açıklamalı yönetim zamandizini 1929 – 1939

advertisement
Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi
Kamu Yönetimi Araştırma ve Uygulama Merkezi: 2
Türkiye Cumhuriyeti İdare Tarihi Araştırması (TİDATA)
AÇIKLAMALI
YÖNETİM ZAMANDİZİNİ
1929 – 1939
Birgül A. GÜLER (Editör)
Tekin AVANER
M. Murat BASKICI
Sonay BAYRAMOĞLU
Tayfun ÇINAR
Bülent DURU
Nuray E. KESKİN
Ceren KALFA
Barış ÖVGÜN
Menaf TURAN
Ozan ZENGİN
(c) AÜ SBF KAYAUM, Birgül A. Güler (Ed.)
Açıklamalı Yönetim Zamandizini: 1929-1939
Ankara, 2007
Türkiye Cumhuriyeti İdare Tarihi Araştırması (TİDATA)
AÜ SBF Kamu Yönetimi Araştırma ve Uygulama Merkezi : 2
Ankara, 2007
Prof. Dr. Birgül Ayman GÜLER Araştırma Yöneticisi
Nuray Ertürk KESKİN Araştırma Yönetici Yrd.
Yrd. Doç. Dr. M.Murat BASKICI
Yrd. Doç. Dr. Sonay BAYRAMOĞLU
Dr. Tayfun ÇINAR
Dr. Bülent DURU
Tekin AVANER
Ceren KALFA
Barış ÖVGÜN
Menaf TURAN
Ozan ZENGİN
ISBN: 978-975-482-743-9
1.Kamu Yönetimi 2. Türk İdare Tarihi 3. Cumhuriyet Tarihi 4. Yönetim Zamandizini
I. Güler, Birgül Ayman (Ed.), II. Açıklamalı Yönetim Zamandizini: 1929-1939
Yayına Hazırlama: Serpil Hoşafçı
Kapak Tasarım: Fikret Sarı
Baskı Yeri:
Ankara Üniversitesi Basımevi
İncitaşı Sokak No:10 06510 Beşevler / ANKARA
Tel: 0 (312) 213 66 55
Basım Tarihi: .29/ 06/ 2007
Yayın Yeri:
AÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi
KAYAUM Müdürlüğü
Cebeci – Ankara
Tel: (0312) 595 12 85
Eposta: kayaum@politics.ankara.edu.tr
Site: http://kayaum.politics.ankara.edu.tr
Bu çalışma
Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Müdürlüğünce desteklenmiş
ve Temmuz 2005 – Kasım 2006 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir.
Yönetim Zamandizini
II
İÇİNDEKİLER
Kısaltmalar..........................................................................................................v
Sunuş................................................................................................................. vii
Otuzlu Yıllarda Yönetim....................................................................................1
Birgül A. GÜLER
1929: Yönetimde Merkeziyetçiliğin İnşası......................................................21
Sonay Bayramoğlu ÖZUĞURLU
1930: Muhalefet ve Belediyeler Yılı...............................................................107
Nuray Ertürk KESKİN
1931: Tasarruf Yılı: Tek Partili Dönemin Başlangıcı..................................229
Bülent DURU
1932: Temmuz Kararları Çerçevesinde Planlamaya Geçiş ........................303
Tayfun ÇINAR
1933: Planlamada Sümerbank Modeline Geçiş............................................413
Ceren KALFA
1934: Devletçilik İçin Örgütlenme Yılı .........................................................521
Menaf TURAN
1935: Personel Sisteminde Barem Tartışmaları...........................................617
Tekin AVANER
1936: Parti ile Devletin Bütünleşmesi ...........................................................705
Ozan ZENGİN
1937: Anayasal Yenilenmeler ve Siyasi Müsteşarlık ...................................811
Barış ÖVGÜN
1938: Bekleyiş ve Endişe.................................................................................895
M.Murat BASKICI
1939: Yerde ve Yönetimde ‘Deprem’............................................................979
T. AVANER, N. E. KESKİN, B. ÖVGÜN, M. TURAN
Genel Kaynaklar...........................................................................................1075
Araştırmacılar Hakkında.............................................................................1083
Dizin ...............................................................................................................1091
III
1939 Yılı
1939: YERDE ve YÖNETİMDE ‘DEPREM’
Tekin AVANER - Nuray E. KESKİN
Barış ÖVGÜN - Menaf TURAN
1939 yılı dünya ve Türkiye Cumhuriyeti tarihinde önemli bir döneme açılmaktadır. Otuzlu yıllar boyunca uluslararası alanda tırmanan gerilim, 1 Eylül
1939 tarihinde Almanya’nın Polonya’yı istila etmesinden birkaç gün sonra İngiltere ve Fransa’nın Almanya’ya savaş ilanıyla sonuçlanmış ve böylece İkinci
Paylaşım Savaşı başlamıştır. Türkiye Cumhuriyeti izlediği “tarafsızlık” politikası ile savaşın dışında kalmasına karşın, dünya genelini sarsan bütün olumsuzluklardan etkilenmiş ve çeşitli önlemler almıştır.
Ülke içinde ise yılın ilk günlerinde CHP parti meclisinde erken seçim kararının alınmasıyla başlayan siyasal gelişmeler, Başbakan Celal Bayar’ın istifası
ve Dr. Refik Saydam tarafından yeni kabinenin kurulması ile hızlanmıştır. Seçimlerin yapılması, kabine değişikliği, çeşitli yolsuzluk iddiaları ve bunun sonucunda Milli Müdafaa Vekili Kazım Özalp’ın istifası, CHP’nin Beşinci Kurultayı, Köy Enstitüleri’nin kurulma hazırlıkları, Hatay’ın anavatana katılması, eski
Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası milletvekillerinin affedilerek yeniden meclise
girmeleri1 yılın en önemli siyasal olaylarıdır.
Yıl boyunca yaşanan birçok depremden sonra, sonbahar aylarında Batı ve
Doğu Anadolu’da yaşanan iki büyük deprem ülkeyi sarsmıştır. Merkezi yönetime ilişkin olarak yıl içinde gerçekleştirilen değişiklikler, adeta yerdeki depreme
koşuttur. 1939 yılı, yasal ve kurumsal değişikliklerin merkezi örgütlenme üzerinde yoğunlaşmasıyla dikkat çekmektedir. Merkezi yönetimde “Muhaberat ve
Münakale Vekaleti” ile “Ticaret Vekaleti” olmak üzere iki yeni bakanlık kurulmuş, çeşitli kamu kurum ve kuruluşlarının teşkilat kanunları değiştirilmiş, çok
sayıda bakanlık müsteşarlığı ile kurum genel müdürlüklerine yeni atamalar yapılmış, kamu personeli için yalnızca derecelerden oluşan yeni barem sistemi yürürlüğe girmiştir. Önceki yıllarda taşra örgütlenmesi ve yerel yönetimlere ilişkin
değişiklikler öne çıkarken, bu yılda durum tersinedir.
HÜKÜMET DEĞİŞİKLİĞİ ve GENEL SEÇİMLER
Başvekil Celal Bayar 25 Ocak günü “TBMM seçiminin yenilenmesine parti
divanınca karar verilmiştir. Partimizin seçime yeni ve taze bir kuvvetle çıkması1
Eski TPCF’li milletvekillerinden bir bölümü, Atatürk’ün ölümünün hemen ardından, İnönü’nün cumhurbaşkanlığı döneminde affedilerek, yeniden milletvekili seçilmiştir. Feridun Fikri
Düşünsel Bingöl’den, Sabit Sağıroğlu Elazığ’dan, Münir Hüsrev Göle Erzurum’dan, Kazım
Karabekir İstanbul’dan (ara seçimle), Rauf Orbay ise Kastamonu’dan (ara seçimle) milletvekili
seçilerek meclise girmiştir.
979
1939 Yılı
nın maksat ve esasa daha uygun ve yararlı olacağını düşündüm bu imkanı size
vermiş olmak için Başvekillikten istifamı sunuyorum” açıklamasını yaparak istifa etmiştir. Bayar’ın yerine, Cumhurbaşkanı İsmet İnönü tarafından başvekil
olarak görevlendirilen Dr. Refik Saydam geçmiştir. Saydam kabinesinin, iki bakan dışında, önceki kabine ile aynı olduğu görülmektedir. Refik Saydam’dan
boşalan Dahiliye Vekilliği’ne Faik Öztrak, Ziraat Vekilliği’ne de Faik Kurdoğlu
yerine Muhlis Erkmen getirilmiştir.
Refik Saydam, TBMM’deki güvenoylaması öncesinde kabinesini açıkladığı
konuşmasında gündemdeki önemli konulara ilişkin görüşlerini de dile getirmiştir.2 Bu konuşmada temel olarak “devrim kanunlarının sürdürülmesi ve adli teşkilatın geliştirilmesine ilişkin önlemlerin kararlılıkla uygulanacağı” vurgulanmaktadır. Ayrıca ülke savunması için savaşın gerektirdiği donanım ile personelin sağlanması ve yetiştirilmesi yönünde çalışmalara devam edileceği, emniyetin
sağlanacağı belirtilmekte ve Anayasa’da belirlenmiş ilkelerle kurulu sosyal düzeni korumanın en önemli iş olduğu dile getirilmektedir. Saydam konuşmasında,
“idare makinesinin muntazam ve bilgili bir surette işlemesini temin edecek çareler” ile “memurların terfilerinde adalet ve liyakatin esas tutulacağına dair hedefler”e de değinmiştir.
Dış ilişkilerde izlenen politikanın aynen benimsendiği ve şimdiye kadar yapılan anlaşmalara sadık kalınacağı belirtilmiştir. Maliye politikasındaki denk
bütçe esası da aynı kararlılık içinde yürütülmeye devam edilecektir. Vergi gelirlerini düzenlerken vatandaşın ödeme kabiliyetini öne alan bir düşünceye sahip
olunacaktır. Bir yandan çiftçi ve köylünün vergi yükünü hafifletirken diğer yandan ulusal paranın fiili istikrarının korunmaya çalışılması ve kamu kesiminde
maaş ve ücretler arasında uyum sağlanmasına yönelik adımlar diğer mali ve iktisadi hedefler arasında yer almaktadır.
Eğitim alanında, ilköğretime önem verileceği ayrıca ortaöğretimin yükseköğretime dönük olarak düzenleneceği belirtilmektedir. Tarih ve dil alanındaki
gelişmelere de hız verilecektir.
Demiryolu inşaatı ve su işleri hızlandırılacak ayrıca diğer bayındırlık ve
kamu hizmetleri de devletçilik ana ilkesi bağlamında yürütülecektir. Toprak altı
servetlere ve dış ticarete önem verilecek, ihraç mallarının standartları arttırılacak
ve memleketin iktisadi düzenine yararlı olan özel teşebbüsler güçlendirilecektir.
Genel Seçimler
28 Ocak’ta TBMM intihabının (seçimlerin) yenilenmesine dair 1079 sayılı
TBMM Kararı yayımlanmıştır. 25 Mart’ta Altıncı Millet Meclisi için CHP’ce
gösterilen 62 ilin aday listesi yayımlanmıştır. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, 24
Mart’ta seçimlerden hemen önce yayımlanan seçim beyannamesinde Atatürk’ten sonra yapılacak ilk seçim hakkındaki düşüncelerinin yanında ülkenin iç
2
Başvekil Dr. Refik Saydam'ın TBMM Umumi Heyeti’nin 27.1.1939 Tarihli Toplantısında Vaki
Olan Beyanatı, RG: 28.1.1939, 4123.
Yönetim Zamandizini
980
ve dış gündemine dair görüşlerine de yer vermiştir.3 Bu konuşmada dış gelişmelerin büyük bir karışıklığa yöneldiği vurgusu hakimdir. İç politikada ise imar,
kültür ve sanayi programlarının sürdürüleceği belirtilmektedir.
Yeni meclisin ilk toplantısı 2 Nisan 1939 tarihinde yapılmıştır. Yeni kurulan Muhaberat-Münakalat Bakanlığı’na Ali Fuad ve Ticaret Bakanlığı’na da Ali
Çetinkaya getirilmiştir.4 Başbakan Refik Saydam tarafından 10 Nisan 1939 tarihinde Heyeti Umumiye’de okunan Hükümet Programı’nda yeni kabinenin belirlendiği, bu dönemde de CHP’nin programının tahakkuk ettirilmeye çalışılacağı
ve artan iş yükü nedeniyle iki yeni bakanlığın kurulduğu belirtilmiş, iç ve dış
koşullardan bahsedilmiştir. 5
30’LU YILLAR SONUNDA KAMU YÖNETİMİ
1939 yılında müsteşarlık ve genel müdürlük düzeyinde çok sayıda yönetici
ataması gerçekleşmiş ve kamu personeli için yalnızca derecelerden oluşan yeni
barem sistemi yürürlüğe girmiştir.
Üst Düzey Yönetici Atamaları
1929-1939 yılları arasında birçok kez hükümet değişikliği yaşanmasına karşın, üst düzey yönetici atamalarında 1939 yılındakine benzer bir (yer değişikliğiterfi ya da atama şeklinde gerçekleşen) hareketlilik izlenmemiştir. 1939’a özgü
bu hareketlilik, nedenleri ve sonuçları itibariyle incelenmeye değerdir. Resmi
Gazete’de yayımlanan kararnamelere göre yıl içinde gerçekleşen üst düzey yönetici atamaları şöyledir:
¾ 1939 yılında Başvekalet Müsteşarı Kemal Gedeleç, Burdur saylavlığına
(milletvekilliği) seçilen Hasan Rıza Soyak’tan açılan Riyaseti Cumhur
Umumi Katibliği’ne atanmıştır.
¾ Başvekalet Müsteşarlığı ile Adliye, Maarif, Ziraat, Nafıa ve Dahiliye
Vekalet’leri müsteşarlıkları ile Deniz Ticareti Müsteşarlığı’na da yeni
atamalar yapılmıştır.
¾ İstatistik, Matbuat, Emniyet, Memurlar Sicil ve Muamelat, Muhasebat,
İnhisarlar, Devlet Demiryolları İşletmesi, Hudut ve Sahiller Sıhhat, Toprak Mahsulleri Ofisi, Devlet Liman İşletmesi, Etibank, MTA, Yükseköğretim ile Orman Genel Müdürleri de değiştirilmiştir. Ayrıca İstanbul
Emniyet Müdürlüğü’ne, Merkez Daireleri Muhasebe Müdürlüğü'ne de
yeni isimler atanmıştır.
¾ Okul Müzesi Müdürü olup İlk Tedrisat Umum Müdürlüğü vekaletinde
bulunan İsmail Hakkı Tonguç açık bulunan Talim ve Terbiye Azalığına,
İzmir mebusu Tevfik Rüştü Aras ise Londra büyükelçiliğine atanmışlardır.
3
4
5
Türkiye Reisicumhuru ve CHP Genel Başkanı İsmet İnönü’nün TBMM’nin Altıncı İntihab
Devresi İçin İcra Olunacak Seçim Münasebetile Türk Milletine Beyannamesi, RG: 25.3.1939,
4166.
Cumhuriyet, 4 Nisan 1939.
RG: 11.4.1939, 4180.
981
1939 Yılı
Kamu Personel Yönetimi
Kamu personel yönetimi konusunda 1935 yılında başlayan hazırlıklar 1939
yılında çıkarılan Devlet Memurları Aylıklarının Tevhit ve Teadülüne dair 3656
sayılı yasayla sonuçlanmıştır. Bu yasanın en önemli özelliği sınıf, gösterge, katsayı unsurlarının ortadan kaldırılması ve yalnızca derecelerden oluşan barem sisteminin yürürlüğe girmesidir. KİT personel sistemi de barem sistemine koşut bir
yasayla aynı esaslara yerleştirilmiştir. Devlette 14 derece, KİT’lerde 13 derece
oluşturulmuştur. Gerçekleştirilen düzenlemelerin kamu personeli bakımından
anlamı, İkinci Dünya Savaşı koşullarında yükselen fiyatlar karşısında hızla gerileyen aylıklarla yaşamak zorunda kalmak olmuştur.6
Devlet Memurları Aylıklarının Tevhid ve Teadülüne Dair 3656 Sayılı Ka7
nun . Maaşlı devlet memurlarının (hakimler ve muallimler dahil, subaylar ve
askeri memurlar hariç) dereceleri ve her dereceye ait maaş asılları bu kanunla
düzenlenmektedir. Kanunun üçüncü maddesine göre maaşlı memuriyetlere ilk
defa girenlerin menşelerine ve eğitim durumlarına göre alınabilecekleri dereceler şöyledir:
ƒ ortaokul mezunlarından başvuran olmadığında Memurin Kanunu’na göre
memur olabilecekler 15 inci dereceye,
ƒ ortaokul mezunları 14,
ƒ lise veya dengi okullar mezunları 13,
ƒ lise eğitimi üzerine mesleki eğitim de yapmış olanlar 13,
ƒ altı yıldan az tahsilli yüksekokul mezunları 11,
ƒ altı yıllık yüksekokul mezunları 10,
ƒ lise eğitimini yurtta tamamlayanlardan yüksek tahsilini gerek ülkede ve
gerek yabancı bir ülkede tamamladıktan sonra mesleğin belirli şubesinde
ayrıca ihtisas yaparak ihtisaslarını özel kanunlarında yazılı şekilde tasdik
ettirenler 9,
ƒ 15, 14, 13, 12, 11 ve 10 uncu dereceye girebilenlerin Bakanlar Kurulu’nca
belirlenmiş bir yabancı dil ve 9 uncu dereceye girebilenlerin ise Bakanlar
Kurulu’nca belirlenmiş iki yabancı dili bir komisyon önünde yapılan sınav sonunda “hakkile” vakıf oldukları anlaşıldığı takdirde bir derece yukarıdan memuriyetlerine başlayabilecekleri belirtilmektedir.
Başbakan Refik Saydam 11 Eylül 1939 tarihinde yaptığı konuşmada Barem
Kanunu’na da değinerek, kanundan etkilenenlerin sayısının çok fazla olmasına
karşın, bunların kanunun uygulanmasını “sükûnetle” karşıladıklarını, hatta büyük bir çoğunluğun da bu kanundan “vicdani” bir memnuniyet duyduklarını belirtmiştir.8 Başbakan Barem Kanunu’nu, “eşitsizliği ve sosyal düzeni bozan durumun giderilmesi” olarak değerlendirmektedir.
6
7
8
Birgül A. Güler, Kamu Personeli: Sistem ve Yönetim, İmge Kitabevi, Ankara 2005, s. 216-217.
RG: 8.7.1939, 4258.
TBMM’nin 11.9.1939 Tarihli Toplantısında Başvekil Dr. Refik Saydam Tarafından Vaki Olan
Beyanat, RG: 12.9.1939, 4308.
Yönetim Zamandizini
982
Bankalar ve Devlet Müesseseleri Memurları Aylıklarının Tevhid ve Teadülü Hakkında 3659 Sayılı Kanun9. Aşağıda yazılı kurumlar bu kanun hükümlerine tabidir:
¾ Sermayesinin tamamı devlet tarafından verilmek suretiyle kurulan iktisadi teşekküllerin teşkilatıyla idare ve denetimleri hakkında 3460 sayılı
kanun hükümlerine tabi teşekküller ve müesseseler
¾ Hususi kanunlarla kurulan bankalar ve teşekküllerle hususi surette teşekkül eden ve tediye edilmiş sermayesi 2 milyon lira veya daha ziyade
olan milli bankalar
¾ Devletçe veya mülhak veya özel bütçeli idarelerce veya belediyelerce
veya yukarıdaki bentlerde yazılı teşekkül ve bankalar tarafından sermayesinin yarısından fazlasına iştirak suretiyle kurulan teşekküller ve bunların aynı nispette iştirakleriyle vücut bulan kurumlar ve ticaret ve sanayi odaları ve borsalar veya satın alınıp belediyelere bağlanan müesseseler.
Kanunla yukarıda yazılı kurumlara giren her kurum memurları için 14 derece belirlenmiştir.
Memur İstatistiği. 10 Mayıs 1939 tarihinde, iki yıl önce yapılmaya başlanan memurlar anketinin sonucu açıklanmıştır.10 İstatistik Umum Müdürlüğü tarafından yürütülen anket sonucunda, merkez ve taşradaki memurların çalıştıkları
bölümler itibariyle bir dökümü çıkarılmıştır. Buna göre genel bütçeden maaş ve
ücret alan memurlar, devlet demiryolları memurları, hususi idareler, belediyeler,
devletin iştirak hissesi bulunan bankalar memurları ve devletin iştirak hissesi bulunan müesseseler ve şirketler memurları olmak üzere toplam 134.526 memur
bulunmaktadır. Bunların % 11.52'si merkezde, % 88.48'i taşrada görev yapmaktadır. Memurlara aile, tahsil ve memuriyet vaziyetleri hakkında sorulan 27 sorunun tasniflerinin ise henüz yapılmadığı belirtilmektedir. Belgede ayrıca memurların 1937 yılında çalıştıkları ve maaş aldıkları yerlere göre istatistikleri de verilmektedir.
Memurların Yeni Barem Derecelerine Uyumu. 3656 sayılı kanunun muvakkat (geçici) ikinci maddesi ile 28 inci maddesi gereğince ücretli devlet memurlarının 1 Eylül 1939 tarihinde yeni barem derecelerine uyumunun sağlanması gerekmektedir.11 Bu nedenle öncelikle 25 Ağustos 1939 tarihinde, Maliye Vekaleti Bütçe ve Mali Kontrol Umum Müdürlüğü tarafından hazırlanan ve ücretli
devlet memurlarının yeni barem derecelerine intibak tarzı ile istatistik cetvellerini gösteren bir tebligat defterdarlıklar, muhasebe birimleri ve muhasebe müdürlüklerine gönderilmiştir.12 Başvekalet tarafından 6 Eylül’de Devlet Şurası,
9
10
11
12
RG 11.7.1939, 4255.
“31.12.1937'de yapılan memurlar anketi neticeleri”, BCA:30..1.0.0/95.595..4/F1; BCA:
30.10.0.0/24.139.3/2094.
“Ücretli devlet memurlarının yeni barem derecelerine intibakı dolayısıyla yapılacak işlem”,
BCA: 30..10.0.0/132.949..5./11640.
“Ücretli devlet memurlarının yeni barem derecelerine intibak tarzı ve istatistik cetvelleri hakkında tebligat”, BCA: 30..10.0.0/132.949..5./11640.
983
1939 Yılı
Divanımuhasebat, Diyanet İşleri Reislikleri ile Vakıflar, İstatistik, Devlet Meteoroloji, Beden Terbiyesi Müdürlüklerine gönderilen yazıda ise 25 Ağustos tarihli tebligat gereğince hazırlanan istatistik cetvelleri ile icmal bordrolarının Bütçe
ve Mali Kontrol Umum Müdürlüğü’ne gönderilmesi istenmektedir. Başvekalet,
Maliye Vekaleti’ne gönderdiği bir yazı ile aynı tebligatın valiliklere, hususi idarelere ve belediyelere de yapılmasını istemiştir.
