik Nahiyesinin Merkezi olan Hanakpınar Köyüne, Aşağı Hanik Nahiyesi Merkezi de Kilvan Köyüne ve aynı vilayetin Eğil Kazası Merkezi, Dicle Nahiyesinin Merkezi olan Piran Köyüne ve Dicle Nahiyesi Merkezi de Eğil Köyüne kaldırılmıştır. 2 Ocak İl Kültür Direktörlüklerine atama Amasya, Yozgat ve Kayseri il kültür direktörlükleri- RG ne tayinler gerçekleştirilmektedir. Yıl içinde toplam 8 il kültür direktörü tayini gerçekleştirilmiştir. 2 Ocak Vekalet Emrine Alınan Kaymakamlar Şarkikaraağaç Kaymakamı Bedii Güven görülen ida- RG ri lüzum üzerine Vekalet emrine alınmıştır. Yıl içinde toplam 7 kaymakam vekalet emrine alınmıştır. Kaynak BCA: 30..18.1.2/ 85.119..15. /402 BCA: 30..10.0.0/ 225.515..1. /402607 995 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 2 Ocak Kaymakamlığa atama Çankaya, Beyoğlu ve Bakırköy kaymakamlıklarına RG yeniden ve naklen tayinler gerçekleştirilmektedir. Yıl içinde toplam 233 kaymakam tayini gerçekleştirilmiştir. 2 Ocak Belediye Meclisi kararınca Diyarbakır ve Bitlis Belediye Başkanları belediye RG Belediye Başkanlığı Seçimi meclislerince ittihaz olunan kararlar sonucu tevfikan tasvib olunmuşlardır. Yıl içinde toplam 24 (Sivas, Kayseri, Samsun, Yozgat, Malatya, Eskişehir, Kırklareli, Aydın, Kırşehir, Denizli, Bursa, Sinop, Mersin, Giresun, Van, Diyarbakır, Malatya, İzmit, Adana, Çanakkale, Kayseri, Rize, Urfa, Hatay) Belediye Başkanı bu şekilde seçilmekte ve onanmaktadır. 3 Ocak Ziraat Bankası Genel Müdürlüğü'nün, Iğdır Pamuk Birliği ile banka arasındaki mevcut ilişkilerin özetine dair Başbakanlığa sunduğu rapor. BCA: 30..10.0.0/ 211.435..1. /25480 3 Ocak İstanbul Belediyesi fen işleri makine şubesi müdürü Nusrettin'in görevine son verildi. Bu karar vilayet idare heyetinden geçirildikten sonra SP, 3 lüzumu muhakeme kararına göre mahkemesine baş- İkincikanun 1939 lanacaktır. 3 Ocak İstanbul Belediyesinin 500 bin liralık istikrazı. Bugün derme çatma bir halde işletilmekte olan şehir SP, 3 otobüslerinin imtiyaz hakkını kendisinin kullanması İkincikanun 1939 için Dahiliye Vekaletine müracaat edilmiştir. 4 Ocak Atatürk'ün vefatı üzerine Ankara Milletvekilliğine Bayındırlık Bakanlığı Müsteşarı Arif Baytı'nın seçildiği. 4 Ocak Ziraat kongresinde verilen kararlar. “Köy kalkınması için memleket 10 mıntıkaya ayrıldı”. Kalkınma faaliyetlerine 1. mıntıka olarak belirlenen C, 4 Ankara, Eskişehir, Konya, Afyon, Niğde, Kırşehir, İkincikanun Sivas, Yozgat, Çorum, Çankırı illerinden başlanacak- 1939 tır. Her mıntıkanın başında başmüşavir, iki muavin, yayım (ziraat), tetkik ve tedris müşavirleri yer alıyor. Akbank açacağı depolarda bulunduracağı zirai malzeme ile köylüye yardım edecektir. 4 Ocak Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliğine atama Başvekalet Müsteşarı Kemal Gedeleç'in Burdur say- RG lavlığına (milletvekilliği) seçilen Hasan Rıza Soyak'tan açılan Riyaseti Cumhur Umumi Katibliğine tayini İcra Vekilleri Heyetince 2.1.1939 tarihinde onanmış ve Resmi Gazete'de yayımlanmıştır. 4 Ocak Meclis reis vekillerinden Konya mebusu Tevfik Fikret Sılay Adliye Vekili tayin edildi. Adliye Vekili Hilmi Uran BMM parti gurubu reis SP, 4 İkincikanun vekilliğine intihap edildiğinden istifa etmiştir. Fransız Resmi Gazetesi'nde yayınlanan Milletin Harp İçin Umumi Surette Teşkilatlanması Kanunu'nun tercümesi. BCA: 30..10.0.0/ 245.655..12 /428157. 5 Ocak Yönetim Zamandizini Kaynak BCA: 30..10.0.0/ 75.497..1./ 78246 1939 996 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 5 Ocak TC Ziraat Bankası Memurları Tekaüd Sandığı Nizamnamesi yayımlandı. 5 Ocak Meclis dün Selanik Anlaşmasını kabul etti. 5 Ocak "Kültür Bakanlığı tabiri yerine bundan böyle Maarif Vekaleti tabiri kullanılacak." SP, 5 İkincikanun 1939 6 Ocak Ankara İmar Planı'nın 1038 sayılı adasının yeşile bürünmesi için hazırlanan 5064 sayılı planın tasdiki. BCA: 30..18.1.2/ 85.111..3./ 101-85 6 Ocak 1.sınıf olmayan sınai mües- 5.5.1938 tarih ve 2/8738 sayılı kararnameye ektir. seselerin çalıştıracakları yabancı uzmanlara mukabil verecekleri uzman yetiştirme ücretlerine ait kararın yürürlüğe konulması. BCA: 30..18.1.2/ 85.112..19. /174 6 Ocak İngiliz uyruklu Harry Joseph Simms'in Karabük Demir ve Çelik Fabrikası inşaatında çalıştırılmasına izin verilmesi. 1939 yılı içinde, fabrika inşaatında ya da fabrikada BCA: çalıştırılmak üzere birçok İngiliz uyruklu uzmana 30..18.1.2/ 85.112..7/2 izin verildiği görülmektedir. Kaynak RG Hariciye Vekili Şükrü Saraçoğlu mühim bir nutuk SP, 5 söyleyerek anlaşmanın hususiyetlerini anlattı. An- İkincikanun laşma Balkan itilafı devletleri ile Bulgaristan arasın- 1939 da 31 Temmuz 1938'de imza edilmiştir. 43-365 6 Ocak İstifa eden Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumu İdare Meclisi reis ve üyeleri yerine seçilenler. 14.1.1938 tarih ve 2/8036 sayılı kararnameye ek olarak çıkarılan kararda, kurum başkanlığına Ziraat Vekilliği'nce seçilen Cemil Tlabar, üyeliklere ise Ziraat Vekilliği'nce seçilen Rıdvan Taşkın, Maliye Vekilliği'nce seçilen A. H. Esgün atanmıştır. (İstifa gerekçeleri bulunamamıştır) BCA: 30..18.1.2/ 85.113..2./ 240 6 Ocak C. Özelli tarafından yazılan ve İstanbul'da yayımlanan "Asrın Gailesi Yahudi" adlı broşürün satışının yasaklanmasına ilişkin BKK. Broşür, Dahiliye Vekilliği'nin 2.1.1939 tarih ve 6032 sayılı tezkeresi ile yapılan teklifi üzerine, Matbuat Kanunu'nun muaddel 51. maddesine göre "zararlı yazıları taşıdığı görüldüğünden" yasaklanmıştır. Kararname'nin aslında yer alan "memleket siyasasına dokunur mahiyette yazıları" ifadesi "zararlı" şeklinde değiştirilmiştir. BCA: 30..18.1.2/ 85.111..12. /86-342 6 Ocak Sıhhi Ahvallerinin Tesbiti İçin Gönderilecek Subaylara Harcırah Verilmesine Dair 1069 sayılı TBMM Kararı yayımlandı. 6 Ocak Bakan Değişikliği Hilmi Uran'ın (Parti grup başkanı olduğundan) istifa RG etmesiyle açılan Adliye Vekilliğine Konya Mebusu Tevfik Fikret Sılay atanmıştır. 6 Ocak Romanya'da idari değişiklik. Bundan böyle memleketin idari işleri 24 kişiden mü- SP, 6 rekkep bir icra heyetine tevdi edilmiştir. Bundan baş- İkincikanun ka 10 kişilik bir meclis parlamentonun yerini tutacak. 1939 RG 997 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 6 Ocak Sivas'ta umumi meclis ve belediye meclis seçimleri yapıldı. SP, 6 İkincikanun 1939 7 Ocak Antalya Kongre dileklerinin C.H.P. Genel Sekreterliği'ne bildirildiği. BCA: 490..1.0.0 /492.1981.. 2./2. Büro 7 Ocak Hatay sorunu Kaynak Fransızların Hatay Türklerine yaptıkları baskı ve BCA: haksız muameleler ve bu şartlar altında Cenevre An- 30..10.0.0/ 225.515..4. laşmasının tatbikine imkan olmadığı. /402-609 7 Ocak Hatay milletvekilleri Hatay Milletvekillerinin TC Devlet Demiryolları'nda BCA: 30..18.1.2/ parasız seyahat etmeleri. 85.110.. 16. 7 Ocak Askeri ve Mülki Tekaüd Kanunun Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılmasına Dair 3549 sayılı Kanun yayımlandı. 14 üncü maddenin son fıkrası "Subay ve askeri me- RG mur olduktan sonra ve askeri memur olmazdan evvel talebe sıfatile yabancı memleketlerde tahsil veya stajda bulunarak avdet edenler; masrafları kendi taraflarından ödenmişse tahsil ve staja azimet ve avdet tarihleri arasında geçen müddet kadar, Hükümet tarafından tesviye ise zikredilen müddetin iki misli kadar hizmet etmedikçe tekaütlüklerini ve istifalarını isteyemezler" şeklinde değiştirilmiştir. 7 Ocak Kaçakçılıktan Başka Bazı İnhisar Suçlarından Doğan Para Cezalarından Vazgeçilebileceğine Dair 3550 sayılı kanun yayımlandı. RG 7 Ocak Mübadele ve Teffiz İşlerinin Kat'i Tasfiyesi ve İntacı Hakkındaki 1771 sayılı kanuna ek 3551 sayılı kanun yayımlandı. RG 7 Ocak Büyük Millet Meclisi Memurlarının Teşkilatı Hakkında 3552 sayılı kanun yayımlandı. TBMM memurlarının derece, adet, ve nevi merbut RG cetvelde gösterilirken, memuriyete tayin olunmak için gerekli şartlar ve diğer hususlar bu kanunla düzenlenmektedir. 7 Ocak Vatandaşlığa alınma Yıl içinde toplam 40 kişi Türk vatandaşlığına alın- RG mıştır. 7 Ocak Sümerbank fabrikaları Tevhit edilen fabrikalar müstakil müesseseler haline SP, 7 İkincikanun getirildiler. 1939 7 7 Ocak Ocak Tapu genel müdürlüğüne atama Maliye mali tetkik heyeti reisi Esad Tekeli Tapu Ka- SP, 7 İkincikanun dastro Umum Müdürlüğüne vekaleten tayin edildi Trakya'da baro teşekkülü. Bütün Trakya bölgesine şimal olmak üzere yeni ka- SP, 7 İkincikanun nuna tevfikan baro teşekkül etti. 1939 1939 Yönetim Zamandizini 998 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 8 Ocak Komisyonculuğun kaldırılması. İcra Vekilleri Heyeti 5 Kanunisani Perşembe günü, SP, 8 devlet mübayalarında komisyonculuk usulünün ilga İkincikanun edilmesine karar verdi. Bu kanunla ilgili Falih Rıfkı 1939 Atay'ın bir yazısı da gazetede yayımlanmıştır. Bu daha sonra da birkaç yazıya da konu olmuştur. 8 Ocak İzmir'de vergi tahsilatı. Vilayetin 1938 yılı vergi tahsilatı 5 milyon 64 bin li- SP, 8 İkincikanun radır. Tahsilatta %19 artış vardır. Kaynak 1939 8 Ocak Antalya'da okaliptus ormanı kuruluyor. Ormanın adı Şen Oba kondu. 8 Ocak Devlet yönetiminde Ankara'ya taşınma Toprak Mahsulleri Ofisi'nin umum müdürlük teşkila- SP, 8 İkincikanun tı tamamen Ankara'ya yerleşmiştir. Bu tamimle Adana Şakirpaşa İstasyonu, ara istasyon RG olması gerekçesi ile kapatılmaktadır. SP, 8 İkincikanun 1939 1939 9 Ocak Devlet Demiryolları ve Limanları İşletme Umum Müdürlüğünce 1346 sayılı tamim yayımlandı. 9 Ocak Maliye Vekaleti mübadil Rumlardan kalan gayrimenkullerin bugünkü vaziyetlerini tespite karar verdi. 9 Ocak Yeni barem kanunları Martta tatbik edilecek. Sermayelerinde devletin yarıdan fazla iştiraki bulu- SP, 9 nan müesseseler de barem kanunu hükümlerine tabi İkincikanun olacaklar. Sümerbank, Ziraat Bankası, Etibank, De- 1939 nizbank, Devlet Ziraat İşletmeleri gibi. Diğer milli müesseseler ise kanun çerçevesi içine alınmamakla beraber bunlar da barem esaslarına tabi olmak arzusunu izhar etmişlerdir. 10 Ocak Karabük Belediyesi kurulması kararnamesi yayımlandı. Safranbolu'nun Karabükmevkiinde yeniden bir bele- RG diye teşkil edilmesi kararı onanmaktadır. 10 Ocak Defterdar atamaları Maliye Vekaletince Aydın ve Siirt Defterdarlıklarına RG tayinler gerçekleştirilmektedir. Yıl içinde toplam 14 defterdar tayini söz konusudur. 10 Ocak Devlet Demiryolları ve Limanları İşletme Umum Müdürlüğünce 1345 sayılı tamim yayımlandı. Adana-Misis arasında bulunan Kürkçüler İstasyonu- RG nun açılması kararlaştırılmaktadır. 10 Ocak Devlet Şurası reisliği seçimleri. Reis ve daire reislikleri namzedleri seçildi. Reisliğe SP, 10 İsmail Hakkı, Mitat Kalabalık ve Saffet Tuncay aday İkincikanun gösterildi. Devlet Şurası Reisliğine hükümetçe namzed 1939 gösterilen meclis reis vekillerinden Refet Canıtez ile Faik Öztrak meclisteki çalışmalarına devamı tercih ettiklerinden listeye dahil edilmemeyi istemişlerdir. 10 Ocak Ali Fuad ve Refet Bele'nin CHP'ye dönüşü Müstakil (bağımsız) mebuslardan General Ali Fuad SP,10 ve General Refet Bele'nin Halk Partisine kayıtları ve İkincikanun parti mebusu olarak çalışmaları hususundaki müraca- 1939 atları tasvip edilmiştir. SP, 9 İkincikanun 1939 999 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 11 Ocak Giresun İl Kongresi'nde kararlaştırılan dileklerin Genel Sekreterliğe gönderildiği. 11 Ocak Adliye Vekaletince hakim Kararname ile 24 hakim ve savcının tayini gerçek- RG ve savcı atama kararnamesi leşmektedir. Yıl içinde toplam 1580 hakim, savcı ve yayımlandı yardımcılıklarına atama yapılmıştır. 11 Ocak Türk Maarif Cemiyeti'nin cumhurbaşkanlığı himayesine girmesi İnönü uzun zamandır genel başkanlığında bulunduğu SP, 11 Türk Maarif Cemiyetini yüksek himayelerine almış- İkincikanun 1939 lardır. 11 Ocak İl genel meclisi seçiminde değişiklik taslağı Dahiliye Vekaleti, vilayet umum meclisleri seçimi SP, 11 kanununu değiştiren bir kanun projesi hazırlamıştır. İkincikanun Değişiklik, seçimin yurdun her tarafında aynı za- 1939 manda ve günde yapılmasını temin maksadı içindir. 11 Ocak Balkanlarda dışişleri örgüt- Hükümet, Balkan merkezlerindeki orta elçiliklerini SP, 11 İkincikanun lenmesi değişikliği büyük elçiliğe tahvil etmek kararını vermiştir. Kaynak BCA: 490..1.0.0/ 494.1990.. 1./2. Büro 1939 12 Ocak Hava kuvvetleri ihaleleri Hava Kuvvetleri için yaptırılacak binaların ihaleye BCA: 30..10.0.0/ verilebileceği, bununla ilgili idari şartname. 51.337..2./ 4623 12 Ocak Bulgaristan'la Selanik anlaşması 12 Ocak Nafıa Vekaletinden yapılan Nafıa Müsteşarlığına Naki Köstem getirilmiştir. atamalar 12 Ocak Tayyare kaçakçılığı. Tayyare kaçakçılığı konusunda gazetelerde çıkan ve SP, 12 büyük nüfuzlu kişi ile birkaç mebusun da Ekrem İkincikanun Körig isimli kişi ile birlikte bu kaçaklık işinin içinde 1939 olduğu yönündeki haberlerden sonra Başvekil Bayar gurup toplantısında bir açıklama yaparak bunu yalanlamış, bu konuda haber yapan gazeteciler hakkında soruşturma açılacağını belirtmiştir. 13 Ocak Türk - Yunan Anlaşması 1930 Türk-Yunan İkamet, Ticaret ve Seyrisefain BCA: Sözleşmesi'ne ve 1935 tarihli Kliring Anlaşması'na 30..18.1.2/ ek olarak Atina'da imzalanan protokolün yürürlüğe 85.115..3. konulması. 13 Ocak İlkokullarda fakir çocuklar Ücretleri 1938 mali yılı bütçesine konulan tahsisattan için barındırma odası uygu- verilmek üzere Eyüp, Kasımpaşa ve Fatih ilkokullalaması rında fakir çocuklar için açılan barındırma odalarında mesai dışında çalışacaklara ait 5 aylık kadronun tasdiki. BCA: 30..18.1.2 Yer No: 85.115..7/ 144-245 13 Ocak Trabzon Belediyesi memurlarına ait teadül cetvelinde değişiklik yapılması. BCA: 30..18.1.2/ 85.114..13. /52-152 13 Ocak Bazı ziraat makinelerinin Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumu'na ait çiftliklere devri BCA: 30..18.1.2/ 85.115..5./ 216-117 Yönetim Zamandizini Balkan İtilafı Devletlerile Bulgaristan arasında 31 RG Temmuz 1938 Tarihinde Selanik’te İmza Edilen Anlaşmanın Tasdiki Hakkında 3553 sayılı Kanun yayımlandı. 1000 RG G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 13 Ocak Nafıa Vekaletinden yapılan Kocaeli Vilayeti Nafıa Müdürlüğüne Cevdet Onaran RG atamalar atanmıştır. 13 Ocak Maliye Vekaletinde/Tapu'da atamalar Urfa, Erzincan ve Tokat il tapu müdürlüklerine ata- RG malar yapılmıştır. Yıl içinde toplam 11 il tapu müdürü ataması gerçekleştirilmiştir. 13 Ocak Tayyare kaçakçılığı. Tayyare kaçakçılığı konusunda haber yapan gazeteci- SP, 13 lerden mebus ve muharrir Aka Gündüz, Yeni Sabah İkincikanun gazetesinin sahibi Cemaleddin Saraçoğlu, yazı işleri 1939 müdürü Murad Sertoğlu ve İbrahim Hakkı hakkında soruşturma açıldı ve ifadeleri alındı. 13 Ocak O'nun İçin isimli bir kitap yayımlandı. Ebedi Şef Atatürk için bütün yazıları toplayan Fatih SP, 13 Halkevi "O'nun İçin Yazılanlar ve Söylenenler" adlı İkincikanun 1939 çok kıymetli bir eser meydana getirmiştir. 14 Ocak Kızılay'a destek Yer Sarsıntısına Maruz Kalan Bazı Yerlerde Kızılay RG Kurumunca Yaptırılacak İnşaata Aid Malzemenin Devlet Demiryollarında Parasız Nakledilmesi Hakkında 3554 sayılı Kanun yayımlandı. 14 Ocak Belediye reisliği seçimleri. Yozgad, Eskişehir, Kırklareli, Aydın, Kırşehir, De- SP, 14 nizli, Bursa ve Sinob merkez belediye reisliklerine İkincikanun 1939 seçilenlerin seçimi tasvip edilmiştir. 15 Ocak Yeni barem projesi. Proje son şeklini aldı. Encümende dünkü görüşmeler SP, 15 hararetli oldu. Projeler umumi heyete sevk edildi. İkincikanun Son şekle göre Osmanlı Bankası kanun hükmü dışına 1939 çıkmıştır. 16 Ocak Kredili resmi dışalıma izleme Resmi dairelerin yabancı ülkelerde kredili ithalatlarına ait yaptıkları ödemelerini Merkez Bankası'na bildirmeleri ve hesaplarını takip etmelerine dair Başbakanlık tamimi. 16 Ocak Büyükelçilik tayini İzmir mebusu Tevfik Rüştü Aras, Londra büyükelçi- RG liğine tayin edilmiştir. Yıl içinde toplam 11 büyükelçi ataması yapılmıştır. 16 Ocak Erken seçim tartışmaları Mecliste yeni seçimin bahardan evvel yapılması ce- SP, 16 reyanı baş gösterdi. Beşinci intihap devresi 9 buçuk İkincikanun 1939 ay sonra ikmal edecektir. 17 Ocak Milli Müdafaa Vekili Kazım Özalp istifa etti. Sıhhi ahvaline binaen istifa etmiş, yerine General SP, 17 Naci Tınaz'ın getirilmesi muhtemel. (İstifanın daha İkincikanun sonra tayyare kaçaklığı ile ilgili olduğu ortaya çıka- 1939 caktır.) 17 Ocak Müstakil mebuslardan Halil Takrir, eski ve yeni mütekaitler arasındaki farkın SP, 17 İkincikanun Menteşe'nin (sual takriri) kaldırılmasıyla ilgili. 1939 soru önergesi. 17 Ocak Almanya ile 150 milyon marklık bir kredi anlaşması imzalandı. 18 Ocak Atatürk’ün mozalesi. Kaynak BCA: 30..10.0.0/ 162.136..1. /17287 SP, 17 İkincikanun 1939 Parti Grubu mozalenin Rasattepe'de inşa edilmesine C, 18 İkincikanun karar verdi. 1939 1001 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 18 Ocak Devlete Aid Matbaaların Birleştirilmesi Hakkında 3558 sayılı Kanun yayımlandı. Matbaaların Askeri, Devlet ve Maarif matbaaları adı RG altında üç ana başlıkta toplanmasına karar verilmiştir. 18 Ocak Arttırma, Eksiltme ve İhale Hakkındaki 2490 sayılı Kanuna Bir Muvakkat Madde Eklenmesi Hakkında 3559 sayılı kanun yayımlandı. Mubayaası icab eden eşya ve levazım, bu düzenle- RG meyle birlikte, 2490 sayılı kanunun kabil olmadığı hallerde aid oldukları vekaletlerin teklifi üzerine Maliye Vekaletinin mütealası alınarak İcra Vekilleri Heyetince tespit edilecek esaslara göre mubayaa edileceklerdir. 18 Ocak Milli Müdafaa Vekilliğine Kazım Özalp'ın istifa etmesinden dolayı emekli general Naci Tınaz tayin edildi. Başvekil Milli Müdafaa Vekaletinin evrak ve mühür- SP, 18 lerini taklid sureti ile teşebbüs olunan tayyare kaçak- İkincikanun çılığı meselesini işaret ederek "geçen celsede hatip- 1939 lerden birisi bu sahtekarlık meselesi üzerinde adliyece yapılan tahkikatın tam bir serbesti içinde cereyanını temin için Milli Müdafaa Vekilinin çekilmesi lüzumundan" bahsetmiştir. "Milli Müdafaa Vekilli arkadaşımız da sırf muhakemenin selameti cerayanını temin maksadile istifa etmiştir" dedi. 18 Ocak Milli Şef tarih ve dil kurumlarını yüksek himayelerine aldılar. SP, 18 İkincikanun 1939 18 Ocak Milletvekilliği ve spor klüpleri Erzurum mebusu Aziz Akyürek Ankara Galatasaray SP, 18 İkincikanun Kulübü Reisliğine seçilmişlerdir. “Maliye Vekili’nin istifa edeceği haberleri yalan.” İstifa haberleri maliye bakanının tayyare kaçakçılığı SP, 18 İkincikanun ile ilgisi olduğu iddiasına dayanmaktadır. 18 Ocak Kaynak 1939 1939 19 Ocak Milli Müdafaa Vekaleti'ne atama Milli Müdafaa Vekilliği’nden istifa eden Balıkesir RG Mebusu Emekli General Kazım Özalp'ın yerine Bursa mebusu emekli general Naci Tınaz atanmıştır. 19 Ocak Ziraat Vekaleti müsteşarlığına atama Ziraat Vekaleti Müsteşarlığına, İstatistik Umum Mü- RG dürü M. Celal Aybar atanmıştır. 20 Ocak Maliye Vekaletinde atama Muhasebat Umum Müdürlüğüne, Tahsilat müdürü RG Şevket Adalan tayin edilmiştir. 20 Ocak Yeni barem projesi Yeni proje ücretli memurları telaş ve endişeye düşür- SP, 20 dü. Maaşlı ve ücretli olmak üzere 2 tür memurlardan İkincikanun maaşlı olanlar umumi bütçeye dahil olan resmi daire- 1939 lerin memurlarıdır. Ücretli memurlar da mülhak bütçeli resmi idareler veya sermayelerinden bir kısmı devlet tarafından verilmiş olan müesseselere mensub olanlardır. 20 Ocak İstanbul Tramvay Şirketinin alınması Tramvay şirketi Şubatta hükümete geçecek. Satış SP, 20 İkincikanun müzakereleri 23 Ocak günü Ankara'da başlıyor. Adli Evrakın Posta, Telgraf ve Telefon İdaresi Vasıtasile Tebliğine dair 3560 sayılı kanun yayımlandı. Daha önce tebligat mübaşir vasıtasıyla yapılmakta ya RG da mahkemeler gecikmesinde zarar olan durumlarda kendi memurları aracılığıyla bu tebligatı yapmaktaydılar. 21 Ocak Yönetim Zamandizini 1939 1002 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 21 Ocak Türkiye Cumhuriyeti ile Hollanda Arasında 19 Mart 1937 tarihinde Ankara'da İmza Edilen Ticaret Anlaşmasında Tadilat Yapılması İçin Teati Edilen Notaların Tasdiki Hakkında 3561 sayılı kanun yayımlandı. RG 21 Ocak Türkiye-Yugoslavya Ticaret ve Seyrisefain Mukavelesine Munzam 1 Mayıs 1938 tarihli Protokolü Merbut A Listesindeki "Maya" Kelimesinin 565 tarife numarasından, 165 tarife numarasına nakli hakkında 3562 sayılı kanun yayımlandı. RG 21 Ocak Bakırköy’e bağlı 7 köyün adı değiştirildi. Litros-Esenler, Vidros-Göngördü, Çiftburgaz-Bağcılar, SP, 21 Ayapa-Kirazlı, Malas-Kocasinan, Ayayorgi-Kayabaşı İkincikanun 1939 olarak değiştirildi. 21 Ocak İktisat Doktoru Esad Sabit Şibayi’nin Barem Kanunu projesi ile ilgili beyanatı. Memurlar ve Barem isimli yazıda "ücretler bareme SP, 21 indirileceğine, barem ücret seviyesine çıkarılmalıdır" İkincikanun 1939 görüşü savunulmaktadır. 21 Ocak Mısır Kralı Faruk halife ilan edildi. Sonraki gün bu resmen teyit edilmedi. 23 Ocak İskenderun'da tesis edilecek serbest mıntıkanın yeri ve bununla ilgili işlere ait Hariciye Vekaleti raporunun kabulü. BCA: 30..18.1.2/ 85.117..12. /402-48 23 Ocak Yozgat'ta bulunan Midilliçoğlu Çiftliği'nin hayvancılık ve hayvan yem-i nebatları yetiştirilmesi için Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumu'na devri. BCA: 30..18.1.2/ 85.117..4./ 132-181 23 Ocak Riyaseti Cumhur Dairesi Teşkilat Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında 3568 sayılı kanun yayımlandı. 16 Mayıs 1993 tarihli ve 2180 sayılı kanunun RG 1.maddesi şu şekilde değiştirilmiştir: "Riyaseti Cumhur Dairesi: Umumi Katiblik, Başyaverlik, Hususi Kalem Müdürlüğü, Yazı İşleri Müdürlüğü ile Daire Müdürlüğü'nden ve Baştabiblikten teşekkül eder." 23 Ocak Ölüm Cezaları Çeşitli suçlardan ötürü TBMM tarafından yıl içinde RG toplam 59 kişi hakkında idam kararı alınmıştır. 23 Ocak Halk Partisi teşkilatına verilecek yeni şekil etrafında bir komisyon tetkiklere başladı. Merkezde genel sekreterliğin dahiliye vekilinin uh- SP, 23 desinde ve vilayetlerde parti reisliğinin valilerin reis- İkincikanun 1939 liğinde kalıp kalmayacağı karara bağlanacak. 1003 Kaynak SP, 21 İkincikanun 1939 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat 23 Ocak Yeni barem kanunu projesi bir daha tetkik edilecek. SP, 23 İkincikanun 1939 24 Ocak Ordudan Çıkarılacak On İki Yaşından Yukarı Hayvanların Çiftçiye Satılması Hakkında 3563 sayılı kanun yayımlandı. RG 24 Ocak Türkiye-Finlandiya Ticaret Anlaşmasına Bağlı II Sayılı Listeye Dahil Pozisyonlarda Tadilat Yapılması İçin Finlandiya Hükümetile teati edilen Mektupların Kabul ve Tasdiki Hakkında 3565 sayılı kanun yayımlandı. RG 24 Ocak Türkiye-İsveç Ticaret ve Kliring Anlaşmasına bağlı Protokoldeki Listede Münderiç "diğer emtia" Tabirinin Tadili Hakkında 3566 sayılı kanun yayımlandı. RG 24 Ocak Maliye Vekilinin müstakil mebus Halil Menteşe'nin eski ve yeni mütekaitler ile ilgili sual takririne cevabı. 24 Ocak Dahiliye Vekaleti’nin kırta- İdari makamlara vaki müracaatların derhal cevab ifa- SP, 24 siyecilik ile ilgili tamimi. sını kırtasiyeciliğe nihayet verilerek Teşkilatı Esasiye İkincikanun 1939 Kanununa göre hareket edilmesi. 24 Ocak Son Posta gazetesi yazarlarından Muhittin Birgen'in yazısı. 25 Ocak Başbakan Celal Bayar istifa Bayar, "TBMM seçiminin yenilenmesine parti diva- Çavdar, etti. nınca karar verilmiştir. Partimizin seçime yeni ve ta- TDT, s. ze bir kuvvetle çıkmasının maksat ve esasa daha uy- 347 gun ve yararlı olacağını düşündüm bu imkanı size vermiş olmak için Başbakanlıktan istifamı sunuyorum" açıklamasını yapmıştır. Yerine Başbakan olarak Dr. Refik Saydam geçmiştir. 25 Ocak Berlin'de İmza Edilen (Türkiye-Almanya Arasında Ticari Mübadelelere aid anlaşma) ile (Avusturya'nın Almanya Tarafından İlhakı üzerine Yine Almanya ile Aynı Tarihte İmza Edilen ve Ticari Mübadelelere ve Tediyata Müteallik Protokol)ün Tasdikına Dair 3564 sayılı Kanun yayımlandı. Yönetim Zamandizini Açıklamalar Bütçe imkanları müsait olduğu sürece. Yazının ismi: "Ücretli Memur, Maaşlı Memur" Kaynak SP, 24 İkincikanun 1939 SP, 24 İkincikanun 1939 RG 1004 G. A. Olay/Mevzuat 25 Ocak Gümrük Kanununda Değişiklik Yapan 1940 Sayılı Kanunun 2 nci Maddesine Bir Fıkra İlavesi Hakkında 3567 sayılı kanun yayımlandı. RG 25 Ocak Devlet Şurası Reisliğine İsmail Hakkı Göreli'nin, Daire Reisliğine Selahaddin Odabaşı'nın, azalıklara da on zatın seçildikleri Hakkında 1073 sayılı TBMM Kararı yayımlandı. RG 25 Ocak Mısırdaki hilafet ilanı hakkında Hariciye Vekilinin beyanatı. Bize göre Hilafet Müessesesinin modası geçmiştir. 25 Ocak İmpeks Şirketi iddiaları. Türkiye'de %6 komisyonla her işi yaptıracağını dün- SP, 25 yaya ilan eden şirket ile ilgili olarak Başvekil, bu şir- İkincikanun ketin İstanbul'da olduğunu ve İmpeks ismini taşıdığı- 1939 nı bildirmiştir. 26 Ocak Muhtelif sınıflara mensup 47 subay ve askeri memurun derece terfileri ile tayin tarihlerinin düzeltilmesi. 26 Ocak İzmir Mebusu Celal Bayar Başvekaletten istifa etmiş ve İstanbul Mebusu Refik Saydam yeni hükümeti kurmakla görevlendirilmiştir. Refik Saydam yeni bakanlar kurulunu belirlemiş ve RG Cumhurbaşkanı yeni kabineyi onaylamıştır. Seçimlerin yenilenmesine karar verildi. Seçimlerin Mart ayında yapılması kararlaştırıldı. Yeni kabine işbaşında. Refik Saydam Kabinesi Meclisin Cuma günkü toplantısında beyannamesini okuyacak ve itimat isteyecek. Dahiliye vekilliği ile parti genel sekreterliği ayrıldı. Parti genel başkanlığı vekilliğine Dr. Refik Saydam getirildi. Parti genel sekreterliğine de Dr. Fikri tayin edildi. Celal Bayar ve Faik Kurdoğlu müstesna olmak üzere diğer vekiller mevkilerini muhafaza ettiler. Dahiliye vekilliğine Faik Öztrak, Ziraat Vekilliğine de Muhlis Erkmen deruhte ettiler. (Son Posta, 26 İkincikanun 1939) 27 Ocak Ahmet Emin Yalman'ın Başbakan Refik Saydam'a tebrik mektubu. Ahmet Emin Yalman Vatan Gazetesi başyazarı, BCA: 30..1.0.0 Goodyear şirketinin temsilcisidir. Umumi Murakabe Heyeti reis ve azalarına mesken tazminatı ile harcırah verilebileceğine dair. Daha sonraki adıyla Başbakanlık Yüksek Denetleme BCA: 30..10.0.0/ Kurulu. 27 27 Ocak Ocak Açıklamalar Kaynak SP, 20 İkincikanun 1939 BCA: 30..11.1.0/ 128.3..1. /17.92..3./ A7 27.153..9/ 2319 İkincikânun ve Şubat 1939 Ödemeler 27 Ocak'tan itibaren yapılacaktır. Ayları Ücret ve Maaşlarının Tediye Sureti Hakkında 3572 sayılı kanun yayımlandı. 1005 RG 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 27 Ocak Yeni Başvekil Refik Saydam'ın beyanatı. "İnkılap prensiplerinde hiçbir inhiraf yoktur. Dahilde SP, 27 Yahudiler hakkında hiçbir kararımız yoktur, bunların İkincikanun hepsi vatandaşlarımızdır. Fakat Yahudi tahaccümüne 1939 de müsaade etmiyeceğiz." Başvekil ayrıca tayyare kaçakçılığı ve İmpeks Şirketi ile ilgili konular hakkında açıklama yapmıştır. 27 Ocak Celal Bayar'ın istifası münasebetiyle verilen yanlış haber. Yeni başvekil eski kabinenin son toplantıda kendisi SP, 27 tarafından ileri sürülen lüzum üzerine çekildiği şayia- İkincikanun larını tekzip etti ve toplantıda hiçbir müzakere ya- 1939 pılmadan istifaya karar verdiğini bildirdi. 27 Ocak Parti ile devlet birleşmesinin sona erdirilmesine dönük çalışmalar Parti Umum Merkezinde kurulan komisyon çalışma- SP, 27 larını bitirdi. Bu komisyon hükümet ve parti beraber- İkincikanun liği hakkında 1936 yılında başkanlık divanı toplantı- 1939 sında verilmiş olan kararın neticelerini tetkik etmek üzere kurulmuştu. Komisyon raporunda başvekil ile parti genel başkanı vekilliğinin ve dahiliye vekilliği ile parti genel sekreterliğinin aynı şahıslarda birleşmesi mahzurlarını tebarüz ettirdi. 27 Ocak Yeni seçime neden lüzum görüldüğü hakkında. 1939 seçimleri dokuzbuçuk ay öne alınmıştır. Başve- SP, 27 kil Saydam, "buna sırf harici noktai nazardan lüzum İkincikanun 1939 görülmüştür." 27 Ocak Harb hazırlıkları aldı yürüdü. İngiltere ile Fransa müdafaa tertibatı alıyorlar. 27 Ocak Başvekalet ve Ziraat Veka- Başvekalet hususi kalem müdürü Baki Sedes istifa SP, 27 leti hususi kalem müdürleri etmiş, yerine, Dahiliye Vekaleti Hususi Kalem Mü- İkincikanun 1939 değiştirildiler. dürü Hasan Şükrü tayin edilmiştir. 28 Ocak Yeniden düzenlenen Tunceli ilinin özel muhasebesinin idare ve hesap kısmına ait tip kadro cetvelinin tasdiki. 28 Ocak Refik Saydam Hükümeti Meclis'ten güvenoyu aldı. 28 Ocak TBMM intihabının (seçimlerin) yenilenmesine dair 1079 sayılı TBMM Kararı yayımlandı. 28 Ocak Hükümet programı mecliste okundu. 29 Ocak Tramvay Şirketinin alınma- Şirket birbuçuk milyona satın alındı. Şirket personeli SP, 29 sı. lehine tesis edilmiş olan teavün sandıkları mevcudatı İkincikanun 1939 mahfuz tutuldu. 29 Ocak Yeni Seçimler Kaynak SP, 27 İkincikanun 1939 BCA: 30..18.1.2/ 85.119..3./ 75-145 Güvenoyu 341 oyla diğer bir deyişle mevcudun itti- RG fakı ile olumlu yöndedir. RG Vatandaşları anarşiden, cebirden uzak bir emniyet SP, 28 havası içinde bulundurmak. Kabine, mevcudun itti- İkincikanun 1939 fakı ile itimat kazandı. Yeni mebuslar Martın 22. günü seçilecek, seçim faa- SP, 29 İkincikanun liyetine başlandı. 1939 29 Ocak İmpeks Şirketi iddiaları. Şirket ile ilgili tetkikattan dolayı Denizbank'ın İstan- SP, 29 İkincikanun bul teşkilatında yapılan teftişler genişletiliyor. 1939 Yönetim Zamandizini 1006 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 29 Ocak Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi Dekanı Konya Mebusu Muzaffer dekanlıktan istifa etti. Yerine SBO Müdürü Mehmet Emin (Erişirgil) tayin SP, 29 İkincikanun edilmiştir. Kaynak 1939 30 Ocak Türkiye-Almanya Ticaret Mukavelesine Müzeyyel Olarak Ankara'da 19 Mayıs 1939 Tarihinde Tanzim ve İmza Edilen 3 üncü İtilâfın Tasdiki Hakkında 3569 sayılı kanun yayımlandı. RG 30 Ocak Türkiye ile Almanya Arasındaki Mübadelata ve Tediyata Müteallik Olup 30 Ağustos 1937 Tarihinde Berlin’de İmzalanmış Olan Anlaşmanın Tasdikine Dair 3570 sayılı kanun yayımlandı. RG 30 Ocak Dahiliye Vekaleti Merkez Kanun, İçişleri Bakanlığı merkez teşkilatı ve Mahalli RG Teşkilat ve Vazifeleri Hak- İdareler Genel Müdürlüğü ile Sicil ve Umum Müdürkındaki 1624, 3314 ve 3406 lüğü'nde değişiklikler yapmaktadır. sayılı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasında Dair 3571 sayılı kanun yayımlandı. 30 Ocak Denizbank'ta maaşlar %30 nispetinde tenzil edilecek. Nedeni bir kısım memur maaşlarının çok yüksek bu- SP, 30 İkincikanun lunması. 1939 3 Şubat Tayyare kaçaklığı davasına bugün başlanıyor. SP, 3 Şubat 1939 3 Şubat Son Posta gazetesi yazarlarından Muhittin Birgen'in yazısı. Devlet kadrosunun kalite bakımından yükseltilmesini SP, 3 temin etmek zaruridir. (Muhittin Birgen Mülkiye Şubat 1939 mezunudur. Biyografisi Zeki Arıkan tarafından yayımlanmıştır.) 5 Şubat Yeni seçimler. Yeni mecliste 120-130 kadar yeni sima bulunacak, SP, 5 Şubat 1939 eski meclisten 280-290 aza namzet gösterilecek. 5 Şubat Eski valilerden Asım Çalıkoğlu'nun, Başbakan'a mebus olmak isteğini belirten mektubu. BCA: 30..1.0.0 /17.92..9./ A7 6 Şubat İspanya Cumhurreisi Fransa'ya iltica etti. SP, 6 Şubat 1939 7 Şubat Başbakanlık ve Başbakanlığa bağlı protokole dahil memurların isim ve görevlerini gösteren liste. "Beşinci dereceye kadar (bu derece dahildir) maaşlı devlet memurları, A serisine muadil maaşta olup bilfiil umum müdür (teadül derecesi 4) veya bilfiil müdür (teadül derecesi 5) vazifesini ifa eden memurlar ile doğrudan doğruya umumi bütçeden maaş almayan ve şimdiye kadar teşrifata (protokole) dahil addedilen kurumlar ve emsali için de en yüksek dereceden üç 1007 BCA: 30..10.0.0/ 28.161..5./ 2738 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak zat"ın listesidir. Listede memurların evli olup olmadıkları bilgisi ile evli iseler eşlerinin adı da yer almaktadır. 7 Şubat Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında 3573 sayılı kanun yayımlandı. RG 7 Şubat Askeri Memurlar Hakkındaki 3128 Sayılı Kanunu Değiştiren 3428 Sayılı Kanuna Ek 3574 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 7 Şubat Askeri Fabrikalar Tekaüd ve Muavenet Sandığı Hakkında 3575 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 7 Şubat Devlet Demiryolları ve Düzenleme ile Hatay Mebuslarının TCDD'den para- RG Limanları Umumi İdaresi- sız seyahatleri sağlanmaktadır. nin Teşkilat ve Vazifelerine Dair Olan 1042 Numaralı Kanuna Ek 3576 Sayılı Kanun Yayımlandı. 7 Şubat Devlet Kitapları Mütedavil Sermayesi Hakkındaki 2133 Sayılı Kanunun Bazı Maddelerini Değiştiren 3577 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 7 Şubat İdarei Umumiyei Vilayat Kanununun Bazı Maddelerinin Tadili Hakkındaki 2630 Sayılı Kanunun 2. Maddesini Değiştiren 3578 Sayılı Kanun Yayımlandı. 2630 sayılı kanunun 2. maddesindeki değişiklikle RG "Vilayet umumi meclislerinin müddeti 4 senedir. Bu müddet intihabın bittiği tarihten başlar, seçimin yapılacağı gün Dahiliye Vekaleti tarafından tayin olunur. Sabık meclis, lahik meclisin içtimaına kadar devam eder..." şeklinde düzenlenmiştir. 7 Şubat İstiklal Madalyası Kanununa Müzeyyel 869 Sayılı Kanuna Ek 3579 Sayılı Kanun Yayımlandı. Kanunla,15 Mayıs 1335 (1919) tarihinden İzmir'in RG istirdat tarihi olan 9 Eylül 1338 (1922) tarihine kadar milli orduda vazife alan numara ve adları listede yazılı muhtelif sınıf alay sancaklarına birer istiklal madalyası verilmesi kararlaştırılmaktadır. 7 Şubat Cenaze Nakline Mahsus Beynelmilel İtilafnameye İltihakımız Hakkında 3584 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 7 Şubat Arazi Vergisi Kanununun Bazı Hükümlerinin Değiştirilmesi Hakkında 3585 Sayılı Kanun Yayımlandı. Yönetim Zamandizini 27.6.1931 tarih ve 1833 sayılı Arazi Vergisi Kanu- RG nu'nun 10. maddesinde yapılan değişiklikle, "Arazi Vergisi iki taksitte alınır. Taksit zamanları her mahallin zirai ve iktisadi vaziyete göre vilayet umumi meclislerinin mütealası alınarak valilerce tayin olunur" şeklinde düzenlenmiştir. 1008 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 7 Şubat Arazi Vergisinin 1935 Mali Yılı Sonuna Kadar Olan Bakayasının Terkinine Dair 3586 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 7 Şubat Milli Müdafaa İhtiyaçları İçin 125,5 Milyon Liraya Kadar Taahhüde Girişilmesi Hakkındaki 3395 Sayılı Kanuna Ek 3587 Sayılı Kanun Yayımlandı. Kanunla, faizleri ile genel toplamı 125,5 milyon ve RG her yıl tediye miktarı 12,5 milyon lira olarak tespit olunan gelecek yıllara geçici salahiyetinin 1939 mali yılına ait olan tediye miktarı 18 milyon liraya ve 1940 yılına ait tediye miktarı 17 milyon liraya çıkarılmaktadır. 7 Şubat Muvazene Vergisi Kanununun 1.Maddesinin Muaddel 5. Fıkrasının Değiştirilmesine Dair 3588 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 7 Şubat Meclisin Tatiline Dair 1080 Nisan'ın 3. Pazartesi günü olağanüstü toplantısına RG Sayılı TBMM Kararı Yakadar Meclis çalışmalarına ara verildi. yımlandı. 7 Şubat Deniz Ticareti Müsteşarlığına atama 8 Şubat 1936-1938 yıllarına ait dış ticaret durumunu gösterir rapor özetleri. BCA: 30..10.0.0 /24.139..1/ 2092 9 Şubat İstatistik Genel Müdürlüğü'nün 1938 yılı çalışma raporu. BCA: 30..10.0.0/ 26.148..10. /2168 9 Şubat Tramvay Şirketinin alınma- Tramvay ve tünel şirketleri mukavelanameleri dün SP, 9 sı. imzalandı. Şirketler 1 Marttan itibaren hükümet tara- Şubat fından işletilecek. Nafıa Vekili, "imtiyazlı şirketlerin 1939. ve kapitülasyonların siyasi manada geri kalmış milletlerin üzerinde tatbik edilen usullerden olduğu tarihten sabittir." 10 Şubat Adana belediye meclisi feshedildi. Gazete haberinde herhangi bir açıklama yoktur. 11 Şubat İmpeks Şirketi. Şirketin anormal münasebetlerle alakadar olduğunu SP, 11 Şubat 1939 gösterecek delillere tesadüf edilmedi. 12 Şubat Sıhhat ve İçtimai Muavenet 41 vilayette yeniden 550 yataklı büyük birer hastane SP, 12 Şubat 1939 Vekaletinin 10 yıllık iş açılacak. programı. 13 Şubat İzmir Üzüm, İncir Koop. İttihadı Umum Müdürü çekildi. 14 Şubat İngiliz Büyükelçi Sir Percy Loraine'in, Türkiye'den ayrılırken Başbakanla yaptığı veda konuşması. Kaynak Açık bulunan 100 Lira maaşlı Deniz Ticareti Müste- RG şarlığı'na Nuri Anıl tayin edilmiştir. SP, 10 Şubat 1939 SP, 13 Şubat 1939 Elçi, Karabük'ün faaliyete geçmesine ilişkin görüşlerini dile getirmiştir. Kurumun iyi yürümesi için, "bir komita veya bir merci ihdası ile bütün bu işlerin oraya verilmesi"nin uygun olacağını belirtmiştir. Elçiye 1009 BCA: 30..1.0.0/ 60.367..7/ E4 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak göre bu uygulama, kurumdaki İngiliz uzmanların, merkeze müracaat etmek ve herşeyi buradan alınan emir üzerine yapmak zorunluluğuna son verecektir. Elçi, Karabük faaliyete başladığında fiyat konusu üzerinde özellikle durulması gerektiğini belirterek, Başbakan'ın İngiliz uzmanları dinlemesinin birçok iyi sonuç doğuracağına dikkat çekmiştir. Loraine sözlerini, "Karabük işi üzerinde Hitler sisteminde çalışmanızı rica edersem beni mazur görürsünüz" şeklinde bitirmiştir. 14 Şubat Yeni baremler tehir edildi. Mülki askeri ve devlet müesseselerine dair baremle- SP, 14 rin esaslı bir mevzu olduğu takdir edilerek 1939 mali Şubat 1939 yılına tehir edilmiştir. 14 Şubat Son Posta gazetesi yazarlarından Muhittin Birgen'in yazısı. Yazının başlığı; "Devletçilik prensibinin liberal tat- SP, 14 Şubat 1939 bikat ihtiyacı ile." 15 Şubat Sümerbank'a ait İzmit Kağıt ve Karton Fabrikası'nda 2 yabancının çalıştırılması. BCA: 30..18.1.2 /86.12..10. /243-377 15 Şubat Yeknesak Bir Deniz Denizcilerin ismaline mahsus bir işaretleme sistemi- RG Balizajı Sistemine Müteda- dir. ir 13 Mayıs 1936 Tarihli Anlaşmaya İltihaka Dair 3592 Sayılı Kanun Yayımlandı. 15 Şubat Emekli general Cafer Tayyar (Eğilmez) hazine aleyhine dava açtı. General komutanlık tahsisatı istiyor. 16 Şubat Emekli Çorum Valisi Süreyya Yurdakul'un Başbakan'dan iş isteği. Yıl içinde birçok emekli valinin benzer isteklerde bu- BCA: 30..1.0.0 lunduğu görülmektedir. SP, 15 Şubat 1939 /17.92..31./ A7 16 Şubat Şeker fabrikaları üretimlerinin azami kapasitelerine göre ayarlanması Türkiye Şeker Fabrikaları AŞ tarafından dışarıdan 20 BCA: 000 ton şeker getirtilmesi ve şirketin stok şeker mik- 30..18.1.2 / 86.13..6 tarının tespiti. 16 Şubat Milli toprakların satışına yasak Maliye Vekaleti şehir ve kasabalar belediye hudutları SP, 16 arsalardan maada milli toprakların müzayedeye ko- Şubat 1939 nularak satılmasını yasak etmiştir. 16 Şubat İstanbul esnafından rüşvet alan 5 zabıta memuru tardedildi. SP, 16 Şubat 1939 17 Şubat Yeni meclis binası için açılacak ihalenin bir müddet tehiri kararlaştırılmıştır. SP, 17 Şubat 1939 17 Şubat Telefon şirketi memurlarının tazminat davası reddedildi. Yönetim Zamandizini Mahkeme, memurların mesailerine fasıla verilmeden SP, 17 hükümet memuru olduklarını nazarı itibara alarak Şubat 1939 tazminat talebini kabul etmedi. 1010 G. A. Olay/Mevzuat 18 Şubat İstanbul İli İdare Heyeti üyeliğine Kudret Arkun ve Akhisar kaymakamlığına da Bedri Özer'in tayinleri. 18 Şubat Bulancak Kaymakamı Şev- Gürkan'ın "görülen idari lüzuma binaen" Bakanlık BCA: 30..11.1.0/ ket Gürkan'ın Bakanlık em- emrine alındığı belirtilmiştir. 128.5..8. rine alınması. 18 Şubat Türkiye ile Almanya arasında Berlin'de imzalanan Sudet Alman menatıkıile Türkiye arasındaki ticari mübadeleler ve ödemeleri tanzime ait protokolün tasdiki. 18 Şubat Hatay meclisinde Türkiye Kanunları kabul edildi. 19 Şubat Kıbrıs Türkleri mümessili M. Necati Özkan imzasıyla gönderilen mektup ve verilen cevap. 20 Şubat Memleketin 158 yerinde halkevleri açıldı. 20 Şubat Seyhan Valisi Tevfik Hadi Baysal'ın Vekalet emrine alınması. Açıklamalar Kaynak BCA: 30..11.1.0/ 128.5..7./ 14645 Protokol, 1 Şubat 1939 tarihinden itibaren yürürlüğe BCA: 30..18.1.2 girmek üzere onaylanmıştır. /86.13..7. SP, 18 Şubat 1939 26 Ocak 1939'da CHP Genel Sekreterliği'ne gönderilen mektupta, hükümetçiler ve evkafçılar lehine yayında bulunan "Söz" ve "Vakit" gazetelerine karşı bir gazete çıkarabilmek amacıyla baskı makinesi ile çeşitli matbaa malzemeleri istenmektedir. Özkan'a göre, "Kıbrıs'ta ekalliyetle yaşamak mecburiyetinde kalıp da, milli harsı ve milli kültürü devam ettirebilmek için İngiliz-Türk dostluğundan istifade etmek zamanının hulul ettiği bu dönemde çalışacak olan bir gazeteye şiddetle ihtiyaç vardır." BCA: 30..1.0.0/ 36.218..1/ A45 C, 20 Şubat 1939 Baysal, "görülen idari lüzum üzerine" görevden BCA: 30..18.1.2/ alınmıştır. 86.13..3. /71-433 20 Şubat Seyhan Valiliğine Gaziantep Valisi Ali Rıza Çevik'in, Gaziantep Valiliğine de Elazığ Valisi Şefik Bicioğlu'nun naklen tayinleri 20 Şubat Balkan Antantı Konseyi Bükreş’te toplandı Hariciye Nazırı Şükrü Saraçoğlu da Konsey'e katıl- C, 20 Şubat 1939 mıştır. 21 Şubat İzmit Kağıt'ta yabancı uzmanlar 6 yabancı uzmanın İzmit Kağıt ve Karton Fabrika- BCA: sı'nda bir yıl müddetle çalıştırılmak üzere adı geçen 30..18.1.2 /86.13..20. yere girmelerine izin verilmesi. 21 Şubat 1933 Türk borcu tahvillerinden yurtdışında bulunanların Amortisman Sandığı tarafından satın alınması. 23 Şubat Görevinden alınan Seyhan "Vilayetin her tarafında mutlak sükun devam ettiği, BCA: (Adana) Valisi Tevfik Hadi hükümet ve parti işleri tam bir intizam içinde cereyan 30..1.0.0/ Baysal'ın, Başbakan'ı ziya- etmekte bulunduğu ve bugüne kadar mucibi mesuli- 17.93..15/ BCA: 30..18.1.2 /86.13..4./ 71-434 BCA: 30..18.1.2/ 86.13..18./ 127 1011 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar ret etmek isteğiyle yazdığı mektup. yet ve hatta mucibi müahaze tek bir hadise dahi mev- A7 cut olmadığı halde hiçbir sorgu ve tahkikata maruz kalmaksızın vekalet emrine alındığım hakkında yüksek emir ve iradeyi hürmetle telakki ettim." Baysal, Ankara'ya geldiğinde gerçeği öğrenebilmek amacıyla ziyaret isteğinde bulunmaktadır. Kaynak 23 Şubat Hatay maliyesi Türk parası ile tediyata başlıyor. 24 Şubat Diyarbakır'dan Şükrü Alp Asena'nın, milletvekili adayları hakkında yazdığı mektup. 24 Şubat Ankara'da imzalanan Türkiye-İsveç Ticaret ve Kliring Anlaşması ile buna ait protokol ve eklerinin geçici olarak yürürlüğe konulması 24 Şubat İstanbul'da Tecelli Matbaasında basılan "İman ve Amel" adlı kitabın toplattırılması ve satışının yasaklanması. 24 Şubat Mahsulleri hasara uğrayan 847 çiftçinin Ziraat Bankası'na olan borçlarının tecili. BCA: 30..18.1.2/ 86.15..3./ 260 24 Şubat Eski İstanbul Valisi Muhittin Üstündağ ve eski Konya valisi Cemal Bardakçı tekaüde sevk edilmiştir. SP, 24 Şubat 1939 25 Şubat Hava Taarruzlarına Karşı Işıkların Söndürülmesi ve Karartılması Nizamnamesi Yayımlandı. 25 Şubat Tramvay ve tünel idarelerini işletecek olan heyet kuruldu. SP, 25 Şubat 1939. 26 Şubat Sami Şahik Bağcıgil'in, milletvekili adayı gösterilmesi için yazdığı mektup. BCA: 30..1.0.0 /17.93..21/ A7 26 Şubat İstanbul belediyesi imar için 5 milyon TL borç aldı. Kredi Belediyeler Bankası'ndan alınmıştır. Ayrıca SP, 26 devlet bütçesinden yapılacak yardım meselesi de tet- Şubat 1939 kik ediliyor. İmar planı başvekilin riyasetindeki komisyon tarafından tetkik edilecek. Yönetim Zamandizini SP, 23 Şubat 1939 Refik Saydam'ın askeri tıbbiyeden arkadaşı olduğunu belirten Asena, Diyarbakır milletvekilliğine aday olan belediye reisi Şeref, hususi muhasebe daimi encümen azası Tahsin Cavit ve avukat Muhittin hakkındaki olumsuz görüşlerini dile getirmektedir. Asena, bu kişilerin halk tarafından sevilmediğini, yolsuzluklara karıştıklarını, vb. belirtmektedir. BCA: 30..1.0.0/ 17.93..20/ A7 BCA: 30..18.1.2/ 86.14..10. Şükrü Vamık tarafından yazılan kitap, zararlı yazıları taşıdığı görüldüğünden yasaklanmıştır. Kitap, "halkı yağmur duasına teşvik eder mahiyette hurafeleri ihtiva etmek suretiyle memleket siyasetine dokunur yazıları taşıdığı" için yasaklanmıştır. BCA: 30..18.1.2/ 86.14..16./ 86-343 Nizamname ile düşman tayyarelerinin geceleyin he- RG deflerini tanımalarına ve umumi surette doğru istikamet bulmalarına mani olmak ve hareketlerini güçleştirmek için bu nizamname hükümleri dairesinde ışıkların söndürüleceği ve karartılacağı düzenlenmektedir. 1012 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 27 Şubat Vatandaşlıktan Çıkarma Yıl içinde toplam 10 kişi vatandaşlıktan çıkarılmıştır. RG 27 Şubat İnönü, bugün radyodan Amerikan halkına hitap ediyor. SP, 27 Şubat 1939 28 Şubat Zonguldak maden ocaklarında facia, 23 işçi öldü. SP, 28 Şubat 1939 29 Şubat Denizbank'ın yeni şekli ve yeni kadro. Bankaya bağlı müesseseler ayrı ayrı idareler halinde. 1 Mart Yeni bütçe hazırlandı. 1939 masraf bütçesi geçen seneden 11 milyon Lira C, 1 Mart 1939 fazladır. 1 Mart Amerika, Yahudilerin Filistin'de bir yurt tesis etmelerini istiyor. SP, 1 Mart 1939 2 Mart İstanbul Vali Yardımcılığına Muzaffer Akalın'ın tayini. BCA: 30..11.1.0/ 129.7..7/ 14685 2 Mart Millileşen müesseseler. 2 Mart Dünyada hiç kimse bizi yo- Fethi Okyar, Bolu halkevinde yapmış olduğu konuş- C, 2 Mart lumuzdan alıkoyamaz. mada idari mekanizmaya da değinmiştir. Konuşma- 1939 sında memurların ve mevkilerin şahsi menfaatler uğruna verilmeyeceğini ve idari işlerin halkın işlerini kolaylaştıracak şekilde düzenleneceğini belirtmiştir. 3 Mart CHP'nin yeni mebuslarda aranacak nitelikler hakkında beyanatı Zaman ve mesaisini tamamen meclis faaliyetlerine SP,3 Mart hasredebilmesi, hiçbir şirket meclisi idare veya mu- 1939 rakıplığında bulunmamaları. 3 Mart İstanbul eski vali ve belediye başkanı Muhittin Üstündağ'ın yargılanması Yargılamaya Temyiz 4. cezada başlandı. Nedeni, İs- SP, 3 Mart tanbul otobüs işlerindeki bazı yolsuzluklardır. Mah- 1939 keme 16 Mart tarihine ertelendi. 4 Mart Şam'da ve Halep'te çıkan Arapça gazetelerde, Türkiye'nin Doğu Politikasının Değiştiğine dair makalelerin tercümesi. BCA: 30..10.0.0/ 85.558..14/ 85256 6 Mart Antalya Merkez Belediyesi memurları teadül cetvelinde değişiklik yapılması. BCA: 30..18.1.2/ 86.19..3./ 52-161 8 Mart Romanya'nın yeni başvekili. 8 Mart Türkiye ile Almanya Arasında 31.1.1939 tarihinde Berlin'de İmzalanan Südet Alman Menatıkı İle Türkiye Arasındaki Ticari Kaynak Tramvay ve tünel dün hükümete teslim edildi. SP, 29 Şubat 1939 C, 2 Mart 1939 İçişleri bakanı M. Kalinesku, başbakan Miron C, 8 Mart 1939 Kristea'nın vefatı üzerine başbakan olmuştur. RG 1013 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak Mübadelat ve Tediyatı Tanzime Mütedair Protokol, 1 Şubat 1939 Tarihinden İtibaren Meriyete Girmek Üzere Tasdik Edilmiştir. 