Vali ve Kaymakamların Görevden Alınması. 1939 yılı içerisinde Bulancak
Kaymakamı Şevket Gürkan, Seferihisar Kaymakamı Cevdet Salih Çanga ile Keşan, Cihanbeyli ve Meriç kaymakamları Zeki Paşik, Hüseyin Çıtak ve Kemal
Gündüz “görülen idari lüzuma binaen” bakanlık emrine alınmıştır. Ayrıca Burdur Valisi Abdulhalil Savaş, Seyhan Valisi Tevfik Hadi Baysal ile Rize, Tokat
ve Kayseri valileri Nuri Türkkan, Faiz Ergün ve Adli Bayman da Bakanlık emrine alınmıştır. Görevinden alınan Seyhan (Adana) Valisi Tevfik Hadi Baysal,
23 Şubat 1939 tarihli bir mektupta Ankara'ya geldiğinde gerçeği öğrenebilmek
amacıyla Başbakan’ı ziyaret etme isteğinde bulunmakta ve neden görevden
alındığını sormaktadır: “Vilayetin her tarafında mutlak sükun devam ettiği, hükümet ve parti işleri tam bir intizam içinde cereyan etmekte bulunduğu ve bugüne kadar mucibi mesuliyet ve hatta mucibi müahaze tek bir hadise dahi mevcut
olmadığı halde hiçbir sorgu ve tahkikata maruz kalmaksızın vekalet emrine
alındığım hakkında yüksek emir ve iradeyi hürmetle telakki ettim.” 17 Mayıs
1939 tarihli Ulus gazetesinde yer alan bir haberde, Dahiliye Vekili F. Öztrak görevden almalarla ilgili olarak “münhal bulunan yerlere en layık gördüğümüz arkadaşları tayin ettik” açıklamasını yapmıştır.
Kamu Mali Yönetimi ve Bütçe
Bütçede yer alan irad ve servet vergilerinden, kazanç vergisi, hayvanlar
vergisi, istihlak ve muamele vergilerinden gümrük vergileri, muamele vergisi ve
dahili istihlak vergileri, inhisarlar safi hâsılatından tütün, tuz, ispirto ve ispirtolu
içkiler, revolver, fişek ve patlayıcı maddeler kalemi ile fevkalade varidattan iktisadi buhran vergisi ve muvazene vergisi dikkate değer gelir kalemlerindendir.
1939 yılında kazanç vergisi olarak 24.560.000 TL, hayvanlar vergisi 15.600.000
TL, gümrük vergileri 51.875.000, muamele vergisi 27.460.000 ve dahili istihlak
vergileri 21.450.000, tütün, tuz, ispirto ve ispirtolu içkiler, revolver, fişek ve patlayıcı maddeler kalemi 37.000.000, iktisadi buhran vergisi 16.800.000 ve muvazene vergisi olarak da 17.550.000 TL gelir varidat bütçesinde yer almaktadır.
Giderler içinde mili savunma, bütçede en çok pay ayrılan kalemdir. Duyun-u
Umumiye ise % 19,1’lik payla en çok pay ayrılan ikinci kalemi oluşturmaktadır.
1939 yılı bütçesi denk bütçe olarak bağlanmıştır.
Birinci Sanayi Planı Aranıyor…
Başvekalet tarafından İktisat Vekaleti’ne gönderilen bir yazıda “Birinci Sanayi Programı hakkında Bakanlar Kurulu’nca tesbit edilmiş bir karar bulunmadığı ve ilgili program hakkında 17.6.1934 tarihinde İktisat Vekaleti'nden Sümerbank Umum Müdürlüğü'ne yazılmış bir tezkere ile kararnamenin tarih ve
Yönetim Zamandizini
984
numarasının da tesbit edilemediği” belirtilmektedir. İktisat Vekili, Başbakanlığa
gönderdiği yazıda böyle bir kararname mevcut ise bunun doğru bir metninin elde edilmesine ve ayrıca tarih ve numarasının da tespitine gerek olduğunu belirtmektedir. İktisat Vekili Celal Bayar imzası ile gönderilen 1934 tarihli ve “Sınai
tesisat ve işletme raporları üzerine tetkikler ve kararlar” başlıklı karar, “gayet
gizli tutulması” isteğiyle iletilmiştir.13
Dâhiliye Vekâleti Merkez Teşkilat ve Vazifeleri Hakkındaki 1624, 3314
ve 3406 Sayı1ı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun14
1624 numaralı kanunun birinci maddesinde yapılan değişiklikle Dâhiliye
Vekâleti Merkez Teşkilatı düzenlenmektedir. Buna göre bakanlık merkez teşkilatı; müsteşarlık, müsteşar muavinliği, özel kalem, evrak ve levazım müdürlükleri ile emniyet işleri, hukuk müşavirliği, mahalli idareler, memurlar, sicil ve
muamelat ve nüfus işleri genel müdürlüklerinden, seferberlik müdürlüğü, teftiş
heyeti ile Jandarma Genel Komutanlığı’ndan ve özel kanun ve nizamnameleriyle Dâhiliye Vekâletine bağlı diğer idarelerden oluşmaktadır.
3314 numaralı kanunun birinci maddesinde yapılan değişiklikle de “a) Mahalli idareler genel müdürlüğü bir genel müdürün idaresi altında, genel müdür
muavini ile üç daire başkanlığından bir de bağımsız şube müdürlüğünden teşekkül eder, b) Daire başkanlıkları ikişer şubeye ayrılır. Her şubede birer müdür ve
müdür muavini ile gerektiği kadar mümeyyiz ve memur bulunur, c) Genel müdür
muavini, bütün işlerde genel müdürün yardımcısıdır” şeklinde bir düzenleme
yapılmıştır.
Ayrıca, birinci daire reisliği; il özel idarelerinin, ikinci daire reisliği; belediye idarelerinin, üçüncü daire reisliği ise köy idarelerinin iş ve işlemlerine bakacaktır.
Müstakil Şube Müdürlüğü ise dosya ve evrak muamelatının düzenlenmesi,
mahalli idareleri ilgilendiren yayınların izlenmesi ve bu idareleri ilgilendiren
muamelatın toplanması ve yayını gibi görevlerle yükümlü kılınmaktadır.
3406 numaralı kanunun birinci maddesinde yapılan değişiklikle de Memurlar, Sicil ve Muamelat Genel Müdürlüğü’nde düzenleme yapılmaktadır. Buna
göre Memurlar, Sicil ve Muamelat Genel Müdürlüğü iki şubeden oluşmaktadır.
Birinci şube, merkez ve merkezden mansub iller memurlarıyla nahiye müdürlerinin ve Dâhiliye Vekâletine ait ve tekaüd hakkına sahip özel idare ve belediye
memurlarının sicillerini tanzim, tayinleri mahallerine ait tali memurların sicillerini merkeze celp ve tetkik, müsabaka, imtihan, mezuniyet, tekaüd, tecziye, tayin, terfi, tahvil, becayiş, tekaüd ve yetim maaşları tahsisi ve askerlik gibi memurların zati işlerini ve tahakkuk muamelelerini ifa ile yükümlü olmak üzere
dört bürodan oluşmaktadır.
13
14
“Birinci Sanayi Programı hakkında Bakanlar Kurulu'nca tesbit edilmiş bir karar bulunmadığı
hakkındaki Başvekalet yazısı.” BCA: 30..10.0.0/166.156..8./17455, 10.8.1939.
3571 sayılı Kanun, RG: 30.1.1939, 4124.
985
1939 Yılı
İkinci şube ise, illerin teşkilat ve intihab, neşriyat ve kütüphane işlerine ait
vazifelerle sorumlu kılınmıştır. Ayrıca illerin genel ve özel durumlarına ait raporlarının, umumi müfettişlik raporlarının tetkiki ve bu raporlara ait muameleler, milli bayramlar ve merasim işleri ve vekâletten tevdi edilen diğer müteferrik
işler bu şube tarafından yapılacaktır. İkinci Şube, iki bürodan oluşmaktadır.
Madenler
Madenler konusunda 1939 yılına özgü gelişmelerden biri çeşitli maden imtiyazlarının feshedilerek kamulaştırılmasıdır. Bununla birlikte işletme bakımından doğrudan devleti ilgilendirmeyen maden yataklarının özel sektöre bırakılması konusunda tam bir serbestlik söz konusudur. Maden yataklarının kamulaştırılmasını, dünya savaşı ortamından kaynaklanan özel bir durum olarak görmek
mümkündür.
Maden İmtiyazının Verilmesi. İktisat Vekaleti'nden Başbakanlığa gönderilen 6 Mayıs 1939 tarihli bir yazıda, maden imtiyazı verilmeden önce maden yataklarının işletme bakımından devleti ilgilendirecek mahiyette olup olmadıklarını saptamak üzere bir komisyon kurulduğu belirtilmektedir.15 MTA Enstitüsü
Genel Direktörü Reşit Gençer, Etibank Genel Direktörü İlhami Pamir, Etibank
Genel Direktör Muavini Bedri Bekiroğlu ve Maadin Umum Müdürlüğü Baş
Mühendisi Halil Pekmen'den oluşan komisyon, ruhsatname verilmeden önce
madenin ferdi teşebbüse bırakılıp bırakılmayacağının belirlenmesi ve ferde bırakılan hakka ise dokunulmaması gerektiği kararına varmıştır.
Madenlerin Kamulaştırılması. Ereğli, Çankırı, Sivas, Muğla, Zonguldak,
Manisa, Eskişehir, Kütahya, Kars, Niğde ve Balıkesir başta olmak üzere birçok
ilde çeşitli maden imtiyazlarının feshedilerek, madenlerin kamulaştırıldığı görülmektedir. Madenlerin kamulaştırılmasına yönelik hareketin dünya savaşı ortamında devletin ihtiyaç duyacağı yeraltı kaynaklarını doğrudan kendi eliyle
kullanabilme isteğine dayandığı söylenebilir.
İngiltere ve “Karabük Demir Çelik Fabrikası”
1939 yılı içinde, Karabük Demir ve Çelik Fabrikası inşaatında ya da fabrikada çalıştırılmak üzere birçok İngiliz uyruklu uzmana çalışma izni verildiği görülmektedir. İngiliz Büyükelçi Sir Percy Loraine'in, Türkiye'den ayrılırken Başbakanla yaptığı 14 Şubat 1939 tarihli veda konuşmasının özünde de Karabük yer
almaktadır.16 Elçi, konuşmasında Karabük'ün faaliyete geçmesine ilişkin görüşlerini dile getirmiştir. Kurumun iyi yürümesi için, “bir komita veya bir merci ihdası ile bütün bu işlerin oraya verilmesi”nin uygun olacağını belirten Loraine,
Karabük işletmesi için “özerklik” istemektedir. Elçiye göre bu uygulama, kurumdaki İngiliz uzmanların, merkeze müracaat etmek ve herşeyi buradan alınan
emir üzerine yapmak zorunluluğuna son verecektir. Elçi, Karabük faaliyete baş15
16
“Keşfedilen maden yataklarının özel teşebbüse verilmesine karar verildikten sonra bu madenlere müdahale edilmemesi” BCA: 30..10.0.0/175.211..6./19141, 6.5.1939.
“İngiliz Büyükelçi Sir Percy Loraine'in, Türkiye'den ayrılırken Başbakanla yaptığı veda konuşması”, BCA: 30..1.0.0/60.367..7/E4.
Yönetim Zamandizini
986
ladığında fiyat konusu üzerinde özellikle durulması gerektiğini belirterek, Başbakan'ın İngiliz uzmanları dinlemesinin birçok iyi sonuç doğuracağına dikkat
çekmiştir.
Köy Kalkınması
Ziraat Kongresi’nde, köy kalkınması için ülkenin 10 bölgeye ayrılması kararlaştırılmıştır. Buna göre kalkınma faaliyetlerine 1. mıntıka olarak belirlenen
Ankara, Eskişehir, Konya, Afyon, Niğde, Kırşehir, Sivas, Yozgat, Çorum, Çankırı illerinden başlanacaktır. Her bölgenin başında başmüşavir, iki muavin, yayım (ziraat), tetkik ve tedris müşavirleri bulunmaktadır. Ayrıca Akbank’ın açacağı depolarda bulunduracağı zirai malzeme ile köylüye yardım etmesi kararlaştırılmıştır.
Yıl içinde tarımın desteklenmesine yönelik bir başka uygulama bazı ziraat
makinelerinin Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumu'na ait çiftliklere devredilmesidir. Bu uygulamaya benzer şekilde Yozgat'ta bulunan Midilliçoğlu Çiftliği de
hayvancılık ve hayvan yemi nebatları yetiştirilmesi için Devlet Ziraat İşletmeleri
Kurumu'na devredilmiştir.
20-27 Temmuz 1935 tarihinde gerçekleştirilen “Beşinci Arsıulusal Köy Yaşayışını Güzelleştirme Kongresi”ne Türkiye adına katılan (Ülkü Mecmuası Yazı
İşleri Müdürü) Nusret Kemal Köymen’in bu kongre hakkındaki raporu 1939 yılında yayımlanmıştır.17 Köymen’in Kongre’ye ilişkin değerlendirmesi ilginçtir:
…‘Köy Yaşayışını Güzelleştirme Beşinci Arsıulusal Kongre’ gibi ihtişamlı bir ad
taşıyan bu büyük Kongre, iki memlekette (Belçika ve Lüxemburg) çalışmalarını
yaptıktan, birçok şaraplar ve şampanyalar içtikten sonra bir fare doğurdu. Kongrenin hayali umumiyattan olan on kadar maddesinin arasında iyi kamufle edilemeyen
bir nokta bütün işin zamirini teşkil ediyordu. ‘Zirai mahsullere karşı konulan gümrük resimlerinin azaltılması’. Belçika kendi ziraat mahsullerine olduğu kadar büyük harbe iştirakine karşılıklarından biri olarak Fransa'nın kendine iktisadi birliğini
peşkeş çektiği küçük komşusu Lüksemburg'un mahsullerine mahreç arıyordu.
Kongre reisliğine de seçilmiş olan tertip komitası reisini, Belçikalı bir konserve
fabrikatörü, bu mesele pek ilgilendiriyordu.
Dikili ve Erzincan’da Deprem
1939 yılının son aylarında ülkenin batısında ve doğusunda ard arda meydana gelen depremler, önemli sayıda can ve mal kaybına neden olmuştur. 23 Eylül’de Dikili’de meydana gelen depremde yüz kişi yaşamını yitirmiş ve kasaba
harabeye dönmüştür. 21 Kasım 1939 tarihinde Erzincan’ın merkez, Kemah, Tercan kazalarında duyulan sarsıntı merkez kazasına bağlı Başköy ve Tercan kazasına bağlı Karakulan ve Mans nahiyeleri merkez ve köylerinde nüfusça, evce,
eşya ve iaşece önemli hasara neden olmuştur. 29.11.1939 gün ve 2000/280 sayılı
valilik raporunda can ve mal kayıpları, yaralıların durumu, alınan önlemler ve
alınması gereken acil tedbirler hakkında bilgi verilmektedir. 28 Aralık 1939’da
17
“Beşinci Arsıulusal Köy Yaşayışını Güzelleştirme Kongresi ve Dünyada Köy Çalışmaları Hakkında Rapor”, BCA: 490..1.0.0/570.2268..3/2. BÜRO.
987
1939 Yılı
meydana gelen şiddetli deprem sonucunda ise Erzincan tamamen enkaz yığını
haline gelmiştir.18 Depremzedelere yardım amacıyla il, ilçe ve nahiyelerde komiteler kurulmasına ve TBMM reisinin aynı zamanda Milli Yardım Komitesi reisi olmasına karar verilmiştir. Milli Yardım Komitesi reisi yayımladığı genelgede “Misli bu memlekette hatırlanmayan bir zelzele, bir kısım vilayetlerimizde
korkunç tahribat yapmıştır. Erzincan'da yıkılmadık bina kalmamıştır. Şehir
dümdüz bir harabe halini almıştır…Milli komitenin ve şubelerinin etrafında toplanınız. Vatandaşlık vazifenizi yapınız” çağrısında bulunmuştur.19 Depremzedelere yardım amacıyla Erzurum Valisi Haşim İşcan, 3. Umum Müfettişlik Vekaletine atanmıştır.
Basın Yasakları
1939 yılı içerisinde birçok kitap, gazete, dergi ve haritanın satılmasına ya
da ülkeye sokulmasına yasak getirildiği görülmektedir. Yasaklanan basılı malzemenin Ermeni sorunu, Faşizm, Kürt sorunu, Yahudi meselesi ve batıl inançlar
gibi konular etrafında yoğunlaştığı görülmektedir.
ƒ C. Özelli tarafından yazılan ve İstanbul'da yayımlanan “Asrın Gailesi
Yahudi” adlı broşür,
ƒ İstanbul'da Tecelli Matbaasında basılan “İman ve Amel” adlı kitap,
ƒ Amerika'da basılan “The Case of Kurdistan Against Turkey-Kürdistan'ın
Türklere Karşı Davası” adlı kitap,
ƒ Rus Komünist Partisi propagandası için Moskova’da basılıp dağıtılan
broşür ile ekindeki 6 adet levha,
ƒ Beyrut'ta yayımlanan Maşeh Seropyan’a ait “Ermeni Meselesi” adlı Ermenice kitap, Lyon'da yayımlanan “Armeniens Peuple Tragique” adlı
dergi,
ƒ Hamburg'da Alferd C. Teopfer Ticaret Şirketince yayımlanan Avrupa haritası,
ƒ Roma'da basılan “1915-1918 İtalyan Harbine Ait Yabancı Şahadetler”
adlı broşür,
ƒ Varşova'da çıkan “Yedi Yıldız” dergisi,
ƒ Berlin'de çıkan “Delik” adlı dergi,
ƒ Paris'te çıkan “Kafkas Eli” adlı dergi,
ƒ Moskova'da basılan “La Litterature Internationale” adlı 4 adet kitap,
ƒ Torino'da çıkan “La Stampa” adlı gazete,
ƒ Taşnaklar tarafından Sofya'da çıkarılan “Azad Hosk” adlı gazete,
ƒ Leipzig'de basılmış olan “Der Grosse Weltatlas” adlı harita. (Türkiye sınırları içinde Ermenistan ve Kürdistan'ı göstermesi nedeniyle yasaklanmıştır),
18
19
Nazım Hikmet’in “Kesemden verecek şeyim yok, yüreğimden verdim” sözleriyle sona eren
Kara Haber başlıklı şiiri Erzincan depreminin ardından yazılmıştır.
BCA: 30..10.0.0 /119.843..7./99B136.
Yönetim Zamandizini
988
ƒ Paris'te yayımlanan “Gartes Taride” adlı harita (doğu ve güney sınırlarımız konusunda yanlış bilgi vermesi sebebiyle yurda sokulmaması kararlaştırılmıştır),
ƒ M.Faruk Gürtunca’nın İstanbul’da yayınlanan “Bu Arslana Dokunmayın” adlı şiir kitabı.
ƒ Paris’te Organe de la Federation Republicaine de France tarafından yayınlanan “La Nation” dergisi,
ƒ Gürel'in İzmir'de yayımlanan “Kuduran Faşist Seni Her Yerde Boğarım”
adlı broşörü,
ƒ Ömer Lütfi Göksel tarafından yazılarak İzmir'de basılan “Ses” adlı şiir
kitabı,
ƒ Rahmi Yağız tarafından yazılan, “İtalya'ya Açık Mektup” adlı broşür.
Ayrıca Nisan ayında siyasi olaylarla ilgili gazete ve ajans haberlerine sansür
uygulaması için bir komisyon kurulması gündeme gelmiştir. Bu tür haberlerin
Türkiye menfaatlerine uygun şekilde yayımlanmasını sağlamak için kurulan
komisyonun 15 Nisan 1939 tarihinden itibaren göreve başlaması kararlaştırılmıştır. Başvekil imzasıyla Hariciye, Dahiliye ve Maliye Vekaletlerine gönderilen yazıda, Hariciye Vekaleti Umumi Katibinin başkanlığı altında toplanacak
komisyona ilgili Bakanlıkların birer üye göndermesi istenmektedir.20 Ayrıca 2
Mayıs günü, Ankara’da Birinci Neşriyat Kongresi açılmıştır. Kongre’nin temel
amacı Türk yayın hayatının sistemli bir hale nasıl getirileceğinin bulunmasıdır.
Refik Saydam yaptığı konuşmada, Kongre’nin en önemli amacının milli kütüphaneyi köye kadar götürmek ve okuma zevkini sağlamak olduğunu söylemiştir.
ULUSLARARASI İLİŞKİLER
1939 yılı Türkiye açısından iki önemli uluslararası gelişmeye tanıklık etmiştir. Bunlardan ilki 1 Eylül 1939’da başlayan İkinci Dünya Savaşı, ikincisi ise
23 Haziran 1939’da Hatay’ın anavatana katılmasıdır. Türkiye İkinci Dünya Savaşı’na askeri anlamda katılmamış olmasına rağmen siyasi anlamda savaşın etkilerini yakından hissetmiştir. Hem Mihver devletler hem de Müttefikler Türkiye’nin ittifaklığını kazanabilmek için yoğun bir mücadele içinde bulunmuşlar ve
Türkiye de bu politikalara bir anlamda oyalama taktiğiyle karşı koyabilmesini
bilmiştir. Almanya Türkiye’nin yanında savaşa girmesinden ziyade tarafsız kalmasını istemiş ve bu amaçla yıl içinde yapılan açıklamalarla Türkiye’ye saldırmayacağının güvencesini vermeye çalışmıştır. İngiltere ve Fransa ise daha savaşın ilk yıllarından itibaren Türkiye’yi fiili olarak yanlarına çekmeye çalışmışlardır.
Her iki kanadın politikası dışında Türkiye’nin tavrı, denge politikaları temelinde İngiltere ile girişilen daha yakın ilişkiler olarak nitelendirilebilir. Türki20
“Gazete ve ajans haberlerine sansür uygulaması için komisyon kurulması”, BCA:
30..10.0.0/85.558..16./85-258, 19.4.1939.
989
1939 Yılı
ye’nin böyle bir politika benimsemesinin en önemli nedeni Almanya’nın ve İtalya’nın yayılmacı politikalarının kendisine de ulaşabileceğinden kaygı duyması
ve doğu komşusu Sovyetler’den özellikle boğazlar konusunda sürekli çekinmesidir. Türkiye’nin yıl içerisinde İngiltere’ye yaklaşması Almanya’nın da dikkatini çekmiş ve Almanya hem siyasi hem de iktisadi girişimlerle bu ilişkiyi kesmeye çalışmıştır. Öncelikle, Nisan 1939’da Ankara’ya büyükelçi olarak Franz Von
Papen tayin edilmiş ve Papen’in ilk asli görevi Türkiye’nin İngiltere ve Fransa
ile bir ittifak yapmasının önüne geçmek olmuştur.21 Almanya’nın Türkiye’yi tarafsız tutabilme politikasında giriştiği ikinci önemli hamle ise iktisadi alanda
gerçekleşmiştir. Yıl içerisinde Fransa, İngiltere ve ABD ile birer ticaret antlaşması yapılmışken Almanya ile iki önemli antlaşma yapılması da bu politikanın
bir sonucudur.22 Almanya ile yapılan ticaret antlaşmasının en önemli yanı ise
Türkiye’ye önemli oranda kredi açılmasıdır. Almanya’dan askeri ve sınai ürün
alımında kullanılmak üzere 16 Ocak 1939’da Berlin’de imzalanan yıllık yüzde
beş faizli 150.000.000 Marklık kredi antlaşması yıl içerisinde yapılan en önemli
ticaret antlaşmasıdır.23 1939 yılında ticari ilişkilerde Almanya’nın başı çekmesini gösteren en önemli çalışmalardan biri Hikmet Uluğbay’a aittir. Uluğbay’ın
hazırlamış olduğu tablonun 1939 yılı istatistikleri (yüzde olarak) şu şekildedir:24
ABD
İhracat İthalat
14,3
9,9
ALMANYA
İhracat İthalat
37,3
50,9
FRANSA
İhracat İthalat
4,4
1,9
İNGİLTERE
İhracat İthalat
5,7
6,2
İTALYA
İhracat İthalat
10,0
8,5
Her ne kadar Almanya iktisadi ilişkilerle Türkiye’yi tarafsız tutabilme konusunda yoğun bir çaba göstermiş olsa da yıl içerinde siyasi kaygılar daha ağır
basmış25 ve Türkiye adım adım İngiltere ile yakınlaşmıştır. 12 Mayıs 1939’da
imzalanan Türk-İngiliz deklarasyonu da bu ilişkinin ilk somut göstergesidir.
Deklarasyonun en dikkati çeken maddelerinden biri olan 3. maddeye göre; Türkiye ve İngiltere Akdeniz bölgesinde savaşa yol açacak bir saldırı olduğunda işbirliği yapacaklar ve birbirlerine ellerinden gelen tüm yardımı göstereceklerdir.
Deklarasyonun altıncı maddesi uyarınca da iki ülke Balkanlar’da da güvenliğin
21
22
23
24
25
Büyükelçi'nin faaliyetlerine ilişkin haber Cenevre'den verilmiştir. Yazı, Dahiliye Vekaleti Emniyet Umum Müdürlüğü tarafından Cumhurbaşkanlığı, Başbakanlık ve Dışişleri Bakanlığı'na
gönderilmiştir. Haberde, “Von Papen'in Türkiye efkarı umumiyesini hükümet aleyhine çevirmek için fazla miktarda para sarfetmekte olduğu ve bu uğurda sarfedilecek paranın bir milyon
İngiliz Lirası’ndan ibaret olacağı” söylenmektedir. BCA: 30..10.0.0/231.560..12./420-176,
21.7.1939.
Resmi Gazete bilgilerine göre 1939 yılı içerisinde toplam 25 antlaşma yapılmıştır. Bu antlaşmaların 18’i ticaret antlaşmasıdır.
Türkiye ile Almanya Arasında 16 İkincikanun 1939 Berlin'de İmzalanan Kredi Anlaşmasının
Tasdiki Hakkında 3600 Sayılı Kanun, RG: 12.5.1939, 4206.
Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, (Ed:Baskın
Oran), Cilt 1, İletişim, İstanbul 2001, s. 393.
İtalya’nın Nisan 1939’da Arnavutluğu işgal etmesi Türkiye’nin kaygılarının artmasına neden
olmuştur.
Yönetim Zamandizini
990
sağlanabilmesi için danışma içinde davranacaklardır.26 Türkiye Fransa’yla da
İngiltere’ninkine benzer bir deklarasyonu 23 Haziran 1939’da imzalamıştır.27 Bu
deklarasyon, İngiltere’nin de telkinleriyle Fransa’nın Hatay’ı Türkiye’ye bırakmasında da önemli bir etken olmuştur. 23 Haziran 1939’da imzalanan Türkiye
İle Suriye Arasında Toprak Sorunlarının Kesin Çözümüne İlişkin anlaşma ile
Hatay Türkiye sınırlarına katılmıştır.28
1939’da Türk-Sovyet ilişkileri ise gergin bir havaya sahip olmuştur. Savaşın başlamasından sonra 1 Ekim 1939’da Moskova’da gerçekleşen görüşmeler
Türkiye’nin Sovyetler’den ciddi bir tehdit algılamasıyla sonuçlanmıştır.
Montreux’nün değiştirilerek boğazların ortak savunulması ve Karadeniz’e kıyısı
olmayan devletlerin savaş gemilerinin boğazları kullanmasına engel olunmak istenmesi görüşmelerde soğuk duş etkisi yaratmıştır.29
Bütün bu gelişmeler Türkiye’nin İngiltere ve Fransa ile 19 Ekim 1939’da
bir ittifak anlaşması yapmasıyla sonuçlanmıştır. Bu ittifaka göre; Türkiye'ye bir
Avrupa devleti saldırıda bulunursa İngiltere ve Fransa fiili olarak yardımda bulunacak, aynı şekilde saldırı Akdeniz bölgesinde İngiltere ve Fransa’ya yönelik
olursa Türkiye de fiili olarak yardımda bulunacaktır.30 Bu gelişme Türkiye’nin
tarafını tam olarak belirlemese de yönünü kesin olarak ortaya koymaktadır. İktisadi boyutuyla da önem taşıyan bu antlaşmayla Türkiye’ye 20 yıl vadeli
25.000.000 Sterlinlik bir kredi sağlanmıştır.31
Türkiye hem savaşın başlamasından önce hem de savaş başladıktan sonra,
mümkün olduğunca ihtiyatlı davranmış, ancak siyasi anlamda İngiltere’nin yanında olacağını yapmış olduğu antlaşmalarla da göstermiştir. Bütün bu gelişmeler yaşanırken bir konu dikkati çekmektedir: Dönemin diğer yıllarında görülen
büyük savaş hazırlıkları (halkın savaşa karşı eğitilmesi, zehirli gazlara karşı
kursların açılması ve halkta görülen panik) gazete sayfalarına yansımamıştır.
Savaşın yakın rüzgarlarının hissedildiği bir ortamda böyle bir durumu halkın panik ve endişe içine girmesine engel olmak isteği ve Türkiye’nin siyasi yönünün
de büyük ölçüde belirlenmiş olması ile açıklamak mümkündür.
26
27
28
29
30
31
Başbakan Refik Saydam TBMM’de yapmış olduğu konuşmada Türkiye'yi savaştan uzak tutmanın çaresini savaşı göze alarak barışın sağlanması yolunda çabalamak olarak formüle etmiştir. C, 13 Mayıs 1939.
Oran, agk, s. 276.
Türkiye İle Fransa Arasında Ankara'da 23 Haziran 1939 Tarihinde İmzalanan Türkiye İle Suriye Arasında Arazi Mesailinin Kat'i Surette Hallini Mutazammın Anlaşma ve Müzeyyelatının
Tasdikine Dair 3658 Sayılı Kanun, RG: 04.7.1939, 4249 ve 3711 Sayılı Hatay Vilayeti Kurulmasına Dair Kanun, RG: 11.7.1939, 4255.
Oran, agk, s. 420.
Türkiye Cumhuriyeti ile Fransa Cumhuriyeti ve İngiltere Krallığı Arasında Ankara'da İmzalanan Üç Taraflı Yardım Muahedesile Merbutlarının Tasdikine Dair 3738 sayılı Kanun, RG:
9.11.1939, 4357.
A.k., s. 276-277.
991
1939 Yılı
Ek -1: 1939 YILI HÜKÜMETLERİ
II. Bayar Hükümeti Bakanlar Kurulu
(11.11.1938-25.01.1939)
Başvekil:
Mahmut Celal BAYAR (İzmir)
Adliye Vekili:
Hilmi URAN (Seyhan)
11.11.1938-03.01.1939
Tevfik Fikret SILAY (Konya)
03.01.1939-25.01.1939
Milli Müdafaa Vekili:
Kazım ÖZALP (Balıkesir)
11.11.1938-18.01.1939
Naci TINAZ (Bursa)
18.01.1939-25.11.1939
Dahiliye Vekili:
Refik SAYDAM (İstanbul)
Hariciye Vekili:
Mehmet Şükrü SARAÇOĞLU (İzmir)
Maliye Vekili:
Fuat AĞRALI (Elazığ)
Maarif Vekili:
Saffet ARIKAN (Erzincan)
11.11.1938-28.12.1938
Hasan Ali YÜCEL (İzmir)
28.12.1938-25.01.1939
Nafıa Vekili:
Ali ÇETİNKAYA (Afyonkarahisar)
İktisat Vekili:
Şakir KESEBİR (Tekirdağ)
11.11.1938-28.12.1938
Hüseyin Hüsnü ÇAKIR (İzmir)
28.12.1938-25.01.1939
Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekili:
Ahmet Hulusi ALATAŞ (Aydın)
Gümrük ve İnhisarlar Vekili:
Ali Rana TARHAN (İstanbul)
Ziraat Vekili:
Faik KURDOĞLU (Manisa)
I. Saydam Hükümeti Bakanlar Kurulu
(25.01.1939-03.04.1939)
Başvekil:
Refik SAYDAM (İstanbul)
Adliye Vekili:
Tevfik Fikret SILAY (Konya)
Milli Müdafaa Vekili:
Naci TINAZ (Bursa)
Dahiliye Vekili:
Faik ÖZTRAK (Tekirdağ)
Hariciye Vekili:
Mehmet Şükrü SARAÇOĞLU (İzmir)
Maliye Vekili:
Fuat AĞRALI (Elazığ)
Yönetim Zamandizini
Nafıa Vekili:
Ali ÇETİNKAYA (Afyonkarahisar)
Maarif Vekili:
Hasan Ali YÜCEL (İzmir)
İktisat Vekili:
Hüseyin Hüsnü ÇAKIR (İzmir)
Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekili
Ahmet Hulusi ALATAŞ (Aydın)
Gümrük ve İnhisarlar Vekili:
Ali Rana TARHAN (İstanbul)
Ziraat Vekili:
Muhlis ERKMEN (Kütahya)
992
II. Saydam Hükümeti Bakanlar Kurulu
(03.04.1939-09.07.1942)
Nafıa Vekili:
Ali Fuat CEBESOY (Konya)
İktisat Vekili:
Hüseyin Hüsnü ÇAKIR (Samsun)
03.04.1939-31.07.1941
Sırrı DAY (Trabzon)
31.07.1941-09.07.1942
Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekili:
Ahmet Hulusi ALATAŞ (Aydın)
Gümrük ve İnhisarlar Vekili:
Ali Rana TARHAN (İstanbul)
03.04.1939-26.05.1939
Raif KARADENİZ (Trabzon)
26.05.1939-09.07.1942
Ziraat Vekili:
Muhlis ERKMEN (Kütahya)
Muhabere ve Münakale Vekili
Ali ÇETİNKAYA (Afyonkarahisar)
03.04.1939-20.11.1940
Cevdet Kerim İNCEDAYI (Sinop)
20.11.1940-12.11.1941
Mehmet Fahri ENGİN (Samsun) 1
2.11.1941-09.07.1942
Ticaret Vekili:
Cezmi ERÇİN (Antalya)
03.04.1939-01.11.1939
Başvekil:
Refik SAYDAM (İstanbul)
Adliye Vekili:
Tevfik Fikret SILAY (Konya)
03.04.1939-26.05.1939
Ali Fethi OKYAR (Bolu)
26.05.1939-12.03.1941
Hasan Safyettin MENEMENCİOĞLU
(Mardin) 12.03.1941-09.07.1942
Milli Müdafaa Vekili:
Naci TINAZ (Bursa)
03.04.1939-05.04.1940
Saffet ARIKAN (Erzincan)
05.04.1940-12.11.1941
Ali Rıza ARTUNKAL (Manisa)
12.11.1941-09.07.1942
Dahiliye Vekili:
Faik ÖZTRAK (Tekirdağ)
03.04.1939-06.05.1942
Ahmet Fikri TÜZER (Erzurum)
06.05.1942-09.07.1942
Hariciye Vekili:
Mehmet Şükrü SARAÇOĞLU (İzmir)
Maliye Vekili:
Fuat AĞRALI (Elazığ)
Maarif Vekili:
Nazmi TOPÇUOĞLU (Aydın)
01.11.1939-26.11.1940
Mümtaz ÖKMEN (Ankara)
26.11.1940-09.07.1942
Hasan Ali YÜCEL (İzmir)
993
1939 Yılı
EK-2: 1939 YILI DEVLET BÜTÇESİ32
Masraf Bütçesi
Büyük Millet Meclisi
Riyaseticumhur
Divanı Muhasebat
Başvekâlet
TL
4.431.860
429.360
747.580
1.300.000
Devlet Şurası Reisliği
355.000
İstatistik Umum
Müdürlüğü
Devlet Meteoroloji İşleri
Umum Müdürlüğü
Diyanet İşleri Riyaseti
Maliye Vekâleti
Düyunu Umumiye
Tapu ve Kadastro Umum
Müdürlüğü
Gümrük ve İnhisarlar
Vekâleti
Dâhiliye Vekâleti
Matbuat Umum
Müdürlüğü
Emniyet Umum
Müdürlüğü
Jandarma Umum
Kumandanlığı
Hariciye Vekâleti
Sıhhat ve İçtimai
Muavenet Vekâleti
Adliye Vekâleti
Maarif Vekâleti
Nafıa Vekâleti
İktisad Vekâleti
Ziraat Vekâleti
Milli Müdafaa Vekâleti
(Kara)
Milli Müdafaa Vekâleti
(Hava)
Milli Müdafaa Vekâleti
(Deniz)
Askeri Fabrikalar Umum
Müdürlüğü
Harita Umum Müdürlüğü
Umumi Yekûn
242.000
32
660.000
625.540
22.299.266
49.739.599
1.757.000
% Varidat Bütçesi
1,7 İrad ve servet
vergileri
0,2 İstihlak ve muamele
vergileri
0,3 İnhisarların safi hâsılatı
0,5 Devlete ait emlak ve
emval hâsılatı
0,1 Devletçe idare edilen
müesseseler
0,1 Umum mües. ve şirketler
has. Devlet hissesi
0,3 Müteferrik varidat
0,2 Fevkalade varidat
8,5
19,1
0,7
5.515.000
2,1
5.201.000
188.000
2,0
0,1
7.400.000
2,8
11.013.000
4,2
3.561.000
8.471.000
1,4
3,2
10.005.270
16.164.400
8.143.510
1.206.072
7.330.000
68.667.000
3,8
6,2
3,1
0,5
2,8
26,3
8.302.000
3,2
6.984.000
2,7
6.284.000
2,4
892.000
0,3
261.064.192 100,0 Umumi Yekûn
TL
%
41.410.000 15,9
114.496.000 43,8
42.375.000 16,2
1.620.000 0,6
281.000
0,1
1.983.000
0,8
10.845.000
4,2
48.100.000 18,4
261.110.000 100,0
3620 Sayılı 1939 Mali Yılı Muvazenei Umumiye Kanunu, RG: 1.12. 1939, 4221.
Yönetim Zamandizini
994
1939 YILINDA YÖNETİM
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
1
Ocak
Hataylı oldukları anlaşılan
17 memurun 2 yıl izinle
Hatay'a gönderilecek 252
kişilik listeye eklenmesi.
1
Ocak
"Mustafa Şeref Özkan ve
Eserleri" başlıklı bir kitap
yayımlandı.
Münib Hayri Ürgüplü tarafından yazılan kitap, İstanbul'da Cumhuriyet Matbaası'nda basılmıştır. Kitap
şöyle başlamaktadır: “1938 senesi Eylül ayının
10'uncu Cumartesi günü akşam saat 6'yı 45 geçe büyük bir Türk, çok sevdiği kitapları arasında ve inziva
içerisinde, nurlu gözlerini hayata ebedi olarak kapadı.
Bu büyük Türk'ün adı Mustafa Şeref Özkan'dır, yaşı
53'tür. Onu anlamanın şeref, anlatmanın mazhariyet
olduğuna inanıyorum.”
1
Ocak
Devlet sermayesi ile kurulan müesseselerin idare ve
murakabeleri hakkındaki
kanun bugünden itibaren
meriyet mevkiine girmektedir.
Bu kanuna göre, hükmi şahsiyeti haiz olan ve bu ka- SP, 1
nunla kendi kanunları dairesinde mali ve idari muhta- İkincikanun
riyete malik olmak, mesuliyetleri, sermayelerile mah- 1939
dut bulunmak üzere hususi hükümlere göre idare
olunacaklardır.
1
Ocak
Boş olan saylavlıklara yapılan seçimler.
Boş olan Bolu, Çankırı, Kayseri, Samsun, Bursa, An- SP, 1
talya, Burdur, İzmir, Siird, Muğla, Ankara, İstanbul İkincikanun
saylavlıkları için 31.12.1938 Cumartesi günü yapılan 1939
seçimlerde CHP namzetleri Fethi Okyar, Hüseyin
Cahit Yalçın, Sadreddin Serim, Fahri Ergin, Naci Tınaz, Cezmi Erçin, Hasan Basri Soyak, Reşad
Mimaroğlu, Naki Berkmen, Sadullah Güney, Atatürk'ün yerine Arif Baytı, Kazım Karabekir ittifakla
seçilmişlerdir.
2
Ocak
Hatay'ın devlet ve zabıta
teşkilatı için verilecek 1
milyon liralık tahsisat.
2
Ocak
Konya, Kütahya, Kocaeli,
Yıl içinde toplam 43 vali ataması gerçekleştirilmiştir. RG
Antalya valiliklerine naklen
ve yeniden tayinler gerçekleştirilmiştir.
2
Ocak
Diyarbakır'da İdari Taksimat değişikliği
Diyarbakır Vilayetine bağlı Çınar Kazası Merkezi, RG
Aşağı Hanik Nahiyesinin Merkezi olan Hanakpınar
Köyüne, Aşağı Hanik Nahiyesi Merkezi de Kilvan
Köyüne ve aynı vilayetin Eğil Kazası Merkezi, Dicle
Nahiyesinin Merkezi olan Piran Köyüne ve Dicle
Nahiyesi Merkezi de Eğil Köyüne kaldırılmıştır.
2
Ocak
İl Kültür Direktörlüklerine
atama
Amasya, Yozgat ve Kayseri il kültür direktörlükleri- RG
ne tayinler gerçekleştirilmektedir. Yıl içinde toplam
8 il kültür direktörü tayini gerçekleştirilmiştir.
2
Ocak
Vekalet Emrine Alınan
Kaymakamlar
Şarkikaraağaç Kaymakamı Bedii Güven görülen ida- RG
ri lüzum üzerine Vekalet emrine alınmıştır. Yıl içinde
toplam 7 kaymakam vekalet emrine alınmıştır.
Kaynak
BCA:
30..18.1.2/
85.119..15.
/402
BCA:
30..10.0.0/
225.515..1.
/402607
995
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
2
Ocak
Kaymakamlığa atama
Çankaya, Beyoğlu ve Bakırköy kaymakamlıklarına RG
yeniden ve naklen tayinler gerçekleştirilmektedir. Yıl
içinde toplam 233 kaymakam tayini gerçekleştirilmiştir.
2
Ocak
Belediye Meclisi kararınca Diyarbakır ve Bitlis Belediye Başkanları belediye RG
Belediye Başkanlığı Seçimi meclislerince ittihaz olunan kararlar sonucu tevfikan
tasvib olunmuşlardır. Yıl içinde toplam 24 (Sivas,
Kayseri, Samsun, Yozgat, Malatya, Eskişehir, Kırklareli, Aydın, Kırşehir, Denizli, Bursa, Sinop, Mersin, Giresun, Van, Diyarbakır, Malatya, İzmit, Adana, Çanakkale, Kayseri, Rize, Urfa, Hatay) Belediye
Başkanı bu şekilde seçilmekte ve onanmaktadır.
3
Ocak
Ziraat Bankası Genel Müdürlüğü'nün, Iğdır Pamuk
Birliği ile banka arasındaki
mevcut ilişkilerin özetine
dair Başbakanlığa sunduğu
rapor.
BCA:
30..10.0.0/
211.435..1.
/25480
3
Ocak
İstanbul Belediyesi fen işleri makine şubesi müdürü
Nusrettin'in görevine son
verildi.
Bu karar vilayet idare heyetinden geçirildikten sonra SP, 3
lüzumu muhakeme kararına göre mahkemesine baş- İkincikanun
1939
lanacaktır.
3
Ocak
İstanbul Belediyesinin 500
bin liralık istikrazı.
Bugün derme çatma bir halde işletilmekte olan şehir SP, 3
otobüslerinin imtiyaz hakkını kendisinin kullanması İkincikanun
1939
için Dahiliye Vekaletine müracaat edilmiştir.
4
Ocak
Atatürk'ün vefatı üzerine
Ankara Milletvekilliğine
Bayındırlık Bakanlığı Müsteşarı Arif Baytı'nın seçildiği.
4
Ocak
Ziraat kongresinde verilen
kararlar. “Köy kalkınması
için memleket 10 mıntıkaya ayrıldı”.
Kalkınma faaliyetlerine 1. mıntıka olarak belirlenen C, 4
Ankara, Eskişehir, Konya, Afyon, Niğde, Kırşehir, İkincikanun
Sivas, Yozgat, Çorum, Çankırı illerinden başlanacak- 1939
tır. Her mıntıkanın başında başmüşavir, iki muavin,
yayım (ziraat), tetkik ve tedris müşavirleri yer alıyor.
Akbank açacağı depolarda bulunduracağı zirai malzeme ile köylüye yardım edecektir.
4
Ocak
Cumhurbaşkanlığı Genel
Sekreterliğine atama
Başvekalet Müsteşarı Kemal Gedeleç'in Burdur say- RG
lavlığına (milletvekilliği) seçilen Hasan Rıza Soyak'tan
açılan Riyaseti Cumhur Umumi Katibliğine tayini İcra Vekilleri Heyetince 2.1.1939 tarihinde onanmış ve
Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.
4
Ocak
Meclis reis vekillerinden
Konya mebusu Tevfik Fikret Sılay Adliye Vekili tayin edildi.
Adliye Vekili Hilmi Uran BMM parti gurubu reis SP, 4
İkincikanun
vekilliğine intihap edildiğinden istifa etmiştir.
Fransız Resmi Gazetesi'nde
yayınlanan Milletin Harp
İçin Umumi Surette Teşkilatlanması Kanunu'nun tercümesi.
BCA:
30..10.0.0/
245.655..12
/428157.
5
Ocak
Yönetim Zamandizini
Kaynak
BCA:
30..10.0.0/
75.497..1./
78246
1939
996
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
5
Ocak
TC Ziraat Bankası Memurları Tekaüd Sandığı Nizamnamesi yayımlandı.
5
Ocak
Meclis dün Selanik Anlaşmasını kabul etti.
5
Ocak
"Kültür Bakanlığı tabiri yerine bundan böyle Maarif
Vekaleti tabiri kullanılacak."
SP, 5
İkincikanun
1939
6
Ocak
Ankara İmar Planı'nın 1038
sayılı adasının yeşile bürünmesi için hazırlanan
5064 sayılı planın tasdiki.
BCA:
30..18.1.2/
85.111..3./
101-85
6
Ocak
1.sınıf olmayan sınai mües- 5.5.1938 tarih ve 2/8738 sayılı kararnameye ektir.
seselerin çalıştıracakları
yabancı uzmanlara mukabil
verecekleri uzman yetiştirme ücretlerine ait kararın
yürürlüğe konulması.