8 Mart Türkiye İle İsveç Arasında Ticaret ve Kliring Anlaşmaları İmzalandı. 10 Mart İngiltere harbe hazır. İngiltere gazetede çıkan haberlere göre; 29 fırkalık C, 10 Mart 1939 bir ordu kurmuştur. 12 Mart Denizbank teşkilatı Denizbank teşkilatı tamamen değişecek, AKAY ve SP, 12 Mart 1939 Denizyolu bir işletme halinde olacak 13 Mart Bulgaristan Başbakanı Georgi Köseivanof ile eşinin Ankara'yı ziyareti münasebetiyle düzenlenen program. BCA: 30..10.0.0/ 200.369.. 17./23998 14 Mart Divriği'den Karabük Fabrikası'na taşınan demir cevherine ait haftalık raporlar. BCA: 30..10.0.0/ 152.77..3./ 15361 14 Mart Amerika'da basılan "The Case of Kurdistan Against Turkey-Kürdistan'ın Türklere Karşı Davası" adlı kitabın memlekete sokulmasının ve satışının yasak edilmesi. 14 Mart Rus Komünist Partisi propagandası için Moskova'da basılıp dağıtılan broşür ile ekindeki 6 adet levhanın memlekete sokulmasının yasak edilmesi. BCA: 30..18.1.2/ 86.23..4/ 86-346 14 Mart Birinci beş yıllık sanayi planı muvaffakiyetle başarıldı. Uygulamasına Mayıs ayında başlanacak olan ikinci C, 14 Mart plan uyarınca kurulacak fabrikaların sayısının yüzü 1939 geçeceği belirtilmektedir. Birinci beş yıllık sanayi planı Kasım 1934'de uygulamaya girmiştir. 14 Mart Filistin konferansının vardığı netice. Konferans sonucunda bağımsız bir devlet kurulması C, 14 Mart 1939 kararlaştırılmıştır. 14 Mart Atatürk Bulvarı İstanbul'da Atatürk Bulvarının istimlakine başlanı- SP, 14 yor. Belediye Bankasından alınacak 5 milyon liranın Mart 1939 2 milyon lirası buraya harcanacak. Yönetim Zamandizini RG Bedirhanilerden Süreyya Bedirhan tarafından yazılan kitap, "zararlı yazılar taşıdığı anlaşıldığından" yasaklanmıştır. (1881 sayılı Matbuat Kanunu'nun muaddel 51. maddesine göre, İcra Vekilleri Heyeti'nce 14 Mart 1939 tarihinde onaylanmıştır. "..bu kitapta muharrir Kürdistan tarihinden bahsederek Kürd davasını da son devirlere kadar getiriyor, bütün kitapta Kürdler Türklerin zulmüne maruz kalmış zavallı insanlar şeklinde tasvir ediliyor. Bu kitap tamamile garezkarane yazılmış ve memleketimiz için çok zararlı propogandayı ihtiva eden bir eserdir. Kitapta Kürd bayrağı ile beraber maslub Şeyh Saidin de resmi vardır. Şeyh Sait, 1925 ihtilalinin kahramanı bir istiklal mücahidi olarak gösteriliyor..." 1014 BCA: 30..18.1.2/ 86.23..1./ 86-345 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 15 Mart Ekonomi İstişare Heyeti İstanbul'daki heyet lağvediliyor, şehrin imar işleri ile SP, 15 Nafıa Vekaleti, ekonomi işleriyle İktisat Vekaleti Mart 1939 alakadar olacak. 15 Mart Ereğli'de maden imtiyazının feshi Ereğli'nin Alacaağzı Mevkiindeki 377 Numaralı RG Kömür Ocağının İmal Ruhsat Teskeresi İcra Vekilleri Heyetince (Bakanlar Kurulu) İptal Edilmiştir. 16 Mart Çankırı'da maden imtiyazının feshi Çankırı'nın Tuht ve Orvay Köylerindeki İki Kıt'a Ba- RG kır Madeni İmtiyazı Feshedilmiştir. 16 Mart Sivas'ta maden imtiyazının feshi Sivas'ın Divriği Kazasında Kain Mekşuf Demir Ma- RG deni İmtiyazı Etibank'a İhale Edilmiştir. 16 Mart Muğla'da maden imtiyazının feshi Muğla'nın Fethiye Kazasına Bağlı Kargı ve Yanıklar RG Köyünün Baskı Mevkiindeki Krom Madeni İmtiyazı Feshedilmiştir. Madenin imtiyazı Fethiye'de mukim Salih Zeki Pekin'in uhdesindeydi. 17 Mart Ahmet Emin Yalman'ın, Amerika İdari teşkilatı ile ilgili olarak, Dr. Refik Saydam'a gönderdiği mektup. New York'dan gönderilen 12 sayfalık mektup Os- BCA: manlıca (el yazısı) yazılmıştır. Mektubun sonunda, 30..1.0.0/ Louis ?, Charles Merram ve Luther Gulik isimleri ile 5.22..6/A4 isimlerin karşısında kısa yazılar yer almaktadır. 17 Mart Yeni vali muavini iş başında. Mülkiye mezunu olan İstanbul vali muavini Muzaffer C, 17 Mart 1939 dün görevine başlamıştır. 17 Mart Muğla'da maden imtiyazının feshi Muğla'nın Fethiye Kazasına Bağlı İplikçidağı Krom RG Madeni İmtiyazı Feshedilmiştir. Madenin imtiyazı İtalyan tebaasından Alfret Bilyoti'nin uhdesindeydi. İkinci olarak Muğla'nın Merkez Kazasına Bağlı Bozhöyük Nahiyesinin Nebi Köyündeki Zımpara Madeninin İmtiyazı Feshedilmiştir. Madenin imtiyazı Herbert Vitel'in uhdesindeydi. 17 Mart Ereğli'de maden imtiyazının feshi Ereğli Havzai Fahmiyesinin Kozlu Mevkiindeki 158 RG ve 233 Numaralı Kömür Ocaklarının Ruhsat Teskereleri İptal Edilmiştir. 18 Mart Denizbank’a verilecek yeni Denizbank'a bağlı olan müesseselerin özerk ve tüzel C, 18 Mart şekil. kişiliğe sahip bir yapıya dönüştürülmesi planlanmak- 1939 tadır. 18 Mart Zonguldak'ta maden imtiyazının feshi Havzai Fahmiyesinin Kozlu Mevkiindeki 370 Numa- RG ralı Ocak Ruhsatı İptal Edilmiştir. Yine Zonguldak'ta 241 Numaralı Maden Kömürü Ocağı Ruhsat Teskeresi İptal Edilmiştir. 18 Mart Manisa'da maden imtiyazının feshi Manisa'nın Gördes Kazasının Sökeler Köyündeki RG Mika Madeni İmtiyazı Feshedilmiştir. Madenin imtiyazı İngiliz tebaasından Madam Kristin Wlon'un uhdesindedir. 20 Mart Eskişehir'de maden imtiyazının feshi Eskişehir Vilayetinin Merkez Kazası Dahilinde Sö- RG ğütçük Köyündeki Zekeriya Oğlu Mehmet Akgün'ün Lületaşı Taharri Ruhsatnamesi İptal Edilmiştir. 21 Mart CHP Genel Sekreterliği'nin 13/1411 sayılı genelge, vali/CHP başkanlarına su- BCA: 490.01/ hususi idare ve belediye nulmuştur. 1015 Kaynak 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar bütçelerine parti, halkevi ve hayır kurumları için yardım tahsisatları konulmasına ilişkin genelgesi. Kaynak 4.21..20/ 1. Büro 23 Mart Maarif Vekaleti il müdürlüğü atamaları Yıl içinde toplam 17 İl Maarif Müdürlüğü'ne atama RG yapılmıştır. 24 Mart İş İhtilaflarını Uzlaştırma ve Tahkim Nizamnamesi Yayımlandı. Nizamname ile mümessil işçilerin seçimi, uzlaştırma, RG tahkim, vb. konularda düzenlemeler yapılmaktadır. 25 Mart Mebus namzed listesi ilan oldu. Altıncı millet meclisi için halk partisince gösterilen 62 ilin aday listesi yayımlanmıştır. Yeni meclisin ilk toplantısı 02.04.1939 tarihinde ya- C, 25 Mart pılmıştır. Yeni meclisin en dikkati çeken tarafı Mu- 1939 haberat-Münakalat ve Ticaret Bakanlıklarının kurulması olmuştur. Muhaberat-Münakalat Bakanlığına Ali Fuad ve Ticaret Bakanlığına da Ali Çetinkaya getirilmiştir.(C, 04.04.1939) 25 Mart Cumhurbaşkanının Seçim Beyannamesi Yayımlandı. 28 Mart İzmir'de maden İmtiyazı 29 Mart Kaput Bezlerinin Tip ve Vasıfları Hakkında Nizamname Yayımlanmıştır. 30 Mart Hatay'da adli örgütlenme Hatay Yüksek mahkemesinde üye olarak görev alacak olan Rize Ağır Ceza Mahkemesi Başkanı Hüseyin Kurtuldu ve Konya Ağır Ceza Mahkemesi üyesi Hayri Yete'nin Hatay'a gönderilmesi 30 Mart Çankırı Milletvekilliğine seçilenler Mustafa Abdülhalik Renda, Hüseyin Cahit Yalçın, BCA: Fazıl Nazmi Örkün, Ziya Esen ve Akif Arkan'ın se- 30..10.0.0/ 75.497..22/ çim mazbatalarının sunulduğuna dair. RG İzmir Vilayeti’nin Yeniköyündeki Linyit Madeninin RG Yusuf Ziya Nayman'ın Uhdesine İhalesi Onanmaktadır. RG BCA: 30..18.1.2/ 86.27..9./ 402-52 78267 31 Mart Milletvekilliklerine seçilen- Elazığ milletvekilliklerine Fuat Ağralı, Fazıl Ahmet lerin isim listesi. Aykaç, Fuat Ziya Çiğiltepe, Fethi Altay ve Sabit Sağıroğlu; Edirne milletvekilliklerine Dr. Fatma Memik, Faik Kaltakkıran, Şeref Aykut, Osman Şahinbaş ve Fuat Balkan; Siirt milletvekilliklerine Hulki Aydın, Naki Bekmen, Ali Rıza Esen ve Şefik Özdemir; Hakkari Milletvekilliği'ne İzzet Ulvi Aykut; Maraş milletvekilliklerine Hasan Raşit Tankut, Mehmet Erten, Mansur Bozdoğan, Ziya Kayran ve Dr. Abdulkadir Kemali Bayazıt; Tunceli milletvekilliklerine Haydar Rüştü Öktem, Abdurrahman Sami Erkman, Mitat Yenel; Erzincan milletvekilliklerine Abdülhak Fırat, Aziz Semih İlter, Saffet Arıkan, Salih Başotaç ve İskender Artun; Hatay milletvekilliklerine Mehmet Tecirli, Bekir Sıtkı Kunt, Abdülgani Türkmen, Abdullah Mürsel ve Hamdi Selçuk seçilmiştir. 31 Mart Başvekalet müsteşarlığına atama Yönetim Zamandizini BCA: 30..10.0.0 /76.499..3/ 78290 Açık bulunan Başvekalet Müsteşarlığı'na kadroda RG muhassas 150 lira maaşla Dahiliye Vekaleti Müsteşarı Vehbi Demirel tayin olmuştur. 1016 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 31 Mart Dahiliye müsteşarlığına atama Dahiliye Vekaleti Müsteşarlığı'na Konya Valisi Nazif RG Ergin tayin edilmiştir. 1 Nisan Sadri Maksudi Arsal'ın, Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'den milletvekili seçilmesi için yardım isteği. Hukuk tarihi profesörü Arsal, İstanbul'daki derslerden aldığı ücretin 74 liradan ibaret olduğunu, başka bir gelir kaynağının bulunmadığını belirtmektedir: "Münhal bulunan mebusluklardan birine namzed göstererek yahud herhangi bir şekilde maddi hayatımı temin ederek beni kurtarmanızı hürmetle istirham eyliyorum..." 2 Nisan Türkiye-Amerika ticaret anlaşması dün imzalandı. Anlaşmaya göre; otomobil, radyo, yazı makineleri, C, 2 Nisan buzdolapları ve bunların parçaları için gümrük resim- 1939 lerinde indirim yapılacaktır. 3 Nisan TBMM toplantısı TBMM 6. devre ilk toplantısını bugün yapıyor. Mec- SP, 3 lis reisliğine tekrar Abdulhalik Renda namzed göste- Nisan rildi. İlk toplantıda İsmet İnönü tekrar Reisicumhur 1939 seçildi. Beşvekalete Dr. Refik Saydam getirildi, iki yeni vekalet ihdas edildi. İhdas edilen Muhaberat ve Münakale Vekilliğine Ali Çetinkaya, Ticaret Vekilliğine de Cezmi Erçin deruhte edildiler. General Ali Fuad Cebesoy da Nafıa Vekili oldu. 3 Nisan Mardin Mebusu Dr.Aziz Uras'ın dokunulmazlığının kaldırılması. BCA'da ilgili belgeye ulaşılamamıştır. 3 Nisan Kazım Karabekir'in beyanatı. Kazım Karabekir'in Tan Gazetesinde yer alan beya- SP, 3 Nisan natı ile ilgili tepkiler. 413 rey ile ve ittifakla reisicumhurluğa seçilmiştir. Kaynak BCA: 30..1.0.0/ 40.236..3./ B 490..1.0.0/ 69.2267..1. /2. Büro 1939 RG 4 Nisan Ankara Mebusu İsmet İnönü Cumhurbaşkanlığına Seçildi. 4 Nisan Başbakan Refik Saydam yeni hükümeti kurdu 6 Nisan İnhisarlar Umum Müdürlü- Tunceli Mebusluğuna seçilen İnhisarlar Umum Mü- RG ğüne atama dürü Mithat Yenel'in yerine İnhisarlar Umum Müdürlüğü Tütün İşleri Müdürü Adnan Taşpınar tayin olunmuştur. 6 Nisan Orman Umum Müdürlüğüne atama Manisa Mebusluğuna intihab edilen Hüsnü Yaman'- RG dan açılan Orman Umum Müdürlüğü'ne kadrosundan muhassas maaşla Orman Fen Heyeti Reisi Fahri Bük'ün tayini tensib edilmiştir. 8 Nisan Almanya Devlet Başkanı Hitler'in 50. doğum yılı törenlerine katılım Türkiye'yi temsilen Ali Fuat Cebesoy, Asım Gündüz, BCA: Falih Rıfkı Atay, Yunus Nadi, Pertev Bele, Necmet- 30..10.0.0/ 231.559.. tin Sadak, H. Cahit Yalçın'ın katılacağı. 8 Nisan RG 17./420161 RG Hava Taarruzlarına Karşı Pasif Korunma Nizamnamesi Yayımlandı. 1017 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat 9 Nisan Lyon'da yayınlanan "Armeniens Peuple Tragique" adlı mecmuanın memlekete sokulmasının ve satışının yasak edilmesi. 9 Nisan Denizbank lağvediliyor. Banka Muhaberat ve Münakalat Bakanlığına bağlanarak genel müdürlük şeklinde idare edilecektir. Yeni düzenlemeyle birlikte bakanlığa bağlı Devlet C, 9 Nisan Deniz Yolları İşletme Genel Müdürlüğü ve Devlet 1939 Limanları İşletme Genel Müdürlüğü olmak üzere iki genel müdürlük kurulacaktır. Yeni idarelerin kurulmasından sonra açıkta kalacaklara hizmet sürelerine göre tazminat verilecektir. (C, 05.05.1939) Bankanın yeni şekli 31.05.1939 tarihinde yürürlüğe girmiştir. (C, 31.05.1939) 11 Nisan Üç imza ile gönderilen kararnamelerin yazılışlarında ve imzalarında farklılıklar olduğu, bu nedenle kararnamelerin ve nüshalarının aynı anda yazılıp imzalanması gerektiği. BCA: 30..10.0.0/ 15.84..18/ 1368 11 Nisan Refik Saydam Hükümeti Meclis'ten güvenoyu aldı. Hükümet 389 reyle yani mevcudun ittifakıyla güve- RG noyu almıştır. 12 Nisan Isparta Valisi iken halka hakaret ettiği gerekçesiyle şikayet edilen Ankara Milletvekili Fevzi Daldal ile ilgili olarak verilen dilekçe. Ankara milletvekilliğine seçilen Isparta valisi Fevzi Daldal'ın Isparta'dan ayrılırken, halka hitaben "içinizdeki bazı soysuz ve namussuzlar beni çok mütessir etmiştir. Kahrolsunlar" şeklindeki sözleri nedeniyle İsmet İnönü'ye bir şikayet telgrafı gönderilmiştir. Telgraf, Razi Önder, Mehmet Hekimci ve Arslan Tuna tarafından gönderilmiştir. 12 Nisan Askeri Memurlara Dair 3280 Sayılı Kanuna Ek Kanun Layihası. BCA: 30..18.1.2/ 86.33..18 13 Nisan Rusların açacakları Zirai ve Milli Serginin memleketimiz ilgilileri tarafından ziyaret edilmesi. BCA: 30..10.0.0 /173.195.. 12./18638 14 Nisan Sıhhiye Vekaleti Teşkilat ve Memurin Kanunu'na Ek Kanun Tasarısı. BCA: 30..18.1.2/ 86.33..17. 14 Nisan Nafıa müsteşarlığına atama Naki Köstem'in Muhabere ve Münakale Vekaleti RG Müsteşarlığı'nın tefrik edilmiş bulunması dolayısıyla evvelce İktisat Vekaleti Müsteşarlığında bulunmuş olan Hüsnü Rıza Kortel 125 lira maaşla Nafıa Müsteşarlığına tayin olunmuştur. 15 Nisan Kütahya'da maden imtiyazının feshi Yönetim Zamandizini Açıklamalar Kaynak BCA: 30..18.1.2/ 86.30..18./ 86-347 BCA: 30..10.0.0 /9.52..15./ 761 Kütahya'nın Tavşanlı Kazasının Alabarda Köyünde RG Maden Aramak Üzere Hafız Mehmet ve Arkadaşı Namına Verilen Ruhsatname Devlet Şurası 3.Daire Tarafından İptal Edilmiştir. 1018 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 18 Nisan 27.5.1938 tarihli Türkİngiliz Kliring Anlaşması ile aynı tarihli 10 milyon sterlinlik kredi anlaşmasında değişiklik yapılması için Londra Büyük Elçiliği'ne yetki verilmesi. BCA: 30..18.1.2/ 86.34..3/ 422 18 Nisan Hava Hücumlarına Karşı Hayvanların ve Hayvanlardan Husule Gelen Yiyecek Maddelerinin Korunmasına Dair Talimatname Yayımlandı. RG 18 Nisan Belediye Kurulması 19 Nisan Gazete ve ajans haberlerine Siyasi olaylarla ilgili gazete ve ajans haberlerinin sansür uygulaması için Türkiye menfaatlerine uygun şekilde yayımlanmasını komisyon kurulması temin için kurulan komisyonun 15.04.1939 tarihinden itibaren göreve başlayacağı. Başvekil imzasıyla Hariciye, Dahiliye ve Maliye Vekaletlerine gönderilen yazıda, Hariciye Vekaleti Umumi Katibinin başkanlığı altında toplanacak komisyona ilgili Bakanlıkların birer üye göndermesi istenmektedir. 19 Nisan Harb mükellefiyeti kanunu. Meclise verilen 72 maddelik tasarı genel ve kısmi se- C, 19 ferberlik durumlarında ordunun ihtiyaçlarının nasıl Nisan 1939 karşılanacağını düzenlemektedir. 20 Nisan Milletvekili seçilemeyen C.H.P. adaylarına iş verilmesi. 20 Nisan Ticaret Gemilerinin Gaza Karşı Korunması Hakkında Nizamname Yayımlandı. 21 Nisan Müftülük vaazları Kadrolu ve geçici olarak istihdam edilecek vaizlerin BCA: durumları valiliklerce tetkik ve tesbit edildikten sonra 51..0.0.0/ 4.36..10. müftülüklerce vaaza izin verilmesi. 21 Nisan Yeni vekaletlerin teşkilat kanunu. Teşkilat projesine göre; Ticaret Bakanlığı, iç ticaret C, 21 Nigenel müdürlüğü, dış ticaret genel müdürlüğü ve teş- san 1939 kilatlandırma genel müdürlüklerinden oluşacaktır. Ayrıca, teftiş heyeti başkanlığı, hukuk müşavirliği, özel kalem, standardizasyon, turizm ve sergiler, konjontör ve neşriyat, zat işleri ve levazım, seferberlik ve evrak müdürlükleri de bulunacaktır. 22 Nisan Baskil Kaymakamı Mümtaz Arkan'ın Bakanlık emrine alınması. "görülen idari lüzuma binaen" Kaynak Bergama'nın Koyracık köyünde yeniden belediye ku- RG rulmasına karar verildi. CHP Genel Sekreterliği'nden Maarif Vekili Hasan Ali Yücel'e göderilen "özel" yazıda son yapılan seçimde liste dışında kalan ve daha önce Maarif Vekaleti'nde çalışmakta olan eski Trabzon mebusları Seniha Hızal ile Necati Güneri'ye ihtisaslarına uygun bir iş verilmesi rica edilmektedir. Seçim sonrasında liste dışında kalan mebuslar için farklı vekaletlerden benzer şekilde iş isteğinde bulunulduğu görülmektedir. BCA: 30..10.0.0/ 85.558..16. /85-258 BCA: 490..1.0.0/ 541.2164.. 1./2. Büro RG 1019 BCA: 30..11.1.0 /130.13..7./ 14808 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 24 Nisan Sıhhat ve İçtimai Muavenet Burdur, Balıkesir, Bilecik İl Sıhhat ve İçtimai Mua- RG Vekaletinde il müdürlüğü venet Müdürlüğü'ne atamalar yapılmıştır.Yıl için topatamaları lam 21 İl Sıhhat ve İçtimai Muavenet Müdürlüğü'ne atama yapılmıştır. 25 Nisan 1938 yılına ait tasarruf ve ticari mevduat istatistiği. BCA: 30..10.0.0 / 24.139..2./ 2093 25 Nisan Buenos Aires'de toplanan Evrensel Posta Kongresi'ne katılan Abdülahad Akşin'e alınacak kararları imzalama yetkisi verilmesi. BCA: 30..18.1.2 /86.35..7/ 406-47 25 Nisan Hatay'da posta hizmeti indirimi Kaynak Hatay ile yakınlık sağlanması için, 2721 ve 2722 sa- BCA: yılı kanunlarda adı yazılı daire ve kuruluşlara posta 30..18.1.2/ 86.35..10./ hizmetlerinde de indirim yapılması. 168-37 27 Nisan Beyrut'ta yayınlanan ElHikmat Dergisi Müdürü Dr. Abdülgani Şehbender'in İsmet Paşa'ya gönderdiği mektup ve Türkiye hakkında bazı makaleler BCA: 30..10.0.0/ 265.785.. 11/438765 27 Nisan 6.4.1914'te Bulgaristan'la yapılan Posta,Telgraf ve Telefon Anlaşması'nın 15.maddesinin değiştirilmesi için PTT İdaresine yetki verilmesi. BCA: 30..18.1.2/ 86.36..14./ 426-18 27 Nisan Etibank Maden Müşaviri Alman Ernest Zimmerman'ın 4 yahudi yakınının memleketimize gelmelerine ve oturmalarına izin verilmesi. Yıl içinde çeşitli kamu kurum ve kuruluşlarında çalışmak üzere Türkiye'de bulunan yabancı (büyük bölümü Yahudi) uzmanların yakınlarına oturma izni verilmesine ilişkin birçok karar alınmıştır. 27 Nisan İşçi sigorta idaresi için yabancı uzman Kurulacak İşçi Sigorta İdaresi konusunda inceleme BCA: yapmak üzere 2 ay için getirilecek Oswald Stein'e ve- 30..18.1.2/ 86.36..7/ rilecek 2 000 liranın döviz olarak ödenmesi. BCA: 30..18.1.2/ 86.36..3./ 88-202 243-397 27 Nisan Belediyeler Bankası Esas Nizamnamesinin 4. maddesini değiştiren Nizamname yayımlandı. Değişiklikle, "İkraz müddeti 1 seneden 15 seneye RG kadardır. Her ikraz talebi idare meclisince tetkik edilerek ikrazın müddeti ve şartları tayin olunur" hükmü getirilmiştir. 27 Nisan Kütahya'da maden imtiyazının feshi Kütahya'nın Tavşanlı Kazası Dahilinde Yağmurlar RG Köyünde Maden Aramak Üzere Şakir Yorulmaz ve Mustafa İşal'a Verilen Ruhsatname İptal Edilmiştir. 28 Nisan Üçüncü Umumi Müfettiş Tahsin Uzer'in, Trabzon'da yapılması gereken yatırımlarla ilgili mektubu. 17.4.1939 tarihli mektupta Uzer, 1) Trabzon limanının yapılması, 2) Soğukhava, et, konserve, suni gübre fabrikaları yapılması, 3) İzmir'de olduğu gibi (icap ve zemini hazırlanan kavak mevkiinde) Trabzon'da da "Karadeniz" adıyla bir fuar açılması isteğinde bulunmuştur. Yönetim Zamandizini 1020 BCA: 30..1.0.0/ 33.195..5/ A25 G. A. Olay/Mevzuat 29 Nisan Amerika Birleşik Devletleriyle 1.4.1939'da Ankara'da imzalanan ticaret anlaşmasının 5.5.1939'da yürürlüğe girmek üzere tasdiki. 29 Nisan Belediye başkanlığının kaymakamlık emrine verilmesi 29 Nisan 1.Köy ve Ziraat Kalkınma Kongresi'ne hizmeti geçen çeşitli dairelerdeki memur ve hizmetlilere ikramiye verilmesi. BCA: 30..18.1.2/ 86.37..8./ 232-116 29 Nisan Bazı hukuki konularda inceleme yapmak üzere Sinop mebusu Yusuf Kemal Tengirşenk ile Maliye Vekaleti mutahassıs müşaviri Cafer Tüzel'in İngiltere ve Fransa'ya gitmesine izin verilmesine ilişkin Bakanlar Kurulu kararı. BCA: 30..18.1.2/ 86.38..5./ 250-73 0 Mayıs Dahiliye Vekaleti teşkilat kadrosuna yeniden 50 maiyet memuru ilavesi hakkında kanun layihası. BCA: 30..18.1.2/ 86.39..15. 1 Mayıs Başbakan Celal Bayar ile Karabük Demir ve Çelik Fabrikası'nı inşa eden Brassert Müessesesi'nin temsilcisi Hopkinson arasında vaki konuşmanın zabtı ve diğer yazışmalar. BCA: 30..1.0.0/ 3.17..1./A3 1 Mayıs Tayyare Kaçakçılığı Müddeiumumi, Ruhi'nin tecziye edilmesini istedi. U, 1 Mayıs Sahte evrak tanzim ederek sahte mühür ve sahte im- 1939 zalarla Türkiye Cumhuriyeti hesabına Kanada'ya tayyare sipariş eden ve tayyaraleri yabancı bir devlete satan Ekrem Könik'in suçuna iştiraken Hariciye Vekaleti memurlarından Ruhi Bozcalı'nın mahkemesine devam edilmekte. Ruhi B. 7 Mayıs tarihli mahkemede 3 aylık ceza alıyor. 2 Mayıs New-York'ta sergilenecek Atatürk ve İnkılaba ait eserlerin tetkik edilerek gönderilmesi. Amerika'da açılacak sergi hakkında Heyet Reisi Ve- BCA: dat Nedim Tör tarafından, 11.4.1939 tarihinde Baş- 30..1.0.0/ bakan Dr. Refik Saydam'a bir mektup gönderilmiştir. 33.195..6./ 2 Mayıs Açıklamalar Kaynak BCA: 30..18.1.2 /86.37..17. Siirt'e bağlı Kozluk ve Baykan Kazaları Belediye Reisliği görevinin Kaymakamlar emrine verilmesi hakkında karar. Karar, 1580 sayılı Belediye Kanunu'nun 94. maddesine göre alınmıştır. BCA: 30..18.1.2/ 86.37..13./ 82-76 A25; BCA: 30..1.0.0/ 5.22..7/A4 Amerika Birleşik Devletleri'nin istiklalinin 150. yıldönümüne katılması düşünülen uçaklar. BCA: 30..10.0.0/ 268.804.. 13/ 44089. 1021 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 2 Mayıs Birinci neşriyat kongresi Ankara'da açıldı. Kongrenin temel amacı Türk yayın hayatını sistemli C, 2 Mayıs bir hale nasıl getirileceğinin bulunmasıdır. Refik 1939 Saydam yaptığı konuşmada milli kütüphaneyi köye kadar götürmek ve okuma zevkini sağlamanın kongrenin en önemli amaçlarından olduğunu söylemiştir. 2 Mayıs Manisa'da maden imtiyazının feshi Manisa'nın Gördes Kazasına Bağlı Deliler Köyünde- RG ki Mika Madeni İmtiyazı Devlet Şurası 3.Dairesi ile Maliye ve Nafıa Dairesince Feshedilmiştir. Madenin imtiyazı İngiliz tebaasından Madam Kristin Wlon'un uhdesindedir. 3 Mayıs Kars'ta maden imtiyazının feshi Kars Vilayetinin Kağızman Kazasına Bağlı Mali Zır- RG nık ve Bolşevik Zırnık Köylerinde Bulunan 5 Kıta Arsenik Madeni İmtiyazı Feshedilmiştir. Madenin imtiyazı Sovyet Rusya tebaasından Markofski ve Şeriki uhdelerindeydi. 3 Mayıs Niğde'de maden imtiyazının feshi Niğde'nin Ulukışla Kazasına Bağlı Bolkar Dağındaki RG Mekşuf Simli Kurşun Madeni Etibank'a İhale Edilmiştir. 4 Mayıs Yozgat Boğazlıyan Kazası'nın Büyükkışla Köyü'nden Ali Karahan'ın, devlet memurlarını şikayet eden mektubu. Başbakan'a gönderilen 25.4.1939 tarihli mektup, BCA: Arap harfleri ile yazılmış olduğundan işleme konul- 30..1.0.0 /17.94..17./ mamıştır. Kaynak A7 4 Mayıs Askeri ceza kanununda yeni tadilat yapılıyor. Kanunun en dikkati çeken yanlarından biri yabancı C, 4 Mayıs rejimle ve komünizm lehine ordu içinde propaganda 1939 yapanlara ağır cezaların öngörülmesidir. 4 Mayıs Kütahya'da maden imtiyazının feshi Kütahya'nın Tavşanlı Kazasına Bağlı Dağardı Nahi- RG yesindeki Mekşuf Krom Madeni Etibank'a İhale Edilmiştir. 4 Mayıs Adliye Vekaletinden İcra Memurlarının İş Sahiplerine İyi Muamele Yapmaları Hakkında Bir Tamim Yayımlandı. Memurların iş sahiplerine karşı iyi muamele yapma- RG ları ve mümkün olan kolaylıkları göstermeleri lazım geldiği halde bazı icra memurlarının bu duruma gereğince riayet etmemesi üzerine tamim yayımlanmıştır. 6 Mayıs İstanbul'da yayınlanan Akşam Gazetesi'nin 1 ay müddetle kapatılması. BCA'da kapatılan Akşam Gazetesi çalışanlarının BCA: 9.5.1939 tarihinde gönderdikleri telgraflar da bulun- 30..18.1.2 /86.39..17/ maktadır. 6 Mayıs Başvekalet İstatistik Umum Müdürlüğü tarafından hazırlanan ziraat ve hayvanat istatistikleri. 6 Mayıs Keşfedilen maden yataklarının özel teşebbüse verilmesine karar verildikten Yönetim Zamandizini 85-64; BCA: 30..1.0.0 /131.846..2 /S2. BCA: 30..1.0.0/ 95.595..3. /F1 İktisat Vekaleti'nden Başbakanlığa gönderilen yazı- BCA: da, maden imtiyazı verilmeden önce maden yatakla- 30..10.0.0/ rının işletme bakımından devleti ilgilendirecek mahi- 175.211..6. /19141 1022 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar sonra bu madenlere müdahale edilmemesi. yette olup olmadıklarını saptamak üzere bir komisyon kurulduğu belirtilmektedir. MTA Enstitüsü Genel Direktörü Reşit Gençer, Etibank Genel Direktörü İlhami Pamir, Etibank Genel Direktör Muavini Bedri Bekiroğlu ve Maadin Umum Müdürlüğü Baş Mühendisi Halil Pekmen'den oluşan komisyon, ruhsatname verilmeden önce madeninin ferdi teşebbüse bırakılıp bırakılmayacağının belirlenmesi ve ferde bırakılan hakka ise dokunulmaması gerektiği kararına varmıştır. Kaynak 6 Mayıs Radyoloji, Radyum ve Elektrikle Tedavi Müesseseleri Hakkındaki Nizamname Yayımlandı. 7 Mayıs Umumi valilikler 8 Mayıs Türk Hava Kurumu Piyango Müdürlüğü'nde yapılan teftiş ve tetkik neticelerine ait rapor. BCA: 30..10.0.0/ 61.408..1./ 6271 8 Mayıs İstanbul'da yayınlanan Haber Gazetesi'nin 1 ay süreyle kapatılması. BCA: 30..18.1.2/ 86.39..18. 8 Mayıs Halkevlerinin Cemiyet-i Akvam hikayelerini yayınlamamaları. BCA: 490..1.0.0/ 4.20..21./ 1. Büro 9 Mayıs Ereğli maden imtiyazının feshi 9 Mayıs 23 Mayıs 1933 Tarih ve 14455 Sayılı Ordu Kıyafet Kararnamesinde Yapılan Ek ve Değişiklikler Yayımlandı. 10 Mayıs 31.12.1937'de yapılan memurlar anketi neticeleri. RG Umumi valilikler teşkili doğru değil. İstanbul gazete- U, 7 Mayıs lerinin bu konu ile ilgili yaptıkları tahminden ibaret. 1939 Ereğli Havzai Fahmiyesinin Zonguldak Mevkiindeki RG 34 Numaralı Kömür Ocağının Ruhsat Teskeresi İptal Edilmiştir. RG İstatistik Umum Müdürlüğü tarafından yürütülen anket sonucunda, merkez ve taşradaki memurların çalıştıkları bölümler itibariyle bir dökümü çıkarılmıştır. Buna göre, genel bütçeden maaş ve ücret alan memurlar, devlet demiryolları memurları, hususi idareler, belediyeler, devletin iştirak hissesi bulunan bankalar memurları ve devletin iştirak hissesi bulunan müesseseler ve şirketler memurları olmak üzere toplam 134.526 memur bulunmaktadır. Bunların %11.52'si merkezde, %88.48'i taşrada görev yapmaktadır. Memurlara aile, tahsil ve memuriyet vaziyetleri hakkında sorulan 27 sorunun tasniflerinin henüz yapılmadığı belirtilmektedir. Memurların 1937 yılında çalıştıkları ve maaş aldıkları yerlere göre istatistikleri verilmektedir. 1023 BCA: 30..1.0.0/ 95.595..4/ F1; BCA: 30.10.0.0/ 24.139.3/ 2094 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 10 Mayıs Endüstri Bakanlığı kurulması, Devlet teşkilatının adları, şehitlerimize yapılması gerekli olan saygılar ve talebeler tarafından ara sıra öğretmenlere yapılan tecavüzlere dair Hakkı Kılıçoğlu'nun önergesi. BCA: 30..10.0.0 /8.49..21/ 6788 10 Mayıs Sermayesinin tamamı devlet tarafından verilerek kurulan iktisadi teşekküllerin denetimi hakkındaki kanunun aksaklıklarına dair Antalya Mebusu Rasih Kaplan'ın önergesi. BCA: 30..10.0.0/ 8.49..22./ 67-89 11 Mayıs Beyrut'ta yayınlanan Maşeh Seropyan'ın "Ermeni Meselesi" adlı Ermenice kitabın yasaklanması BCA: 30..18.1.2/ 86.40..18/ 86-348 11 Mayıs Milli sanayimizde inkişaf. Sümerbank'ın sermayesine 58 milyon Lira ilave ediliyor. Bu sermaye artırımının nedeni olarak ikinci beş yıllık C, 11 sanayi planında Sümerbank'a verilen görevlerin daha Mayıs 1939 iyi yapabilmesi gösterilmektedir. 11 Mayıs Türk köylüsü için ucuz elbise yapıldı. Sümerbank fabrikalarında yapılan elbiselerin 360 ku- C, 11 Mayıs ruşa kadar satılacağı belirtilmektedir. Kaynak 1939 11 Mayıs Bina Vergisi Nizamnamesi Yayımlandı. Türkiye Cumhuriyeti hududu dahilinde bulunan her RG nevi binaların, ister ev, apartman gibi ikamete, ister han, hamam, fabrika, değirmen, dükkan, rıhtım, iskele, köprü gibi ticarete, sanata veya herhangi bir surette istimale tahsis edilmiş olsun bina vergisine müteallik muameleleri, bu nizamname hükümlerine tabidir. 12 Mayıs Konut buhranı F.Rıfkı Atay'ın "Devam Eden Buhran" isimli yazısı. 12 Mayıs Bir ay süreyle kapatılan Akşam ve Haber gazetelerinin yayınlanmasına izin verilmesi. 12 Mayıs Karabük’teki tesisat. 12 Mayıs Üniversitede doçent ve pro- Milli Eğitim Bakanı Avrupa'nın önemli bazı bilim C, 12 Mayıs fesör ihtiyacı. adamları ile anlaşmalar yapmıştır. U, 7 Mayıs 1939 BCA: 30..18.1.2 Yer No: 86.41..17/ 86-349. Demir ve çelik fabrikaları yakında işlemeğe açılıyor. C, 12 Mayıs 1939 1939 12 Mayıs Türkiye İle Almanya Arasında 16 İkincikanun 1939 Berlin'de İmzalanan Kredi Anlaşmasının Tasdiki Hakkında 3600 Sayılı Kanun Yayımlandı. Yönetim Zamandizini RG 1024 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 13 Mayıs Türk-İngiliz Anlaşması Anlaşma ittifakla kabul edildi. Başvekil Saydam mü- U, 13 him bir nutuk söyledi. Bu konu gazetelerde çok sık Mayıs 1939 işlenen bir konu oldu. 13 Mayıs Rize, Tokat ve Kayseri valileri Nuri Türkkan, Faiz Ergün ve Adli Bayman'ın Bakanlık emrine alınması. Valiler, "görülen idari lüzuma binaen" 13 Mayıs Türk-İngiliz anlaşması. Yapılan anlaşmaya göre; Akdeniz'de bir çatışma olması durumunda iki ülke birbirine yardım edecekler ve işbirliği içinde davranacaklardır. Başbakan Refik Saydam mecliste yapmış olduğu ko- C, 13 nuşmada Türkiye'yi savaştan uzak tutmanın çaresini Mayıs savaşı göze alarak barışın sağlanması yolunda çaba- 1939 lamak olarak formüle etmiştir. 13 Mayıs Yasama Dokunulmazlığı Çoruh Mebusu Asım Us, İçel Mebusu Ferit Celal RG Hakkında TBMM Kararları Güven, Muğla Mebusu Yunus Nadi, Sivas Mebusu Yayımlandı. Necmettin Sadak'ın Teşrii Masuniyeti Hakkındaki Takip ve Muhakemelerinin Devre Sonuna Bırakılmasına Dair TBMM Kararlarıdır. 13 Mayıs Türkiye İle ABD Arasında 1 Nisan 1939 Tarihinde Ankara'da İmzalanan Ticaret Anlaşması Bakanlar Kurulunca Onanmıştır. 14 Mayıs Süker Anatolia Agence'de, Başbakan Refik Saydam'ın Meclis konuşması hakkında ve bazı konularda çıkan yazılar. 15 Mayıs Kaymakamlardan merkeze almalar Keşan, Cihanbeyli ve Meriç kaymakamları Zeki BCA: Paşik, Hüseyin Çıtak ve Kemal Gündüz'ün merkeze 30..11.1.0/ 131.16..10. alınmaları. 15 Mayıs 21.7.1932 tarihinde idare ve işletilmesi belediyeye devredilmiş olan Ankara şehri su tesisatının Ankara Belediyesi'ne verilmesi. BCA: 30..18.1.2/ 87.45..15./ 71-152 15 Mayıs İcra Vekilleri Heyetinin Si- Müşterek beyanname Türkiye ve Büyük Britanya RG yasetinin Tasvib ve Müşte- Hükümetleri arasındaki istişare müzakere ve görüşrek Beyannamelerinin Ka- lerdeki mutad birliğinin tebarüzünün ifadesidir. bul Edildiğine Dair 1093 Sayılı TBMM Kararı Yayımlandı. 15 Mayıs Sınai Müesseselerde ve Maden Ocaklarında Mesleki Kurslar Açılması Hakkında Nizamname Yayımlandı. Kaynak BCA: 30..18.1.2/ 87.43..14. TC Reisi ve ABD Reisi, iki memleket arasındaki ge- RG leneksel dostluk bağlarını kuvvetlendirmek ve ticari münasebetleri, ticaretin inkişafını teminen müşterek ve mütekabil imtiyaz ve menfaatler bahşederek tevsi eylemek arzusuyla bir ticaret anlaşması akdetmeye karar vermişlerdir. BCA: 30..1.0.0/ 129.838..1. /S1 RG 1025 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat 15 Mayıs Tapu ve Kadastro Umum Müdürlüğü Teftiş Heyeti Nizamnamesi Yayımlandı. 15 Mayıs Matbuat Kanunu Uygulamaları 16 Mayıs Öğretmen Ahmet Rasim Hayyat'ın Kuran-ı Kerim ve Peygambere hakaret ettiği kitabı hakkında soruşturma BCA: 30..10.0.0/ 86.568..7./ 86-46 16 Mayıs Sovyetlerin Ankara'da Soviet Kitabı adlı kitap ve fotoğraf sergisini birlikte açmalarına izin verildiği. BCA: 30..10.0.0/ 173.195.. 13./18-639 16 Mayıs Askeri barem. Subaylar ve askeri memurlar on üç dereceye ayrılı- C, 16 Mayıs 1939 yor. 16 Mayıs Emniyet müdürlüğü vazife ve salahiyetlerinde düzenleme Meclise verilen yeni bir kanun tasarısı emniyet mü- C, 16 dürünün yetkilerini düzenlemektedir. İstanbul'da be- Mayıs lediye sınırları içerisinde ayrıca kaza teşkilatı bulun- 1939 duğundan emniyet ve asayiş işlerinde emirlerin uygulanmasında zorluklar ve gecikmeler olduğundan valiye bağlı emniyet müdürüne yetkiler verilmiştir. Bu yetki uyarınca emniyet müdürü vali yardımcısı unvan ve yetkisine de sahip olmuştur. 16 Mayıs Eski Harflerle Basılmış Kitapların, Etüd Kitabı Olarak Kullanılmak Üzere, Okul ve Kültür Kurumları Kitab Evlerine Konulabilecekleri Hakkında 1090 Sayılı TBMM Kararı Yayımlandı. 16 Mayıs Valiler arasında esaslı nakil Üç vali vekalet emrine alındı. Dahiliye Vekili F. U, 16 ve tayinler yapıldı. Öztrak birgün sonra yaptığı açıklamada "münhal bu- Mayıs lunan yerlere en layık gördüğümüz arkadaşları tayin 1939 ettik" demiştir. 18 Mayıs İsveç'in Lund Üniversitesi profesörlerinden Dr. Gunnar Jarring'in, İsveç Kralı XII. Şarl'ın Türkiye'de oturduğu zamana ait belgeleri tetkikine Hazine-i Evrak'tan izin verildiği. BCA: 30..10.0.0 /19.107..4/ 18324. 18 Mayıs Cenevre'de toplanacak XXV. İş Konferasına katılacak olan Necmettin Sadak'a yetki verilmesi. BCA: 30..18.1.2 /87.44..10/ 407-34 18 Mayıs Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 12 Numaralı Kararnameye Ek Kararname Yayımlandı. RG Yönetim Zamandizini Açıklamalar Kaynak RG Birer ay müddetle kapatılmış olan akşam ve haber RG gazetelerinin yeniden neşirlerine müsaade edilmektedir. RG 1026 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 18 Mayıs Dahiliye Vekaleti üst kademe yöneticiliklerine atamalar Mahalli İdareler Umum Müdürlüğü'ne İçel Valisi RG Rüknettin Nasuhoğlu'nun, Nüfus Umum Müdürlüğü'ne Dahiliye Vekaleti Müsteşar Muavini Sabri Onat'ın, Matbuat Umum Müdürlüğü'ne Bolu Valisi Salim Gündoğan'ın naklen tayinleri tensib edilmiştir. 18 Mayıs Muhabere ve Münakale Vekaletinde il müdürlüklerine atamalar Antalya, Isparta ve Afyon PTT Müdürlüklerine ata- RG malar yapılmıştır. Yıl içinde toplam 28 İl PTT Müdürü ataması yapılmıştır. 19 Mayıs Türk denizciliğinin bayramı. “Atılay denizaltı gemisi, bugün denize indiriliyor.” C, 19 İstanbul tersanesinde yaklaşık elli yıldır indirilen ilk Mayıs gemi olması bakımından önemli bir olay olarak nite- 1939 lendirilmektedir. 20 Mayıs Ahmet Ağaoğlu öldü. U, 20 Mayıs 1939 22 Mayıs Hamburg'da Alferd C. Teopfer Ticaret Şirketince yayınlanan Avrupa haritasının memlekete sokulmasının yasak edilmesi ve toplattırılması. BCA: 30..18.1.2/ 87.45..10./ 86-350 22 Mayıs İngiltere ile Ankara'da müzakere edilecek iktisadi ve askeri alandaki anlaşma için tayin edilen heyet. BCA: 30..18.1.2/ 87.46..9. 22 Mayıs Mühendislik ve Mimarlık Ruhsatnameleri Hakkında Nizamname Yayımlandı. RG 23 Mayıs İstanbul Belediyesi'nde 80 memur kadro haricinde bırakıldı. 23 Mayıs Askeri Memurlar Hakkındaki 3280 Sayılı Kanuna Ek 3603 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 23 Mayıs İstatistik Umum Müdürlüğü Teşkilatı Hakkındaki 2203 Sayılı Kanuna Bağlı B Cetvelinde Bazı Tadilat Yapılması Hakkında 3604 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 23 Mayıs Ordu Subaylar Heyetine Mahsus 863 Sayılı Terfi Kanununa Ek 3605 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG Kaynak Vali ve belediye başkanı Lütfi Kırdar'ın başkanlığın- C, 23 da yapılan toplantıda belediyenin yeni kadrosu belir- Mayıs lenmiştir. Belirlenen yeni kadrolara göre açıkta bıra- 1939 kılan 80 memurun otuzu emekliye edilecek ve kırk memur iki ay tam maaş iki ay sonra da belirli süreyle açık maaş alacaklardır. 1027 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 24 Mayıs Nusret Kemal Köymen'in "Köy İşleri Üzerinde Bazı Fikirler" başlıklı raporu C.H.P. Genel Sekreterliği'ne sunuldu. Rapor, önce Reisicumhura sunulmuş, ardından Başvekalet kanalıyla CHP Genel Sekreterliği'ne gelmiştir. CHP Genel Sekreterliği de raporu Dahiliye Vekaleti'ne sunmuştur. Ziraat Vekaleti Neşriyat Müdürü Nusret Köymen tarafından, 29 Mayıs'ta toplanacak CHP Büyük Kurultayı nedeniyle hazırlanan rapor, "köy işleri umum müdürlüğü", "örnek vilayetler", "idarecilere köycülük kursları", "köy merkezleri", "köylü hanları", "iskan işleri ve içtimai yardım", "köy rehberleri ve mecburi köy hizmeti" ve "sanayii köyleştirmek" başlıklarından oluşmaktadır. BCA: 490..1.0.0/ 570.2268.. 3./2. Büro 24 Mayıs Sıhhat ve İctimai Muavenet Vekaleti Teşkilat ve Memurin Kanununa Ek 3608 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 24 Mayıs Abidelerin Esaslı Tamiri İçin Vakıf Paralar İdaresinden İstikraz Akdi Hakkında 3609 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 24 Mayıs Valilerin Büyük Kurultay'a katılmamaları. 25 Mayıs Türkiye-Yugoslavya arasında imzalanan afyon anlaşması ile iki taraf arasında teati olunan mektubun tasdiki. BCA: 30..18.1.2/ 87.48..2. 25 Mayıs İthal edilen çimentoya ait gümrük vergisinin artırılması, çimento ithalinin İktisat Vekaletinin müsadesine tabi tutulmasına dair kararın yürürlüğe konulması. BCA: 30..18.1.2/ 87.47..20. 25 Mayıs Kütahya'da maden imtiyazının feshi Kütahya'nın Tavşanlı Kazasına Bağlı Gürağaç Kö- RG yündeki Linyit Madeni İmtiyazı Feshedilmiştir. 25 Mayıs İdari Taksimat Kemaliye kazasına İliç nahiyesi bütün köyleriyle bir- RG likte Kuruçay kazasına bağlanmış, Kuruçay kazasının merkezi İliç kazası adıyla anılmak üzere, İliç nahiyesinin merkezi olan İliç köyüne ve İliç nahiyesi merkezi de, Kuruçay nahiyesi adıyla anılmak ve halen Kuruçay merkez nahiyesine bağlı olan bütün köyleri ihtiva etmek üzere Kuruçay'a kaldırılmıştır. 26 Mayıs Beyrut'taki Faşizmle Mücadele Cemiyetinin kongresinde alınan kararlara dair elde edilen bilgi. 26 Mayıs İstanbul eski vali ve belediye başkanı Muhittin Üstündağ'ın yargılanması Yönetim Zamandizini İlgili belge BCA'da yerinde yoktur. BCA: 490..1.0.0 /4.20..34./ 1. Büro BCA: 30..10.0.0/ 209.425..8. /253236 Davaya devam edildi ve 23 Haziran'a ertelendi. 1028 U, 26 Mayıs 1939 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 27 Mayıs Mahrukat Kanunun Tatbikine Dair Nizamname Yayımlandı. RG 27 Mayıs Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 12 Numaralı Kararnameye Ek 5.5.1938 Tarih ve 2/8679 Numaralı Kararnameye Müzeyyel Karar Yayımlandı. RG 27 Mayıs Memleket Müdafaası Bakımından Hasıl Olan Lüzum ve Zarurete Binaen Katır ve Merkep İhracının Yasak Edilmesi Kararlaştırılmıştır. RG 27 Mayıs Adliye Vekili ile Gümrük Konya Mebusu Tevfik Fikret Sılay'ın Adliye Vekale- RG ve İnhisarlar Vekil'inin isti- tinden; İstanbul Mebusu Ali Rana Tarhan'ın Gümrük faları ve İnhisarlar Vekaletinden Vukubulan İstifaları üzerine Adliye Vekilliğine Bolu Mebusu Fethi Okyar'ın, Gümrük ve İnhisarlar Vekilliğine de Trabzon Mebusu Raif Karadeniz'in tayinleri gerçekleştirilmektedir. Başbakanlık tarafından yapılan açıklamada, vekillerin "parti işlerinde çalışmak arzusu ile" istifa ettikleri belirtilmiştir. 28 Mayıs CHP Kurultayı ve Parti nizamnamesinde yapılacak tadilatlar 29 Mayıs C.H.P. 5.Büyük Kurultayı'- BCA'da 29.5.1939 ve 20.6.1939 tarihlerine ait iki za- BCA: 490..1.0.0/ na ait zabıtlar. bıt daha bulunmaktadır. Kaynak Partide müstakil gurup kuruluyor ve gurup 21 me- U, 28 bustan mürekkeptir, müstakil gurubun reisi partinin Mayıs değişmez genel başkanıdır. Bunun dışında, parti me- 1939 buslarının yapabilecekleri işler, ceza işleri, partili gazetecilerin vaziyeti gibi konular da kurultayda konuşulacak. 213.843..1. /1. BÜRO 29 Mayıs C.H.P. 5. Büyük Kurultayı'na sunulan encümen raporları. "Edebi Mülkiyet Encümeni", "Basım, Yayım ve Satış İşleri Encümeni", "Gençlik ve Çocuk Edebiyatı Encümeni", "Dilekler Encümeni" tarafından hazırlanan raporlardır. BCA: 490..1.0.0/ 214.850..1. /1. Büro 29 Mayıs Kırklareli'nin genel vaziye- Rapor, Kırklareli valiliğinde 9.3.1936 tarihinden ti hakkında rapor. 29.5.1939 tarihine kadar görev yaptıktan sonra, Ağrı'ya atanan Hasip Koylan tarafından yazılmıştır. Başbakanlık, İçişleri, Eğitim, Bayındırlık, Sağlık ve Tarım bakanlıkları ile Trakya Umumi Müfettişliğine sunulan Rapor, "Dahiliye Vekaletini alakadar eden işler", "nafıa işleri", "Maarif Vekaletini alakadar eden işler", "sıhhat işleri", ziraata ait işler", "veteriner işleri" ve "parti ve halkevleri işleri" olarak gruplandırılmıştır. BCA: 30..10.0.0/ 65.435..8./ 7282 29 Mayıs CHP'nin Beşinci Olağan Kurultayı toplandı. Büyük parti kurultayı. Nizamname tadilatına ve müs- C, 28 takil grup teşkiline aid yeni esaslar kabul edildi. Be- Mayıs şincisi toplanacak olan kurultayda üzerinde tartışıla- 1939 cak konulardan biri de mecliste bağımsız bir grubun kurulmasıdır. Böyle bir grup kurma düşüncesi parti- 1029 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak nin kendi içinde daha geniş bir şekilde eleştirilmesini sağlamaktır. Bu amaçla parti milletvekillerinin arasından kurultay tarafından 21 kişilik bir heyetin seçilmesi kararlaştırılmıştır. Kurultay 29.05.1939'da Ankara'da yapılmıştır. Bu Kurultay'da Parti tüzük ve programında bazı değişiklikler yapılmıştır. 29 Mayıs Belediye Kurulması Ödemiş kazasına bağlı Kaymakçı köyünde yeniden RG belediye kurulmasına karar verilmiştir. 30 Mayıs Vilayet ve belediye bütçelerinden halkevlerine ayrılan tahsisat hakkında. 26.6.1939 tarihinde CHP Genel Sekreterliği tarafından vilayetlere gönderilen bir yazı ile, vilayet belediyesi ile kaza belediyelerinin 1939 mali yılı bütçelerinin umum yekun miktarları ile bu bütçelerden halkevleri, hayır kurumları, parti ve spor kuruluşları için ayrılan yardım ödeneği miktarının bilinmesine gerek duyulduğu ve bunun için ekteki cetvelin doldurularak gönderilmesi istenmiştir. 30 Mayıs Reisi Cumhur ve CHP'nin Değişmez Genel Başkanı İsmet İnönü'nün CHP'nin 5.Büyük Kurultayının 29.5.1939 Tarihindeki Açılışında İrad Buyurdukları Nutuk Yayımlandı. RG 30 Mayıs Nafıa Vekaleti Teşkilat ve Vazifelerine Dair 3611 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 30 Mayıs İktisat Vekaleti Teşkilat ve Vazifeleri Hakkındaki 2450 Sayılı Kanunda Bazı Değişiklikler Yapan 3612 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 31 Mayıs Başbakan'ın, Petit Parisien Gazetesi Mümessili Louis Roubaud ile mülakatı hakkında Dahiliye Vekaleti Matbuat Umum Müdürlüğünün yazısı. 31 Mayıs C.H.P. 5. Büyük Kurultayı'na vilayet kongrelerinden gelen dilek ve temenniler. 31 Mayıs Münakalat Vekaleti Teşkilat ve Vazifelerine Dair 3613 Sayılı Kanun Yayımlandı. 31 Mayıs Ticaret Vekaleti Teşkilat ve Ticaret Vekaleti, iç ve dış ticaret işleriyle bunlara RG Vazifelerine Dair 3614 Sa- müteferri işleri tanzim, idare ve murakabe ile mükelyılı Kanun Yayımlandı. lef olmak üzere kurulmuştur. Yönetim Zamandizini Roubaud'ın mülakat talep etmesi üzerine, soracağı soruların önceden yazı ile bildirilmesi istenmiştir. Sorular, Dahiliye Vekaleti yazısıyla Başbakanlığa iletilmiştir. BCA'da sorular Fransızca olarak bulunmaktadır. BCA: 490..1.0.0/ 4.20..42/ 1. Büro; BCA: 490.1/ 4.21.20/ 1. Büro BCA: 30..1.0.0/ 132.855..1. /S3 BCA: 490..1.0.0/ 498.2004.. 2./2. Büro Münakalat Vekaleti 1. posta nakliyatı, telli, telsiz RG muhabere ve radyo işleri, 2. demiryolları nakliyatı işleri, 3. karayolları nakliyatı işleri, 4. deniz nakliyatı ve seyrisefer emniyeti işi, vazife ve hizmetleri, 5. liman ve teçhizatı işleri, 6. su mahsulleri ve avcılığı işleri, 7. hava yolları nakliyatı işleri ile görevlendirilmiştir. 1030 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 31 Mayıs Büyük Millet Meclisinin Orduya Selam ve Saygılarının İblağına Dair 1098 Sayılı TBMM Kararı Yayımlandı. 1 Haziran CHP Kurultayı 1 Haziran Devlet memurlarının maaşlarının birlik ve denkleştirilmesi hakkında kanun layihası. BCA: 30..10.0.0/ 132.949..3. /11638 1 Haziran Devlet memurları maaşlarının (subaylar ve askeri memurlar hariç) denkleştirilmesine dair 1452 sayılı kanuna ek kanun tasarısı. BCA: 30..10.0.0/ 132.949..2. /11637 1 Haziran Nyon anlaşmasının hükümlerinin feshedildiği, Türkiye, İngiltere, Fransa, Yunanistan, Bulgaristan, İtalya, Romanya ve Mısır'ın anlaşmadan çekildikleri. BCA: 30..10.0.0/ 219.476.. 10./4001110 1 Haziran 1939 Mali Yılı 3620 Sayılı Muvazenei Umumiye Kanunu Yayımlandı. 1939 mali yılı masrafları için 261.064.192 lira tahsi- RG sat verilirken 261.110.000 lira varidat aynı dönem için tahmin edilmiştir. 2 Haziran Maliye Vekaleti Teşkilat ve Vazifeleri Hakkındaki Kanuna Ek 3621 Sayılı Kanun Yayımlandı. 2996 sayılı kanunun 42. maddesine bağlı cetvelin RG merkez ve vilayetler memurları kısmının taalluk ettiği partilere ilişik cetvelde derece adet ve maaşları yazılı memuriyetler ilave edilmiştir. 2 Haziran Posta, Telgraf ve Telefon İdaresi Teşkilat Kanununa Bağlı Kadro Cetvellerinde Değişiklik Yapılması Hakkında 3622 Sayılı Kanun yayımlandı. RG 5 Haziran İngiliz Avam kamarası üyelerinden Türkiye Büyük Millet Meclisi'ni ziyaret edecek dört kişinin isim listesi. BCA: 30..10.0.0/ 200.370..2/ 239-103. 5 Haziran Belediyeler Bankası Belediyeler Bankası belediyeler lehine bazı kararlar U, 5 aldı. Buna göre ümran hareketlerinde daha geniş mali Haziran 1939 imkanlar temin edilecek 5 Haziran Barem Kanunu Meclis Baremi görüşmeğe başlıyor. Bütçe encümeni U, 5 maaşlar için bazı yeni esaslar getiriyor. Barem konu- Haziran Kaynak RG Kurultayda hararetli tartışmalar müfettişler, müstakil U, 1 gurup, genel sekreter, genel başkan vekili, yardım pa- Haziran raları gibi konularda yaşandı. 2 Haziran'da da prog- 1939 ram ve nizamname tadilleri ittifakla kabul edilmiş ve umumi idare heyeti ve müstakil gurup seçilmiştir. 1031 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak su yıl içinde çok tartışılan bir konu. 12 Haziran'da 1939 mecliste görüşülmeye başlanıyor, 23 Haziran'a kadar görüşülüyor ve ilk müzakereler tamamlanıyor. Daha sonra da bankalar ve müesseseler baremi mecliste görüşülmeye başlanıyor. Yazarlar bu konuya çok sıkça değinmişlerdir. 6 Haziran 3. Umumi Müfettiş Tahsin Uzer'in Erzurum'un bayındırlık işleri hakkındaki telgrafı. Başvekil Celal Bayar ilgili telgrafı "umumi müfettişlerin vereceği randıman ve bütçenin vereceği imkan nisbetinde müşterek işlerimizin halli çaresini müsbet bir zihniyetle arayacağız" şeklinde cevaplamıştır. 3. Umumi Müfettiş Tahsin Uzer , aynı yıl içinde İran hududu ve Beyazıt'a seyahat yapmıştır. (BCA:30..10.0.0/No: 71.468..9./77B111) 6 Haziran İstanbul-Bükreş hava hattı dün açıldı. C, 6 Haziran 1939 6 Haziran CHP Genel Başkan Vekilliği Milli Şef Genel Başkan Vekilliğine tekrar Dr. Refik U, 6 Saydam ve Genel Sekreterliğe de Dr. Fahri Tüzer'i Haziran 1939 intihap ettiler. 7 Haziran Müstakil Gurup Reisliği Reisliğe İstanbul Mebusu Ali Rana Tarhan intihap U, 7 Haziran edildi. BCA: 30..10.0.0/ 71.468..5./ 77B108 1939 7 Haziran Ankara Tıp Fakültesinin plan ve projeleri Tıp Fakültesi’ne ait plan ve projeler yayınlandı. İnşa- U, 7 sına bu yaz başlanacak 1200 kişilik bir talebe yurdu Haziran 1939 olacak. 7 Haziran Büyük Su Programı Hükümetin hazırladığı projenin tahakkuku için ve- U, 7 rilmiş olan 31 milyon liralık tahsisatla su işlerinin ba- Haziran 1939 şarılmasına devam edilmekte. 