BCA:
30..18.1.2/
85.112..19.
/174
6
Ocak
İngiliz uyruklu Harry
Joseph Simms'in Karabük
Demir ve Çelik Fabrikası
inşaatında çalıştırılmasına
izin verilmesi.
1939 yılı içinde, fabrika inşaatında ya da fabrikada BCA:
çalıştırılmak üzere birçok İngiliz uyruklu uzmana 30..18.1.2/
85.112..7/2
izin verildiği görülmektedir.
Kaynak
RG
Hariciye Vekili Şükrü Saraçoğlu mühim bir nutuk SP, 5
söyleyerek anlaşmanın hususiyetlerini anlattı. An- İkincikanun
laşma Balkan itilafı devletleri ile Bulgaristan arasın- 1939
da 31 Temmuz 1938'de imza edilmiştir.
43-365
6
Ocak
İstifa eden Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumu İdare
Meclisi reis ve üyeleri yerine seçilenler.
14.1.1938 tarih ve 2/8036 sayılı kararnameye ek olarak çıkarılan kararda, kurum başkanlığına Ziraat Vekilliği'nce seçilen Cemil Tlabar, üyeliklere ise Ziraat
Vekilliği'nce seçilen Rıdvan Taşkın, Maliye Vekilliği'nce seçilen A. H. Esgün atanmıştır. (İstifa gerekçeleri bulunamamıştır)
BCA:
30..18.1.2/
85.113..2./
240
6
Ocak
C. Özelli tarafından yazılan
ve İstanbul'da yayımlanan
"Asrın Gailesi Yahudi" adlı
broşürün satışının yasaklanmasına ilişkin BKK.
Broşür, Dahiliye Vekilliği'nin 2.1.1939 tarih ve 6032
sayılı tezkeresi ile yapılan teklifi üzerine, Matbuat
Kanunu'nun muaddel 51. maddesine göre "zararlı yazıları taşıdığı görüldüğünden" yasaklanmıştır. Kararname'nin aslında yer alan "memleket siyasasına dokunur mahiyette yazıları" ifadesi "zararlı" şeklinde
değiştirilmiştir.
BCA:
30..18.1.2/
85.111..12.
/86-342
6
Ocak
Sıhhi Ahvallerinin Tesbiti
İçin Gönderilecek Subaylara Harcırah Verilmesine
Dair 1069 sayılı TBMM
Kararı yayımlandı.
6
Ocak
Bakan Değişikliği
Hilmi Uran'ın (Parti grup başkanı olduğundan) istifa RG
etmesiyle açılan Adliye Vekilliğine Konya Mebusu
Tevfik Fikret Sılay atanmıştır.
6
Ocak
Romanya'da idari değişiklik.
Bundan böyle memleketin idari işleri 24 kişiden mü- SP, 6
rekkep bir icra heyetine tevdi edilmiştir. Bundan baş- İkincikanun
ka 10 kişilik bir meclis parlamentonun yerini tutacak. 1939
RG
997
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
6
Ocak
Sivas'ta umumi meclis ve
belediye meclis seçimleri
yapıldı.
SP, 6
İkincikanun
1939
7
Ocak
Antalya Kongre dileklerinin C.H.P. Genel Sekreterliği'ne bildirildiği.
BCA:
490..1.0.0
/492.1981..
2./2. Büro
7
Ocak
Hatay sorunu
Kaynak
Fransızların Hatay Türklerine yaptıkları baskı ve BCA:
haksız muameleler ve bu şartlar altında Cenevre An- 30..10.0.0/
225.515..4.
laşmasının tatbikine imkan olmadığı.
/402-609
7
Ocak
Hatay milletvekilleri
Hatay Milletvekillerinin TC Devlet Demiryolları'nda BCA:
30..18.1.2/
parasız seyahat etmeleri.
85.110..
16.
7
Ocak
Askeri ve Mülki Tekaüd
Kanunun Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılmasına
Dair 3549 sayılı Kanun yayımlandı.
14 üncü maddenin son fıkrası "Subay ve askeri me- RG
mur olduktan sonra ve askeri memur olmazdan evvel
talebe sıfatile yabancı memleketlerde tahsil veya
stajda bulunarak avdet edenler; masrafları kendi taraflarından ödenmişse tahsil ve staja azimet ve avdet
tarihleri arasında geçen müddet kadar, Hükümet tarafından tesviye ise zikredilen müddetin iki misli kadar
hizmet etmedikçe tekaütlüklerini ve istifalarını isteyemezler" şeklinde değiştirilmiştir.
7
Ocak
Kaçakçılıktan Başka Bazı
İnhisar Suçlarından Doğan
Para Cezalarından Vazgeçilebileceğine Dair 3550 sayılı kanun yayımlandı.
RG
7
Ocak
Mübadele ve Teffiz İşlerinin Kat'i Tasfiyesi ve İntacı
Hakkındaki 1771 sayılı kanuna ek 3551 sayılı kanun
yayımlandı.
RG
7
Ocak
Büyük Millet Meclisi Memurlarının Teşkilatı Hakkında 3552 sayılı kanun
yayımlandı.
TBMM memurlarının derece, adet, ve nevi merbut RG
cetvelde gösterilirken, memuriyete tayin olunmak
için gerekli şartlar ve diğer hususlar bu kanunla düzenlenmektedir.
7
Ocak
Vatandaşlığa alınma
Yıl içinde toplam 40 kişi Türk vatandaşlığına alın- RG
mıştır.
7
Ocak
Sümerbank fabrikaları
Tevhit edilen fabrikalar müstakil müesseseler haline SP, 7
İkincikanun
getirildiler.
1939
7
7
Ocak
Ocak
Tapu genel müdürlüğüne
atama
Maliye mali tetkik heyeti reisi Esad Tekeli Tapu Ka- SP, 7
İkincikanun
dastro Umum Müdürlüğüne vekaleten tayin edildi
Trakya'da baro teşekkülü.
Bütün Trakya bölgesine şimal olmak üzere yeni ka- SP, 7
İkincikanun
nuna tevfikan baro teşekkül etti.
1939
1939
Yönetim Zamandizini
998
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
8
Ocak
Komisyonculuğun kaldırılması.
İcra Vekilleri Heyeti 5 Kanunisani Perşembe günü, SP, 8
devlet mübayalarında komisyonculuk usulünün ilga İkincikanun
edilmesine karar verdi. Bu kanunla ilgili Falih Rıfkı 1939
Atay'ın bir yazısı da gazetede yayımlanmıştır. Bu daha sonra da birkaç yazıya da konu olmuştur.
8
Ocak
İzmir'de vergi tahsilatı.
Vilayetin 1938 yılı vergi tahsilatı 5 milyon 64 bin li- SP, 8
İkincikanun
radır. Tahsilatta %19 artış vardır.
Kaynak
1939
8
Ocak
Antalya'da okaliptus ormanı kuruluyor.
Ormanın adı Şen Oba kondu.
8
Ocak
Devlet yönetiminde Ankara'ya taşınma
Toprak Mahsulleri Ofisi'nin umum müdürlük teşkila- SP, 8
İkincikanun
tı tamamen Ankara'ya yerleşmiştir.
Bu tamimle Adana Şakirpaşa İstasyonu, ara istasyon RG
olması gerekçesi ile kapatılmaktadır.
SP, 8
İkincikanun
1939
1939
9
Ocak
Devlet Demiryolları ve
Limanları İşletme Umum
Müdürlüğünce 1346 sayılı
tamim yayımlandı.
9
Ocak
Maliye Vekaleti mübadil
Rumlardan kalan gayrimenkullerin bugünkü vaziyetlerini tespite karar verdi.
9
Ocak
Yeni barem kanunları
Martta tatbik edilecek.
Sermayelerinde devletin yarıdan fazla iştiraki bulu- SP, 9
nan müesseseler de barem kanunu hükümlerine tabi İkincikanun
olacaklar. Sümerbank, Ziraat Bankası, Etibank, De- 1939
nizbank, Devlet Ziraat İşletmeleri gibi. Diğer milli
müesseseler ise kanun çerçevesi içine alınmamakla
beraber bunlar da barem esaslarına tabi olmak arzusunu izhar etmişlerdir.
10
Ocak
Karabük Belediyesi kurulması kararnamesi yayımlandı.
Safranbolu'nun Karabükmevkiinde yeniden bir bele- RG
diye teşkil edilmesi kararı onanmaktadır.
10
Ocak
Defterdar atamaları
Maliye Vekaletince Aydın ve Siirt Defterdarlıklarına RG
tayinler gerçekleştirilmektedir. Yıl içinde toplam 14
defterdar tayini söz konusudur.
10
Ocak
Devlet Demiryolları ve
Limanları İşletme Umum
Müdürlüğünce 1345 sayılı
tamim yayımlandı.
Adana-Misis arasında bulunan Kürkçüler İstasyonu- RG
nun açılması kararlaştırılmaktadır.
10
Ocak
Devlet Şurası reisliği seçimleri.
Reis ve daire reislikleri namzedleri seçildi. Reisliğe SP, 10
İsmail Hakkı, Mitat Kalabalık ve Saffet Tuncay aday İkincikanun
gösterildi. Devlet Şurası Reisliğine hükümetçe namzed 1939
gösterilen meclis reis vekillerinden Refet Canıtez ile
Faik Öztrak meclisteki çalışmalarına devamı tercih
ettiklerinden listeye dahil edilmemeyi istemişlerdir.
10
Ocak
Ali Fuad ve Refet Bele'nin
CHP'ye dönüşü
Müstakil (bağımsız) mebuslardan General Ali Fuad SP,10
ve General Refet Bele'nin Halk Partisine kayıtları ve İkincikanun
parti mebusu olarak çalışmaları hususundaki müraca- 1939
atları tasvip edilmiştir.
SP, 9
İkincikanun
1939
999
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
11
Ocak
Giresun İl Kongresi'nde kararlaştırılan dileklerin Genel Sekreterliğe gönderildiği.
11
Ocak
Adliye Vekaletince hakim Kararname ile 24 hakim ve savcının tayini gerçek- RG
ve savcı atama kararnamesi leşmektedir. Yıl içinde toplam 1580 hakim, savcı ve
yayımlandı
yardımcılıklarına atama yapılmıştır.
11
Ocak
Türk Maarif Cemiyeti'nin
cumhurbaşkanlığı himayesine girmesi
İnönü uzun zamandır genel başkanlığında bulunduğu SP, 11
Türk Maarif Cemiyetini yüksek himayelerine almış- İkincikanun
1939
lardır.
11
Ocak
İl genel meclisi seçiminde
değişiklik taslağı
Dahiliye Vekaleti, vilayet umum meclisleri seçimi SP, 11
kanununu değiştiren bir kanun projesi hazırlamıştır. İkincikanun
Değişiklik, seçimin yurdun her tarafında aynı za- 1939
manda ve günde yapılmasını temin maksadı içindir.
11
Ocak
Balkanlarda dışişleri örgüt- Hükümet, Balkan merkezlerindeki orta elçiliklerini SP, 11
İkincikanun
lenmesi değişikliği
büyük elçiliğe tahvil etmek kararını vermiştir.
Kaynak
BCA:
490..1.0.0/
494.1990..
1./2. Büro
1939
12
Ocak
Hava kuvvetleri ihaleleri
Hava Kuvvetleri için yaptırılacak binaların ihaleye BCA:
30..10.0.0/
verilebileceği, bununla ilgili idari şartname.
51.337..2./
4623
12
Ocak
Bulgaristan'la Selanik anlaşması
12
Ocak
Nafıa Vekaletinden yapılan Nafıa Müsteşarlığına Naki Köstem getirilmiştir.
atamalar
12
Ocak
Tayyare kaçakçılığı.
Tayyare kaçakçılığı konusunda gazetelerde çıkan ve SP, 12
büyük nüfuzlu kişi ile birkaç mebusun da Ekrem İkincikanun
Körig isimli kişi ile birlikte bu kaçaklık işinin içinde 1939
olduğu yönündeki haberlerden sonra Başvekil Bayar
gurup toplantısında bir açıklama yaparak bunu yalanlamış, bu konuda haber yapan gazeteciler hakkında
soruşturma açılacağını belirtmiştir.
13
Ocak
Türk - Yunan Anlaşması
1930 Türk-Yunan İkamet, Ticaret ve Seyrisefain BCA:
Sözleşmesi'ne ve 1935 tarihli Kliring Anlaşması'na 30..18.1.2/
ek olarak Atina'da imzalanan protokolün yürürlüğe 85.115..3.
konulması.
13
Ocak
İlkokullarda fakir çocuklar Ücretleri 1938 mali yılı bütçesine konulan tahsisattan
için barındırma odası uygu- verilmek üzere Eyüp, Kasımpaşa ve Fatih ilkokullalaması
rında fakir çocuklar için açılan barındırma odalarında
mesai dışında çalışacaklara ait 5 aylık kadronun tasdiki.
BCA:
30..18.1.2
Yer No:
85.115..7/
144-245
13
Ocak
Trabzon Belediyesi memurlarına ait teadül cetvelinde değişiklik yapılması.
BCA:
30..18.1.2/
85.114..13.
/52-152
13
Ocak
Bazı ziraat makinelerinin
Devlet Ziraat İşletmeleri
Kurumu'na ait çiftliklere
devri
BCA:
30..18.1.2/
85.115..5./
216-117
Yönetim Zamandizini
Balkan İtilafı Devletlerile Bulgaristan arasında 31 RG
Temmuz 1938 Tarihinde Selanik’te İmza Edilen Anlaşmanın Tasdiki Hakkında 3553 sayılı Kanun yayımlandı.
1000
RG
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
13
Ocak
Nafıa Vekaletinden yapılan Kocaeli Vilayeti Nafıa Müdürlüğüne Cevdet Onaran RG
atamalar
atanmıştır.
13
Ocak
Maliye Vekaletinde/Tapu'da atamalar
Urfa, Erzincan ve Tokat il tapu müdürlüklerine ata- RG
malar yapılmıştır. Yıl içinde toplam 11 il tapu müdürü ataması gerçekleştirilmiştir.
13
Ocak
Tayyare kaçakçılığı.
Tayyare kaçakçılığı konusunda haber yapan gazeteci- SP, 13
lerden mebus ve muharrir Aka Gündüz, Yeni Sabah İkincikanun
gazetesinin sahibi Cemaleddin Saraçoğlu, yazı işleri 1939
müdürü Murad Sertoğlu ve İbrahim Hakkı hakkında
soruşturma açıldı ve ifadeleri alındı.
13
Ocak
O'nun İçin isimli bir kitap
yayımlandı.
Ebedi Şef Atatürk için bütün yazıları toplayan Fatih SP, 13
Halkevi "O'nun İçin Yazılanlar ve Söylenenler" adlı İkincikanun
1939
çok kıymetli bir eser meydana getirmiştir.
14
Ocak
Kızılay'a destek
Yer Sarsıntısına Maruz Kalan Bazı Yerlerde Kızılay RG
Kurumunca Yaptırılacak İnşaata Aid Malzemenin
Devlet Demiryollarında Parasız Nakledilmesi Hakkında 3554 sayılı Kanun yayımlandı.
14
Ocak
Belediye reisliği seçimleri.
Yozgad, Eskişehir, Kırklareli, Aydın, Kırşehir, De- SP, 14
nizli, Bursa ve Sinob merkez belediye reisliklerine İkincikanun
1939
seçilenlerin seçimi tasvip edilmiştir.
15
Ocak
Yeni barem projesi.
Proje son şeklini aldı. Encümende dünkü görüşmeler SP, 15
hararetli oldu. Projeler umumi heyete sevk edildi. İkincikanun
Son şekle göre Osmanlı Bankası kanun hükmü dışına 1939
çıkmıştır.
16
Ocak
Kredili resmi dışalıma izleme
Resmi dairelerin yabancı ülkelerde kredili ithalatlarına ait yaptıkları ödemelerini Merkez Bankası'na bildirmeleri ve hesaplarını takip etmelerine dair Başbakanlık tamimi.
16
Ocak
Büyükelçilik tayini
İzmir mebusu Tevfik Rüştü Aras, Londra büyükelçi- RG
liğine tayin edilmiştir. Yıl içinde toplam 11 büyükelçi ataması yapılmıştır.
16
Ocak
Erken seçim tartışmaları
Mecliste yeni seçimin bahardan evvel yapılması ce- SP, 16
reyanı baş gösterdi. Beşinci intihap devresi 9 buçuk İkincikanun
1939
ay sonra ikmal edecektir.
17
Ocak
Milli Müdafaa Vekili Kazım Özalp istifa etti.
Sıhhi ahvaline binaen istifa etmiş, yerine General SP, 17
Naci Tınaz'ın getirilmesi muhtemel. (İstifanın daha İkincikanun
sonra tayyare kaçaklığı ile ilgili olduğu ortaya çıka- 1939
caktır.)
17
Ocak
Müstakil mebuslardan Halil Takrir, eski ve yeni mütekaitler arasındaki farkın SP, 17
İkincikanun
Menteşe'nin (sual takriri)
kaldırılmasıyla ilgili.
1939
soru önergesi.
17
Ocak
Almanya ile 150 milyon
marklık bir kredi anlaşması
imzalandı.
18
Ocak
Atatürk’ün mozalesi.
Kaynak
BCA:
30..10.0.0/
162.136..1.
/17287
SP, 17
İkincikanun
1939
Parti Grubu mozalenin Rasattepe'de inşa edilmesine C, 18
İkincikanun
karar verdi.
1939
1001
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
18
Ocak
Devlete Aid Matbaaların
Birleştirilmesi Hakkında
3558 sayılı Kanun yayımlandı.
Matbaaların Askeri, Devlet ve Maarif matbaaları adı RG
altında üç ana başlıkta toplanmasına karar verilmiştir.
18
Ocak
Arttırma, Eksiltme ve İhale
Hakkındaki 2490 sayılı
Kanuna Bir Muvakkat
Madde Eklenmesi Hakkında 3559 sayılı kanun yayımlandı.
Mubayaası icab eden eşya ve levazım, bu düzenle- RG
meyle birlikte, 2490 sayılı kanunun kabil olmadığı
hallerde aid oldukları vekaletlerin teklifi üzerine Maliye Vekaletinin mütealası alınarak İcra Vekilleri Heyetince tespit edilecek esaslara göre mubayaa edileceklerdir.
18
Ocak
Milli Müdafaa Vekilliğine
Kazım Özalp'ın istifa etmesinden dolayı emekli general Naci Tınaz tayin edildi.
Başvekil Milli Müdafaa Vekaletinin evrak ve mühür- SP, 18
lerini taklid sureti ile teşebbüs olunan tayyare kaçak- İkincikanun
çılığı meselesini işaret ederek "geçen celsede hatip- 1939
lerden birisi bu sahtekarlık meselesi üzerinde adliyece yapılan tahkikatın tam bir serbesti içinde cereyanını temin için Milli Müdafaa Vekilinin çekilmesi lüzumundan" bahsetmiştir. "Milli Müdafaa Vekilli arkadaşımız da sırf muhakemenin selameti cerayanını
temin maksadile istifa etmiştir" dedi.
18
Ocak
Milli Şef tarih ve dil kurumlarını yüksek himayelerine aldılar.
SP, 18
İkincikanun
1939
18
Ocak
Milletvekilliği ve spor
klüpleri
Erzurum mebusu Aziz Akyürek Ankara Galatasaray SP, 18
İkincikanun
Kulübü Reisliğine seçilmişlerdir.
“Maliye Vekili’nin istifa
edeceği haberleri yalan.”
İstifa haberleri maliye bakanının tayyare kaçakçılığı SP, 18
İkincikanun
ile ilgisi olduğu iddiasına dayanmaktadır.
18
Ocak
Kaynak
1939
1939
19
Ocak
Milli Müdafaa Vekaleti'ne
atama
Milli Müdafaa Vekilliği’nden istifa eden Balıkesir RG
Mebusu Emekli General Kazım Özalp'ın yerine Bursa mebusu emekli general Naci Tınaz atanmıştır.
19
Ocak
Ziraat Vekaleti müsteşarlığına atama
Ziraat Vekaleti Müsteşarlığına, İstatistik Umum Mü- RG
dürü M. Celal Aybar atanmıştır.
20
Ocak
Maliye Vekaletinde atama
Muhasebat Umum Müdürlüğüne, Tahsilat müdürü RG
Şevket Adalan tayin edilmiştir.
20
Ocak
Yeni barem projesi
Yeni proje ücretli memurları telaş ve endişeye düşür- SP, 20
dü. Maaşlı ve ücretli olmak üzere 2 tür memurlardan İkincikanun
maaşlı olanlar umumi bütçeye dahil olan resmi daire- 1939
lerin memurlarıdır. Ücretli memurlar da mülhak bütçeli resmi idareler veya sermayelerinden bir kısmı
devlet tarafından verilmiş olan müesseselere mensub
olanlardır.
20
Ocak
İstanbul Tramvay Şirketinin alınması
Tramvay şirketi Şubatta hükümete geçecek. Satış SP, 20
İkincikanun
müzakereleri 23 Ocak günü Ankara'da başlıyor.
Adli Evrakın Posta, Telgraf
ve Telefon İdaresi Vasıtasile
Tebliğine dair 3560 sayılı
kanun yayımlandı.
Daha önce tebligat mübaşir vasıtasıyla yapılmakta ya RG
da mahkemeler gecikmesinde zarar olan durumlarda
kendi memurları aracılığıyla bu tebligatı yapmaktaydılar.
21
Ocak
Yönetim Zamandizini
1939
1002
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
21
Ocak
Türkiye Cumhuriyeti ile
Hollanda Arasında 19 Mart
1937 tarihinde Ankara'da
İmza Edilen Ticaret Anlaşmasında Tadilat Yapılması İçin Teati Edilen Notaların Tasdiki Hakkında
3561 sayılı kanun yayımlandı.
RG
21
Ocak
Türkiye-Yugoslavya Ticaret ve Seyrisefain Mukavelesine Munzam 1 Mayıs
1938 tarihli Protokolü
Merbut A Listesindeki
"Maya" Kelimesinin 565
tarife numarasından, 165
tarife numarasına nakli
hakkında 3562 sayılı kanun
yayımlandı.
RG
21
Ocak
Bakırköy’e bağlı 7 köyün
adı değiştirildi.
Litros-Esenler, Vidros-Göngördü, Çiftburgaz-Bağcılar, SP, 21
Ayapa-Kirazlı, Malas-Kocasinan, Ayayorgi-Kayabaşı İkincikanun
1939
olarak değiştirildi.
21
Ocak
İktisat Doktoru Esad Sabit
Şibayi’nin Barem Kanunu
projesi ile ilgili beyanatı.
Memurlar ve Barem isimli yazıda "ücretler bareme SP, 21
indirileceğine, barem ücret seviyesine çıkarılmalıdır" İkincikanun
1939
görüşü savunulmaktadır.
21
Ocak
Mısır Kralı Faruk halife
ilan edildi.
Sonraki gün bu resmen teyit edilmedi.