8 Haziran Romanya Dışişleri Bakanı Gregoire Gafenco ve eşi Esmee ile beraberindekilerin Ankara'yı ziyaretleri münasebetiyle düzenlenen program. BCA: 30..10.0.0/ 200.370..3. /239104 8 Haziran Ankara'da DTCF kurulmasına ait kanunda yapılacak değişiklik hakkında kanun tasarısı. BCA: 30..18.1.2/ 87.53..7. 8 Haziran Orman İşletme Talimatnamesi Yayımlandı. Yönetim Zamandizini Devlet Orman İşletmesi; amenajman planlarına ve RG iktisadi icaplarına göre işletme mıntıkaları dahilinde katiyat, nakliyat alım satım yapmak, fidanlıklar tesis ve idame etmek, ağaçlandırma yapmak, ağaç hastalıkları ile mücadelede bulunmak, her nevi ameliyat, tathirat, tesisat ve inşaat ile tamirat ve bu işlere müteallik ve bu işlerin teminine matuf bütün muamelat ve mesaiyi başarmaktır. Bu suretle devlet tarafından işletilecek ormanlar ehemmiyet, vüs'at ve iktisadi ihtiyaçlar göz önünde tutularak Orman Umum Müdürlüğü'nün teklifi üzerine Ziraat Vekaletince tayin ve tesbit olunur. 1032 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 9 Haziran 3. Umumi Müfettişlik bölgesinde yapılacak inşaat için gerekli paranın 1939 tahsisatında görüşüleceği. BCA: 30..10.0.0/ 71.468..6./ 77B109 9 Haziran İstanbul imar planını yapan Prost'un planı kabul edildiğinden adliye binası yapma teklifinden vazgeçilmesi. BCA: 30..10.0.0/ 1.534..8/ 8323 9 Haziran 2997 sayılı Tapu Teşkilat Kanunu'na bazı hükümler eklenmesi ve sicil teşkilatına ait olan 2015 sayılı kanunun bazı maddelerinin kaldırılması. BCA: 30..18.1.2/ 87.53..15. 9 Haziran Denizaltı Sınıfı Mensuplarına Verilecek Zamlar ve Tazminler Hakkındaki Kanunda Bazı Değişiklikler Yapılmasına Dair 3629 Sayılı Kanun yayımlandı. RG 9 Haziran Türkiye Hükümeti ile Yunanistan Hükümeti Arasında Addedilen Veteriner Mukavelenamesinin Tasdiki Hakkında 3630 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 10 Haziran Pülür köyünde bulunan ve Ovacık kazası merkezi olan belde adının Mareşal Çakmak olarak isimlendirilmesine ilişkin BKK. 10 Haziran Yalova'nın Bursa'ya nakli ile ilgili, Cumhurbaşkanı'ndan izin isteği. 10 Haziran Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'nün, bazı Karadeniz illerine yaptığı inceleme gezisinde Çorum, Çankırı ve Kastamonu illerinde yapılmasını istediği işler konusunda bakanlıklara tamimi. Kaynak 20.08.1938 tarihinde Dördüncü Umumi Müfettişlikten Tunceli vilayetine gönderilen yazıda, Genelkurmay Başkanı Mareşal Fevzi Çakmak ve beraberindeki heyetin 18 Ağustos 1938'de Ovacık kazasına yaptıkları teftiş gezisinden sonra, bu isim değişikliğinin gündeme geldiği açıklanmaktadır. "Refakat ve maiyetlerinde İkinci ve Üçüncü Ordu Müfettişleri ve Genelkurmay İkinci Başkanı orgeneraller ile 4. Umumi Müfettiş ve Sekizinci Kolordu Komutanı Korgeneralleri, M.M. Vekaletinden ve diğer teşkillere mensup tüm generaller ve birçok üst ve kurmay subaylar yirmi binek otomobiline binmiş oldukları halde, yeni açılan yoldan geçerek Munzur suyunun baş kaynağına Mareşal Fevzi Çakmak ile varmışlar ve aynı günde Hozat'a dönmüşlerdir." BCA: 30..18.1.2/ 87.52..20./ 73-103 BCA: 30..1.0.0/ 40.238..4./ B1 Ticaret, Ziraat ve İktisat Vekilliklerine gönderilen tamimde, Çorum ve Çankırı'daki silo ve ziraat aletleri ihtiyacına dikkat çekilmiştir. Ticaret Vekaleti'nce gönderilen cevapta, bu iki ilin 1928-1936 yıllarındaki buğday üretimine ilişkin rakamlar verilmektedir. İktisat Vekaleti, silo işlerinin 3491 sayılı Kanunla Toprak Mahsulleri Ofisi'ne verildiğini bildirmiştir. İnönü, Kastamonu'daki İnhisarlar idare binasının inşasının 1033 BCA: 30..10.0.0/ 2.12..17./ 399 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak tamamlanması ve Çankırı'da tuzla açılmasına ilişkin isteklerini de Gümrük ve İnhisarlar Vekaleti'ne iletmiştir. Ayrıca Çankırı'da bir tabur kışlası inşası ile Çankırılıların bir alay ikamesi talepleri de Milli Müdafaa Vekaleti'ne bildirilmiştir. Milli Müdafaa Vekaleti cevabında,bu isteklerin vekalet bütçesinden karşılanamayacağını belirtmiştir. BCA'da bu konuya ilişkin 52 sayfalık yazışma bulunmaktadır. 10 Haziran İktisat Vekaleti İç Ticaret Genel Müdür Yardımcısı tayin edilen Samet Ağaoğlu'nun kredi işleri ile uğraşacak şube müdürlüğüne tayini. 10 Haziran Dolmabahçe stadının planı. Şehircilik uzmanı Prost ve İtalyan mimar Viyoti Villi C, 10 Haziran stadın imar planı üzerine çalışmaktadırlar. BCA: 30..18.1.2/ 87.51..20./ 170-11 1939 12 Haziran İstatistik Umum Müdürlüğüne atama Münhal bulunan İstatistik Umum Müdürlüğüne Zira- RG at Vekaleti Müsteşarı Celal Aybar kadrosunda muhassas maaş ile tayin edilmiştir. 12 Haziran Adliye Vekaleti müsteşarlığına atama Açık olan Adliye Vekaleti Müsteşarlığına temyiz RG mahkemesi azasından Selim Nafiz Akyollu tayin kılınmıştır. 12 Haziran Ziraat Vekaleti müsteşarlığına atama Vekalet Müsteşarlığına Ziraat Başmüşaviri Aziz RG Meker atanmıştır. 13 Haziran Bükreş'te çıkarılan "Aras" adlı gazetenin yurda sokulmaması ve toplattırılması BCA: 30..18.1.2/ 87.55..5. 13 Haziran Roma'da basılan "1915-1918 İtalyan Harbine Ait Yabancı Şahadetler" adlı broşürün toplattırılması ve memlekete sokulmasının yasak edilmesi. BCA: 30..18.1.2/ 87.55..6./ 86-353 13 Haziran Posta, Telgraf ve Telefon İdaresi Vasıtası İle Tebliğ Edilecek Adli Evraktan Peşin Alınacak Posta Ücretleri Tarifesi Hakkında Bakanlar Kurulu Kararnamesi yayımlandı. RG 13 Haziran Beşinci Arsıulusal Köy Yaşayışını Güzelleştirme Kongresi'ne katılan Nusret Kemal Köymen'in bu kongre hakkındaki raporu. Yönetim Zamandizini "Beşinci Arsıulusal Köy Yaşayışını Güzelleştirme 490..1.0.0/ Kongresi ve Dünyada Köy Çalışmaları Hakkında 570.2268.. Rapor" başlıklı çalışma, Ülkü Mecmuası Yazı İşleri 3/2. BÜRO Müdürü Nusret Kemal tarafından hazırlanmıştır. Söz konusu Kongre, 20-27 Temmuz 1935'te gerçekleştirilmiştir. Köymen Kongre sonucunu şöyle özetlemektedir: "Köy Yaşayışını Güzelleştirme Beşinci Arsıulusal Kongre gibi ihtişamlı bir ad taşıyan bu büyük Kongre, iki memlekette (Belçika ve Lüxemburg) 1034 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak çalışmalarını yaptıktan, birçok şaraplar ve şampanyalar içtikten sonra bir fare doğurdu. Kongrenin hayali umumiyattan olan on kadar maddesinin arasında iyi kamufle edilemeyen bir nokta bütün işin zamirini teşkil ediyordu. 'Zirai mahsullere karşı konulan gümrük resimlerinin azaltılması'. Belçika kendi ziraat mahsullerine olduğu kadar büyük harbe iştirakine karşılıklarından biri olarak Fransa'nın kendine iktisadi birliğini peşkeş çektiği küçük komşusu Lüksemburg'un mahsullerine mahreç arıyordu. Kongre reisliğine de seçilmiş olan tertip komitası reisini, Belçikalı bir konserve fabrikatörü, bu mesele pek ilgilendiriyordu." 14 Haziran Varşova'da çıkan "Yedi Yıldız", Berlin'de çıkan "Delik" ve Paris'te çıkan "Kafkas Eli" adlı mecmuaların memlekete sokulmasının yasaklanması ve toplattırılması. 14 Haziran Vilayetlerdeki gazete, nahiye, nüfus miktarlarının bildirilmesi. 15 Haziran Hatay'ın anavatana iltihakı halinde, Vilayetler İdaresi Kanununa dayanarak idare edileceğinden, Dahiliye Vekilliği'nce bir kanun layihası hazırlanması gerekeceği. BCA: 30..10.0.0/ 225.515.. 18./402623 15 Haziran Karabük şehrine ait planları yapacak olan Prof. Mimar Prost'a verilecek paranın 22 000 lirasının serbest döviz olarak verilmesi. BCA: 30..18.1.2/ 87.57..2./ 127-9 16 Haziran Komünistlik suçundan mahkum Adil Kut'un suçsuz olduğuna dair başvurusu üzerine hakkındaki karar kesinleşmiş olduğundan yapılacak bir işlem olmadığının bildirildiği. BCA: 30..10.0.0/ 209.425.. 14./253242 16 Haziran İstiklal Harbi Malullerine Verilecek Para Mükafatı Hakkında 3632 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 16 Haziran Devlet Denizyolları ve Devlet Limanları İşletme Umum Müdürlüklerinin Teşkilat ve Vazifelerine Dair 3633 Sayılı Kanun Yayımlandı. BCA: 30..18.1.2/ 87.55..3./ 86-351 BCA’da ilgili belgeye ulaşılamamıştır. BCA: 490..1.0.0/ 4.20..51/ 1. Büro Münakalat Vekaletine bağlı ve hükmü şahsiyeti haiz RG ve merkezleri İstanbul'da olmak üzere "Devlet Denizyolları İşletme Umum Müdürlüğü" ve "Devlet Limanları İşletme Umum Müdürlüğü" namları ile mülhak iki idare kurulmuştur. 1035 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 19 Haziran İtalyan sermayeli elektrik şirketleri. Bursa, Tekirdağ, Balıkesir, Gaziantep ve Edirne'deki C, 19 şirketlerin satın alınmasına dair sözleşme imzalan- Haziran 1939 mıştır. 19 Haziran Nahiye Müdürlerinin Devir Kanunun 1.maddesi ile "Nahiye Müdürlerine, devir RG Masrafları Hakkında 3635 ve teftiş masraflarını karşılamak üzere her ay maaşlaSayılı Kanun Yayımlandı. rıyla birlikte maktuan 10 lira verilir" hükmü getirilmektedir. 19 Haziran Dahiliye Vekaleti Teşkilat Kadrosuna Yeniden 50 Maiyet Memuru İlavesine Dair 3636 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 19 Haziran Türkiye-İngiltere Müzeyyel Ticaret ve Kliring Anlaşmasına Merbut Mektuplardan Kliring Murakıbı Gregory'ye Hitaben Yazılan Mektubun Türkçe Tercümesindeki (Hususi Hesaba Geçirileceği) İbaresinin "Geçirilmeyeceği" Şeklinde Düzeltilmesi Hakkında 3637 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 19 Haziran Türkiye-İsveç Ticaret ve Kliring Anlaşması İle Buna Bağlı Protokol ve Mektupların Tasdiki Hakkında 3638 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 19 Haziran Türkiye İle Almanya Arasında 31.1.1939 Tarihinde Berlin'de İmzalanan Südet Alman Menatıkı İle Türkiye Arasındaki Ticari Mübadelat ve Tediatı Tanzime Mütedair Protokolün Tasdiki Hakkında 3639 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 19 Haziran Türkiye-İngiltere Ticaret ve Kliring Anlaşmasına Bağlı 4 Numaralı Listeye Tiftiğin de İthali Hakkında 3640 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 19 Haziran Gümrük Tarife Kanununa Bağlı İthalat Umumi Tarifesinin 607/D/1 Pozisyonuna Bir Fıkra İlavesine Dair 3641 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG Yönetim Zamandizini 1036 Kaynak G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 20 Haziran İki Alman müessesesi elinde bulunan Ankara Elektrik, Ankara Havagazı ve Adana Elektrik TAŞ'ye ait hisse senetlerinin satın alınması. BCA'da, 24 Haziran 1939 tarihli bir tasarı bulunmaktadır: "Ankara Elektrik ve Havagazı, Adana Elektrik müesseselerinin satın alınması hakkında kanun tasarısı." BCA: 30..18.1.2/ 87.55..1; BCA: 30..18.1.2/ 87.59..17. 20 Haziran Beş senelik imar planı için. Hükümet, İstanbul'un yeniden imarı için 10 milyon C, 20 Haziran Liralık bir yardımda bulunmaya karar vermiştir. 1939 20 Haziran İstanbul Tramvay Şirketinin İmtiyaz Hakkı İle Bu Şirket Tesisatının Satın Alınmasına Dair Olan Mukavelenin Tasdiki Hakkında 3642 Sayılı Kanun Yayımlandı. 21 Haziran Kimsesiz çocukların devlet eliyle okutulması 21 Haziran İstanbul (Beyoğlu-Galata) Tünel Şirketinin İmtiyaz Hakkı İle Bu Şirket Tesisatının Satın Alınmasına Dair Olan Mukavelenin Tasdiki Hakkında 3643 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 22 Haziran İstanbul Elektrik, Tramvay ve Tünel İdareleri Teşkilat ve Tesisatının İstanbul Belediyesine Devrine Dair 3645 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 22 Haziran Türkiye Cumhuriyeti İle Belçika Krallığı Arasında 9 Şubat 1938 Tarihinde Brüksel'de İmza Edilen İadei Mücrimin Muahedesinin Tasdiki Hakkında 3647 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 23 Haziran Hatay itilafnamesi imzalanmıştır. Anlaşmaya göre Hatay anavatana katılmıştır. 24 Haziran Denizbank yolsuzluğu Bankanın sabık umum müdürü Yusuf Ziya Öniş ve U, 24 arkadaşları tevkif edildiler. Satiye binasının alınması Haziran 1939 hakkındaki tahkikatın ikmali üzerine … 24 Haziran İstanbul eski vali ve belediye başkanı Muhittin Üstündağ'ın yargılanması Dava 8 Temmuz tarihine ertelendi. RG Çocuk yuvalarında bulunan terk edilmiş çocuklardan altı yaşını dolduranların devlet eliyle okutulması veya bir işe yerleştirilmesi ile ilgili çeşitli bakanlıkların görüşleri. 1037 BCA: 30..10.0.0/ 178.234..1. /20342 C, 23 Haziran 1939 U, 24 Haziran 1939 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat 24 Haziran Tapu ve Kadastro Umum Müdürlüğünün Adliye Vekaleti'ne bağlanması hakkında kanun tasarısı BCA. 30..18.1.2/ 87.59..15. 26 Haziran Büyükelçi atamalarıyla ilgili Cumhurbaşkanı'nın Başbakan'a yazısı. BCA: 30..1.0.0/ 40.238..7./ B1 26 Haziran Köy okulları 26 Haziran Türk-İngiliz Anlaşması ve Türk Fransız müzakerelerinin Suriye ve Lübnan'daki akisleri. BCA: 30..10.0.0/ 222.495..1. /400-3370 26 Haziran TC İle ABD Arasında 1 Nisan 1939 Tarihinde Ankara'da İmzalanan Ticaret Anlaşmasının Tasdikine Dair 3646 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 26 Haziran İcra Vekilleri Heyetinin Si- Müşterek beyanname Türkiye ile Fransa Hükümetleri RG yasetinin Tasvib ve Müşte- arasındaki müzakere ve istişareler sonucunda oluşan rek Beyannamenin Kabul ortak görüş birliğini tebarüz ettirmektedir. Edildiğine Dair 1129 Sayılı TBMM Kararı Yayımlandı. 27 Haziran Siirt su tesisatı için açılan ihaleye talip çıkmadığından, işin Belediye encümenince emaneten yapılabileceği hakkındaki rapor. BCA: 30..10.0.0/ 158.107..4. /16324 27 Haziran Fransa ile Ankara'da 1939 yılında imzalanan TürkiyeSuriye arasındaki arazi meselelerinin kesin çözümüne ait anlaşma ve eklerinin tasdiki hakkında kanun tasarısı. BCA: 30..18.1.2/ 87.61..20. 28 Haziran Ölçüler Nizamnamesinin 34.Maddesine Bir Fıkra Eklenmesine Dair Nizamname Yayımlandı. RG 29 Haziran Hatay'da adli kanunların uygulanış şekli ve ilamların infaz tarzı hakkında kanun tasarısı. BCA: 30..18.1.2/ 87.62..4. 1 Temmuz Manisa Milletvekili Hikmet Bayur ve 20 arkadaşının, CHP Meclis Grubu Başkanlığı'na sundukları takririn Başbakan'a gönderildiği Yönetim Zamandizini Açıklamalar Kaynak Üç sınıflı köy okulları beş sınıflı hale gelecek, bu su- U, 26 retle 380 bin köy çocuğuna 2 yıl daha milli terbiye ve Temmuz 1939 kültür vermek kabil olacaktır. Takrir, yüksel bedel ile Emlakı Milliyeden mal alanların borçlarının hafifletilmesi hakkındadır. Takrirde, konuya ilişkin bir tasarı hazırlanması talep edilmektedir. 1038 BCA: 30..1.0.0/ 42.248..2/ C1. G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 1 Temmuz Hatay Antlaşması’nı Meclis dün ittifakla tasdik etti. Fransızlarla yapılmış olan bu antlaşma ile Suriye ve C, 1 Temmuz Türkiye arasındaki yeni sınırlar da belirlenmiştir. 3 Temmuz Hatay ve Güneydoğu Anadolu illerindeki demiryolu, karayolu ve liman durumları hakkında rapor. Nafıa Vekaleti tarafından Başvekalete gönderilen raporda, söz konusu bölgenin iktisadi gelişiminde önemli unsurlardan biri olan ulaşım ağının, bu kez Hatay'ın anavatana katılması nedeniyle yeniden incelendiği belirtilmektedir. 3 Temmuz Seferihisar Kaymakamı Cevdet Salih Çanga'nın Bakanlık emrine alınması. BCA: 30..11.1.0/ 132.23..2. 3 Temmuz İstanbul Fransız Arkeoloji Enstitüsü üyesi Haspels'in Afyon'un Yazılıkaya köyünde bu yıl da kazıya devam etmesine izin verilmesi. BCA: 30..18.1.2/ 87.62..9/ 149. 4 Temmuz Yalova Kaplıcalarının İşletilmesi ve Kaplıcaların İnkişafı İşlerinin Sıhhat ve İctimai Muavenet Vekaletine Bağlı Hükmi Şahsiyeti Haiz Bir Teşekküle Devri Hakkında 3653 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 4 Temmuz Türkiye İle Fransa Arasında Ankara'da 23 Haziran 1939 Tarihinde İmzalanan Türkiye İle Suriye Arasında Arazi Mesailinin Kat'i Surette Hallini Mutazammın Anlaşma ve Müzeyyelatının Tasdikine Dair 3658 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 5 Temmuz Vilayet ve kazalar parti idare heyeti azalarının ad ve görevlerinin bildirilmesi. BCA: 490..1.0.0/ 4.21..7./ 1. Büro 5 Temmuz Küçük Menderes Nehri İle Tabilerinin Islahı Hakkındaki 2246 Sayılı Kanuna Ek 3655 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 5 Temmuz İskan Kanununun Bazı Maddelerini Değiştiren 2848 Numaralı Kanunun 3 üncü ve 2510 Numaralı Kanunun 31inci Maddelerini Tadil Eden 3657 Sayılı Kanun Yayımlandı. Kanunla, "Türkiye'de yerleşmek maksadile hükümet- RG ten iskan yardımı istememek şartile dışarıdan gelmek isteyen Türk soyundan olan kimseler Hariciye, Dahiliye ve Sıhhat ve İctimai Muavenet Vekilliklerince müştereken tesbit olunacak şekiller dahilinde konsoloslarımızın verecekleri muhacir vizesile Türkiye'ye gelirler ve serbest muhacir olarak kabul olunurlar. Bu yolda geleceklerin pasaportlarına muktezi meşruhat verilir" hükmü getirilmektedir. Kaynak 1939 1039 BCA: 30..10.0.0 / 67.447..4/ 7455 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat 7 Temmuz İsviçre'de yayınlanan "National Zeitung" adlı gazetenin yurda sokulmasını yasaklayan 2/9958 sayılı kararnamenin yürürlükten kaldırılması. 7 Temmuz Sümerbank sermayesi yeniden arttırılıyor. Bütçe encümeni ilaveyi 19,5 milyon Lira olarak C, 7 Temmuz tesbit etmiştir. 7 Temmuz Münakalat Vekaletinden Yapılan Atamalar Açık bulunan Devlet Demiryolları İşletme Umum RG Müdürlüğüne İbrahim Kemal Baybura 600 lira aylık ücretle, Devlet Liman İşletmesi Umum Müdürlüğüne Raufi Manyasi 600 lira aylık ücretle tayin olunmuştur. 8 Temmuz Devlet Memurları Aylıklarının Tevhid ve Teadülüne Dair 3656 Sayılı Kanun Yayımlandı. Maaşlı devlet memurlarının (hakimler ve muallimler RG dahil, subaylar ve askeri memurlar hariç) dereceleri ve her dereceye ait maaş asılları bu kanunla düzenlenmektedir. 8 Temmuz CHP parti müfettişleri 2o müfettiş 20 teftiş mıntıkasına tayin edildi. Parti U, 8 nizamnamesine göre ihdas edilmişti. Örneğin Afyon Temmuz mıntıkasının müfettişi Aydın Mebusu Adnan Mende- 1939 res idi. 8 Temmuz Tunceli Vilayeti Vilayet idaresi hakkındaki 2884 sayılı kanun hükmü- U, 8 nün uzatılması dolayisile Dahiliye Vekili Faik Temmuz 1939 Öztrak'ın beyanatı 9 Temmuz İstanbul eski vali ve belediye başkanı Muhittin Üstündağ'ın yargılanması Muhittin Üstündağ ve arkadaşları beraat ettiler. Yal- U, 9 nız, Sürpagop mezarlığı işinden 50 liraya mahkum Temmuz 1939 oldu bu ceza da tecil edildi. 10 Temmuz Halkevlerinin faaliyet alanlarını gösteren tamim. 10 Temmuz 1934 Mali Yılı 3654 Sayılı Hesabı Kat'i Kanunu Yayımlandı. 1934 mali yılı umumi masarifi 228.807.122 lira 67 RG kuruştur. Adı geçen yılın umumi tahsilatı ise 241.229.796 lira 23 kuruştur. 11 Temmuz Basın Birliği Kongresi açıldı Dahiliye Vekili, "memleket ve millet işlerinin mesu- U, 11 liyetini beraber taşıyoruz, sizi de kendimiz kadar va- Temmuz zifeli ve mesuliyetli biliyoruz." dedi. Kongre reisliği- 1939 ne F. Rıfkı Atay seçildi. Merkez ve mıntıkalar idare heyetleri ve haysiyet divanı seçildi. 11 Temmuz Seyhan Valiliği'ne Faik Üstün'ün, Niğde Valiliği'ne İ. Safa Apaydın'ın tayini. BCA: 30..18.1.2/ 87.68..1./ 71-437 11 Temmuz C.H.P. 5. Kurultayı'nın Suriye'deki akisleri. BCA: 490..1.0.0/ 607.102.. 17./ 3. Büro Yönetim Zamandizini Açıklamalar Kaynak BCA: 30..18.1.2/ 87.67..7/ 86-356 1939 BCA: 490..1.0.0/ 4.21..18./ 1. Büro 1040 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 11 Temmuz Halife Abdülmecit ve sakıt hanedan mensubları hakkında bilgiler. Dahiliye Vekaleti'nden Başvekalet'e gönderilen yazıdan bir bölüm: "Abdülmecit bir zamandan beri müziç başağrılarından muzdariptir. Damat Şerif Paşa Paris'te yanında bulunmaktadır. Celal Paşa veremden muzdariptir…eski Osmanlı hanedanı ailesinin emlakini idare eden İngiltere Kanada Şirketi tarafından hak sahiplerine 60 bin frank verilmiştir. Hissedarların eline pek cüzi bir meblağ geçmiştir..." BCA: 30..10.0.0/ 203.390.. 22/244304 11 Temmuz Döviz Komisyonu'nun hazırladığı rapora göre ithalat ve ödeme rejiminde bazı değişiklikler yapılması 11 Temmuz Bankalar ve Devlet Müesseseleri Memurları Aylıklarının Tevhid ve Teadülü Hakkında 3659 Sayılı Kanun Yayımlandı. Aşağıda yazılı müesseseler bu kanun hükümlerine RG tabidir: a- sermayesinin tamamı devlet tarafından verilmek suretiyle kurulan iktisadi teşekküllerin teşkilatile idare ve murakabeleri hakkında 3460 sayılı kanun hükümlerine tabi teşekküller ve müesseseler bHususi kanunlarla kurulan bankalar ve teşekküllerle hususi surette teşekkül eden ve tediye edilmiş sermayesi 2 milyon lira veya daha ziyade olan milli bankalar c- Devletçe veya mülhak veya hususi bütçeli idarelerce veya belediyelerce veya yukarıki bendlerde yazılı teşekkül ve bankalar tarafından sermayesinin yarısından fazlasına iştirak suretile kurulan teşekküller ve bunların aynı nisbette iştiraklerile vücud bulan kurumlar ve ticaret ve sanayi odaları ve borsalar veya satın alınıp belediyelere bağlanan müesseseler. Birinci madde hükmüne giren bilimum müesseseler memurları için 14 derece tayin edilmiştir. 11 Temmuz Devlet Hava Yollarında Vazife Uçuşu Esnasında Şehit Düşen Pilot Ekrem Ermek İle Makinist Sami Demirel'in Dul ve Yetimlerine Tekayüd Maaşı Tahsisi Hakkında 3660 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 11 Temmuz Subaylar ve Askeri Memurların Maşatına Dair Olan 1453 Sayılı Kanuna Ek 3661 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 11 Temmuz Mahpeyker, Türkan, Ali, Rana ve Hümeyra'nın Türkiye'ye Avdet Etmelerine Dair 3662 Sayılı Kanun Yayımlandı. Ölü General Enver çocukları Mahpeyker, Türkan ve RG Ali ile biraderi Kamil kızı Rana'nın ve İsmail Hakkı kızı Hümeyra'nın Türk vatandaşlığına kabul ve Türkiye'ye gelmelerine müsaade edilmiştir. Bu yasa, Osmanlı Hanedanının yaklaşık elli yıl süren sürgün öyküsünde af sürecini başlatması nedeniyle önemlidir. Af süreci 1952 yılında çıkarılan 5958 sayılı yasa ile devam ettirilecek, 1973'te ise 1803 sayılı yasa ile Osmanoğulları hanedanı tümüyle affedilerek TC vatandaşlığına geçişlerine olanak sağlanacaktır. BCA: 30..18.1.2/ 87.70..15. 1041 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat 11 Temmuz Ordu Mensuplarının Evlenmelerine Dair 3663 Sayılı Kanun Yayımlandı. Muvazzaf subaylar üsteğmen rütbesinde en az bir se- RG ne bulunmadıkça ve askeri memurlar 25 yaşını ikmal etmedikçe ve kara, deniz, hava gedikli erbaşları başçavuş olmadıkça evlenemezler. İhtiyat subaylığından askeri memurluğa inkisab edenler bu maddede yazılı kayıttan müstesnadır. Askeri okullar talebelerinin evlenmelerine izin verilmez. Evlenmiş olanlar askeri okullara kabul edilmez.Bu kanunun Medeni Kanunun evlenmeye dair olan hükümlerine tesiri yoktur. 11 Temmuz Köy Kanunu Muaddil 2491 Sayılı Kanunun 1inci Maddesinin Değiştirilmesine ve Mezkur Kanuna Bazı Hükümler İlavesine Dair 3664 Sayılı Kanun Yayımlandı. Köy gelirleri, köy işlerini gören köyün aylıklı adam- RG larının aylık ve yıllıklarile köy sınırları içinde yapılacak mecburi köy işlerine yetmezse: en yüksek haddi 20 lirayı aşmamak üzere herkesin hal ve vaktine göre köy ihtiyar meclisi kararile köyde oturanlara ve köyle maddi alakası bulunanlara salma salınır. 11 Temmuz Diyanet İşleri Reisliği Teşkilat ve Vazifeleri Hakkındaki Kanunda Bazı Değişiklik Yapılmasında Dair 3665 sayılı kanun yayımlandı. Diyanet İşleri Reisi, Başvekilin inhası üzerine Cum- RG hur Reisi tarafından tayin olunur. 11 Temmuz Belediyeler Kanunun 19 uncu Maddesinin 5 inci Fıkrasını Değiştiren 3666 sayılı kanun yayımlandı. Değişiklikle, "Belediye hudutları dahilinde muayyen RG mıntıkalar arasında yolcu nakil vasıtası olarak, otobüs, omnibüs, otokar, tünel troley, fünikeler işletmek ve mezbahalarda kesilen etleri- Belediye Meclisince tayin ve Dahiliye Vekaletince tasdik edilecek ücret mukabilinde- satış yerlerine nakletmek münhasıran Belediyelerin hakkı" olarak belirlenmiştir. 