23
Ocak
İskenderun'da tesis edilecek serbest mıntıkanın yeri
ve bununla ilgili işlere ait
Hariciye Vekaleti raporunun kabulü.
BCA:
30..18.1.2/
85.117..12.
/402-48
23
Ocak
Yozgat'ta bulunan
Midilliçoğlu Çiftliği'nin
hayvancılık ve hayvan
yem-i nebatları yetiştirilmesi için Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumu'na devri.
BCA:
30..18.1.2/
85.117..4./
132-181
23
Ocak
Riyaseti Cumhur Dairesi
Teşkilat Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında
3568 sayılı kanun yayımlandı.
16 Mayıs 1993 tarihli ve 2180 sayılı kanunun RG
1.maddesi şu şekilde değiştirilmiştir: "Riyaseti Cumhur Dairesi: Umumi Katiblik, Başyaverlik, Hususi
Kalem Müdürlüğü, Yazı İşleri Müdürlüğü ile Daire
Müdürlüğü'nden ve Baştabiblikten teşekkül eder."
23
Ocak
Ölüm Cezaları
Çeşitli suçlardan ötürü TBMM tarafından yıl içinde RG
toplam 59 kişi hakkında idam kararı alınmıştır.
23
Ocak
Halk Partisi teşkilatına verilecek yeni şekil etrafında
bir komisyon tetkiklere
başladı.
Merkezde genel sekreterliğin dahiliye vekilinin uh- SP, 23
desinde ve vilayetlerde parti reisliğinin valilerin reis- İkincikanun
1939
liğinde kalıp kalmayacağı karara bağlanacak.
1003
Kaynak
SP, 21
İkincikanun
1939
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
23
Ocak
Yeni barem kanunu projesi
bir daha tetkik edilecek.
SP, 23
İkincikanun
1939
24
Ocak
Ordudan Çıkarılacak On
İki Yaşından Yukarı Hayvanların Çiftçiye Satılması
Hakkında 3563 sayılı kanun yayımlandı.
RG
24
Ocak
Türkiye-Finlandiya Ticaret
Anlaşmasına Bağlı II Sayılı
Listeye Dahil Pozisyonlarda Tadilat Yapılması İçin
Finlandiya Hükümetile teati edilen Mektupların Kabul
ve Tasdiki Hakkında 3565
sayılı kanun yayımlandı.
RG
24
Ocak
Türkiye-İsveç Ticaret ve
Kliring Anlaşmasına bağlı
Protokoldeki Listede Münderiç "diğer emtia" Tabirinin Tadili Hakkında 3566
sayılı kanun yayımlandı.
RG
24
Ocak
Maliye Vekilinin müstakil
mebus Halil Menteşe'nin
eski ve yeni mütekaitler ile
ilgili sual takririne cevabı.
24
Ocak
Dahiliye Vekaleti’nin kırta- İdari makamlara vaki müracaatların derhal cevab ifa- SP, 24
siyecilik ile ilgili tamimi.
sını kırtasiyeciliğe nihayet verilerek Teşkilatı Esasiye İkincikanun
1939
Kanununa göre hareket edilmesi.
24
Ocak
Son Posta gazetesi yazarlarından Muhittin Birgen'in
yazısı.
25
Ocak
Başbakan Celal Bayar istifa Bayar, "TBMM seçiminin yenilenmesine parti diva- Çavdar,
etti.
nınca karar verilmiştir. Partimizin seçime yeni ve ta- TDT, s.
ze bir kuvvetle çıkmasının maksat ve esasa daha uy- 347
gun ve yararlı olacağını düşündüm bu imkanı size
vermiş olmak için Başbakanlıktan istifamı sunuyorum" açıklamasını yapmıştır. Yerine Başbakan olarak
Dr. Refik Saydam geçmiştir.
25
Ocak
Berlin'de İmza Edilen
(Türkiye-Almanya Arasında Ticari Mübadelelere aid
anlaşma) ile (Avusturya'nın
Almanya Tarafından İlhakı
üzerine Yine Almanya ile
Aynı Tarihte İmza Edilen
ve Ticari Mübadelelere ve
Tediyata Müteallik Protokol)ün Tasdikına Dair 3564
sayılı Kanun yayımlandı.
Yönetim Zamandizini
Açıklamalar
Bütçe imkanları müsait olduğu sürece.
Yazının ismi: "Ücretli Memur, Maaşlı Memur"
Kaynak
SP, 24
İkincikanun
1939
SP, 24
İkincikanun
1939
RG
1004
G.
A.
Olay/Mevzuat
25
Ocak
Gümrük Kanununda Değişiklik Yapan 1940 Sayılı
Kanunun 2 nci Maddesine
Bir Fıkra İlavesi Hakkında
3567 sayılı kanun yayımlandı.
RG
25
Ocak
Devlet Şurası Reisliğine
İsmail Hakkı Göreli'nin,
Daire Reisliğine Selahaddin
Odabaşı'nın, azalıklara da
on zatın seçildikleri Hakkında 1073 sayılı TBMM
Kararı yayımlandı.
RG
25
Ocak
Mısırdaki hilafet ilanı hakkında Hariciye Vekilinin
beyanatı.
Bize göre Hilafet Müessesesinin modası geçmiştir.
25
Ocak
İmpeks Şirketi iddiaları.
Türkiye'de %6 komisyonla her işi yaptıracağını dün- SP, 25
yaya ilan eden şirket ile ilgili olarak Başvekil, bu şir- İkincikanun
ketin İstanbul'da olduğunu ve İmpeks ismini taşıdığı- 1939
nı bildirmiştir.
26
Ocak
Muhtelif sınıflara mensup
47 subay ve askeri memurun derece terfileri ile tayin
tarihlerinin düzeltilmesi.
26
Ocak
İzmir Mebusu Celal Bayar
Başvekaletten istifa etmiş
ve İstanbul Mebusu Refik
Saydam yeni hükümeti
kurmakla görevlendirilmiştir.
Refik Saydam yeni bakanlar kurulunu belirlemiş ve RG
Cumhurbaşkanı yeni kabineyi onaylamıştır. Seçimlerin yenilenmesine karar verildi. Seçimlerin Mart
ayında yapılması kararlaştırıldı. Yeni kabine işbaşında. Refik Saydam Kabinesi Meclisin Cuma günkü
toplantısında beyannamesini okuyacak ve itimat isteyecek. Dahiliye vekilliği ile parti genel sekreterliği
ayrıldı. Parti genel başkanlığı vekilliğine Dr. Refik
Saydam getirildi. Parti genel sekreterliğine de Dr.
Fikri tayin edildi. Celal Bayar ve Faik Kurdoğlu
müstesna olmak üzere diğer vekiller mevkilerini muhafaza ettiler. Dahiliye vekilliğine Faik Öztrak, Ziraat Vekilliğine de Muhlis Erkmen deruhte ettiler. (Son
Posta, 26 İkincikanun 1939)
27
Ocak
Ahmet Emin Yalman'ın
Başbakan Refik Saydam'a
tebrik mektubu.
Ahmet Emin Yalman Vatan Gazetesi başyazarı, BCA:
30..1.0.0
Goodyear şirketinin temsilcisidir.
Umumi Murakabe Heyeti
reis ve azalarına mesken
tazminatı ile harcırah verilebileceğine dair.
Daha sonraki adıyla Başbakanlık Yüksek Denetleme BCA:
30..10.0.0/
Kurulu.
27
27
Ocak
Ocak
Açıklamalar
Kaynak
SP, 20
İkincikanun
1939
BCA:
30..11.1.0/
128.3..1.
/17.92..3./
A7
27.153..9/
2319
İkincikânun ve Şubat 1939 Ödemeler 27 Ocak'tan itibaren yapılacaktır.
Ayları Ücret ve Maaşlarının Tediye Sureti Hakkında
3572 sayılı kanun yayımlandı.
1005
RG
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
27
Ocak
Yeni Başvekil Refik Saydam'ın beyanatı.
"İnkılap prensiplerinde hiçbir inhiraf yoktur. Dahilde SP, 27
Yahudiler hakkında hiçbir kararımız yoktur, bunların İkincikanun
hepsi vatandaşlarımızdır. Fakat Yahudi tahaccümüne 1939
de müsaade etmiyeceğiz." Başvekil ayrıca tayyare
kaçakçılığı ve İmpeks Şirketi ile ilgili konular hakkında açıklama yapmıştır.
27
Ocak
Celal Bayar'ın istifası münasebetiyle verilen yanlış
haber.
Yeni başvekil eski kabinenin son toplantıda kendisi SP, 27
tarafından ileri sürülen lüzum üzerine çekildiği şayia- İkincikanun
larını tekzip etti ve toplantıda hiçbir müzakere ya- 1939
pılmadan istifaya karar verdiğini bildirdi.
27
Ocak
Parti ile devlet birleşmesinin sona erdirilmesine dönük çalışmalar
Parti Umum Merkezinde kurulan komisyon çalışma- SP, 27
larını bitirdi. Bu komisyon hükümet ve parti beraber- İkincikanun
liği hakkında 1936 yılında başkanlık divanı toplantı- 1939
sında verilmiş olan kararın neticelerini tetkik etmek
üzere kurulmuştu. Komisyon raporunda başvekil ile
parti genel başkanı vekilliğinin ve dahiliye vekilliği
ile parti genel sekreterliğinin aynı şahıslarda birleşmesi mahzurlarını tebarüz ettirdi.
27
Ocak
Yeni seçime neden lüzum
görüldüğü hakkında.
1939 seçimleri dokuzbuçuk ay öne alınmıştır. Başve- SP, 27
kil Saydam, "buna sırf harici noktai nazardan lüzum İkincikanun
1939
görülmüştür."
27
Ocak
Harb hazırlıkları aldı yürüdü.
İngiltere ile Fransa müdafaa tertibatı alıyorlar.
27
Ocak
Başvekalet ve Ziraat Veka- Başvekalet hususi kalem müdürü Baki Sedes istifa SP, 27
leti hususi kalem müdürleri etmiş, yerine, Dahiliye Vekaleti Hususi Kalem Mü- İkincikanun
1939
değiştirildiler.
dürü Hasan Şükrü tayin edilmiştir.
28
Ocak
Yeniden düzenlenen Tunceli ilinin özel muhasebesinin idare ve hesap kısmına
ait tip kadro cetvelinin tasdiki.
28
Ocak
Refik Saydam Hükümeti
Meclis'ten güvenoyu aldı.
28
Ocak
TBMM intihabının (seçimlerin) yenilenmesine dair
1079 sayılı TBMM Kararı
yayımlandı.
28
Ocak
Hükümet programı mecliste okundu.
29
Ocak
Tramvay Şirketinin alınma- Şirket birbuçuk milyona satın alındı. Şirket personeli SP, 29
sı.
lehine tesis edilmiş olan teavün sandıkları mevcudatı İkincikanun
1939
mahfuz tutuldu.
29
Ocak
Yeni Seçimler
Kaynak
SP, 27
İkincikanun
1939
BCA:
30..18.1.2/
85.119..3./
75-145
Güvenoyu 341 oyla diğer bir deyişle mevcudun itti- RG
fakı ile olumlu yöndedir.
RG
Vatandaşları anarşiden, cebirden uzak bir emniyet SP, 28
havası içinde bulundurmak. Kabine, mevcudun itti- İkincikanun
1939
fakı ile itimat kazandı.
Yeni mebuslar Martın 22. günü seçilecek, seçim faa- SP, 29
İkincikanun
liyetine başlandı.
1939
29
Ocak
İmpeks Şirketi iddiaları.
Şirket ile ilgili tetkikattan dolayı Denizbank'ın İstan- SP, 29
İkincikanun
bul teşkilatında yapılan teftişler genişletiliyor.
1939
Yönetim Zamandizini
1006
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
29
Ocak
Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi Dekanı Konya Mebusu Muzaffer dekanlıktan
istifa etti.
Yerine SBO Müdürü Mehmet Emin (Erişirgil) tayin SP, 29
İkincikanun
edilmiştir.
Kaynak
1939
30
Ocak
Türkiye-Almanya Ticaret
Mukavelesine Müzeyyel
Olarak Ankara'da 19 Mayıs
1939 Tarihinde Tanzim ve
İmza Edilen 3 üncü İtilâfın
Tasdiki Hakkında 3569 sayılı kanun yayımlandı.
RG
30
Ocak
Türkiye ile Almanya Arasındaki Mübadelata ve
Tediyata Müteallik Olup 30
Ağustos 1937 Tarihinde
Berlin’de İmzalanmış Olan
Anlaşmanın Tasdikine Dair
3570 sayılı kanun yayımlandı.
RG
30
Ocak
Dahiliye Vekaleti Merkez
Kanun, İçişleri Bakanlığı merkez teşkilatı ve Mahalli RG
Teşkilat ve Vazifeleri Hak- İdareler Genel Müdürlüğü ile Sicil ve Umum Müdürkındaki 1624, 3314 ve 3406 lüğü'nde değişiklikler yapmaktadır.
sayılı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasında Dair 3571
sayılı kanun yayımlandı.
30
Ocak
Denizbank'ta maaşlar %30
nispetinde tenzil edilecek.
Nedeni bir kısım memur maaşlarının çok yüksek bu- SP, 30
İkincikanun
lunması.
1939
3
Şubat
Tayyare kaçaklığı davasına
bugün başlanıyor.
SP, 3
Şubat 1939
3
Şubat
Son Posta gazetesi yazarlarından Muhittin Birgen'in
yazısı.
Devlet kadrosunun kalite bakımından yükseltilmesini SP, 3
temin etmek zaruridir. (Muhittin Birgen Mülkiye Şubat 1939
mezunudur. Biyografisi Zeki Arıkan tarafından yayımlanmıştır.)
5
Şubat
Yeni seçimler.
Yeni mecliste 120-130 kadar yeni sima bulunacak, SP, 5
Şubat 1939
eski meclisten 280-290 aza namzet gösterilecek.
5
Şubat
Eski valilerden Asım
Çalıkoğlu'nun, Başbakan'a
mebus olmak isteğini belirten mektubu.
BCA:
30..1.0.0
/17.92..9./
A7
6
Şubat
İspanya Cumhurreisi Fransa'ya iltica etti.
SP, 6
Şubat 1939
7
Şubat
Başbakanlık ve Başbakanlığa bağlı protokole dahil
memurların isim ve görevlerini gösteren liste.
"Beşinci dereceye kadar (bu derece dahildir) maaşlı
devlet memurları, A serisine muadil maaşta olup bilfiil umum müdür (teadül derecesi 4) veya bilfiil müdür (teadül derecesi 5) vazifesini ifa eden memurlar
ile doğrudan doğruya umumi bütçeden maaş almayan
ve şimdiye kadar teşrifata (protokole) dahil addedilen
kurumlar ve emsali için de en yüksek dereceden üç
1007
BCA:
30..10.0.0/
28.161..5./
2738
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
zat"ın listesidir. Listede memurların evli olup olmadıkları bilgisi ile evli iseler eşlerinin adı da yer almaktadır.
7
Şubat
Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması
Hakkında 3573 sayılı kanun yayımlandı.
RG
7
Şubat
Askeri Memurlar Hakkındaki 3128 Sayılı Kanunu
Değiştiren 3428 Sayılı Kanuna Ek 3574 Sayılı Kanun
Yayımlandı.
RG
7
Şubat
Askeri Fabrikalar Tekaüd
ve Muavenet Sandığı Hakkında 3575 Sayılı Kanun
Yayımlandı.
RG
7
Şubat
Devlet Demiryolları ve
Düzenleme ile Hatay Mebuslarının TCDD'den para- RG
Limanları Umumi İdaresi- sız seyahatleri sağlanmaktadır.
nin Teşkilat ve Vazifelerine
Dair Olan 1042 Numaralı
Kanuna Ek 3576 Sayılı
Kanun Yayımlandı.
7
Şubat
Devlet Kitapları Mütedavil
Sermayesi Hakkındaki
2133 Sayılı Kanunun Bazı
Maddelerini Değiştiren
3577 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
7
Şubat
İdarei Umumiyei Vilayat
Kanununun Bazı Maddelerinin Tadili Hakkındaki
2630 Sayılı Kanunun 2.
Maddesini Değiştiren 3578
Sayılı Kanun Yayımlandı.
2630 sayılı kanunun 2. maddesindeki değişiklikle RG
"Vilayet umumi meclislerinin müddeti 4 senedir. Bu
müddet intihabın bittiği tarihten başlar, seçimin yapılacağı gün Dahiliye Vekaleti tarafından tayin olunur.
Sabık meclis, lahik meclisin içtimaına kadar devam
eder..." şeklinde düzenlenmiştir.
7
Şubat
İstiklal Madalyası Kanununa Müzeyyel 869 Sayılı
Kanuna Ek 3579 Sayılı
Kanun Yayımlandı.
Kanunla,15 Mayıs 1335 (1919) tarihinden İzmir'in RG
istirdat tarihi olan 9 Eylül 1338 (1922) tarihine kadar
milli orduda vazife alan numara ve adları listede yazılı muhtelif sınıf alay sancaklarına birer istiklal madalyası verilmesi kararlaştırılmaktadır.
7
Şubat
Cenaze Nakline Mahsus
Beynelmilel İtilafnameye
İltihakımız Hakkında 3584
Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
7
Şubat
Arazi Vergisi Kanununun
Bazı Hükümlerinin Değiştirilmesi Hakkında 3585 Sayılı Kanun Yayımlandı.
Yönetim Zamandizini
27.6.1931 tarih ve 1833 sayılı Arazi Vergisi Kanu- RG
nu'nun 10. maddesinde yapılan değişiklikle, "Arazi
Vergisi iki taksitte alınır. Taksit zamanları her mahallin zirai ve iktisadi vaziyete göre vilayet umumi meclislerinin mütealası alınarak valilerce tayin olunur"
şeklinde düzenlenmiştir.
1008
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
7
Şubat
Arazi Vergisinin 1935 Mali
Yılı Sonuna Kadar Olan
Bakayasının Terkinine Dair
3586 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
7
Şubat
Milli Müdafaa İhtiyaçları
İçin 125,5 Milyon Liraya
Kadar Taahhüde Girişilmesi Hakkındaki 3395 Sayılı
Kanuna Ek 3587 Sayılı
Kanun Yayımlandı.
Kanunla, faizleri ile genel toplamı 125,5 milyon ve RG
her yıl tediye miktarı 12,5 milyon lira olarak tespit
olunan gelecek yıllara geçici salahiyetinin 1939 mali
yılına ait olan tediye miktarı 18 milyon liraya ve
1940 yılına ait tediye miktarı 17 milyon liraya çıkarılmaktadır.
7
Şubat
Muvazene Vergisi Kanununun 1.Maddesinin Muaddel 5. Fıkrasının Değiştirilmesine Dair 3588 Sayılı
Kanun Yayımlandı.
RG
7
Şubat
Meclisin Tatiline Dair 1080 Nisan'ın 3. Pazartesi günü olağanüstü toplantısına RG
Sayılı TBMM Kararı Yakadar Meclis çalışmalarına ara verildi.
yımlandı.
7
Şubat
Deniz Ticareti Müsteşarlığına atama
8
Şubat
1936-1938 yıllarına ait dış
ticaret durumunu gösterir
rapor özetleri.
BCA:
30..10.0.0
/24.139..1/
2092
9
Şubat
İstatistik Genel Müdürlüğü'nün 1938 yılı çalışma
raporu.
BCA:
30..10.0.0/
26.148..10.
/2168
9
Şubat
Tramvay Şirketinin alınma- Tramvay ve tünel şirketleri mukavelanameleri dün SP, 9
sı.
imzalandı. Şirketler 1 Marttan itibaren hükümet tara- Şubat
fından işletilecek. Nafıa Vekili, "imtiyazlı şirketlerin 1939.
ve kapitülasyonların siyasi manada geri kalmış milletlerin üzerinde tatbik edilen usullerden olduğu tarihten sabittir."
10
Şubat
Adana belediye meclisi
feshedildi.
Gazete haberinde herhangi bir açıklama yoktur.
11
Şubat
İmpeks Şirketi.
Şirketin anormal münasebetlerle alakadar olduğunu SP, 11
Şubat 1939
gösterecek delillere tesadüf edilmedi.
12
Şubat
Sıhhat ve İçtimai Muavenet 41 vilayette yeniden 550 yataklı büyük birer hastane SP, 12
Şubat 1939
Vekaletinin 10 yıllık iş
açılacak.
programı.
13
Şubat
İzmir Üzüm, İncir Koop.
İttihadı Umum Müdürü çekildi.
14
Şubat
İngiliz Büyükelçi Sir Percy
Loraine'in, Türkiye'den ayrılırken Başbakanla yaptığı
veda konuşması.
Kaynak
Açık bulunan 100 Lira maaşlı Deniz Ticareti Müste- RG
şarlığı'na Nuri Anıl tayin edilmiştir.
SP, 10
Şubat 1939
SP, 13
Şubat 1939
Elçi, Karabük'ün faaliyete geçmesine ilişkin görüşlerini dile getirmiştir. Kurumun iyi yürümesi için, "bir
komita veya bir merci ihdası ile bütün bu işlerin oraya verilmesi"nin uygun olacağını belirtmiştir. Elçiye
1009
BCA:
30..1.0.0/
60.367..7/
E4
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
göre bu uygulama, kurumdaki İngiliz uzmanların,
merkeze müracaat etmek ve herşeyi buradan alınan
emir üzerine yapmak zorunluluğuna son verecektir.
Elçi, Karabük faaliyete başladığında fiyat konusu
üzerinde özellikle durulması gerektiğini belirterek,
Başbakan'ın İngiliz uzmanları dinlemesinin birçok iyi
sonuç doğuracağına dikkat çekmiştir. Loraine sözlerini, "Karabük işi üzerinde Hitler sisteminde çalışmanızı rica edersem beni mazur görürsünüz" şeklinde bitirmiştir.
14
Şubat
Yeni baremler tehir edildi.
Mülki askeri ve devlet müesseselerine dair baremle- SP, 14
rin esaslı bir mevzu olduğu takdir edilerek 1939 mali Şubat 1939
yılına tehir edilmiştir.
14
Şubat
Son Posta gazetesi yazarlarından Muhittin Birgen'in
yazısı.
Yazının başlığı; "Devletçilik prensibinin liberal tat- SP, 14
Şubat 1939
bikat ihtiyacı ile."
15
Şubat
Sümerbank'a ait İzmit Kağıt ve Karton Fabrikası'nda
2 yabancının çalıştırılması.
BCA:
30..18.1.2
/86.12..10.
/243-377
15
Şubat
Yeknesak Bir Deniz
Denizcilerin ismaline mahsus bir işaretleme sistemi- RG
Balizajı Sistemine Müteda- dir.
ir 13 Mayıs 1936 Tarihli
Anlaşmaya İltihaka Dair
3592 Sayılı Kanun Yayımlandı.
15
Şubat
Emekli general Cafer Tayyar (Eğilmez) hazine aleyhine dava açtı.
General komutanlık tahsisatı istiyor.
16
Şubat
Emekli Çorum Valisi Süreyya Yurdakul'un Başbakan'dan iş isteği.
Yıl içinde birçok emekli valinin benzer isteklerde bu- BCA:
30..1.0.0
lunduğu görülmektedir.
SP, 15
Şubat 1939
/17.92..31./
A7
16
Şubat
Şeker fabrikaları üretimlerinin azami kapasitelerine
göre ayarlanması
Türkiye Şeker Fabrikaları AŞ tarafından dışarıdan 20 BCA:
000 ton şeker getirtilmesi ve şirketin stok şeker mik- 30..18.1.2 /
86.13..6
tarının tespiti.
16
Şubat
Milli toprakların satışına
yasak
Maliye Vekaleti şehir ve kasabalar belediye hudutları SP, 16
arsalardan maada milli toprakların müzayedeye ko- Şubat 1939
nularak satılmasını yasak etmiştir.
16
Şubat
İstanbul esnafından rüşvet
alan 5 zabıta memuru
tardedildi.
SP, 16
Şubat 1939
17
Şubat
Yeni meclis binası için açılacak ihalenin bir müddet
tehiri kararlaştırılmıştır.
SP, 17
Şubat 1939
17
Şubat
Telefon şirketi memurlarının tazminat davası reddedildi.
Yönetim Zamandizini
Mahkeme, memurların mesailerine fasıla verilmeden SP, 17
hükümet memuru olduklarını nazarı itibara alarak Şubat 1939
tazminat talebini kabul etmedi.
1010
G.
A.
Olay/Mevzuat
18
Şubat
İstanbul İli İdare Heyeti
üyeliğine Kudret Arkun ve
Akhisar kaymakamlığına
da Bedri Özer'in tayinleri.
18
Şubat
Bulancak Kaymakamı Şev- Gürkan'ın "görülen idari lüzuma binaen" Bakanlık BCA:
30..11.1.0/
ket Gürkan'ın Bakanlık em- emrine alındığı belirtilmiştir.
128.5..8.
rine alınması.
18
Şubat
Türkiye ile Almanya arasında Berlin'de imzalanan
Sudet Alman menatıkıile
Türkiye arasındaki ticari
mübadeleler ve ödemeleri
tanzime ait protokolün tasdiki.
18
Şubat
Hatay meclisinde Türkiye
Kanunları kabul edildi.
19
Şubat
Kıbrıs Türkleri mümessili
M. Necati Özkan imzasıyla
gönderilen mektup ve verilen cevap.
20
Şubat
Memleketin 158 yerinde
halkevleri açıldı.
20
Şubat
Seyhan Valisi Tevfik Hadi
Baysal'ın Vekalet emrine
alınması.
Açıklamalar
Kaynak
BCA:
30..11.1.0/
128.5..7./
14645
Protokol, 1 Şubat 1939 tarihinden itibaren yürürlüğe BCA:
30..18.1.2
girmek üzere onaylanmıştır.
/86.13..7.
SP, 18
Şubat 1939
26 Ocak 1939'da CHP Genel Sekreterliği'ne gönderilen mektupta, hükümetçiler ve evkafçılar lehine yayında bulunan "Söz" ve "Vakit" gazetelerine karşı bir
gazete çıkarabilmek amacıyla baskı makinesi ile çeşitli matbaa malzemeleri istenmektedir. Özkan'a göre, "Kıbrıs'ta ekalliyetle yaşamak mecburiyetinde kalıp da, milli harsı ve milli kültürü devam ettirebilmek
için İngiliz-Türk dostluğundan istifade etmek zamanının hulul ettiği bu dönemde çalışacak olan bir gazeteye şiddetle ihtiyaç vardır."
BCA:
30..1.0.0/
36.218..1/
A45
C, 20
Şubat 1939
Baysal, "görülen idari lüzum üzerine" görevden BCA:
30..18.1.2/
alınmıştır.
86.13..3.
/71-433
20
Şubat
Seyhan Valiliğine Gaziantep Valisi Ali Rıza Çevik'in, Gaziantep Valiliğine de
Elazığ Valisi Şefik Bicioğlu'nun naklen tayinleri
20
Şubat
Balkan Antantı Konseyi
Bükreş’te toplandı
Hariciye Nazırı Şükrü Saraçoğlu da Konsey'e katıl- C, 20
Şubat 1939
mıştır.
21
Şubat
İzmit Kağıt'ta yabancı uzmanlar
6 yabancı uzmanın İzmit Kağıt ve Karton Fabrika- BCA:
sı'nda bir yıl müddetle çalıştırılmak üzere adı geçen 30..18.1.2
/86.13..20.
yere girmelerine izin verilmesi.
21
Şubat
1933 Türk borcu tahvillerinden yurtdışında bulunanların Amortisman Sandığı
tarafından satın alınması.
23
Şubat
Görevinden alınan Seyhan "Vilayetin her tarafında mutlak sükun devam ettiği, BCA:
(Adana) Valisi Tevfik Hadi hükümet ve parti işleri tam bir intizam içinde cereyan 30..1.0.0/
Baysal'ın, Başbakan'ı ziya- etmekte bulunduğu ve bugüne kadar mucibi mesuli- 17.93..15/
BCA:
30..18.1.2
/86.13..4./
71-434
BCA:
30..18.1.2/
86.13..18./
127
1011
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
ret etmek isteğiyle yazdığı
mektup.
yet ve hatta mucibi müahaze tek bir hadise dahi mev- A7
cut olmadığı halde hiçbir sorgu ve tahkikata maruz
kalmaksızın vekalet emrine alındığım hakkında yüksek emir ve iradeyi hürmetle telakki ettim." Baysal,
Ankara'ya geldiğinde gerçeği öğrenebilmek amacıyla
ziyaret isteğinde bulunmaktadır.
Kaynak
23
Şubat
Hatay maliyesi Türk parası
ile tediyata başlıyor.
24
Şubat
Diyarbakır'dan Şükrü Alp
Asena'nın, milletvekili
adayları hakkında yazdığı
mektup.
24
Şubat
Ankara'da imzalanan Türkiye-İsveç Ticaret ve Kliring Anlaşması ile buna ait
protokol ve eklerinin geçici
olarak yürürlüğe konulması
24
Şubat
İstanbul'da Tecelli Matbaasında basılan "İman ve
Amel" adlı kitabın toplattırılması ve satışının yasaklanması.
24
Şubat
Mahsulleri hasara uğrayan
847 çiftçinin Ziraat Bankası'na olan borçlarının tecili.
BCA:
30..18.1.2/
86.15..3./
260
24
Şubat
Eski İstanbul Valisi Muhittin Üstündağ ve eski Konya
valisi Cemal Bardakçı tekaüde sevk edilmiştir.
SP, 24
Şubat 1939
25
Şubat
Hava Taarruzlarına Karşı
Işıkların Söndürülmesi ve
Karartılması Nizamnamesi
Yayımlandı.
25
Şubat
Tramvay ve tünel idarelerini işletecek olan heyet kuruldu.
SP, 25
Şubat
1939.
26
Şubat
Sami Şahik Bağcıgil'in,
milletvekili adayı gösterilmesi için yazdığı mektup.
BCA:
30..1.0.0
/17.93..21/
A7
26
Şubat
İstanbul belediyesi imar
için 5 milyon TL borç aldı.
Kredi Belediyeler Bankası'ndan alınmıştır. Ayrıca SP, 26
devlet bütçesinden yapılacak yardım meselesi de tet- Şubat 1939
kik ediliyor. İmar planı başvekilin riyasetindeki komisyon tarafından tetkik edilecek.
Yönetim Zamandizini
SP, 23
Şubat 1939
Refik Saydam'ın askeri tıbbiyeden arkadaşı olduğunu
belirten Asena, Diyarbakır milletvekilliğine aday
olan belediye reisi Şeref, hususi muhasebe daimi encümen azası Tahsin Cavit ve avukat Muhittin hakkındaki olumsuz görüşlerini dile getirmektedir. Asena, bu kişilerin halk tarafından sevilmediğini, yolsuzluklara karıştıklarını, vb. belirtmektedir.
BCA:
30..1.0.0/
17.93..20/
A7
BCA:
30..18.1.2/
86.14..10.
Şükrü Vamık tarafından yazılan kitap, zararlı yazıları
taşıdığı görüldüğünden yasaklanmıştır. Kitap, "halkı
yağmur duasına teşvik eder mahiyette hurafeleri ihtiva etmek suretiyle memleket siyasetine dokunur yazıları taşıdığı" için yasaklanmıştır.
BCA:
30..18.1.2/
86.14..16./
86-343
Nizamname ile düşman tayyarelerinin geceleyin he- RG
deflerini tanımalarına ve umumi surette doğru istikamet bulmalarına mani olmak ve hareketlerini güçleştirmek için bu nizamname hükümleri dairesinde
ışıkların söndürüleceği ve karartılacağı düzenlenmektedir.
1012
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
27
Şubat
Vatandaşlıktan Çıkarma
Yıl içinde toplam 10 kişi vatandaşlıktan çıkarılmıştır. RG
27
Şubat
İnönü, bugün radyodan
Amerikan halkına hitap
ediyor.
SP, 27
Şubat 1939
28
Şubat
Zonguldak maden ocaklarında facia, 23 işçi öldü.
SP, 28
Şubat 1939
29
Şubat
Denizbank'ın yeni şekli ve
yeni kadro.
Bankaya bağlı müesseseler ayrı ayrı idareler halinde.
1
Mart
Yeni bütçe hazırlandı.
1939 masraf bütçesi geçen seneden 11 milyon Lira C, 1 Mart
1939
fazladır.
1
Mart
Amerika, Yahudilerin Filistin'de bir yurt tesis etmelerini istiyor.
SP, 1 Mart
1939
2
Mart
İstanbul Vali Yardımcılığına Muzaffer Akalın'ın tayini.
BCA:
30..11.1.0/
129.7..7/
14685
2
Mart
Millileşen müesseseler.
2
Mart
Dünyada hiç kimse bizi yo- Fethi Okyar, Bolu halkevinde yapmış olduğu konuş- C, 2 Mart
lumuzdan alıkoyamaz.
mada idari mekanizmaya da değinmiştir. Konuşma- 1939
sında memurların ve mevkilerin şahsi menfaatler uğruna verilmeyeceğini ve idari işlerin halkın işlerini
kolaylaştıracak şekilde düzenleneceğini belirtmiştir.
3
Mart
CHP'nin yeni mebuslarda
aranacak nitelikler hakkında beyanatı
Zaman ve mesaisini tamamen meclis faaliyetlerine SP,3 Mart
hasredebilmesi, hiçbir şirket meclisi idare veya mu- 1939
rakıplığında bulunmamaları.
3
Mart
İstanbul eski vali ve belediye başkanı Muhittin
Üstündağ'ın yargılanması
Yargılamaya Temyiz 4. cezada başlandı. Nedeni, İs- SP, 3 Mart
tanbul otobüs işlerindeki bazı yolsuzluklardır. Mah- 1939
keme 16 Mart tarihine ertelendi.
4
Mart
Şam'da ve Halep'te çıkan
Arapça gazetelerde, Türkiye'nin Doğu Politikasının
Değiştiğine dair makalelerin tercümesi.
BCA:
30..10.0.0/
85.558..14/
85256
6
Mart
Antalya Merkez Belediyesi
memurları teadül cetvelinde değişiklik yapılması.
BCA:
30..18.1.2/
86.19..3./
52-161
8
Mart
Romanya'nın yeni başvekili.
8
Mart
Türkiye ile Almanya Arasında 31.1.1939 tarihinde
Berlin'de İmzalanan Südet
Alman Menatıkı İle Türkiye Arasındaki Ticari
Kaynak
Tramvay ve tünel dün hükümete teslim edildi.
SP, 29
Şubat 1939
C, 2 Mart
1939
İçişleri bakanı M. Kalinesku, başbakan Miron C, 8 Mart
1939
Kristea'nın vefatı üzerine başbakan olmuştur.
RG
1013
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
Mübadelat ve Tediyatı
Tanzime Mütedair Protokol,
1 Şubat 1939 Tarihinden
İtibaren Meriyete Girmek
Üzere Tasdik Edilmiştir.
8
Mart
Türkiye İle İsveç Arasında
Ticaret ve Kliring Anlaşmaları İmzalandı.
10
Mart
İngiltere harbe hazır.
İngiltere gazetede çıkan haberlere göre; 29 fırkalık C, 10 Mart
1939
bir ordu kurmuştur.
12
Mart
Denizbank teşkilatı
Denizbank teşkilatı tamamen değişecek, AKAY ve SP, 12
Mart 1939
Denizyolu bir işletme halinde olacak
13
Mart
Bulgaristan Başbakanı
Georgi Köseivanof ile eşinin Ankara'yı ziyareti münasebetiyle düzenlenen
program.
BCA:
30..10.0.0/
200.369..
17./23998
14
Mart
Divriği'den Karabük Fabrikası'na taşınan demir cevherine ait haftalık raporlar.
BCA:
30..10.0.0/
152.77..3./
15361
14
Mart
Amerika'da basılan "The
Case of Kurdistan Against
Turkey-Kürdistan'ın Türklere Karşı Davası" adlı kitabın memlekete sokulmasının ve satışının yasak
edilmesi.
14
Mart
Rus Komünist Partisi propagandası için Moskova'da
basılıp dağıtılan broşür ile
ekindeki 6 adet levhanın
memlekete sokulmasının
yasak edilmesi.
BCA:
30..18.1.2/
86.23..4/
86-346
14
Mart
Birinci beş yıllık sanayi
planı muvaffakiyetle başarıldı.
Uygulamasına Mayıs ayında başlanacak olan ikinci C, 14 Mart
plan uyarınca kurulacak fabrikaların sayısının yüzü 1939
geçeceği belirtilmektedir. Birinci beş yıllık sanayi
planı Kasım 1934'de uygulamaya girmiştir.
14
Mart
Filistin konferansının vardığı netice.
Konferans sonucunda bağımsız bir devlet kurulması C, 14 Mart
1939
kararlaştırılmıştır.
14
Mart
Atatürk Bulvarı
İstanbul'da Atatürk Bulvarının istimlakine başlanı- SP, 14
yor. Belediye Bankasından alınacak 5 milyon liranın Mart 1939
2 milyon lirası buraya harcanacak.
Yönetim Zamandizini
RG
Bedirhanilerden Süreyya Bedirhan tarafından yazılan
kitap, "zararlı yazılar taşıdığı anlaşıldığından" yasaklanmıştır. (1881 sayılı Matbuat Kanunu'nun muaddel
51. maddesine göre, İcra Vekilleri Heyeti'nce 14
Mart 1939 tarihinde onaylanmıştır. "..bu kitapta muharrir Kürdistan tarihinden bahsederek Kürd davasını
da son devirlere kadar getiriyor, bütün kitapta
Kürdler Türklerin zulmüne maruz kalmış zavallı insanlar şeklinde tasvir ediliyor. Bu kitap tamamile
garezkarane yazılmış ve memleketimiz için çok zararlı propogandayı ihtiva eden bir eserdir. Kitapta
Kürd bayrağı ile beraber maslub Şeyh Saidin de resmi vardır. Şeyh Sait, 1925 ihtilalinin kahramanı bir
istiklal mücahidi olarak gösteriliyor..."
1014
BCA:
30..18.1.2/
86.23..1./
86-345
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
15
Mart
Ekonomi İstişare Heyeti
İstanbul'daki heyet lağvediliyor, şehrin imar işleri ile SP, 15
Nafıa Vekaleti, ekonomi işleriyle İktisat Vekaleti Mart 1939
alakadar olacak.
15
Mart
Ereğli'de maden imtiyazının feshi
Ereğli'nin Alacaağzı Mevkiindeki 377 Numaralı RG
Kömür Ocağının İmal Ruhsat Teskeresi İcra Vekilleri Heyetince (Bakanlar Kurulu) İptal Edilmiştir.
16
Mart
Çankırı'da maden imtiyazının feshi
Çankırı'nın Tuht ve Orvay Köylerindeki İki Kıt'a Ba- RG
kır Madeni İmtiyazı Feshedilmiştir.
16
Mart
Sivas'ta maden imtiyazının
feshi
Sivas'ın Divriği Kazasında Kain Mekşuf Demir Ma- RG
deni İmtiyazı Etibank'a İhale Edilmiştir.
16
Mart
Muğla'da maden imtiyazının feshi
Muğla'nın Fethiye Kazasına Bağlı Kargı ve Yanıklar RG
Köyünün Baskı Mevkiindeki Krom Madeni İmtiyazı
Feshedilmiştir. Madenin imtiyazı Fethiye'de mukim
Salih Zeki Pekin'in uhdesindeydi.
17
Mart
Ahmet Emin Yalman'ın,
Amerika İdari teşkilatı ile
ilgili olarak, Dr. Refik Saydam'a gönderdiği mektup.
New York'dan gönderilen 12 sayfalık mektup Os- BCA:
manlıca (el yazısı) yazılmıştır. Mektubun sonunda, 30..1.0.0/
Louis ?, Charles Merram ve Luther Gulik isimleri ile 5.22..6/A4
isimlerin karşısında kısa yazılar yer almaktadır.
17
Mart
Yeni vali muavini iş başında.
Mülkiye mezunu olan İstanbul vali muavini Muzaffer C, 17 Mart
1939
dün görevine başlamıştır.
17
Mart
Muğla'da maden imtiyazının feshi
Muğla'nın Fethiye Kazasına Bağlı İplikçidağı Krom RG
Madeni İmtiyazı Feshedilmiştir. Madenin imtiyazı
İtalyan tebaasından Alfret Bilyoti'nin uhdesindeydi.
İkinci olarak Muğla'nın Merkez Kazasına Bağlı
Bozhöyük Nahiyesinin Nebi Köyündeki Zımpara
Madeninin İmtiyazı Feshedilmiştir. Madenin imtiyazı
Herbert Vitel'in uhdesindeydi.
17
Mart
Ereğli'de maden imtiyazının feshi
Ereğli Havzai Fahmiyesinin Kozlu Mevkiindeki 158 RG
ve 233 Numaralı Kömür Ocaklarının Ruhsat Teskereleri İptal Edilmiştir.
18
Mart
Denizbank’a verilecek yeni Denizbank'a bağlı olan müesseselerin özerk ve tüzel C, 18 Mart
şekil.
kişiliğe sahip bir yapıya dönüştürülmesi planlanmak- 1939
tadır.
18
Mart
Zonguldak'ta maden imtiyazının feshi
Havzai Fahmiyesinin Kozlu Mevkiindeki 370 Numa- RG
ralı Ocak Ruhsatı İptal Edilmiştir. Yine Zonguldak'ta
241 Numaralı Maden Kömürü Ocağı Ruhsat Teskeresi İptal Edilmiştir.
18
Mart
Manisa'da maden imtiyazının feshi
Manisa'nın Gördes Kazasının Sökeler Köyündeki RG
Mika Madeni İmtiyazı Feshedilmiştir. Madenin imtiyazı İngiliz tebaasından Madam Kristin Wlon'un uhdesindedir.
20
Mart
Eskişehir'de maden imtiyazının feshi
Eskişehir Vilayetinin Merkez Kazası Dahilinde Sö- RG
ğütçük Köyündeki Zekeriya Oğlu Mehmet Akgün'ün
Lületaşı Taharri Ruhsatnamesi İptal Edilmiştir.
21
Mart
CHP Genel Sekreterliği'nin 13/1411 sayılı genelge, vali/CHP başkanlarına su- BCA:
490.01/
hususi idare ve belediye
nulmuştur.
1015
Kaynak
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
bütçelerine parti, halkevi ve
hayır kurumları için yardım
tahsisatları konulmasına
ilişkin genelgesi.
Kaynak
4.21..20/
1. Büro
23
Mart
Maarif Vekaleti il müdürlüğü atamaları
Yıl içinde toplam 17 İl Maarif Müdürlüğü'ne atama RG
yapılmıştır.
24
Mart
İş İhtilaflarını Uzlaştırma
ve Tahkim Nizamnamesi
Yayımlandı.
Nizamname ile mümessil işçilerin seçimi, uzlaştırma, RG
tahkim, vb. konularda düzenlemeler yapılmaktadır.
25
Mart
Mebus namzed listesi ilan
oldu. Altıncı millet meclisi
için halk partisince gösterilen 62 ilin aday listesi yayımlanmıştır.
Yeni meclisin ilk toplantısı 02.04.1939 tarihinde ya- C, 25 Mart
pılmıştır. Yeni meclisin en dikkati çeken tarafı Mu- 1939
haberat-Münakalat ve Ticaret Bakanlıklarının kurulması olmuştur. Muhaberat-Münakalat Bakanlığına
Ali Fuad ve Ticaret Bakanlığına da Ali Çetinkaya getirilmiştir.(C, 04.04.1939)
25
Mart
Cumhurbaşkanının Seçim
Beyannamesi Yayımlandı.
28
Mart
İzmir'de maden İmtiyazı
29
Mart
Kaput Bezlerinin Tip ve
Vasıfları Hakkında Nizamname Yayımlanmıştır.
30
Mart
Hatay'da adli örgütlenme
Hatay Yüksek mahkemesinde üye olarak görev alacak olan Rize Ağır Ceza Mahkemesi Başkanı Hüseyin Kurtuldu ve Konya Ağır Ceza Mahkemesi üyesi
Hayri Yete'nin Hatay'a gönderilmesi
30
Mart
Çankırı Milletvekilliğine
seçilenler
Mustafa Abdülhalik Renda, Hüseyin Cahit Yalçın, BCA:
Fazıl Nazmi Örkün, Ziya Esen ve Akif Arkan'ın se- 30..10.0.0/
75.497..22/
çim mazbatalarının sunulduğuna dair.
RG
İzmir Vilayeti’nin Yeniköyündeki Linyit Madeninin RG
Yusuf Ziya Nayman'ın Uhdesine İhalesi Onanmaktadır.
RG
BCA:
30..18.1.2/
86.27..9./
402-52
78267
31
Mart
Milletvekilliklerine seçilen- Elazığ milletvekilliklerine Fuat Ağralı, Fazıl Ahmet
lerin isim listesi.
Aykaç, Fuat Ziya Çiğiltepe, Fethi Altay ve Sabit
Sağıroğlu; Edirne milletvekilliklerine Dr. Fatma
Memik, Faik Kaltakkıran, Şeref Aykut, Osman
Şahinbaş ve Fuat Balkan; Siirt milletvekilliklerine
Hulki Aydın, Naki Bekmen, Ali Rıza Esen ve Şefik
Özdemir; Hakkari Milletvekilliği'ne İzzet Ulvi Aykut; Maraş milletvekilliklerine Hasan Raşit Tankut,
Mehmet Erten, Mansur Bozdoğan, Ziya Kayran ve
Dr. Abdulkadir Kemali Bayazıt; Tunceli milletvekilliklerine Haydar Rüştü Öktem, Abdurrahman Sami
Erkman, Mitat Yenel; Erzincan milletvekilliklerine
Abdülhak Fırat, Aziz Semih İlter, Saffet Arıkan, Salih Başotaç ve İskender Artun; Hatay milletvekilliklerine Mehmet Tecirli, Bekir Sıtkı Kunt, Abdülgani
Türkmen, Abdullah Mürsel ve Hamdi Selçuk seçilmiştir.