11 Temmuz İskan Kanununun 12inci Maddesini Kısmen Değiştiren ve 17 ve 23 üncü Maddelerine Birer Fıkra Ekleyen 3667 Sayılı Kanun Yayımlandı. 2510 numaralı İskan Kanununun 12 inci a ve b mad- RG deleri aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir: a- Türk soyu ve kültüründen olmayan hiçbir aşiretin ve ferdin bu mıntıkaya yeniden yerleşmesine izin verilemez. bÖteden beri bu mıntıkada bulunan aşiret ferdlerile yine bu mıntıkanın yerli halkından olan veya herhangi bir suretle yerleşmek maksadile evvelce bu mıntıkaya gelmiş bulunan topraksız veya az topraklı çiftçiler İcra Vekilleri Heyeti kararile Hazineye aid topraklardan, İskan Kanunu hükümlerine göre, toprak verilmek suretile toprağa bağlandırılabilir. Meccani toprak verilmesi muaffık görülen yerlerde İcra Vekilleri Heyeti kararile bunlara da parasız veya yarı bedelle toprak verilebilir. 11 Temmuz Vakıflar Kanununun 32inci Maddesinin Değiştirilmesine Dair 3668 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 11 Temmuz Zeytinciliğin Islahı ve Yabani Zeytinliklerin Aşılanması Hakkındaki 3573 Sayılı Kanunun 14üncü Maddesini Değiştiren 3669 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG Yönetim Zamandizini Açıklamalar 1042 Kaynak G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 11 Temmuz Milli Piyango Teşkiline Dair 3670 Sayılı Kanun Yayımlandı. 11 Temmuz Posta ve Telgraf ve Telefon İdaresi Teşkilat Kanununa Bağlı Kadro Cetvellerinde Değişiklik Yapılması Hakkındaki 3622 Sayılı Kanuna Ek 3671 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 11 Temmuz Mülga Donanma Cemiyeti Tarafından Çıkarılan İkramiyeli Piyango Tahvillerinin Kaldırılmasına Dair 3672 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 11 Temmuz Hatay Vilayeti Kurulmasına Dair 3711 Sayılı Kanun Yayımlandı. Türkiye Cumhuriyetile Fransa Cumhuriyeti arasında RG 23 Haziran 1939 tarihinde akdedilen anlaşmanın 1inci maddesinde gösterilen hudut tashihi neticesinde Türkiye Milli Hududu dahiline giren Hatay arazisi Türkiye'ye ilhak edilmiştir. 11 Temmuz Hatay Halkının Askerlik İşleri Hakkında 3712 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 11 Temmuz Hatay Vilayetinde Adli Kanunların Tatbik Şekline ve İlamların İnfazı Tarzına Dair 3713 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 11 Temmuz İskenderun Limanını Devlet Limanları İşletme Umum Müdürlüğüne ve Payas-İskenderun Demiryolunun Devlet Demiryolları ve Limanları İşletme Umum Müdürlüğüne Devri Hakkında 3714 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 12 Temmuz Sovyetler'in Atatürk'ü dünyanın en büyük adamı olarak tanıdıkları. Kaynak Bu kanunla birlikte Hava Kuvvetlerine yardım etmek RG gayesile Maliye Vekaletine bağlı, şahsiyeti hükmiyeyi haiz, hususi hukuk hükümlerine tabi ve her türlü tasarrufa ehil bir Milli Piyango İdaresi kurulmuştur. Emniyet Umum Müdürlüğü'nden Halk Partisi Genel Sekreterliği'ne gönderilen yazıda Ankara Sovyet mahalifine mensup birinin bir görüşme sırasında özetle şunları söylediği belirtilmektedir: "Sovyetler Atatürk'ü dünyanın en büyük adamı olarak tanırlar ve hürmet ederler. Onun ölümünden en ziyade müteessir olan şüphesiz ki Sovyet Rusya olmuştur. Milli şef İsmet İnönü'nün Rusya'da çok büyük itibarı vardır. Stalin ve devlet erkanı kendisine itimatla bağlıdırlar. Sovyetler Türkiye'de propaganda yaptırmamaktadır. Aksi sözler yalandır. Misali de Moğolistan'a mali ve askeri yardım yaptığımız halde bu devleti komünizme teşvik etmiyoruz. İstesek bu bir günlük iştir." 1043 BCA: 490..1.0.0/ 609.111..9. /3. Büro 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat 12 Temmuz Hariciye Vekaleti memurları arasında yapılan tayin ve terfiler. BCA: 30..11.1.0/ 132.24..17. /15048 12 Temmuz Türkiye-Finlandiya Ticaret Anlaşması İçin Teati Edilen Mektupların İmzaları Tarihinden Muteber Olmak Üzere Tasdiki Hakkında 3674 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 12 Temmuz Türkiye-İtalya Ticaret ve Seyrisefain Muadesinin Cüz'ü Mütemmimini Teşkil Etmek Üzere Akdedilen Ticaret ve Tediye Anlaşmalar ile Bunlara Ek Olarak Tanzim Edilen Vesaikin Mer'iyete Vaz'ına Dair 3675 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 12 Temmuz Türkiye-İtalya Ticaret Anlaşmasına Bağlı 2 Sayılı Listede Tadilat Yapılmasına Mütedair Olarak İtalya Büyükelçiliğile Teati Olunan Notaların Tasdiki Hakkında 3676 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 12 Temmuz Türkiye-İsveç Ticaret Anlaşması Protokolüne Merbut Listeye İlave Edilecek Kontenjan Hakkında 3677 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 12 Temmuz Türkiye-İsveç Ticaret ve Seyrisefain Muahedenamesine Müzeyyel Olup Ankara'da 24 Mart 1939 Tarihinde İmza Edilen Anlaşmanın Tasdikine Dair 3678 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 12 Temmuz Türkiye İle Yunanistan Arasında 26 Eylül 1935 Tarihli Kliring Anlaşmasına Müzeyyel Protokolün Tasdiki Hakkında 3679 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 12 Temmuz Türk Romen Ticaret Anlaşmasına Müzeyyel Anlaşma Hakkında 3680 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG Yönetim Zamandizini Açıklamalar 1044 Kaynak G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 12 Temmuz Hariçten İthal Edilecek 55.000 Ton Kok Kömürünün Gümrük Resminin 7,5 Liradan 2 Liraya Tenziline Dair İcra Vekilleri Heyetince Verilen Kararların Tasdikine Dair 3681 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 12 Temmuz Türkiye Cumhuriyeti İle Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri İttihadı Arasında … 3682 Sayılı Kanun Yayımlandı Türkiye Cumhuriyeti İle Sovyet Sosyalist Cumhuri- RG yetleri İttihadı Arasında Hudut Hadise ve İhtilaflarının Sureti Tetkik ve Halline Müteallik 15 Temmuz 1937 Tarihinde Moskova'da İmza Edilen Mukaveleye Bağlı 1 Numaralı Protokolde Çoruh Vilayetinin Merkezi Olarak Gösterilen Rize'nin, Adı Geçen Vilayetin Halen Merkezi Olan Artvin'le Değiştirildiğine Dair Teati Olunan Notaların Adı Geçen Mukavelenin Cüzü Mütemmimi Olarak Kabul ve Tasdikine Dair 3682 Sayılı Kanun Yayımlandı. 12 Temmuz İskan Kanunun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesine Dair 3683 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 12 Temmuz Kırtasiye İşleri İçin Verilen Mütedavil Sermayeden 30.000 Lirasının İnşaat ve İstimlak İşlerine Sarfına Mezuniyet Veren 2918 Sayılı Kanuna Ek 3684 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 12 Temmuz Kırtasiye Stoku İçin Bir Buçuk Milyon Liralık Mütedavil Sermaye İttihazına Dair Olan Kanuna Ek 3685 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 12 Temmuz Evlenme Kağıtları ve Nüfus Kütüklerine Tescilleri Hakkında 3686 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 12 Temmuz Karadeniz Kömür Havzasından Kömür Alacak Gemilerin Rüsumdan Muafiyetine Dair 3687 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 12 Temmuz Ankara Elektrik, Ankara Havagazı ve Adana Elektrik Türk Anonim Şirketleri Hisse Senetlerile Hak ve Vecibelerinin Satın Alınmasına Dair Mukavelelerin Tasdikine ve Bu Şirketlerin Muvakkat İşletmelerile Satın Alma Bedellerinin Tesviye Tarzına Dair 3688 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 1045 Kaynak 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 12 Temmuz Yasama Dokunulmazlığı Çankırı Mebusu Hüseyin Cahit Yalçın, Çorum Me- RG Hakkında TBMM Kararları busu Asım Us, İstanbul Mebusu General Refet Bele, Yayımlandı. Muğla Mebusu Yunus Nadi, Urfa Mebusu Ali Saib Ursavaş, Urfa Mebusu Şeref Ulu hakkındaki takip ve muhakemenin devre sonuna bırakılmasına karar verilmiştir. 13 Temmuz Adana'da, MTA tarafından petrol araştırmalarında, kullanılacak sondaj makinesinde çalıştırılmak üzere Almanya'dan gelecek olan Karl Jiszda, A. Wallisch, Otto Krause ve Joseph Jiszda'ya izin verildiği. BCA: 30..10.0.0/ 202.378..1. /24324 13 Temmuz İstanbul İli Defterdarlığına Şevket Adalan, Merkez Daireleri Muhasebe müdürlüklerine İbrahim Seberman ve Sadi Kıyak'ın tayinleri. BCA: 30..11.1.0/ 132.25..16. 13 Temmuz Kurulacak Vergiler Temyiz Komisyonu başkan ve üyeliklerine atanacak adayların listesi. BCA: 30..18.1.2/ 87.68..3. 13 Temmuz Yeni Cemiyetler Kanunu Meriyete Giriyor Kaynak Geçmişteki pürüzlü teşkilatların tesviye edilmesi ba- C, 13 Temmuz kımından önemli 1939 13 Temmuz Bursa'da Müttehid Elektrik Türk Anonim Şirketleri İmtiyazlarile Tesisatının ve Mersin Elektrik Türk Anonim Şirketi Hisse Senetlerinden Bir Kısmının Satın Alınmasına Dair Mukavelenamenin Tasdiki ve Bu Müesseselerin İşletmeleri Hakkında 3689 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 13 Temmuz Vergilerde İhbarnamelerin Tebliğine ve İtiraz ve Temyiz Usullerine ve İtiraz ve Temyiz Komisyonları Teşkiline Dair 3692 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 13 Temmuz Hakimler Kanununun, 3501 Sayılı Kanunun 2 inci Maddesile Tadil Edilen 17inci Maddesinde Yazılı 1 ve 2 Numaralı Cetvellerin Değiştirilmesine Dair 3693 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG Yönetim Zamandizini 1046 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 13 Temmuz İstanbul Üniversitesinin Umumi Muvazeneye Alınmasına Dair Olan 2467 Sayılı Kanuna Ek 3694 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 13 Temmuz Ordu Subaylar Heyetine Mahsus 863 Sayılı Terfi Kanununun 8inci Maddesinin Tadiline Dair 3695 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 13 Temmuz Teşviki Sanayi Kanununun Zeyilleri Olan 2261 Sayılı Kanunun 3 üncü Maddesinin Kaldırılmasına ve 3537 Sayılı Kanunda Bazı Değişiklik Yapılmasına Dair 3696 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 13 Temmuz Ankara Orman Çiftliğindeki Bira Fabrikasile Tesisat ve Müştemilatının ve Arpa Silosunun İnhisarlar Umum Müdürlüğüne Devri Hakkında 3697 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 13 Temmuz Devlet Demiryollarına Muharrik ve Müteharrik Edevat Mubayaası İçin Gelecek Yıllara Geçici Taahhüde Girişilmesi ve Haydarpaşa-Sirkeci Arasında Feribot Tesisi ve İşletilmesi Hakkında 3698 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 13 Temmuz Hazineye Aid Ecrimisillerin Aranmaması Hakkında 3699 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 13 Temmuz 3700 Sayılı Umumi Nüfus Sayımı Hakkında Kanun Yayımlandı. 13 Temmuz Yedek Subay ve Askeri Memurlar Hakkındaki 1076 Sayılı Kanunun 3, 9 ve 17inci Maddelerinin Tadiline Dair 3701 Sayılı Kanun Yayımlandı. 13 Temmuz İstanbul'un planı Kaynak 1940 senesinde Türkiye Cumhuriyetinde umumi nü- RG fus sayımı yapılacaktır. RG Planla açılan yerlerin etrafında yapılacak binalar on U, 13 Temmuz sene vergi vermeyecekler. 1939 1047 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat 14 Temmuz İstanbul Kadıköy ve Kumkapı'daki Fransızlara ait binaların ortaokullar için satın alınması isteği. BCA: 30..10.0.0 / 144.29..4./ 14534 14 Temmuz Yazışmalarda izlenecek yolla ilgili tamim. BCA: 490..1.0.0/ 4.21..20./ 1. Büro 14 Temmuz Tiyatro ve Sinemalarla Konserlerden Devlet ve Belediyelerce Alınmakta Olan Damga, Tayyare ve Belediye Resimlerile Darülaceze Hissesinin Miktarına ve Sureti İstifasına Dair 3702 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 14 Temmuz Ankara'da Bir Dil ve TarihCoğrafya Fakültesi Kurulması Hakkındaki 2795 Sayılı Kanuna Ek 3703 Sayılı Kanun Yayımlandı. "Doçent ve asistanların intihab, kabul, tayin, terfi ve RG infisal şekilleri ile vazife ve memuriyetleri hakkındaki hususlar Maarif Vekilliğince tesbit olunur" düzenlemesi yapılmaktadır. 14 Temmuz Köy Eğitmen Kurslarile Köy Öğretmen Okullarının İdaresine Dair 3704 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 14 Temmuz 3705 Sayılı Nüfus Yazımı Deneme Kanunu Yayımlandı. RG 14 Temmuz Tunceli Vilayetinin İdaresi Hakkındaki 2884 Sayılı Kanun Hükmünün Uzatılmasına Dair 3706 Sayılı Kanun Yayımlandı. 31 Aralık 1942 tarihine kadar uzatılmaktadır. 14 Temmuz Tapu ve Kadastro Umum Müdürlüğü'nün Adliye Vekaletine Bağlanmasına Dair 3707 Sayılı Kanun Yayımlandı. Tapu ve Kadastro Umum Müdürlüğü Adliye Vekale- RG tine bağlanmıştır. Maliye Vekaletine tanınmış olan vaziyet ve salahiyetler Adliye Vekaletine intikal etmiştir. 14 Temmuz Türk Ceza Kanununun 494 üncü Maddesini Değiştiren 3708 Sayılı Kanun Yayımlandı. Her kim henüz biçilmemiş veya toplanmamış yahut RG biçilmiş veya toplanmış olup da kaldırılmamış olan tarla, bağ, bahçe ve bostanlardan hububat, sebze, meyve vs çalarsa zarar görenin şikayeti üzerine 1 aydan 1 seneye kadar hapis cezasıyla cezalandırılır. 14 Temmuz Mukataalı Binaların Kıymetlerinin Takdiri Hakkındaki 3450 Numaralı Kanun Hükümlerinin Vergiden Müstesna Tutulan Arazi ve Arsalar Hakkında da Tatbikine Dair 3709 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG Yönetim Zamandizini Açıklamalar 1048 Kaynak RG G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 14 Temmuz 3710 Sayılı Belediye İstim- Belediye Kanununda yazılı, beldenin ve belde sakin- RG lak Kanunu Yayımlandı. lerinin medeni, sıhhi ve bedii ihtiyaçlarının tanzim ve tesviyesi ve tehlikeden korunması için tesisat yapmak maksadile binalı ve binasız gayrimenkulleri, bu kanunda yazılı usuller dairesinde değer bahası peşin verilmek suretile istimlake belediyeler salahiyetlidir. 14 Temmuz Amasra'da Dalgakıran Tamir ve İnşaası İçin Gelecek Yıllara Geçici Taahhüt İcraası Hakkında 3715 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 14 Temmuz Devlet Denizyolları İşletme Umum Müdürlüğü İhtiyacı İçin Yeni Gemiler İnşaası Vesait, Teçhizat, Malzeme, Alâd ve Edevat Mubayaası Hakkında 3716 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 14 Temmuz Devlet Havayolları Umum Müdürlüğü İhtiyacı İçin Telsiz Cihazı ve Tayyare Yedek Malzemesi Vesaire Mubayaası Hakkında 3717 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 14 Temmuz Sümerbank Sermayesinin 19.500.000 Lira İlavesine ve 2262 Sayılı Kanunda Bazı Değişiklik Yapılmasına Dair 3718 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 14 Temmuz Askeri Ceza Kanununun 47 inci ve 148 inci Maddelerini Değiştiren 3719 Sayılı Kanun Yayımlandı. Değişiklikler cezaların tecili ve siyasi maksatla top- RG lananlar, siyasi fırkalara girenler, siyasi makale yazan ve nutuk söyleyenler ve Türk Ceza Kanununun 141, 142 inci maddelerinde yazılı suçları ordu içinde veya ordu mensupları arasında işleyenler hakkındadır. 14 Temmuz Askeri Muhakeme Usulü Kanununun Üçüncü ve Otuzuncu Maddelerini Değiştiren 3720 Sayılı Kanun Yayımlandı. Değişiklikler Askeri Mahkemelerde muhakeme olu- RG nacak diğer şahıslar ve tümen, kor ve başkomutanlık askeri mahkemeleri hakkındadır. 14 Temmuz Türkiye-Estonya Hükümetleri Arasında İmza Edilen 6 Haziran 1937 Tarihli Ticaret ve Kliring Anlaşmaları ve Bu Anlaşmalara Müzeyyel 29 Ağustos 1938 Tarihli Protokol ve Yine Bu Protokole Merbut B Listesinde Yazılı Ham Deri Kontenjan Pozisyonlarının Tadiline Dair Mektupların Tasdikine Mütedair 3721 Sayılı Kanun Yayımlandı. Kaynak RG 1049 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat 14 Temmuz Beynelmilel Sıhhi Mukavelenamenin Tasdiki Hakkındaki 3542 Sayılı Kanuna Ek 3722 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 14 Temmuz Türkiye Cumhuriyeti İle Yugoslavya Hükümeti Arasında İmzalan Afyon Anlaşmasile İki Taraf Murahhas Heyetleri Beyninde Teati Olunan Mektubun Tasdikine Dair 3723 Sayılı Kanun Yayımlandı. RG 14 Temmuz Meclis 11 Eylül Pazartesi Gününe Kadar Tatile Girdi. RG 15 Temmuz Halkevlerinin mahalli parti idaresiyle işbirliği yapmaları. BCA: 490..1.0.0/ 4.21..22. 15 Temmuz Türkiye-Fransa arasında Suriye Tahdidi Hudut Muahedesinin tadili ile Hatay'ın Anavatana İlhakı Anlaşmasının, Suriye partileri üzerindeki tesirleri. BCA: 30..10.0.0/ 225.515.. 22./402627 17 Temmuz Gelir durumu sebebiyle Türk Hava Kurumu memur ve işçi kadrolarının azaltılması. BCA: 30..10.0.0/ 47.302..11. /39114 17 Temmuz Hatay Valiliğine Emniyet Umum Müdürü Şükrü Sökmensüer Tayin Edilmiştir. RG 18 Temmuz Bitlis'de 10, 11, 12 Temmuz 1939’da olan olaylarla ilgili asayiş raporları. BCA: 30..10.0.0/ 88.588..1./ 8785 19 Temmuz Trabzon ve Erzurum illerinde atanmış belediye başkanı bulunmasına dair 2/5965 sayılı Kararnamenin yürürlükten kaldırılmasına ilişkin BKK. 2.2.1937 tarihli kararname, belediye başkanlarının BCA: atanmış olmasını gerektiren sebeb ve zorunluluğun 30..18.1.2 geçici olması nedeniyle yürürlükten kaldırılmıştır. /87.70..1. Karar, Belediye Kanunu'nun 94. maddesi gereğince alınmıştır. 19 Temmuz Finike'de oturan Ali Rıza Sarılar'ın adalardaki Rumların İtalya lehine casusluk yaptıklarına dair Cumhurbaşkanı'na mektup yazdığı. BCA: 30..10.0.0/ 100.644.. 15/89-59. 19 Temmuz Çeşitli vakıf bina ve arsalarının satışına izin verilmesi. BCA: 30..18.1.2/ 87.71..2./ 225-142 Yönetim Zamandizini Açıklamalar 1050 Kaynak G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 19 Temmuz Maarif Vekaleti müsteşarlığına atama Maarif Vekaleti Müsteşarı Rıdvan Nafiz Edgüder'in RG Manisa Saylavlığına İltihabından Dolayı Yerine Kültür Kurulu Başkanı İhsan Sungu Tayin Edilmiştir. 21 Temmuz Alman Büyükelçisi Von Papen'in Türk hükümetinin İngiliz ve Fransızlarla yaptığı anlaşmaları tatbik edilemez hale sokmak ve Türkiye'de komünizm hareketi yaratmak için faaliyette bulunduğuna dair alınan haber. Büyükelçi'nin faaliyetlerine ilişkin haber Cenevre'den verilmiştir. Yazı, Dahiliye Vekaleti Emniyet Umum Müdürlüğü tarafından Cumhurbaşkanlığı, Başbakanlık ve Dışişleri Bakanlığı'na gönderilmiştir. Haberde, "Von Papen'in Türkiye efkarı umumiyesini Hükümet aleyhine çevirmek için fazla miktarda para sarfetmekte olduğu ve bu uğurda sarfedilecek paranın bir milyon İngiliz lirasından ibaret olacağı" söylenmektedir. 21 Temmuz Devlet daireleri ile belediyelerin yabancı ülkelere tahsile gönderecekleri öğrencilerin seçilmesi, kontrollerinin Milli Eğitim Bakanlığı'na ait olduğu. BCA: 30..10.0.0 / 142.13..19. /13847 21 Temmuz Adana Belediye Başkanlığına seçilen Kasım Ener'in başkanlığının onayı. BCA: 30..11.1.0/ 133.27..5. 21 Temmuz Orman Koruma Kıtalarının Vazifelerine ve Orman Teşkilatile Münasebetlerine Dair Nizamname Yayımlandı. RG 22 Temmuz C.H.P. Milletvekillerinin Ankara'da toplanmaları hakkında telgraflar. BCA: 490..1.0.0/ 25.124..1./ 1. Büro 22 Temmuz Dahiliye Vekaletine ait muhtelif işlerde yabancı eleman çalıştırılmasına izin verilmesi. BCA: 30..18.1.2/ 88.72..6/ 243-435 24 Temmuz İzmir'in Dikili kazası Çandarlı nahiye merkezinde belediye kurulması. BCA: 30..11.1.0/ 133.27..19. 25 Temmuz Hayvan Sağlık Zabıtası Nizamnamesinin 405 inci Maddesini Tadil Eden Nizamname Yayımlandı. Değişiklikle "son vukuattan itibaren, et yiyen ile tek RG tırnaklı bakariyelerde 6 ay; koyun, keçi ve domuzlarile tuyur arasında 3 ay sonra, vukuat zuhur etmediği taktirde, karantinaya alınan mahallerile istimal oluna ve eşya vesairenin dezenfeksiyonları yapılır ve alınmış olan tedbirler kaldırılır" düzenlemesi yapılmıştır. 27 Temmuz Yükseköğretim genel müdürlüğüne atama Siyasal Bilgiler Okulu Hukuku Düvel Profesörü RG Ethem Menemencioğlu açık bulunan Yükseköğretim Genel Direktörlüğüne naklen tayin edilmiştir. 28 Temmuz Başbakanlık Arşivi Tasnif Heyeti'nde çalışıp ayrılmış olan Kamil Kepecioğlu'nun Vilayet Mektupçuluğu'nda bulunan evrakın çürümekte olduğuna dair iddiası. Kaynak BCA: 30..10.0.0/ 231.560.. 12./420176 BCA: 30..10.0.0/ 17.95..19/ 1795 1051 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 28 Temmuz Nalbant Mektebleri ve Nalbantlık Sanatı Hakkında Nizamname Yayımlandı. RG 29 Temmuz BCA: 30..18.1.2 /88.73..16/ 428-21 29 Temmuz Tapu ve Kadastro Umum Müdürlüğü'ne atama Tapu ve Kadastro Umum Müdürlüğü'ne 125 lira ma- RG aşla Dahiliye Vekaleti Belediyeler Bankası İmar Fen Heyeti Şefi Mühendis Halid Ziya Türkkan tayin edilmiştir. 29 Temmuz Emniyet Umum Müdürlüğüne atama Seyhan Valisi Ali Rıza Çevik Emniyet Umum Mü- RG dürlüğüne atanmıştır. 31 Temmuz Hollanda tebasından Y.Roothan'ın ErzurumHasankale-Tercan ve Adana'nınToros eteklerinde petrol araştırması yapmasına izin verilmesi. BCA: 30..18.1.2/ 88.75..4/ 212-33 31 Temmuz Hatay'ın anavatana ilhakı üzerine, Ermeni ve anti Türklerin, Arapları Türkler aleyhine kışkırttıkları diğer taraftan da Fransızlara kızmakta oldukları. BCA: 30..10.0.0/ 225.515.. 25./402630 31 Temmuz Muhtelif yerlerde çalıştırılacak yabancıların çalışmalarına izin verilmesi. Yıl içinde birçok kez "çeşitli kurumlarda yabancıla- BCA: rın çalıştırılmasına izin verilmesi"ne ilişkin karar 30..18.1.2/ 88.75..7./ alındığı görülmektedir. 15.6.1937 tarihli TürkiyeFransa Ticaret Avenantı ile ödeme anlaşmasının bir ay daha yürürlükte bırakılması. 31 Temmuz Filmlerin ve Film Senaryolarının Kontrolüne Dair Nizamname Yayımlandı. 1 Ağustos Türk ve İtalyan basını arasındaki yazı mücadelesinin sona erdirilmesine ilişkin yazışma. 1 Ağustos İsviçrelilerle devam etmekte olan mali ve ticari müzakerelere ait anlaşmanın imzası için Bern Elçisi Hasan Vasfi Menteş'e yetki verilmesi Yönetim Zamandizini Kaynak 243 RG İtalya Büyük Elçisinin Hariciye Vekaleti'ne ilettiği istek, Türkiye'deki gazetelere iletilmiş ve konu Matbuat Kongre'sinde de ele alınmıştır. Bunun üzerine iki ülke mücadeleye bir süre ara vermiş, ancak İtalya'nın Hatay konusunda Fransa hükümetine vermiş olduğu 10 Temmuz tarihli nota üzerine Türk gazeteleri İtalya'ya karşı tekrar hücuma başlamıştır. Hariciye Vekili, Başvekalete gönderdiği yazıda, "gazetelerimizin İtalya aleyhinde şiddetli hücumlarından siyasi menfaatimiz noktai nazarından bir faide melhuz olamayacağı takdir buyurulacağından sırf fikir sahasına münhasır münakaşalar hususunda hakları bittabi mahfuz kalmak şartıyla şimdiki tarzda neşriyata nihayet verilmesi"ni istemektedir. BCA: 30..10.0.0/ 85.558..22. /85264 BCA: 30..18.1.2/ 88.76..14./ 427-17 1052 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 1 Ağustos İzmir Aziziye'de Abod Maden Türk Ltd. Şti.'ne verilen Zımpara ruhsatı. BCA: 310..10.0. 35/1417. 1980..0. 2 Ağustos Halkevlerine altı aylık çalışma raporunun gönderildiği. BCA: 490..1.0.0/ 4.21..33./ 1. Büro 4 Ağustos Ticaret Vekaleti, Maliye Vekaleti'ne gönderdiği tezkerede Almanya ile yapılan ve yapılacak olan ticaret anlaşmalarında takip edilecek hareket hakkında bilgi istemiştir. 4 Ağustos Muallim mekteplerine parasız talebe alınacak U, 4 Ağustos 1939 5 Ağustos İzmir, Konya, Afyonkarahisar, Kayseri, Kütahya, Denizli ve Çankırı ile ihtiyaç duyulan diğer illerde, Toprak Mahsulleri Ofisi'nce buğday tanzim satışları yapılması. BCA: 30..18.1.2/ 88.77..17. 5 Ağustos Temsil ettiği firmalarla görüşmek üzere Türk-Macar Odası Müdürü Macar Geza Sungar'ın memleketimize gelmesine izin verilmesi BCA: 30..18.1.2/ 88.78..6./ 88-216 5 Ağustos İstanbul Üniversitesi Kaynak Maliye Vekaleti söz konusu tezkereyi, "Almanlara karşı takibi lazım gelen hattı hareket, 26.6.1939 tarih ve 11393 sayılı kararname ile tespit edilmiş olduğundan muktazasına göre hareket edilmesi tabiidir" şeklinde cevaplamıştır. Alınan karar, "Almanya ile münasebatımızın bugünkü seyri hakkında Almanlar tarafından ihracatımıza karşı tedbir alınmadıkça bizim de bu ihracatı geçen sene olduğu gibi serbest bırakmamız ve böylece ihracat veçhesinin değiştirilmesi için lüzumlu tedbirlere, 1940 senesine kadar tevessül edecek vakit bulmamız hayırlı olur" şeklinde özetlenmektedir. BCA: 30..10.0.0/ 231.560.. 14./420178 Üniversite kadrosu 1 Eylül'den itibaren tatbik edile- U, 5 Ağustos cek. Bununla kadrolara ilave yapılmıştır. 1939 6 Ağustos Sanayi, maden işletmelerine yeni bir şekil verilecek. Sümerbank ve Etibank lağvediliyor Bu iki banka yerine sanayi ve maden işlerinin fi- C, 6 nansmanını karşılayacak bir kredi müessesesi kurul- Ağustos 1939 ması planlanmaktadır. 6 Ağustos Takas Limited Şirketi Milli bankalarımız tarafından takas işlerinin ahenkle U, 6 Ağustos işlemesi için 500 000 lira sermaye ile kuruldu. 1939 6 Ağustos Zirai krediler Hükümet zirai kredilerin faizlerinin indirilmesine ka- U, 6 Ağustos rar verdi. 1939 7 Ağustos 3. Umumi Müfettişliğe ait bir grup inşaatın bitirilmesi için Maliye Bakanlığı'nca 100 000 liranın verileceği. BCA: 30..10.0.0/ 71.468..7. 1053 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat 8 Ağustos Öğretici ve Teknik Filmlerin Kontrolü Hakkında Nizamname Yayımlandı. RG 9 Ağustos 30 Ağustos kutlamalarının nasıl yapılacağını gösteren tamim. BCA: 490..1.0.0/ 4.21..34./ 1. Büro 9 Ağustos Veraset ve İntikal Vergisi Nizamnamesinin 19 uncu Maddesinin Tadiline Dair Nizamname Yayımlandı. RG 10 Ağustos İngiltere'nin Bristol Uçak Motor Fabrikası'nın Türkiye'de uçak motoru imal etmesine dair anlaşmaya uymadığı ve alınacak tedbirler. BCA: 30..10.0.0/ 61.411..12. /6312 10 Ağustos Birinci Sanayi Programı hakkında Bakanlar Kurulu'nca tesbit edilmiş bir karar bulunmadığı hakkındaki Başvekalet yazısı. 10 Ağustos Moskova'da basılan "La Litterature Internationale" adlı 4 adet kitabın yurda sokulmasının yasak edilmesi. 10 Ağustos Türk Bayrağı Nizamnamesine Ek Nizamname Yayımlandı. Reisicumhurun teşriflerinde buralarda bulundukları RG müddetçe bayrak gönderine reisicumhur forsu çekileceği yerler belirlenmektedir. 10 Ağustos Seferberlik Hakkında Başvekalet tebliği yayımlanmaktadır. Tebliğde, memleketin bazı mıntıkalarındaki ihtiyat RG erleri bir buçuk ay talim ve terbiye için Askerlik Kanununun 58 inci maddesine uyarak silah altına çağırılmakta olduğundan hareketle halkta görülen davranışlar üzerine yayımlanmaktadır. Bu celbin memleketin her tarafına mahsus olmadığı, mahdud mıntıkada yapıldığı ve nerelerde kimlerin askere çağırıldığı da celp mıntıkalarındaki askerlik şubeleri tarafından halka ilan edilmiş olduğu belirtilmiş olmasına karşın ilan yapılmayan ve ilan mıntıkasında bulunup da askere çağırılmayan bazı kimselerin askere çağırılırım düşüncesiyle çalıştıkları işleri bırakıp memleketlerine dönmek istedikleri görülmüştür. Bunun üzerine hem kendilerinin hem de imar ve ticari faaliyetlerin zarar görmemeleri bakımından celple çağırılmayanların sükunetle işlerini sürdürmeleri tavsiye olunmaktadır. Yönetim Zamandizini Açıklamalar Birinci Sanayi Programı hakkında 17.6.1934 tarihinde İktisat Vekaleti'nden Sümerbank Umum Müdürlüğü'ne yazılmış bir tezkere ile kararnamenin tarih ve numarasının tesbit edilemediği belirtilmektedir. İktisat Vekili, Başbakanlığa gönderdiği yazıda böyle bir kararname mevcut ise bunun doğru bir metninin elde edilmesine ve ayrıca tarih ve numarasının da tespitine gerek olduğunu belirtmektedir. İktisat Vekili Celal Bayar imzası ile gönderilen "Sınai tesisat ve işletme raporları üzerine tetkikler ve kararlar" başlıklı karar, "gayet gizli tutulması" isteğiyle iletilmiştir. Kaynak BCA: 30..10.0.0/ 166.156..8. /17455 BCA: 30..18.1.2/ 88.80..1/ 86-358 1054 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 11 Ağustos Toprak Mahsulleri Ofisinde açıkta kalanlar başka yerlere ve taşraya tayin edilmiştir. 12 Ağustos Sümerbank ve Etibank 15 Ağustos İngiltere'de Sarkis Megeryan adında bir Ermeniye Atatürk'ün biyografisinin yazdırılmak istendiğinin elçiliğe bildirilmesi üzerine bu hususta İçişleri Bakanlığı'ndan görüş istendiği. BCA: 30..10.0.0/ 1.8..4/238 16 Ağustos Yurdumuzun muhtelif bölgelerinde meydana gelen sel, zelzele ve heyelan gibi afetler ve bunların meydana getirdiği maddi zararlar hakkındaki rapor. BCA: 30..10.0.0/ 117.818.. 10./999 16 Ağustos Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası İle (Polonya) Polski Instytut Rozrachunkowy Arasındaki Kliring Yolu İle Yapılacak Tediyelerin Tanzimine Dair Anlaşma Yayımlandı. RG 19 Ağustos Fuat Zeren'in, idari, mali, iktisadi, sıhhi ve kültürel konulardaki görüşleri. 19 Ağustos Sık sık hadiseler çıkarmaya sebep olan kirvelik meselesinin Doğu bölgesinden kaldırılması hakkında tamim. BCA: 30..10.0.0/ 65.435..10. /7284 20 Ağustos Kavaklıdere ve Dikmen'in kadastro işlerine bu sene başlanacak U, 20 Ağustos 1939 25 Ağustos Ücretli devlet memurlarının yeni barem derecelerine intibak tarzı ve istatistik cetvelleri hakkında tebligat. 25 Ağustos Torino'da çıkan "La Stampa" adlı gazetenin yurda sokulmasının yasak edilmesi BCA: 30..18.1.2/ 88.80..20/ 86-359 25 Ağustos Taşnaklar tarafından Sofya'da çıkarılan "Azad Hosk" adlı gazetenin yurda sokulmasının yasak edilmesi. BCA: 30..18.1.2/ 88.81..1/ 86-359 Kaynak C, 11 Ağustos 1939 İktisadi inkişafımız için yeni şekil verilecek. Bu iki U, 12 bankanın bankacılık fonksiyonlarile fabrika ve mo- Ağustos 1939 dern tesis ve işletme işleri ayrılacak. İzmir Fevzi Paşa Bulvarı'nda tütün ve pul bayiliği yapan Zeren, İsmet İnönü'ye gönderdiği mektupta görüşlerini onbir madde halinde sıralamaktadır. Mektup, İnönü tarafından Refik Saydam'a da iletilmiştir. Maliye Vekaleti Bütçe ve Mali Kontrol Umum Müdürlüğü tarafından hazırlanan tebligat defterdarlıklar, muhasebe birimleri ve muhasebe müdürlüklerine gönderilmiştir. 1055 BCA: 30..1.0.0/ 40.236..4./ B BCA: 30..10.0.0/ 132.949..5. /11640 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak 28 Ağustos Türk Ticaret ve Sanayi Odaları Beşinci Genel Kongresi hakkında tamim 23.10.1939 tarihinde Ankara'da toplanacak olan Kongre, 28.10.1939 tarihine kadar devam edecektir. Kongre'de, Ticaret ve Sanayi odaları yeniden teşkilatlandırılmak üzere Vekaletçe hazırlanmış olan "Ticaret ve Sanayi Odaları Kanunu Ön Projesi" , "Ticaret Borsaları Kanunu Projesi", esasları üzerinde görüşülmesi planlanmıştır. Vilayetlere, Oda ve Borsa bulunan kazalara, Ticaret ve Sanayi Odaları ile Ticaret ve Zahire Borsalarına gönderilen bu tamim, Vekaletin merkez teşkilatına ve bilgi vermek amacıyla Umumi Müfettişliklere gönderilmiştir. BCA: 30..10.0.0/ 165.149..6. /17316 31 Ağustos Trakya ve Ege bölgesindeki birliklerin sefer mevcuduna çıkarılması için gerekli sayıda, yedek subay ve ihtiyat erin celbi BCA: 30..18.1.2/ 88.85..8. 31 Ağustos Dış borçları dövizle ödemenin en aza indirilmesi ve mümkünse kaldırılmasına dair Ticaret ve İktisat Bakanlığı temsilcileri arasında yapılan toplantıya ait tutanak. BCA: 30..10.0.0/ 207.414.. 19./25078 31 Ağustos Beyrut'ta yayınlanan "Ararat" adlı Ermenice gazetenin yurda sokulmaması. BCA: 30..18.1.2 / 88.83..15/ 86-360 31 Ağustos Erzurum'da bulunan Sokoni-Vakum Oil Company'nin işlerini inceleyecek Amerikalı Hovart Dablin Makfirson'a adı geçen yere gitme izni verilmesi. BCA: 30..18.1.2/ 88.83..10/8 8-220 31 Ağustos Leipzig'de basılmış olan "Der Grosse Weltatlas" adlı haritanın yurda sokulmaması. Harita, Türkiye sınırları içinde Ermenistan ve Kürdistan'ı göstermesi nedeniyle yasaklanmıştır. 3.9.1939 tarihinde de, Paris'te yayınlanan "Gartes Taride" adlı haritanın doğu ve güney sınırlarımız konusunda yanlış bilgi vermesi sebebiyle yurda sokulmaması kararlaştırılmıştır. 1 Eylül İcra Vekilleri Heyeti, Genelkurmay Başkanı Mareşal Fevzi Çakmak'ın da katılımıyla toplantı. Başvekil Dr. Refik Saydam başkanlığında yapılan BCA: toplantıda, Hariciye Vekili Şükrü Saracoğlu bir ko- 30..1.0.0/ nuşma yapmış ve uluslararası durum görüşülmüştür. 34.204..1./ BCA: 30..18.1.2/ 88.83..20/ 86-361; BCA: 30..18.1.2/ 88.84..1./ 86-362 A33 1 Eylül Bugünkü durum sebebiyle akaryakıt ve madeni yağların Türkiye'den ihraç, transit ve dışa aktarılmasının yasaklanması. BCA: 30..18.1.2/ 88.86..7./ 172 1 Eylül Almanya Polonya'yı istilaya başladı T, 1 Eylül 1939 Yönetim Zamandizini 1056 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 1 Eylül İngiltere ile Fransa dün Almanya'ya harb ilan ettiler T, 1 Eylül 1939 3 Eylül Maden kömürünün ihracının yasaklanmasına ait İktisat Vekaleti kararının kabulü. BCA: 30..18.1.2/ 88.86..3./ 172 4 Eylül M. Faruk Gürtunca'nın İs- Aynı tarihte, Rahmi Yağız'ın İstanbul'da yayınlanan tanbul'da yayınlanan "Bu "Büyük Geçid Resmi" adlı broşürü de yasaklanmışArslana Dokunmayın" adlı tır. şiir kitabının yasaklanması. BCA: 30..18.1.2/ 88.85..11./ 86-362; BCA: 30..18.1.2/ 88.86..5/ 86-365 4 Eylül Paris'te Orgene de la Federation Republicaine de France tarafından ayınlanan "La Nation" mecmuasının yurda sokulmaması. BCA: 30..18.1.2/ 88.85..15./ 86-364 4 Eylül Uluslararası siyasi durum sebebiyle ihracı yasaklanacak ve lisans usulüne tabi olacak maddeler. BCA: 30..18.1.2/ 88.86..14./ 172 4 Eylül Vali atamaları Kaynak Burdur Valisi Abdulhalil Savaş'ın merkeze alınması BCA: 30..18.1.2/ ve Burdur Valiliğine Sadri Aka'nın tayini. 88.87..4/ 71-442 5 Eylül Sakıt halife Abdülmecit'in, Hilafeti para karşılığında Mısır kralı Faruk'a devredeceğine dair bilgiler. Dahiliye Vekaleti tarafından Reisi Cumhur Umumi Katipliği'ne, Başvekalet, Hariciye Vekaleti ve Genelkurmay'a gönderilen yazıda, Abdülmecit'in 200.000 İngiliz Lirası verildiği takdirde Mısır Kralı Faruk lehine hilafetten feragat etmesinin güçlü bir olasılık olduğu belirtilmektedir. Eski Mısır Hidivi Abbas Hilmi'nin zaman zaman Abdülmecit'i ziyaret ettiği söylenmektedir. 5 Eylül Hava Taarruzlarına Karşı Pasif Korunma Talimatnamesi yayımlandı. Talimatname ile halkın teşkilatlandırılması hakkında RG genel esaslar ve genel bilgiler,hava taarruz vasıtaları, halk tarafından yapılacak teşkiller ve alınacak tedbirler, zehirli gazlar, maske ve sığınmaklar hakkında yapılması gerekenler belirlenmektedir. 6 Eylül Ücretli devlet memurlarının yeni barem derecelerine intibakı dolayısıyla yapılacak işlem. 3656 sayılı kanunun muvakkat ikinci maddesi ile 28inci maddesi gereğince ücretli devlet memurlarının 1 Eylül 1939 tarihinde yeni barem derecelerine intibakının yapılması gerekmektedir. Bu konuda Maliye Vekilliği'nce 25.8.1939'da mal sandıklarına bir tebligat yapılmıştır. Başvekaletten, Devlet Şurası, Divanımuhasebet, Diyanet İşleri Reislikleri ile Vakıflar, İstatistik, Devlet Meteoroloji, Beden Terbiyesi Müdürlüklerine gönderilen yazıda, söz konusu tebligat gereğince hazırlanan istatistik cetvelleri ile icmal bordrolarının Bütçe ve Mali Kontrol Umum Müdürlüğü'ne gönderilmesi istenmektedir. Başvekalet, Maliye Vekaleti'ne gönderdiği bir yazı ile, aynı tebligatın valiliklere, hususi idarelere ve belediyelere de yapılmasını istemiştir. 1057 BCA: 30..10.0.0/ 203.391..2/ 244-306 BCA: 30..10.0.0/ 132.949..5. /11640 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat 6 Eylül İngiltere'de bulunan Imperial Chemical Industries Limited Müessesesi'nin Türkiye'de bir azot fabrikası kurmak için inceleme yapma isteğinin uygun görüldüğü. BCA: 30..10.0.0/ 171.187.. 34./18435 6 Eylül Hatay'da kazı yapan Amerikalı Prof. Campbell'in ortaya çıkardığı eşyadan hissemize düşen kısmının incelenmek üzere Campbell'e ödünç verilmesi. BCA: 30..18.1.2/ 88.87..13./ 149-130 7 Eylül II.Dünya Savaşı münasebe- Avrupa'daki savaş durumu nedeniyle ülkede gıda ve tiyle memlekette alınacak diğer bazı maddelerin fiyatlarında yükseklik vukua tedbirlerle ilgili kararlar. geldiğine dair yapılan yayınlar üzerine ilgili kurumların derhal araştırma ve incelemelere başlamaları emri verilmiştir. Ülkede her tür gıda maddelerinin, halkın ve ordunun ihtiyacını bir yıldan fazla bir süre idare edecek kadar bol ve iyi olduğu belirtilmiştir. Gıda maddelerinin ihracı yasaklanmıştır. İlaçların kıymetlensin diye saklanması karşısında, bütün ecza depoları ile eczanelere el konularak bu işin devletleştirilmesine gidileceği belirtilmektedir. BCA: 30..1.0.0/ 34.204..1./ A33 8 Eylül Celp yapılan mıntıkalarda bulunup şimdiye kadar çağrılmayanların veya celp mıntıkasında bulunmayanların sükunetle iş ve güçleriyle meşgul olmalarına ilişkin tebliğ. BCA: 30..1.0.0/ 34.204..1./ A33 8 Eylül Devlet Şurası'nın, yeni ba- 38723 sayılı yazı, Başvekalet'e gönderilmiştir. rem derecelerine intibak ettirilecek ücretli memurlarının bulunmadığına dair yazısı. 8 Eylül Antika eserler 12 Eylül Edirne Milletvekili Şeref Aykut'un vefatıyla yerine Temel Göksel'in seçildiği. BCA: 30..10.0.0/ 76.501..2/ 78326 13 Eylül Halkevlerine ayrılan yardım bütçelerinde kesinti yapılmaması. BCA: 30..1.0.0/ 65.401..5/ E5 13 Eylül Garp linyitlerinin idari ve asayiş vaziyeti ve şahsi durumu hakkında,eski Gaziantep Mebusu ve Mardin BCA: 30..1.0.0/ 40.239..11. /B2 Yönetim Zamandizini Açıklamalar Başvekalet tebliğinde, ülkenin bazı bölgelerinde ihtiyat erlerinin bir buçuk ay talim ve terbiye için Askerlik Mükellefiyeti Kanunu'nun 58 inci maddesine uyarak silah altına çağrıldığı belirtilmektedir. Ancak bu celbin ülkenin bütünü için geçerli olmadığı vurgulanan tebliğde, askere çağrılırım düşüncesiyle işleri bırakıp memlekete dönmenin imar ve ticari faaliyetlerin az-çok durmasına neden olabileceğine dikkat çekilmektedir. Kaynak BCA: 30..10.0.0/ 132.949..5. /11640 Harb patladığı için Maarif Vekaleti bir kısım antika T, 8 Eylül 1939 eserlerin korunması için bazı tedbirler aldı. 1058 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak Vilayeti Kaçak İstihbarat Amiri Yasin Kutluğ tarafından gönderilen rapor. 13 Eylül Garp linyitlerinin idari ve asayiş vaziyeti ve şahsi durumu hakkında, eski Gaziantep Mebusu ve Mardin Vilayeti Kaçak İstihbarat Amiri Yasin Kutluğ tarafından gönderilen rapor. BCA: 30..1.0.0/ 40.239..11/ B2 13 Eylül A. Gürel'in İzmir'de yayınlanan "Kuduran Faşist Seni Her Yerde Boğarım" adlı broşürünün yasaklanması. BCA: 30..18.1.2 / 88.90..13./ 86-366 13 Eylül Beynelmilel Terbiye Bürosu'nun Cenevre'de düzenlediği Milletlerarası Eğitim Sergisi'nde, Türkiye'nin sürekli temsil edilmesi için adı geçen büroya üye olunması. BCA: 30..18.1.2/ 88.90..17./ 186-87 13 Eylül Yabancı Ülkelere İhraç Edilecek Mahsulat ve Mamulatın Lisansa Tabi Tutulması Hakkındaki 2/11869 Sayılı Kararnamenin Tatbikine Dair Talimatname yayımlandı. 14 Eylül Umumi Murakabe Heyeti'nin kontrol yaparak kurumların rantabl işlemesini temin edecek direktifler vermesinin lüzumuna dair. BCA: 30..10.0.0/ 27.153..10. /2320 15 Eylül Atatürk'ün hayatı, Türk inkılabı ve Türk kadını hakkında Fransızların çevirmek istedikleri propaganda filmlerinin tahsisat yokluğundan çekilemeyeceği. BCA: 30..10.0.0/ 146.44..9./ 15030 15 Eylül Maliye Vekaletinden Yapı- Mali Tetkik Heyeti azası Gıyasettin Akdeniz'in açık RG lan Atamalar bulunan Merkez Daireleri Muhasebe Müdürlüğü'ne tahvilen tayin edilmiştir. 16 Eylül Gölcük liman ve tersanesinin yapımı sırasında Almanlarla olan anlaşmazlıkların giderilmesi. BCA: 30..10.0.0/ 63.422..16/ 6716 16 Eylül İhtikarla mücadele başladı T, 16 Eylül 1939 18 Eylül Toprak Mahsulleri Ofisi Ticaret Vekaleti Toprak Mahsulleri Ofisi Umum RG Umum Müdürlüğüne atama Müdürlüğüne 600 lira aylık ücretle Ofis Meclisi İdare Reisi Raşit Bigat tayin edilmiştir. Bu talimatnamenin ilişiğinde olan listedeki yazılı eş- RG yaların ihraç edilebilmesi için Ticaret Vekaletinden ihraç lisansı alınması koşulu getirilmektedir. 1059 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 18 Eylül Emniyet il müdürlüğüne atama İstanbul Emniyet Müdürlüğüne İstanbul Vali Muavi- RG ni Muzaffer Akalın atanmıştır. 19 Eylül Rize Belediye Reisliği'nin ihdasını gerektiren sebeplerin kalkmasından dolayı 13.3.1934 tarih ve 2/275 sayılı kararnamenin kaldırılması. 19 Eylül Belediyelerde barem 20 Eylül Türkiye Cumhuriyeti ile Litvanya Cumhuriyeti arasında Modüs Vivendi ile Ticaret ve Kliring Anlaşmaları 22 Haziran 1939 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlüğe konması İcra Vekilleri Heyetince kabul olunmuştur. RG 21 Eylül 1939 yılı Muvazenei Umumiye Kanunu'na bağlı (D) cetvelinde bulunan Devlet Meteoroloji İşleri Umum Müdürlüğü kadrosunda değişiklik yapılması. BCA: 30..18.1.2/ 88.94..3. 22 Eylül İstanbul'da et fiyatlarını ayarlama işleri sırasında zarar gören Türkiye Zirai Donatım Kurumu'nun zararının karşılanamayacağı. BCA: 30..10.0.0/ 183.260..9/ 2149 23 Eylül Avrupa'daki öğrenimlerine devam etmelerinde mahzur görülmeyen öğrencilere ait Milli Eğitim Bakanlığı'nın listesi. BCA: 30..10.0.0 / 142.13..20/ 13848 23 Eylül Yapı ve İmar İşleri Dairesinde şehircilik uzmanı olarak çalıştırılacak olan Gustav İsrail Aelsner'e ait 9 aylık kadronun tasdiki. BCA: 30..18.1.2/ 88.93..11./ 243-455 23 Eylül Ömer Lütfi Göksel tarafından yazılarak İzmir'de basılan "Ses" adlı şiir kitabının satışının yasak edilmesi. BCA: 30..18.1.2/ 88.94..10/ 86-367 23 Eylül Dikili Depremi Zelzelede ölenlerin sayısı 100’e yaklaşıyor. Kasaba T, 23 Eylül tamamen harap oldu. Birkaç gün boyunca depremler 1939 tekrarlanır ve gazeteye konu olur. 23 Eylül Parti ocakları kongreleri Ocak kongreleri bugün başlıyor, ilk gün 29 yarın da T, 23 Eylül 1939 35 kongre yapılacak. Yönetim Zamandizini Kaynak BCA: 30..18.1.2/ 88.93..3./ 82-77 Dahiliye Vekaleti, belediyelerin yeni barem kanunu- T, 19 Eylül na göre hazırlayıp bildirecekleri …maaşlara % 1939 30'dan fazla ayrılmayacağını bildirdi. 1060 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 24 Eylül Milli Müdafaa Bütçesi Bütçeye daha önce ayrılan 58.917 bin liralık tahsisata T, 24 Eylül 1939 20 bin lira daha ekleniyor. 25 Eylül Balıkesir'de maden imtiyazının feshi Balıkesir'in Susurluk Kazasının Sultançayırı Köyün- RG deki borasit madeni imtiyazı fesh edilmiştir. 26 Eylül Ereğli'de maden imtiyazının feshi Ereğli Kömür havzasında kain 194 numaralı kömür RG ocağı ruhsatı iptal edilmiştir. 27 Eylül Adliye Vekaletinden Yapılan Atamalar Açık bulunan 80 lira maaşlı Tapu Kadastro Umum RG Müdürlüğü muavinliğine Teftiş Heyeti Reisi Ahmet Salih Korur naklen tayin kılınmıştır. (Ahmet Salih Korur 1944-45'te Toprak Reformu Genel Müdürü, 1950-1960 arasında kesintisiz olarak başbakanlık müsteşarı olacaktır) 28 Eylül Bir seferberlik vukuunda kapatılmaları umumi hayatı etkileyecek olan fabrika ve tuzlalar. 28 Eylül Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkındaki 12 numaralı Kararnameye Ek Karar yayımlandı. 29 Eylül Ziraat Vekaleti Teftiş Heyeti Müfettişliği'ne ait teftiş rehberi. 29 Eylül Ereğli'de maden imtiyazının feshi Ereğli havzai fahmiyesinin Alacaağzı-Teflenli mev- RG kiinde bulunan kömür istismar mıntıkasına aid imtiyaz feshedilmiştir. 30 Eylül Komünizm tahrikatı hakkında Maarif Vekaleti'ne sunulan yazı. Dahiliye Vekaleti tarafından Matbuat Umum Müdürlüğü'ne de gönderilen yazıda, komünistlerin en çok haftalık dergilere komünizmi telkin eden fikirleri gizleyen yazılar yazdırmak suretiyle faaliyet gösterdikleri ve bu dergilerin lise son sınıf ve üniversite öğrencileri arasında okunması için her türlü önleme başvurulduğu belirtilmektedir. 30 Eylül 1940 yılında yapılacak umumi nüfus sayımı için sokaklara isim veya numara ve bütün binalara numara konulmasına dair yönetmeliğin yürürlüğe konulması. BCA: 30..18.1.2 / 88.95..17. 2 Ekim Sergi ve Fuarlara Mahsus Telefon Ücret Tarifesi yayımlanmaktadır. RG 3 Ekim Rahmi Yağız tarafından yazılan, "İtalya'ya Açık Mektup" adlı broşürün toplattırılması ile satışın yasaklanması. BCA: 30..18.1.2/ 88.96..18./ 86-368 Kaynak BCA: 30..18.1.2/ 88.95..2. /56 Bu kararla, sikke ve külçe halinde olduğu gibi kıy- RG metli madenlerin hurda ve masnu halde de memleket dışına çıkarılması yasaklanmaktadır. (Kıymetli madenlerden kasdedilen platin, altın ve gümüştür.) BCA: 30..10.0.0/ 201.372.. 18./24019 1061 BCA: 30..10.0.0/ 209.425.. 19./253247 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat 3 Ekim Muvazene-i Umumiye Kanunu'na bağlı D ve E cetvellerine dahil kadrolardaki memuriyetlerden Nafıa Vekaleti'ne ait olanların ihtisas mevkii olarak tayini. BCA: 30..18.1.2/ 88.97..8./ 156-11 5 Ekim Mazbut Vakıflara Aid Akarların Tamir ve İhyaları İçin 2578 sayılı Kanun Mucibince Tavizen Alınan 150 000 Liranın Ödenmesi Hakkında 3725 sayılı Kanun yayımlandı. RG 5 Ekim Arazi Vergisi Kanununun 2 nci Maddesine Bir Fıkra İlavesine Dair 3726 sayılı Kanun yayımlandı. RG 5 Ekim Anasonun Gümrük Resmi Hakkında Hükümetçe İttihaz Olunan Kararın Tasdikine dair 3727 sayılı Kanun yayımlandı. RG 6 Ekim Türkiye ve Fransa Arasında 29 Ağustos 1929 Tarihli Ticaret ve Seyrüsefain Mukavelenamesine Müzeyyel Anlaşma yayımlandı. RG 7 Ekim Sokaklara isim veya numara ve bütün binalara numara konulması hakkında talimatname yayımlandı. Talimatname 1940 yılında yapılacak genel nüfus sa- RG yımı hazırlıkları kapsamındadır. 9 Ekim Sanayi odalarının kuruluşu İktisat vekaletine gönderilen raporda ticaret odaları- T, 9 nın dışında sanayi odalarının da kurulması gereğin- İlkteşrin 1939 den bahsedilmekte. 11 Ekim Matbuat Kanunu Uygulamaları İstanbul'da Çıkan Fransızca İstanbul Gazetesinin RG 4.10.1939 tarihli Nüshasında Memleketin Umumi Siyasetine Dokunacak Neşriyatta Bulunduğu Görüldüğünden 1 gün müddetle tatili kararlaştırılmıştır. 13 Ekim Mütehassıs Tabiplerle Kimyagerlere ve Diğer Sıhhiye Mensupları ile Fenni Gözlükçülere ve Hususi Hastahane Açacaklara Verilecek İhtisas Vesikası, Şahadetname ve Ruhsatnamelerden Alınacak Harçlar Hakkında 3728 Sayılı Kanun yayımlandı. RG 13 Ekim Ecnebi Devletlerden Temin Edilen ve Edilecek Olan RG Yönetim Zamandizini Açıklamalar 1062 Kaynak G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak Kredilere Mahsuben Celbolunan Harp Teçhizat ve Levazımının Gümrük Resmile sair Vergi ve Resimlerden İstisnası Hakkında 3729 sayılı Kanun yayımlandı. 13 Ekim Göçmenlerle Nakledilenlere, Muhtaç Çiftçilere Tohumluk ve Yemeklik Dağıtılması Hakkındaki 3242 Sayılı Kanuna Ek 3730 sayılı Kanun yayımlandı. RG 13 Ekim Etibank Genel Müdürlüğüne atama Etibank Genel Direktörlüğü'ne 600 lira aylık ücretle RG Maden Tetkik Arama (MTA) Genel Direktörü Reşit Gençer atanmıştır. 13 Ekim Yabancı profesörlerin ayrılışı Prof. Nissen'den sonra Prof. Hanik ve Prof. Mives de T, 13 İlkteşrin ayrıldı. 1939 14 Ekim Demiryolları Umum Müdürlüğüne atama Açık bulunan Devlet Demiryolları İşletme Umum RG Müdürlüğü'ne adı geçen vazifeyi vekaleten ifa etmekte olan Umum Müdür Muavini Cemal Serter asaleten tayin edilmiştir. 14 Ekim Tayyare Piyangosu Tayyare piyangosu yerini Milli Piyango İdaresi'ne bı- T, 14 rakıyor. Hava Kurumuna bağlı olan tayyare piyango- İlkteşrin 1939 su 13 sene 9 ay çalışmış ve 171 keşide yapmıştır. 