31
Mart
Başvekalet müsteşarlığına
atama
Yönetim Zamandizini
BCA:
30..10.0.0
/76.499..3/
78290
Açık bulunan Başvekalet Müsteşarlığı'na kadroda RG
muhassas 150 lira maaşla Dahiliye Vekaleti Müsteşarı Vehbi Demirel tayin olmuştur.
1016
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
31
Mart
Dahiliye müsteşarlığına
atama
Dahiliye Vekaleti Müsteşarlığı'na Konya Valisi Nazif RG
Ergin tayin edilmiştir.
1
Nisan
Sadri Maksudi Arsal'ın,
Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'den milletvekili seçilmesi için yardım isteği.
Hukuk tarihi profesörü Arsal, İstanbul'daki derslerden aldığı ücretin 74 liradan ibaret olduğunu, başka
bir gelir kaynağının bulunmadığını belirtmektedir:
"Münhal bulunan mebusluklardan birine namzed
göstererek yahud herhangi bir şekilde maddi hayatımı temin ederek beni kurtarmanızı hürmetle istirham
eyliyorum..."
2
Nisan
Türkiye-Amerika ticaret
anlaşması dün imzalandı.
Anlaşmaya göre; otomobil, radyo, yazı makineleri, C, 2 Nisan
buzdolapları ve bunların parçaları için gümrük resim- 1939
lerinde indirim yapılacaktır.
3
Nisan
TBMM toplantısı
TBMM 6. devre ilk toplantısını bugün yapıyor. Mec- SP, 3
lis reisliğine tekrar Abdulhalik Renda namzed göste- Nisan
rildi. İlk toplantıda İsmet İnönü tekrar Reisicumhur 1939
seçildi. Beşvekalete Dr. Refik Saydam getirildi, iki
yeni vekalet ihdas edildi. İhdas edilen Muhaberat ve
Münakale Vekilliğine Ali Çetinkaya, Ticaret Vekilliğine de Cezmi Erçin deruhte edildiler. General Ali
Fuad Cebesoy da Nafıa Vekili oldu.
3
Nisan
Mardin Mebusu Dr.Aziz
Uras'ın dokunulmazlığının
kaldırılması.
BCA'da ilgili belgeye ulaşılamamıştır.
3
Nisan
Kazım Karabekir'in beyanatı.
Kazım Karabekir'in Tan Gazetesinde yer alan beya- SP, 3
Nisan
natı ile ilgili tepkiler.
413 rey ile ve ittifakla reisicumhurluğa seçilmiştir.
Kaynak
BCA:
30..1.0.0/
40.236..3./
B
490..1.0.0/
69.2267..1.
/2. Büro
1939
RG
4
Nisan
Ankara Mebusu İsmet İnönü Cumhurbaşkanlığına
Seçildi.
4
Nisan
Başbakan Refik Saydam
yeni hükümeti kurdu
6
Nisan
İnhisarlar Umum Müdürlü- Tunceli Mebusluğuna seçilen İnhisarlar Umum Mü- RG
ğüne atama
dürü Mithat Yenel'in yerine İnhisarlar Umum Müdürlüğü Tütün İşleri Müdürü Adnan Taşpınar tayin
olunmuştur.
6
Nisan
Orman Umum Müdürlüğüne atama
Manisa Mebusluğuna intihab edilen Hüsnü Yaman'- RG
dan açılan Orman Umum Müdürlüğü'ne kadrosundan
muhassas maaşla Orman Fen Heyeti Reisi Fahri Bük'ün tayini tensib edilmiştir.
8
Nisan
Almanya Devlet Başkanı
Hitler'in 50. doğum yılı törenlerine katılım
Türkiye'yi temsilen Ali Fuat Cebesoy, Asım Gündüz, BCA:
Falih Rıfkı Atay, Yunus Nadi, Pertev Bele, Necmet- 30..10.0.0/
231.559..
tin Sadak, H. Cahit Yalçın'ın katılacağı.
8
Nisan
RG
17./420161
RG
Hava Taarruzlarına Karşı
Pasif Korunma Nizamnamesi Yayımlandı.
1017
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
9
Nisan
Lyon'da yayınlanan
"Armeniens Peuple
Tragique" adlı mecmuanın
memlekete sokulmasının ve
satışının yasak edilmesi.
9
Nisan
Denizbank lağvediliyor.
Banka Muhaberat ve Münakalat Bakanlığına bağlanarak genel müdürlük şeklinde idare edilecektir.
Yeni düzenlemeyle birlikte bakanlığa bağlı Devlet C, 9 Nisan
Deniz Yolları İşletme Genel Müdürlüğü ve Devlet 1939
Limanları İşletme Genel Müdürlüğü olmak üzere iki
genel müdürlük kurulacaktır. Yeni idarelerin kurulmasından sonra açıkta kalacaklara hizmet sürelerine
göre tazminat verilecektir. (C, 05.05.1939) Bankanın
yeni şekli 31.05.1939 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
(C, 31.05.1939)
11
Nisan
Üç imza ile gönderilen kararnamelerin yazılışlarında
ve imzalarında farklılıklar
olduğu, bu nedenle kararnamelerin ve nüshalarının
aynı anda yazılıp imzalanması gerektiği.
BCA:
30..10.0.0/
15.84..18/
1368
11
Nisan
Refik Saydam Hükümeti
Meclis'ten güvenoyu aldı.
Hükümet 389 reyle yani mevcudun ittifakıyla güve- RG
noyu almıştır.
12
Nisan
Isparta Valisi iken halka
hakaret ettiği gerekçesiyle
şikayet edilen Ankara Milletvekili Fevzi Daldal ile
ilgili olarak verilen dilekçe.
Ankara milletvekilliğine seçilen Isparta valisi Fevzi
Daldal'ın Isparta'dan ayrılırken, halka hitaben "içinizdeki bazı soysuz ve namussuzlar beni çok
mütessir etmiştir. Kahrolsunlar" şeklindeki sözleri
nedeniyle İsmet İnönü'ye bir şikayet telgrafı gönderilmiştir. Telgraf, Razi Önder, Mehmet Hekimci ve
Arslan Tuna tarafından gönderilmiştir.
12
Nisan
Askeri Memurlara Dair
3280 Sayılı Kanuna Ek
Kanun Layihası.
BCA:
30..18.1.2/
86.33..18
13
Nisan
Rusların açacakları Zirai ve
Milli Serginin memleketimiz ilgilileri tarafından ziyaret edilmesi.
BCA:
30..10.0.0
/173.195..
12./18638
14
Nisan
Sıhhiye Vekaleti Teşkilat
ve Memurin Kanunu'na Ek
Kanun Tasarısı.
BCA:
30..18.1.2/
86.33..17.
14
Nisan
Nafıa müsteşarlığına atama Naki Köstem'in Muhabere ve Münakale Vekaleti RG
Müsteşarlığı'nın tefrik edilmiş bulunması dolayısıyla
evvelce İktisat Vekaleti Müsteşarlığında bulunmuş
olan Hüsnü Rıza Kortel 125 lira maaşla Nafıa Müsteşarlığına tayin olunmuştur.
15
Nisan
Kütahya'da maden imtiyazının feshi
Yönetim Zamandizini
Açıklamalar
Kaynak
BCA:
30..18.1.2/
86.30..18./
86-347
BCA:
30..10.0.0
/9.52..15./
761
Kütahya'nın Tavşanlı Kazasının Alabarda Köyünde RG
Maden Aramak Üzere Hafız Mehmet ve Arkadaşı
Namına Verilen Ruhsatname Devlet Şurası 3.Daire
Tarafından İptal Edilmiştir.
1018
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
18
Nisan
27.5.1938 tarihli Türkİngiliz Kliring Anlaşması
ile aynı tarihli 10 milyon
sterlinlik kredi anlaşmasında değişiklik yapılması için
Londra Büyük Elçiliği'ne
yetki verilmesi.
BCA:
30..18.1.2/
86.34..3/
422
18
Nisan
Hava Hücumlarına Karşı
Hayvanların ve Hayvanlardan Husule Gelen Yiyecek
Maddelerinin Korunmasına
Dair Talimatname Yayımlandı.
RG
18
Nisan
Belediye Kurulması
19
Nisan
Gazete ve ajans haberlerine Siyasi olaylarla ilgili gazete ve ajans haberlerinin
sansür uygulaması için
Türkiye menfaatlerine uygun şekilde yayımlanmasını
komisyon kurulması
temin için kurulan komisyonun 15.04.1939 tarihinden itibaren göreve başlayacağı. Başvekil imzasıyla
Hariciye, Dahiliye ve Maliye Vekaletlerine gönderilen yazıda, Hariciye Vekaleti Umumi Katibinin başkanlığı altında toplanacak komisyona ilgili Bakanlıkların birer üye göndermesi istenmektedir.
19
Nisan
Harb mükellefiyeti kanunu. Meclise verilen 72 maddelik tasarı genel ve kısmi se- C, 19
ferberlik durumlarında ordunun ihtiyaçlarının nasıl Nisan
1939
karşılanacağını düzenlemektedir.
20
Nisan
Milletvekili seçilemeyen
C.H.P. adaylarına iş verilmesi.
20
Nisan
Ticaret Gemilerinin Gaza
Karşı Korunması Hakkında
Nizamname Yayımlandı.
21
Nisan
Müftülük vaazları
Kadrolu ve geçici olarak istihdam edilecek vaizlerin BCA:
durumları valiliklerce tetkik ve tesbit edildikten sonra 51..0.0.0/
4.36..10.
müftülüklerce vaaza izin verilmesi.
21
Nisan
Yeni vekaletlerin teşkilat
kanunu.
Teşkilat projesine göre; Ticaret Bakanlığı, iç ticaret C, 21 Nigenel müdürlüğü, dış ticaret genel müdürlüğü ve teş- san 1939
kilatlandırma genel müdürlüklerinden oluşacaktır.
Ayrıca, teftiş heyeti başkanlığı, hukuk müşavirliği,
özel kalem, standardizasyon, turizm ve sergiler,
konjontör ve neşriyat, zat işleri ve levazım, seferberlik ve evrak müdürlükleri de bulunacaktır.
22
Nisan
Baskil Kaymakamı Mümtaz Arkan'ın Bakanlık emrine alınması.
"görülen idari lüzuma binaen"
Kaynak
Bergama'nın Koyracık köyünde yeniden belediye ku- RG
rulmasına karar verildi.
CHP Genel Sekreterliği'nden Maarif Vekili Hasan
Ali Yücel'e göderilen "özel" yazıda son yapılan seçimde liste dışında kalan ve daha önce Maarif Vekaleti'nde çalışmakta olan eski Trabzon mebusları Seniha Hızal ile Necati Güneri'ye ihtisaslarına uygun
bir iş verilmesi rica edilmektedir. Seçim sonrasında
liste dışında kalan mebuslar için farklı vekaletlerden
benzer şekilde iş isteğinde bulunulduğu görülmektedir.
BCA:
30..10.0.0/
85.558..16.
/85-258
BCA:
490..1.0.0/
541.2164..
1./2. Büro
RG
1019
BCA:
30..11.1.0
/130.13..7./
14808
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
24
Nisan
Sıhhat ve İçtimai Muavenet Burdur, Balıkesir, Bilecik İl Sıhhat ve İçtimai Mua- RG
Vekaletinde il müdürlüğü
venet Müdürlüğü'ne atamalar yapılmıştır.Yıl için topatamaları
lam 21 İl Sıhhat ve İçtimai Muavenet Müdürlüğü'ne
atama yapılmıştır.
25
Nisan
1938 yılına ait tasarruf ve
ticari mevduat istatistiği.
BCA:
30..10.0.0 /
24.139..2./
2093
25
Nisan
Buenos Aires'de toplanan
Evrensel Posta Kongresi'ne
katılan Abdülahad Akşin'e
alınacak kararları imzalama
yetkisi verilmesi.
BCA:
30..18.1.2
/86.35..7/
406-47
25
Nisan
Hatay'da posta hizmeti indirimi
Kaynak
Hatay ile yakınlık sağlanması için, 2721 ve 2722 sa- BCA:
yılı kanunlarda adı yazılı daire ve kuruluşlara posta 30..18.1.2/
86.35..10./
hizmetlerinde de indirim yapılması.
168-37
27
Nisan
Beyrut'ta yayınlanan ElHikmat Dergisi Müdürü
Dr. Abdülgani Şehbender'in İsmet Paşa'ya gönderdiği mektup ve Türkiye hakkında bazı makaleler
BCA:
30..10.0.0/
265.785..
11/438765
27
Nisan
6.4.1914'te Bulgaristan'la
yapılan Posta,Telgraf ve
Telefon Anlaşması'nın
15.maddesinin değiştirilmesi için PTT İdaresine
yetki verilmesi.
BCA:
30..18.1.2/
86.36..14./
426-18
27
Nisan
Etibank Maden Müşaviri
Alman Ernest
Zimmerman'ın 4 yahudi
yakınının memleketimize
gelmelerine ve oturmalarına izin verilmesi.
Yıl içinde çeşitli kamu kurum ve kuruluşlarında çalışmak üzere Türkiye'de bulunan yabancı (büyük bölümü Yahudi) uzmanların yakınlarına oturma izni verilmesine ilişkin birçok karar alınmıştır.
27
Nisan
İşçi sigorta idaresi için yabancı uzman
Kurulacak İşçi Sigorta İdaresi konusunda inceleme BCA:
yapmak üzere 2 ay için getirilecek Oswald Stein'e ve- 30..18.1.2/
86.36..7/
rilecek 2 000 liranın döviz olarak ödenmesi.
BCA:
30..18.1.2/
86.36..3./
88-202
243-397
27
Nisan
Belediyeler Bankası Esas
Nizamnamesinin 4. maddesini değiştiren Nizamname
yayımlandı.
Değişiklikle, "İkraz müddeti 1 seneden 15 seneye RG
kadardır. Her ikraz talebi idare meclisince tetkik edilerek ikrazın müddeti ve şartları tayin olunur" hükmü
getirilmiştir.
27
Nisan
Kütahya'da maden imtiyazının feshi
Kütahya'nın Tavşanlı Kazası Dahilinde Yağmurlar RG
Köyünde Maden Aramak Üzere Şakir Yorulmaz ve
Mustafa İşal'a Verilen Ruhsatname İptal Edilmiştir.
28
Nisan
Üçüncü Umumi Müfettiş
Tahsin Uzer'in, Trabzon'da
yapılması gereken yatırımlarla ilgili mektubu.
17.4.1939 tarihli mektupta Uzer, 1) Trabzon limanının yapılması, 2) Soğukhava, et, konserve, suni gübre
fabrikaları yapılması, 3) İzmir'de olduğu gibi (icap ve
zemini hazırlanan kavak mevkiinde) Trabzon'da da
"Karadeniz" adıyla bir fuar açılması isteğinde bulunmuştur.
Yönetim Zamandizini
1020
BCA:
30..1.0.0/
33.195..5/
A25
G.
A.
Olay/Mevzuat
29
Nisan
Amerika Birleşik Devletleriyle 1.4.1939'da Ankara'da
imzalanan ticaret anlaşmasının 5.5.1939'da yürürlüğe
girmek üzere tasdiki.
29
Nisan
Belediye başkanlığının
kaymakamlık emrine verilmesi
29
Nisan
1.Köy ve Ziraat Kalkınma
Kongresi'ne hizmeti geçen
çeşitli dairelerdeki memur
ve hizmetlilere ikramiye
verilmesi.
BCA:
30..18.1.2/
86.37..8./
232-116
29
Nisan
Bazı hukuki konularda inceleme yapmak üzere Sinop mebusu Yusuf Kemal
Tengirşenk ile Maliye Vekaleti mutahassıs müşaviri
Cafer Tüzel'in İngiltere ve
Fransa'ya gitmesine izin
verilmesine ilişkin Bakanlar Kurulu kararı.
BCA:
30..18.1.2/
86.38..5./
250-73
0
Mayıs
Dahiliye Vekaleti teşkilat
kadrosuna yeniden 50 maiyet memuru ilavesi hakkında kanun layihası.
BCA:
30..18.1.2/
86.39..15.
1
Mayıs
Başbakan Celal Bayar ile
Karabük Demir ve Çelik
Fabrikası'nı inşa eden
Brassert Müessesesi'nin
temsilcisi Hopkinson arasında vaki konuşmanın
zabtı ve diğer yazışmalar.
BCA:
30..1.0.0/
3.17..1./A3
1
Mayıs
Tayyare Kaçakçılığı
Müddeiumumi, Ruhi'nin tecziye edilmesini istedi. U, 1 Mayıs
Sahte evrak tanzim ederek sahte mühür ve sahte im- 1939
zalarla Türkiye Cumhuriyeti hesabına Kanada'ya
tayyare sipariş eden ve tayyaraleri yabancı bir devlete satan Ekrem Könik'in suçuna iştiraken Hariciye
Vekaleti memurlarından Ruhi Bozcalı'nın mahkemesine devam edilmekte. Ruhi B. 7 Mayıs tarihli mahkemede 3 aylık ceza alıyor.
2
Mayıs
New-York'ta sergilenecek
Atatürk ve İnkılaba ait
eserlerin tetkik edilerek
gönderilmesi.
Amerika'da açılacak sergi hakkında Heyet Reisi Ve- BCA:
dat Nedim Tör tarafından, 11.4.1939 tarihinde Baş- 30..1.0.0/
bakan Dr. Refik Saydam'a bir mektup gönderilmiştir. 33.195..6./
2
Mayıs
Açıklamalar
Kaynak
BCA:
30..18.1.2
/86.37..17.
Siirt'e bağlı Kozluk ve Baykan Kazaları Belediye Reisliği görevinin Kaymakamlar emrine verilmesi hakkında karar. Karar, 1580 sayılı Belediye Kanunu'nun
94. maddesine göre alınmıştır.
BCA:
30..18.1.2/
86.37..13./
82-76
A25;
BCA:
30..1.0.0/
5.22..7/A4
Amerika Birleşik Devletleri'nin istiklalinin 150. yıldönümüne katılması düşünülen uçaklar.
BCA:
30..10.0.0/
268.804..
13/ 44089.
1021
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
2
Mayıs
Birinci neşriyat kongresi
Ankara'da açıldı.
Kongrenin temel amacı Türk yayın hayatını sistemli C, 2 Mayıs
bir hale nasıl getirileceğinin bulunmasıdır. Refik 1939
Saydam yaptığı konuşmada milli kütüphaneyi köye
kadar götürmek ve okuma zevkini sağlamanın kongrenin en önemli amaçlarından olduğunu söylemiştir.
2
Mayıs
Manisa'da maden imtiyazının feshi
Manisa'nın Gördes Kazasına Bağlı Deliler Köyünde- RG
ki Mika Madeni İmtiyazı Devlet Şurası 3.Dairesi ile
Maliye ve Nafıa Dairesince Feshedilmiştir. Madenin
imtiyazı İngiliz tebaasından Madam Kristin Wlon'un
uhdesindedir.
3
Mayıs
Kars'ta maden imtiyazının
feshi
Kars Vilayetinin Kağızman Kazasına Bağlı Mali Zır- RG
nık ve Bolşevik Zırnık Köylerinde Bulunan 5 Kıta
Arsenik Madeni İmtiyazı Feshedilmiştir. Madenin
imtiyazı Sovyet Rusya tebaasından Markofski ve Şeriki uhdelerindeydi.
3
Mayıs
Niğde'de maden imtiyazının feshi
Niğde'nin Ulukışla Kazasına Bağlı Bolkar Dağındaki RG
Mekşuf Simli Kurşun Madeni Etibank'a İhale Edilmiştir.
4
Mayıs
Yozgat Boğazlıyan Kazası'nın Büyükkışla Köyü'nden Ali Karahan'ın, devlet
memurlarını şikayet eden
mektubu.
Başbakan'a gönderilen 25.4.1939 tarihli mektup, BCA:
Arap harfleri ile yazılmış olduğundan işleme konul- 30..1.0.0
/17.94..17./
mamıştır.
Kaynak
A7
4
Mayıs
Askeri ceza kanununda yeni tadilat yapılıyor.
Kanunun en dikkati çeken yanlarından biri yabancı C, 4 Mayıs
rejimle ve komünizm lehine ordu içinde propaganda 1939
yapanlara ağır cezaların öngörülmesidir.
4
Mayıs
Kütahya'da maden imtiyazının feshi
Kütahya'nın Tavşanlı Kazasına Bağlı Dağardı Nahi- RG
yesindeki Mekşuf Krom Madeni Etibank'a İhale
Edilmiştir.
4
Mayıs
Adliye Vekaletinden İcra
Memurlarının İş Sahiplerine İyi Muamele Yapmaları
Hakkında Bir Tamim Yayımlandı.
Memurların iş sahiplerine karşı iyi muamele yapma- RG
ları ve mümkün olan kolaylıkları göstermeleri lazım
geldiği halde bazı icra memurlarının bu duruma gereğince riayet etmemesi üzerine tamim yayımlanmıştır.
6
Mayıs
İstanbul'da yayınlanan Akşam Gazetesi'nin 1 ay
müddetle kapatılması.
BCA'da kapatılan Akşam Gazetesi çalışanlarının BCA:
9.5.1939 tarihinde gönderdikleri telgraflar da bulun- 30..18.1.2
/86.39..17/
maktadır.
6
Mayıs
Başvekalet İstatistik Umum
Müdürlüğü tarafından hazırlanan ziraat ve hayvanat
istatistikleri.
6
Mayıs
Keşfedilen maden yataklarının özel teşebbüse verilmesine karar verildikten
Yönetim Zamandizini
85-64;
BCA:
30..1.0.0
/131.846..2
/S2.
BCA:
30..1.0.0/
95.595..3.
/F1
İktisat Vekaleti'nden Başbakanlığa gönderilen yazı- BCA:
da, maden imtiyazı verilmeden önce maden yatakla- 30..10.0.0/
rının işletme bakımından devleti ilgilendirecek mahi- 175.211..6.
/19141
1022
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
sonra bu madenlere müdahale edilmemesi.
yette olup olmadıklarını saptamak üzere bir komisyon kurulduğu belirtilmektedir. MTA Enstitüsü Genel Direktörü Reşit Gençer, Etibank Genel Direktörü
İlhami Pamir, Etibank Genel Direktör Muavini Bedri
Bekiroğlu ve Maadin Umum Müdürlüğü Baş Mühendisi Halil Pekmen'den oluşan komisyon, ruhsatname verilmeden önce madeninin ferdi teşebbüse bırakılıp bırakılmayacağının belirlenmesi ve ferde bırakılan hakka ise dokunulmaması gerektiği kararına
varmıştır.
Kaynak
6
Mayıs
Radyoloji, Radyum ve
Elektrikle Tedavi Müesseseleri Hakkındaki Nizamname Yayımlandı.
7
Mayıs
Umumi valilikler
8
Mayıs
Türk Hava Kurumu Piyango Müdürlüğü'nde yapılan
teftiş ve tetkik neticelerine
ait rapor.
BCA:
30..10.0.0/
61.408..1./
6271
8
Mayıs
İstanbul'da yayınlanan Haber Gazetesi'nin 1 ay süreyle kapatılması.
BCA:
30..18.1.2/
86.39..18.
8
Mayıs
Halkevlerinin Cemiyet-i
Akvam hikayelerini yayınlamamaları.