16 Ekim Milletler Cemiyeti tarafından yapılması uygun görülen ve Türkiye'nin de katılması istenen "Köy Hayatına Ait Avrupa Konferansı"na katılmanın Başvekaletçe uygun görülmediğine ilişkin yazı. Dahiliye Vekaleti tarafından Başvekalet makamına, 13.10.1939 tarihinde Konferans için yapılan hazırlıklara ilişkin bir yazı gönderilmiştir. Bu amaçla Maarif, İktisat, Sıhhat ve İçtimai Muavenet ve Ziraat Vekaletleri üyelerinden oluşan bir komisyonun çalışmalarını tamamladığı, konferans tarafından istenilen ulusal monografinin de komisyon kararı ile Ziraat Vekaleti Neşriyat Müdürü ve üye Nusret Köymen tarafından hazırlandığı belirtilmiştir. Köymen'in, çeşitli bölgelerde ayrı ayrı köyler üzerinde inceleme yaparak hazırladığı çalışma, komisyon tarafından kabul edilmiştir. Dahiliye Vekili, Faik Öztrak, bu konferansa katılımın "büyük köy davamızın halli hususunda faydalı intibalar ve bilgiler sağlayacağı" görüşünde olduğunu belirtmiştir. BCA'da konuya ilişkin çok sayıda yazışma (Milletler Cemiyeti-Hariciye Vekaleti, Hariciye vekaleti-diğer vekaletler) bulunmaktadır. 17 Ekim Sıhhat ve İçtimai Muavenet Hudut ve Sahiller Sıhhat Umum Müdürlüğü'ne, RG Vekaletinden Yapılan Umum Müdür Muavini Selahattin Emil terfian tayin Atamalar edilmiştir. 18 Ekim Ülkemizde örnek uçak yapımı üzerinde çalışmalar ve Hava Kuvvetleri'nden Vecihi Bey'in antrenman ve av uçağı projesinin tetkiki. BCA: 30..10.0.0/ 229.539.. 10./4089 BCA: 30..10.0.0/ 59.399..22. /6155 1063 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat 19 Ekim Devlet ihalelerinde müteahhitlerce yurtdışından getirtilen tesisat malzemesinin harb nedeniyle imkansız hale geldiğinden bu durumu çözmek üzere bakanlıklararası bir komisyon teşkili. BCA: 30..10.0.0/ 134.960.. 18./12118 19 Ekim Devlet memurları ile bankalar ve Devlet müesseseleri memurlarından yabancı dil bilenlerin imtihanlarını yapmak üzere Ankara ve İstanbul'da birer komisyon kurulması. BCA: 30..18.1.2 / 88.101..17. 19 Ekim 1938 tarihli Türkiyeİngiltere ek ticaret ve kliring anlaşmasına göre Türkiye'ye gelecek kitap ve gazeteler için her üç ayda 6000 lira ek kontenjan verilmesini sağlayan notaların tasdikine ilişkin BKK. BCA: 30..18.1.2 /89.102..7. 19 Ekim Vakıflar Umum Müdürlüğü ücretli daimi memurları hakkında kanun layihası. BCA: 30..18.1.2/ 89.102..10. 19 Ekim Devlet Memurları Aylıklarının Tevhid ve Teadülüne Dair Olan 3656 Sayılı Kanuna Bağlı 3 Numaralı Cetvelin Tadiline Dair 3731 sayılı Kanun yayımlandı. RG 19 Ekim Hatay Vilayeti Teşkiline Dair Olan 3711 Sayılı Kanuna Ek 3732 sayılı Kanun yayımlandı. RG 19 Ekim Vakıflar Nizamnamesine Ek 23.12.1937 Tarihli Nizamnameye Bazı Maddeler İlavesine Dair Nizamname yayımlandı. RG 20 Ekim Türk-İngiliz-Fransız Anlaşması imzalandı Karşılıklı yardım muahedesine göre, Türkiye Akde- T, 20 niz'de doğrudan doğruya bir tecavüze maruz kalırsa İlkteşrin 1939 bu ülkeler fiilen yardım edecekler. 26 Ekim Maliye Vekaletinde atamalar Açık bulunan Muhasebat Umum Müdürlüğü'ne RG Darphane ve Damga Umum Müdürü Fuat Erciyeş, Darphane ve Damga Umum Müdürlüğü'ne de Nakit İşleri Umum Müdür Muavini Rüştü Umul tayin edilmişlerdir. Yönetim Zamandizini Açıklamalar 1064 Kaynak G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 26 Ekim Maarif Vekaletinde atamalar Okul Müzesi Müdürü olup İlk Tedrisat Umum Mü- RG dürlüğü vekaletinde bulunan İsmail Hakkı Tonguç açık bulunan Talim ve Terbiye Azalığına naklen ve terfian tayin edilmiştir. 27 Ekim Trabzon ve Erzurum şehir imar planlarının pazarlıkla yaptırılması. BCA: 30..18.1.2/ 89.103..8./ 83-84 27 Ekim Bazı illerin özel idarelerine ait teşkilat kadrolarının tasdiki. BCA: 30..18.1.2/ 89.104..9; BCA: 30..18.1.2/ 89.104.16 28 Ekim Türkiye'nin, İngiltere ve Fransa ile yaptığı 1939 Askeri İttifak Anlaşması'nın metni. BCA: 30..10.0.0/ 235.582.. 16./422155 28 Ekim MTA Genel Müdürlüğüne atama 31 Ekim Konya kız Öğretmen okulu doktorluğuna bir kadın doktorun tayinine Konya Valisinin itiraz etmesi üzerine yapılan yazışmalar 1 Kasım CHP Gurubunda riyaset di- Parti idare heyetinin de seçildiği toplantıda, meclis U, 1 vanı namzetleri ve parti gu- reisliğine Abdulhalik Renda ve vekilliğine de Dr. Sonteşrin rubu reis vekilleri seçildi Mazhar Germen, Refet Canıtez ve Şemsettin Günal- 1939 tay namzed gösterildi. 2 Kasım 1.12.1939 tarihinde süresi biten Brezilya Kahve Şirketi sözleşmesinin yenilenmemesine ve kahve ithalinin tamamen serbest bırakılmasına karar verilmiştir. BCA: 30..1.0.0/ 34.204..1./ A33 2 Kasım TBMM'nin Altıncı Döneminin Birinci İçtima Senesi Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'nün nutkuyla açıldı. RG 3 Kasım 3. Umumi Müfettişlik bölgesinde yapılan inşaata ve Trabzon'un su meselesinin çözümü için belediyeye yapılacak yardım. BCA: 30..10.0.0/ 71.468..8./ 77B112 3 Kasım Çocuk Esirgeme Kurumu adına Amerika'dan gönderilen hediyelerin gümrük vergisinden muaf tutulamayacağı. BCA: 30..10.0.0/ 178.234..4. /20345 Kaynak Açık bulunan MTA Genel Direktörlüğü'ne Maden RG Mühendisi Hadi Yener tayin edilmiştir. BCA: 30..10.0.0/ 143.24..16. /14335 1065 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 3 Kasım Belediye yasası değişiklik hazırlıkları Yeni kanun için görüşler soruluyor. İçişleri Bakanlı- C, 3 ğı’na gönderilen görüşlerde genel kanaat belediye iş- İkinciteşrin lemlerinin sadeleştirilmesi ve mali işlere karşılık ge- 1939 len formalitelerin basitleştirilmesidir. Görüşlerde en dikkati çeken taraf belediye icraatının aşırı merkezileştiği yönündedir. 4 Kasım Dikili, Bergama ve Ayvalık depreminin hasar raporları ve Kızılay'ın yaptığı yardımlar. 5 Kasım Muhtaç köylüye yardım. Ziraat Bankası buğday ve pamuk dağıttı. Bankanın C, 5 bu şekilde bir politika izlemesinin nedeni Adana'da İkinciteşrin 1939 son günlerde görülen fiyat düşüklükleridir. 5 Kasım İnhisar idaresinin teşkilat projesi. Hazırlanan yeni projeye göre iki genel müdür yar- C, 5 dımcılığı kurulmaktadır. Ayrıca, hukuk müşavirliği, İkinciteşrin genel muhasebe, inşaat, levazım ve mubayaa, memu- 1939 rin, nakliye ve personel gibi servisler de genel müdürlüğe bağlanmıştır. 6 Kasım Vilayetlerde çıkan gazeteler ve mahalli teşekküller hakkında BCA: 490..1.0.0/ 20.103..1/ 1. Büro 6 Kasım Çerkez Ahmet Nami'nin Ahmet Nami Şapsıh Çerkezlerinden olup Kavalalı hakkında alınan bilgi ve hal Mehmet Ali Paşa'nın maliye nazırlığı ile sonra yedi tercümesi. sene kadar da Beyrut hakimliği yapan Emir Mahmut Nami'nin torunu, 16 sene Beyrut belediye reisliğinde bulunan Fahir Nami'nin oğludur. 1926 yılında ŞamCebeli Dürüz isyanı sırasında Suriye devlet reisliğine atanmış, 1928'de çekilmiştir. 1938'de Avrupa'ya giderken Dolmabahçe sarayında hasta yatan Atatürk'e kartını bırakmıştır. Suriye'ye kral olarak atanması durumunda, Türkiye ile iyi bir komşuluk izleyeceğini bildirmiştir. BCA: 30..10.0.0/ 106.694.. 41./92B43 6 Kasım Amerika Birleşik Devletleri'nin polis teşkilatı ile temaslarda bulunmak ve polis mesleğindeki teknik tatbikatı öğrenmek üzere gönderilen Dr. Salih Adil Başer'in ilmi tetkikler için gönderildiğine ilişkin BKK. Başer, Ankara Polis Enstitüsü Müdürü'dür. Karar, BCA: 30..18.1.2/ Dahiliye Vekilliği'nin teklifi üzerine verilmiştir. BCA: 30..18.1.2/ 89.107..2. Kaynak BCA: 30..10.0.0/ 119.843..1/ 99B129 89.106..19. 6 Kasım Manisa, Ordu, Hakkari, Hatay illeri Özel İdarelerinin maaşlı ve ücretli, Bursa Özel İdaresi'nin ücretli memurlarına ait teşkilat kadrolarının tasdiki. 6 Kasım Fazla Çalışma Nizamname- Nizamname 3008 sayılı İş Kanununun 37 inci mad- RG si yayımlandı. desi göre İktisat Vekaletince hazırlanmıştır. Yönetim Zamandizini 1066 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 6 Kasım Hatay'da mebus seçimi 7 Kasım Avrupa'da devlet kurumları "Kendi nam ve hesaplarına tahsilde bulunanlar, hiç- BCA: 30..18.1.2/ adına tahsilde bulunan öğ- bir kayda tabi değildir." 89.107..4. rencilerin memlekete çağrılması hakkında BKK. 7 Kasım Hükümetin mühim bir kararı. İhracat üzerine konan sınırlandırma kaldırılıyor. 7 Kasım Köylerimizin kalkınması. Köy kanunundan olumlu sonuçlar alınabilmesi için C, 7 köy sınırlarının belirlenmesi, köy katiplerinin eğitim- İkinciteşrin lerinin arttırılması, köylerin sağlık sorunlarının çö- 1939 zülmesi ve köy sandıklarının gelirlerinin arttırılması gibi önlemler düşünülmektedir. 7 Kasım Jandarma Teşkilat ve Vazife Nizamnamesinin Bazı Maddelerini Değiştiren Nizamname yayımlandı. RG 9 Kasım Hoffherr-Schrantz-Clayton Schuttlewort Şirketi'nin İstanbul Şubesine ait bazı acil işleri görmek üzere Şirketin Genel Md.Eugene Erdös'ün 15 günlüğüne İstanbul'a gelmesine izin verilmesi. BCA: 30..18.1.2/ 89.108..11. 9 Kasım Umumi ve Mülhak bütçeli dairelerin 1939 yılı posta ve telgraf ücretlerinin toptan ödenmek üzere dairelerle yapılan sözleşmelerin tasdiki. BCA: 30..18.1.2/ 89.109..4. 9 Kasım Hükümetin yeni bir kararı. Silah altına alınan asker terhis ediliyor. Memleketi- C, 9 mize çağrılan talebe de tahsillerine devam etmek İkinciteşrin 1939 üzere Avrupa'ya gönderilecektir. 9 Kasım Türkiye Cumhuriyeti ile Fransa Cumhuriyeti ve İngiltere Krallığı Arasında Ankara'da İmzalanan Üç Taraflı Yardım Muahedesile Merbutlarının Tasdikına Dair 3738 sayılı Kanun yayımlandı. RG 9 Kasım Anıtkabir için beynelmilel müsabaka hazırlanıyor U, 9 Sonteşrin 1939 10 Kasım Atatürk'ün 1. ölüm yıldönümü U, 10 Sonteşrin 1939 Kaynak U, 6 Sonteşrin 1939 1067 C, 7 İkinciteşrin 1939 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat 10 Kasım 10. Tasarruf ve Yerli Malı Haftası'nın kutlanma şeklini gösteren tamim. BCA: 490..1.0.0/ 4.21..58./ 1. Büro 11 Kasım Karabük'e son İngiliz mühendis kafilesi de bugün geliyor U, 11 Sonteşrin 1939 16 Kasım Halk Fırkası'nın teşekkülü hakkında tamim. BCA: 490..1.0.0/ 11.60..3./ 1. Büro 18 Kasım Çocuklarının parasız yatılı okullara alınmasını isteyen vatandaşlardan gelen mektuplar. BCA: 30..1.0.0/ 33.195..10. /A25 20 Kasım 61 vilayete ait belediye teşkilat kadrolarının tasdiki. BCA: 30..18.1.2/ 89.110..14/ 52-201. 20 Kasım Türkiye, Fransa ve İngiltere arasında 19.10.1939 tarihinde yapılan yardımlaşma anlaşmasının uygulanmasına ait anlaşmaları imza etmek üzere Paris ve Londra'ya gidecek olan heyetin masraflarının karşılanması. BCA: 30..18.1.2/ 89.110..15/ 422-25 21 Kasım Dahiliye Vekaleti İdari Bu amaçla, öğrencilerin Siyasal Bilgiler Okulu'nda Teşkilatı'nın yükseköğreDahiliye Vekaleti hesabına burslu olarak öğrenim nimli elemanlarla güçlendi- görmeleri gündeme gelmiştir. rilmesi BCA: 30..10.0.0/ 142.14..1./ 13850 21 Kasım Atatürk'ün ölüm yıldönümü nedeniyle Bulgar basınında çıkan yazının Başbakanlık'a sunulduğu. BCA: 30..10.0.0 / 1.5..1./188 24 Kasım Fransız uyruklu Le Corbusier'in İzmir'in yukarı mahallelerine ait İmar planının tanzimi işlerinde çalıştırılmasına izin verilmesi. BCA: 30..18.1.2/ 89.111..9./ 243-464 24 Kasım Gaziantep, Urfa, Malatya ve Maraş illerini kapsamak üzere Gaziantep Fıstığı İhracatçıları Birliği'nin kurulması ile buna ait statülerin tesbiti hususunda Ticaret Vekaletine yetki verilmesi. BCA: 30..18.1.2/ 89.111..4./ 179-146 24 Kasım Hususi idare müdürlerinin alacakları maaş barem kanununa uyduruldu. U, 24 Sonteşrin 1939 Yönetim Zamandizini Açıklamalar 1068 Kaynak G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 25 Kasım Mardin Vali Yardımcılığına İslam Ferit Öztürk'ün, Seyhan (Adana) İl İdare Kurulu üyeliğine Sırrı Aras'ın tayini. BCA: 30..11.1.0/ 135.42..15. 25 Kasım Adli Evrakın PTT İdaresi Vasıtasıle Tebliğine Dair Nizamname yayımlandı. RG 28 Kasım Köy enstitüleri kuruluyor 28 Kasım Ziraat Bankası'nın 1938 senesine ait bilanço, kar ve zarar hesabı ile İdare Meclisi ve murakıplar raporu. BCA: 30..10.0.0/ 211.435..2. /25481 29 Kasım CHP İstanbul'da 100 yataklı bir kız yurdu açtı U, 29 Sonteşrin 1939 30 Kasım Dahiliye Vekaletinden Yapılan Atamalar 30 Kasım Dahiliye Vekaletine bağlı olan imar heyeti Nafıa Vekaletine bağlanıyor 1 Aralık 3667 Sayılı Kanunun 1 inci Maddesinin B Fıkrasının Sureti Tatbikına Aid Talimatname Yayımlandı. 1 Aralık Sovyet Finlandiya harbi başladı U, 1 Birinci kanun 1939 4 Aralık Merkezi İstanbul'da olmak üzere kurulacak olan Tiftik ve Yapağı İhracatçıları Birliği'ne ait hazırlanan statünün tasdiki BCA: 30..18.1.2 / 89.114..6./ 184-164 4 Aralık Çanakkale'ye bağlı Yenice İlçesi Belediye Başkanlığının Kaymakam'a verilmesi. BCA: 30..18.1.2/ 89.114..7./ 82-79 4 Aralık Merkezi Adana olmak üze- Birliğin faaliyet alanı Çukurova ile Hatay'ı kapsa- BCA: 30..18.1.2 / re kurulacak olan Çukurova maktadır. 89.114..10. Pamuk İhracatçıları Birliği'ne ait hazırlanan statünün tasdiki. Şubeleri de olacak Kaynak U, 28 Sonteşrin 1939 Memurlar Sicil ve Muamelat Umum Müdürlüğü'ne RG Bilecik Valisi Ali Seyfi Tülümen atanmıştır. U, 30 Sonteşrin 1939 Öteden beri 1 numaralı iskan mıntıkasında oturan RG aşiret ferdlerile,yine bu mıntıkanın ahali asliyesinden olan veya herhangi bir suretle yerleşmek maksadıle evvelce bu mıntıkaya gelmiş bulunan topraksız veya az topraklı çiftçilerin Hazineye aid topraklardan verilmek suretile toprağa bağlanmaları işinin sureti tatbiki ve bu toprağın nerelerde meccanen verileceği bu nizamnamede belirlenmektedir. 1069 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 5 Aralık Bina Vergisi Nizamnamesinin 22 inci Maddesini Değiştiren Nizamname yayımlandı. RG 6 Aralık Üçüncü Umum Müfettiş Tahsin Uzer'in cenaze töreni dün yapıldı U, 6 Birinci kanun 1939 7 Aralık Komünistlerin öğrenciler arasında yeniden komünizm fikirlerini yaymaya çalıştıklarına ilişkin yazı. 7 Aralık Seçim işlerinde askeri ve adli hariç, bütün bakanlık memurlarının yardımcı olmasına dair tamim. 8 Aralık Erzincan'da meydana gelen deprem hakkında valiliğin raporu. 8 Aralık Julius Berger Consorsium ile meydana gelen anlaşmazlık sonunda hakemler tarafından verilen kararın temyizinden vazgeçilmesi. 9 Aralık Bekçilerin idaresi hakkında Tasarıda bekçilerin görevleri ve mali haklarının net- C, 9 Birinci layiha. liğe kavuşturulması planlanmaktadır. Maarif Vekaleti'nden Başvekalete gönderilen yazıda "komünistlerin mekteplerde yeniden komünizm fikirlerini yaymaya çalıştıkları ve bilhassa bu meselede matbuatı (özellikle haftalık dergiler) vasıta olarak kullandıkları" hakkında Dahiliye Vekilliği'nden alınan 30.11.1939 tarihli ve 2944 sayılı tezkerenin bir örneği sunulmaktadır. Yazıda, bazı gazetelerde öğretmenlerin maddi durumlarının bozuk olduğu hakkında yayınlara rastlandığı ve bunlar arasında büyük puntolu harflerle "muallimlerin hali berbat" başlığı altında öğretmen kitlesini heyecana sevkedecek yazılar görüldüğü belirtilmektedir. Maarif Vekaleti'ne göre bu yazılar, öğretmenlerin mesleklerine karşı bağlılıklarını sarsacak ve aralarında sendikalar kurulmasına, grevler yapılmasına yol açacak ve komünizm propagandasını körükleyecektir. Vekalet, matbuat hakkında esaslı tedbirler alınmasını istemektedir. Kaynak BCA: 30..10.0.0/ 209.425.. 19./253247 BCA: 30..10.0.0/ 75.497..15. /78260 8.12.1939 tarihinde alınan rapor, 29.11.1939 gün ve 2000/280 sayılıdır. 21.11.1939 tarihinde vilayetin merkez, Kemah, Tercan kazalarında duyulan sarsıntı merkez kazasına bağlı Başköy ve Tercan kazasına bağlı Karakulan ve Mans nahiyeleri merkez ve köylerinde nüfusça, evce, eşya ve iaşece önemli hasara neden olmuştur. Raporda can ve mal kayıpları, yaralıların durumu, alınan önlemler ve alınması gereken acil tedbirler hakkında bilgi verilmektedir. BCA: 30..10.0.0/ 118.827.. 33./ 99A257 BCA: 30..18.1.2/ 89.117..3./ 250-76 kanun 1939 13 Aralık Etibank'ın, Sümerbank'ın ve Devlet Ziraat İşletmeleri'nin 1938 yılına ait bilanço, kar ve zarar hesabı ile İdare Meclisi raporlarının incelenmesi. Yönetim Zamandizini BCA: 30..10.0.0/ 214.450..3. /2613 1070 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 13 Aralık Elektrik Tesisat İşlerinde Serbest ve Müstakil Olarak Çalışmak İsteyenlere Nafıa Vekaletince Verilecek Ehliyetnameler Hakkında Talimatname yayımlandı. RG 14 Aralık Nazilli'de özel ve resmi müesseselere "Adolf Hitler" adlı bir broşürün gönderildiği. 490..1.0.0/ 609.112..8. /3. Büro 14 Aralık Antakya ve İskenderun elektrik kurumlarının mahalli belediyelere devri hakkında kanun layihası. BCA: 30..18.1.2/ 89.117..13. 15 Aralık Sadabat Paktı, Filistin ve Suriye'nin Bağımsızlığı meseleleri hakkında rapor. BCA: 30..10.0.0 / 265.788.. 31./438885 19 Aralık Devlet Sanayii ve Maadin Kuruluşları hakkında kanun layihası BCA: 30..18.1.2/ 89.120..10. /19 19 Aralık Yüksek teknik mektebi açı- Endüstri kuruluşlarının ihtiyaç duyduğu teknisyenleri C, 19 lıyor. yetiştirmek üzere Ankara'da bir okul açılması plan- Birinci kanun lanmaktadır. Kaynak 1939 20 Aralık Devlet Sanayi ve Maden İşletmelerinin kredi işlemlerini yapmakla görevlendirilecek Sümerbank'ın kurulması. 21 Aralık Teşrii Masuniyet meselesi BCA: 30..18.1.2/ 89.120..12. /19-5088 Kamutay'da bazı sulh mahkemelerine verilen salahi- U, 21 yet konusu üzerinde münakaşalar oldu, Adliye Vekili Birinci kanun izahat verdi. 1939 21 Aralık Türkiye-Estonya Ticaret ve Kliring Anlaşmasına Müzeyyel … 3744 sayılı Kanun yayımlandı. Türkiye-Estonya Ticaret ve Kliring Anlaşmasına RG Müzeyyel 29 Ağustos 1938 Tarihli Protokole İlişik B Listesinde Yazılı Pamuklu Mensucat Kontenjanının İndirilmesine ve Pamuk İpliği,Ham Deri ve Hayvani Tutkal Kontenjanlarının Arttırılmasına Mütedair Tallinde Estonya Hükümetile Teati Olunan Mektupların Kabul ve Tasdikı Hakkında 3744 sayılı Kanun yayımlandı. 21 Aralık Sivas-Erzurum Hattının Uzunahmedler İstasyonuna Kadar Temdidine Dair 3745 sayılı Kanun yayımlandı. RG 21 Aralık Sanayide Kullanılan İptidai Maddelerle Makine, Alat ve Edevat ve Bunların RG 1071 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar Kaynak Yedek Parçalarının Gümrük Resimleri Hakkında Hükümetçe İttihaz Olunan Kararların Tasdikına Dair 3746 sayılı Kanun yayımlandı. 23 Aralık İngiltere ile yapılacak yeni ticaret anlaşmasının yapılması için Tevfik Rüştü Aras'ın baştemsilci, Dr.Burhan Zihni Sanus'un temsilci sıfatıyla toplantılara katılıp imza yetkisi verilmesi. BCA: 30..18.1.2/ 89.121..3. 23 Aralık 2/7814 sayılı Kararname ile kurulan Abideler jürisi üyeliğine Fransız Dekoratörleri Cemiyeti Başkanı Marie Luis Sue'nin ilaveten alınması. BCA: 30..18.1.2/ 89.119..3/ 259 23 Aralık Türkiye'de üretilen ve ithal edilen çimentoların kalitesini kontrol için Ticarette Tağşiş'in yasaklanmasına dair 2/5826 sayılı kararnamenin yürürlükten kaldırılması. 25 Aralık Çimento Nizamnamesine Göre Çimento Tecrübelerini Tayin Eden Talimatname yayımlandı. 26 Aralık Ceza Kanunun Mevkii Asliye Teşkilatı bulunmayan yerlerde Sulh Hakimle- RG Mer'iyete Vaz'ına Müteal- rinin bakacağı TCK maddelerine müteallik cürümler lik 825 Numaralı Kanunun ve davalar ile ilgili düzenlemedir. 29 uncu Maddesine Bir Fıkra İlavesi Hakkında 3747 sayılı Kanun yayımlandı. 26 Aralık Mehakimin Teşkilatına Aid Asliye ve Sulh mahkemelerinin görevleri ile hukuk RG Ahkamı Muaddil Kanunun ve ceza davaları konusunda yaşanan karışıklıkları ön5 inci Maddesile Maddei lemeye yönelik düzenlemedir. Muvakkatesine Birer Fıkra İlavesine Mütedair 981 numaralı Kanunun 2 inci Maddesinin Tadili Hakkında 3748 sayılı Kanun yayımlandı. 26 Aralık Meşhud Suçların Muhakeme Usulüne Dair 3005 Sayılı Kanunun 3498 sayılı Kanunda Değiştirilen 4 üncü Maddesini Değiştiren 3749 sayılı Kanun yayımlandı. Yönetim Zamandizini 19.6.1930 tarihinde yayımlanan ve iç ve dış ticarette BCA: devlet denetimi getirmeyi amaçlayan 1705 sayılı Ti- 30..18.1.2/ carette Tağşişin Men'i ve İhracatın Murakabesi ve 89.120..7. Korunması Hakkında Kanunun birinci maddesi gereğince çıkarılan 9.1.1937 tarihli kararname yürürlükten kaldırılmıştır. RG Kanun "Ağır cezalı cürümler dışında meşhud bir suç RG işlendiği zaman zabıta yakalanan şahsı tanzim edeceği zabıt varakası ve elde edeceği maddi sübut delillerile birlikte vakit geçirmeksizin ayni günde Cumhuriyet Müddeiumumiliğine teslim eder" diyerek konu ile ilgili diğer usul düzenlemelerini yapmaktadır. 1072 G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 26 Aralık Yasama Dokunulmazlığı İstanbul Mebusu Ali Kami Akyüz, İstanbul Mebusu RG Hakkında TBMM Kararları Galip Bahtiyar Göker, Muğla Mebusu Yunus Nadi, Yayımlandı. Trabzon Mebusu Şerif Bilge, Urfa Mebusları Sami İşbay ile Şeref Uluğ'un Teşrii Masuniyeti Hakkındaki Takip ve Muhakemelerinin Devre Sonuna Bırakılmasına Dair TBMM Kararlarıdır. 26 Aralık Kızılırmak vapuru battı 27 Aralık Merkezi Paris'te Olmak Üzere Beynelmilel Şarap Ofisi Teşkiline Dair 29 Kasım 1924 Tarihli Uzlaşmaya Hükümetimizin de İltihakı Hakkında 3752 sayılı Kanun yayımlandı. RG 27 Aralık Türkiye Cumhuriyetile Macaristan Krallığı Arasında Akid ve İmza Olunan Konsolosluk Mukavelesile Merbutatının Tasdikı Hakkında 3753 sayılı Kanun yayımlandı. RG 27 Aralık Türkiye Cumhuriyetile Macaristan Krallığı Arasında Akid ve İmza Olunan Hukuki ve Ticari Mevaddı Adliyeye Müteallik Münasebetlere Dair Mukavelenamenin Tasdikı Hakkında 3754 sayılı Kanun yayımlandı. RG 27 Aralık Türkiye Cumhuriyeti ile Yunanistan Arasında 7.3.1939 tarihinde Ankara'da İmza Edilen Muahedenin Tasdikı Hakkında 3755 sayılı Kanun yayımlandı. 27 Aralık Birçok orman işletmeye açıldı 28 Aralık Şiddetli zelzele neticesinde Erzincan tamamen enkaz yığını haline geldi. Kaynak 21 mürettebat öldü. U, 26 Birinci kanun 1939 Anlaşma iki ülke arasında suçluların geri verilmesi RG ve cezai sahada karşılıklı adli yardım hakkındadır. U, 1 Birinci kanun 1939 Gazetede çıkan haberlere göre yurtta daha önceden bu kadar büyük bir deprem olmamıştır. "Erzincan baştan başa harap oldu, Tokat'ta mühim hasar var, felakete uğrayanlara yardım etmek için BMM reisliğinde bir Milli Yardım Komitesi kuruldu. Bütün vilayet ve kazalarda da milli yardım komiteleri kuruluyor." 1073 C, 28 Birinci kanun 1939; U, 28 Birinci kanun 1939 1939 Yılı G. A. Olay/Mevzuat Açıklamalar 29 Aralık Belediye Vergi ve Resimleri Hakkındaki 26 Şubat 1340 Tarihli ve 423 sayılı Kanuna ek 3756 sayılı Kanun yayımlandı. Yabancı devletlere ait olan sefarethane ve konsolos- RG hane bina ve müştemilatı ve bunların siyasi ve konsolosluk memurları belediye vergi ve resimlerinden mütekabiliyet şartıile, müstesnadırlar. 29 Aralık Depremzedelere yardım amacıyla il, ilçe ve nahiyelerde komiteler kurulmasına dair TBMM ve Milli Yardım Komitesi Reisi'nin tamimi. TBMM reisi, aynı zamanda Milli Yardım Komitesi reisidir. "Misli bu memlekette hatırlanmayan bir zelzele, bir kısım vilayetlerimizde korkunç tahribat yapmıştır. Erzincan'da yıkılmadık bina kalmamıştır. Şehir dümdüz bir harabe halini almıştır…Milli komitenin ve şubelerinin etrafında toplanınız. Vatandaşlık vazifenizi yapınız." 29 Aralık Depremzedelere yardım amacıyla Erzurum Valisi Haşim İşcan'ın 3. Umum Müfettişlik Vekaletine tayini. 30 Aralık Askeri Fabrikaların İptidai Madde Muafiyet Cetveli yayımlandı. Yönetim Zamandizini Kaynak BCA: 30..10.0.0/ 119.843..7. /99B136 BCA: 30..10.0.0 / 119.844..2. /99B145 Bu cetveldekiler gümrük ve buna bağlı munzam re- RG simlerden muaftır. 1074