BCA:
490..1.0.0/
4.20..21./
1. Büro
9
Mayıs
Ereğli maden imtiyazının
feshi
9
Mayıs
23 Mayıs 1933 Tarih ve
14455 Sayılı Ordu Kıyafet
Kararnamesinde Yapılan
Ek ve Değişiklikler Yayımlandı.
10
Mayıs
31.12.1937'de yapılan memurlar anketi neticeleri.
RG
Umumi valilikler teşkili doğru değil. İstanbul gazete- U, 7 Mayıs
lerinin bu konu ile ilgili yaptıkları tahminden ibaret. 1939
Ereğli Havzai Fahmiyesinin Zonguldak Mevkiindeki RG
34 Numaralı Kömür Ocağının Ruhsat Teskeresi İptal
Edilmiştir.
RG
İstatistik Umum Müdürlüğü tarafından yürütülen anket sonucunda, merkez ve taşradaki memurların çalıştıkları bölümler itibariyle bir dökümü çıkarılmıştır.
Buna göre, genel bütçeden maaş ve ücret alan memurlar, devlet demiryolları memurları, hususi idareler, belediyeler, devletin iştirak hissesi bulunan bankalar memurları ve devletin iştirak hissesi bulunan
müesseseler ve şirketler memurları olmak üzere toplam 134.526 memur bulunmaktadır. Bunların
%11.52'si merkezde, %88.48'i taşrada görev yapmaktadır. Memurlara aile, tahsil ve memuriyet vaziyetleri
hakkında sorulan 27 sorunun tasniflerinin henüz yapılmadığı belirtilmektedir. Memurların 1937 yılında
çalıştıkları ve maaş aldıkları yerlere göre istatistikleri
verilmektedir.
1023
BCA:
30..1.0.0/
95.595..4/
F1;
BCA:
30.10.0.0/
24.139.3/
2094
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
10
Mayıs
Endüstri Bakanlığı kurulması, Devlet teşkilatının
adları, şehitlerimize yapılması gerekli olan saygılar
ve talebeler tarafından ara
sıra öğretmenlere yapılan
tecavüzlere dair Hakkı
Kılıçoğlu'nun önergesi.
BCA:
30..10.0.0
/8.49..21/
6788
10
Mayıs
Sermayesinin tamamı devlet tarafından verilerek kurulan iktisadi teşekküllerin
denetimi hakkındaki kanunun aksaklıklarına dair Antalya Mebusu Rasih Kaplan'ın önergesi.
BCA:
30..10.0.0/
8.49..22./
67-89
11
Mayıs
Beyrut'ta yayınlanan
Maşeh Seropyan'ın "Ermeni Meselesi" adlı Ermenice
kitabın yasaklanması
BCA:
30..18.1.2/
86.40..18/
86-348
11
Mayıs
Milli sanayimizde inkişaf.
Sümerbank'ın sermayesine
58 milyon Lira ilave ediliyor.
Bu sermaye artırımının nedeni olarak ikinci beş yıllık C, 11
sanayi planında Sümerbank'a verilen görevlerin daha Mayıs
1939
iyi yapabilmesi gösterilmektedir.
11
Mayıs
Türk köylüsü için ucuz elbise yapıldı.
Sümerbank fabrikalarında yapılan elbiselerin 360 ku- C, 11
Mayıs
ruşa kadar satılacağı belirtilmektedir.
Kaynak
1939
11
Mayıs
Bina Vergisi Nizamnamesi
Yayımlandı.
Türkiye Cumhuriyeti hududu dahilinde bulunan her RG
nevi binaların, ister ev, apartman gibi ikamete, ister
han, hamam, fabrika, değirmen, dükkan, rıhtım, iskele, köprü gibi ticarete, sanata veya herhangi bir surette istimale tahsis edilmiş olsun bina vergisine müteallik muameleleri, bu nizamname hükümlerine tabidir.
12
Mayıs
Konut buhranı
F.Rıfkı Atay'ın "Devam Eden Buhran" isimli yazısı.
12
Mayıs
Bir ay süreyle kapatılan
Akşam ve Haber gazetelerinin yayınlanmasına izin
verilmesi.
12
Mayıs
Karabük’teki tesisat.
12
Mayıs
Üniversitede doçent ve pro- Milli Eğitim Bakanı Avrupa'nın önemli bazı bilim C, 12
Mayıs
fesör ihtiyacı.
adamları ile anlaşmalar yapmıştır.
U, 7 Mayıs
1939
BCA:
30..18.1.2
Yer No:
86.41..17/
86-349.
Demir ve çelik fabrikaları yakında işlemeğe açılıyor.
C, 12
Mayıs
1939
1939
12
Mayıs
Türkiye İle Almanya Arasında 16 İkincikanun 1939
Berlin'de İmzalanan Kredi
Anlaşmasının Tasdiki Hakkında 3600 Sayılı Kanun
Yayımlandı.
Yönetim Zamandizini
RG
1024
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
13
Mayıs
Türk-İngiliz Anlaşması
Anlaşma ittifakla kabul edildi. Başvekil Saydam mü- U, 13
him bir nutuk söyledi. Bu konu gazetelerde çok sık Mayıs
1939
işlenen bir konu oldu.
13
Mayıs
Rize, Tokat ve Kayseri valileri Nuri Türkkan, Faiz
Ergün ve Adli Bayman'ın
Bakanlık emrine alınması.
Valiler, "görülen idari lüzuma binaen"
13
Mayıs
Türk-İngiliz anlaşması.
Yapılan anlaşmaya göre;
Akdeniz'de bir çatışma olması durumunda iki ülke
birbirine yardım edecekler
ve işbirliği içinde davranacaklardır.
Başbakan Refik Saydam mecliste yapmış olduğu ko- C, 13
nuşmada Türkiye'yi savaştan uzak tutmanın çaresini Mayıs
savaşı göze alarak barışın sağlanması yolunda çaba- 1939
lamak olarak formüle etmiştir.
13
Mayıs
Yasama Dokunulmazlığı
Çoruh Mebusu Asım Us, İçel Mebusu Ferit Celal RG
Hakkında TBMM Kararları Güven, Muğla Mebusu Yunus Nadi, Sivas Mebusu
Yayımlandı.
Necmettin Sadak'ın Teşrii Masuniyeti Hakkındaki
Takip ve Muhakemelerinin Devre Sonuna Bırakılmasına Dair TBMM Kararlarıdır.
13
Mayıs
Türkiye İle ABD Arasında
1 Nisan 1939 Tarihinde
Ankara'da İmzalanan Ticaret Anlaşması Bakanlar
Kurulunca Onanmıştır.
14
Mayıs
Süker Anatolia Agence'de,
Başbakan Refik Saydam'ın
Meclis konuşması hakkında
ve bazı konularda çıkan yazılar.
15
Mayıs
Kaymakamlardan merkeze
almalar
Keşan, Cihanbeyli ve Meriç kaymakamları Zeki BCA:
Paşik, Hüseyin Çıtak ve Kemal Gündüz'ün merkeze 30..11.1.0/
131.16..10.
alınmaları.
15
Mayıs
21.7.1932 tarihinde idare
ve işletilmesi belediyeye
devredilmiş olan Ankara
şehri su tesisatının Ankara
Belediyesi'ne verilmesi.
BCA:
30..18.1.2/
87.45..15./
71-152
15
Mayıs
İcra Vekilleri Heyetinin Si- Müşterek beyanname Türkiye ve Büyük Britanya RG
yasetinin Tasvib ve Müşte- Hükümetleri arasındaki istişare müzakere ve görüşrek Beyannamelerinin Ka- lerdeki mutad birliğinin tebarüzünün ifadesidir.
bul Edildiğine Dair 1093
Sayılı TBMM Kararı Yayımlandı.
15
Mayıs
Sınai Müesseselerde ve
Maden Ocaklarında Mesleki Kurslar Açılması Hakkında Nizamname Yayımlandı.
Kaynak
BCA:
30..18.1.2/
87.43..14.
TC Reisi ve ABD Reisi, iki memleket arasındaki ge- RG
leneksel dostluk bağlarını kuvvetlendirmek ve ticari
münasebetleri, ticaretin inkişafını teminen müşterek
ve mütekabil imtiyaz ve menfaatler bahşederek tevsi
eylemek arzusuyla bir ticaret anlaşması akdetmeye
karar vermişlerdir.
BCA:
30..1.0.0/
129.838..1.
/S1
RG
1025
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
15
Mayıs
Tapu ve Kadastro Umum
Müdürlüğü Teftiş Heyeti
Nizamnamesi Yayımlandı.
15
Mayıs
Matbuat Kanunu Uygulamaları
16
Mayıs
Öğretmen Ahmet Rasim
Hayyat'ın Kuran-ı Kerim
ve Peygambere hakaret ettiği kitabı hakkında soruşturma
BCA:
30..10.0.0/
86.568..7./
86-46
16
Mayıs
Sovyetlerin Ankara'da
Soviet Kitabı adlı kitap ve
fotoğraf sergisini birlikte
açmalarına izin verildiği.
BCA:
30..10.0.0/
173.195..
13./18-639
16
Mayıs
Askeri barem.
Subaylar ve askeri memurlar on üç dereceye ayrılı- C, 16
Mayıs 1939
yor.
16
Mayıs
Emniyet müdürlüğü vazife
ve salahiyetlerinde düzenleme
Meclise verilen yeni bir kanun tasarısı emniyet mü- C, 16
dürünün yetkilerini düzenlemektedir. İstanbul'da be- Mayıs
lediye sınırları içerisinde ayrıca kaza teşkilatı bulun- 1939
duğundan emniyet ve asayiş işlerinde emirlerin uygulanmasında zorluklar ve gecikmeler olduğundan valiye bağlı emniyet müdürüne yetkiler verilmiştir. Bu
yetki uyarınca emniyet müdürü vali yardımcısı unvan
ve yetkisine de sahip olmuştur.
16
Mayıs
Eski Harflerle Basılmış Kitapların, Etüd Kitabı Olarak
Kullanılmak Üzere, Okul
ve Kültür Kurumları Kitab
Evlerine Konulabilecekleri
Hakkında 1090 Sayılı
TBMM Kararı Yayımlandı.
16
Mayıs
Valiler arasında esaslı nakil Üç vali vekalet emrine alındı. Dahiliye Vekili F. U, 16
ve tayinler yapıldı.
Öztrak birgün sonra yaptığı açıklamada "münhal bu- Mayıs
lunan yerlere en layık gördüğümüz arkadaşları tayin 1939
ettik" demiştir.
18
Mayıs
İsveç'in Lund Üniversitesi
profesörlerinden Dr.
Gunnar Jarring'in, İsveç
Kralı XII. Şarl'ın Türkiye'de oturduğu zamana ait
belgeleri tetkikine Hazine-i
Evrak'tan izin verildiği.
BCA:
30..10.0.0
/19.107..4/
18324.
18
Mayıs
Cenevre'de toplanacak
XXV. İş Konferasına katılacak olan Necmettin Sadak'a yetki verilmesi.
BCA:
30..18.1.2
/87.44..10/
407-34
18
Mayıs
Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 12 Numaralı Kararnameye Ek Kararname Yayımlandı.
RG
Yönetim Zamandizini
Açıklamalar
Kaynak
RG
Birer ay müddetle kapatılmış olan akşam ve haber RG
gazetelerinin yeniden neşirlerine müsaade edilmektedir.
RG
1026
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
18
Mayıs
Dahiliye Vekaleti üst kademe yöneticiliklerine atamalar
Mahalli İdareler Umum Müdürlüğü'ne İçel Valisi RG
Rüknettin Nasuhoğlu'nun, Nüfus Umum Müdürlüğü'ne Dahiliye Vekaleti Müsteşar Muavini Sabri
Onat'ın, Matbuat Umum Müdürlüğü'ne Bolu Valisi
Salim Gündoğan'ın naklen tayinleri tensib edilmiştir.
18
Mayıs
Muhabere ve Münakale
Vekaletinde il müdürlüklerine atamalar
Antalya, Isparta ve Afyon PTT Müdürlüklerine ata- RG
malar yapılmıştır. Yıl içinde toplam 28 İl PTT Müdürü ataması yapılmıştır.
19
Mayıs
Türk denizciliğinin bayramı.
“Atılay denizaltı gemisi, bugün denize indiriliyor.” C, 19
İstanbul tersanesinde yaklaşık elli yıldır indirilen ilk Mayıs
gemi olması bakımından önemli bir olay olarak nite- 1939
lendirilmektedir.
20
Mayıs
Ahmet Ağaoğlu öldü.
U, 20
Mayıs
1939
22
Mayıs
Hamburg'da Alferd C.
Teopfer Ticaret Şirketince
yayınlanan Avrupa haritasının memlekete sokulmasının yasak edilmesi ve toplattırılması.
BCA:
30..18.1.2/
87.45..10./
86-350
22
Mayıs
İngiltere ile Ankara'da müzakere edilecek iktisadi ve
askeri alandaki anlaşma
için tayin edilen heyet.
BCA:
30..18.1.2/
87.46..9.
22
Mayıs
Mühendislik ve Mimarlık
Ruhsatnameleri Hakkında
Nizamname Yayımlandı.
RG
23
Mayıs
İstanbul Belediyesi'nde 80
memur kadro haricinde bırakıldı.
23
Mayıs
Askeri Memurlar Hakkındaki 3280 Sayılı Kanuna
Ek 3603 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
23
Mayıs
İstatistik Umum Müdürlüğü Teşkilatı Hakkındaki
2203 Sayılı Kanuna Bağlı
B Cetvelinde Bazı Tadilat
Yapılması Hakkında 3604
Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
23
Mayıs
Ordu Subaylar Heyetine
Mahsus 863 Sayılı Terfi
Kanununa Ek 3605 Sayılı
Kanun Yayımlandı.
RG
Kaynak
Vali ve belediye başkanı Lütfi Kırdar'ın başkanlığın- C, 23
da yapılan toplantıda belediyenin yeni kadrosu belir- Mayıs
lenmiştir. Belirlenen yeni kadrolara göre açıkta bıra- 1939
kılan 80 memurun otuzu emekliye edilecek ve kırk
memur iki ay tam maaş iki ay sonra da belirli süreyle
açık maaş alacaklardır.
1027
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
24
Mayıs
Nusret Kemal Köymen'in
"Köy İşleri Üzerinde Bazı
Fikirler" başlıklı raporu
C.H.P. Genel Sekreterliği'ne sunuldu.
Rapor, önce Reisicumhura sunulmuş, ardından Başvekalet kanalıyla CHP Genel Sekreterliği'ne gelmiştir. CHP Genel Sekreterliği de raporu Dahiliye Vekaleti'ne sunmuştur. Ziraat Vekaleti Neşriyat Müdürü
Nusret Köymen tarafından, 29 Mayıs'ta toplanacak
CHP Büyük Kurultayı nedeniyle hazırlanan rapor,
"köy işleri umum müdürlüğü", "örnek vilayetler",
"idarecilere köycülük kursları", "köy merkezleri",
"köylü hanları", "iskan işleri ve içtimai yardım",
"köy rehberleri ve mecburi köy hizmeti" ve "sanayii
köyleştirmek" başlıklarından oluşmaktadır.
BCA:
490..1.0.0/
570.2268..
3./2. Büro
24
Mayıs
Sıhhat ve İctimai Muavenet
Vekaleti Teşkilat ve Memurin Kanununa Ek 3608
Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
24
Mayıs
Abidelerin Esaslı Tamiri
İçin Vakıf Paralar İdaresinden İstikraz Akdi Hakkında
3609 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
24
Mayıs
Valilerin Büyük Kurultay'a
katılmamaları.
25
Mayıs
Türkiye-Yugoslavya arasında imzalanan afyon anlaşması ile iki taraf arasında teati olunan mektubun
tasdiki.
BCA:
30..18.1.2/
87.48..2.
25
Mayıs
İthal edilen çimentoya ait
gümrük vergisinin artırılması, çimento ithalinin İktisat Vekaletinin müsadesine
tabi tutulmasına dair kararın yürürlüğe konulması.
BCA:
30..18.1.2/
87.47..20.
25
Mayıs
Kütahya'da maden imtiyazının feshi
Kütahya'nın Tavşanlı Kazasına Bağlı Gürağaç Kö- RG
yündeki Linyit Madeni İmtiyazı Feshedilmiştir.
25
Mayıs
İdari Taksimat
Kemaliye kazasına İliç nahiyesi bütün köyleriyle bir- RG
likte Kuruçay kazasına bağlanmış, Kuruçay kazasının
merkezi İliç kazası adıyla anılmak üzere, İliç nahiyesinin merkezi olan İliç köyüne ve İliç nahiyesi merkezi de, Kuruçay nahiyesi adıyla anılmak ve halen
Kuruçay merkez nahiyesine bağlı olan bütün köyleri
ihtiva etmek üzere Kuruçay'a kaldırılmıştır.
26
Mayıs
Beyrut'taki Faşizmle Mücadele Cemiyetinin kongresinde alınan kararlara dair
elde edilen bilgi.
26
Mayıs
İstanbul eski vali ve belediye başkanı Muhittin
Üstündağ'ın yargılanması
Yönetim Zamandizini
İlgili belge BCA'da yerinde yoktur.
BCA:
490..1.0.0
/4.20..34./
1. Büro
BCA:
30..10.0.0/
209.425..8.
/253236
Davaya devam edildi ve 23 Haziran'a ertelendi.
1028
U, 26
Mayıs
1939
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
27
Mayıs
Mahrukat Kanunun Tatbikine Dair Nizamname Yayımlandı.
RG
27
Mayıs
Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 12 Numaralı
Kararnameye Ek 5.5.1938
Tarih ve 2/8679 Numaralı
Kararnameye Müzeyyel
Karar Yayımlandı.
RG
27
Mayıs
Memleket Müdafaası Bakımından Hasıl Olan Lüzum ve Zarurete Binaen
Katır ve Merkep İhracının
Yasak Edilmesi Kararlaştırılmıştır.
RG
27
Mayıs
Adliye Vekili ile Gümrük
Konya Mebusu Tevfik Fikret Sılay'ın Adliye Vekale- RG
ve İnhisarlar Vekil'inin isti- tinden; İstanbul Mebusu Ali Rana Tarhan'ın Gümrük
faları
ve İnhisarlar Vekaletinden Vukubulan İstifaları üzerine Adliye Vekilliğine Bolu Mebusu Fethi Okyar'ın,
Gümrük ve İnhisarlar Vekilliğine de Trabzon Mebusu Raif Karadeniz'in tayinleri gerçekleştirilmektedir.
Başbakanlık tarafından yapılan açıklamada, vekillerin "parti işlerinde çalışmak arzusu ile" istifa ettikleri
belirtilmiştir.
28
Mayıs
CHP Kurultayı ve Parti nizamnamesinde yapılacak
tadilatlar
29
Mayıs
C.H.P. 5.Büyük Kurultayı'- BCA'da 29.5.1939 ve 20.6.1939 tarihlerine ait iki za- BCA:
490..1.0.0/
na ait zabıtlar.
bıt daha bulunmaktadır.
Kaynak
Partide müstakil gurup kuruluyor ve gurup 21 me- U, 28
bustan mürekkeptir, müstakil gurubun reisi partinin Mayıs
değişmez genel başkanıdır. Bunun dışında, parti me- 1939
buslarının yapabilecekleri işler, ceza işleri, partili gazetecilerin vaziyeti gibi konular da kurultayda konuşulacak.
213.843..1.
/1. BÜRO
29
Mayıs
C.H.P. 5. Büyük Kurultayı'na sunulan encümen raporları.
"Edebi Mülkiyet Encümeni", "Basım, Yayım ve Satış
İşleri Encümeni", "Gençlik ve Çocuk Edebiyatı Encümeni", "Dilekler Encümeni" tarafından hazırlanan
raporlardır.
BCA:
490..1.0.0/
214.850..1.
/1. Büro
29
Mayıs
Kırklareli'nin genel vaziye- Rapor, Kırklareli valiliğinde 9.3.1936 tarihinden
ti hakkında rapor.
29.5.1939 tarihine kadar görev yaptıktan sonra, Ağrı'ya atanan Hasip Koylan tarafından yazılmıştır.
Başbakanlık, İçişleri, Eğitim, Bayındırlık, Sağlık ve
Tarım bakanlıkları ile Trakya Umumi Müfettişliğine
sunulan Rapor, "Dahiliye Vekaletini alakadar eden
işler", "nafıa işleri", "Maarif Vekaletini alakadar eden
işler", "sıhhat işleri", ziraata ait işler", "veteriner işleri"
ve "parti ve halkevleri işleri" olarak gruplandırılmıştır.
BCA:
30..10.0.0/
65.435..8./
7282
29
Mayıs
CHP'nin Beşinci Olağan
Kurultayı toplandı.
Büyük parti kurultayı. Nizamname tadilatına ve müs- C, 28
takil grup teşkiline aid yeni esaslar kabul edildi. Be- Mayıs
şincisi toplanacak olan kurultayda üzerinde tartışıla- 1939
cak konulardan biri de mecliste bağımsız bir grubun
kurulmasıdır. Böyle bir grup kurma düşüncesi parti-
1029
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
nin kendi içinde daha geniş bir şekilde eleştirilmesini
sağlamaktır. Bu amaçla parti milletvekillerinin arasından kurultay tarafından 21 kişilik bir heyetin seçilmesi kararlaştırılmıştır. Kurultay 29.05.1939'da
Ankara'da yapılmıştır. Bu Kurultay'da Parti tüzük ve
programında bazı değişiklikler yapılmıştır.
29
Mayıs
Belediye Kurulması
Ödemiş kazasına bağlı Kaymakçı köyünde yeniden RG
belediye kurulmasına karar verilmiştir.
30
Mayıs
Vilayet ve belediye bütçelerinden halkevlerine ayrılan tahsisat hakkında.
26.6.1939 tarihinde CHP Genel Sekreterliği tarafından vilayetlere gönderilen bir yazı ile, vilayet belediyesi ile kaza belediyelerinin 1939 mali yılı bütçelerinin umum yekun miktarları ile bu bütçelerden halkevleri, hayır kurumları, parti ve spor kuruluşları için
ayrılan yardım ödeneği miktarının bilinmesine gerek
duyulduğu ve bunun için ekteki cetvelin doldurularak
gönderilmesi istenmiştir.
30
Mayıs
Reisi Cumhur ve CHP'nin
Değişmez Genel Başkanı
İsmet İnönü'nün CHP'nin
5.Büyük Kurultayının
29.5.1939 Tarihindeki Açılışında İrad Buyurdukları
Nutuk Yayımlandı.
RG
30
Mayıs
Nafıa Vekaleti Teşkilat ve
Vazifelerine Dair 3611 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
30
Mayıs
İktisat Vekaleti Teşkilat ve
Vazifeleri Hakkındaki 2450
Sayılı Kanunda Bazı Değişiklikler Yapan 3612 Sayılı
Kanun Yayımlandı.
RG
31
Mayıs
Başbakan'ın, Petit Parisien
Gazetesi Mümessili Louis
Roubaud ile mülakatı hakkında Dahiliye Vekaleti
Matbuat Umum Müdürlüğünün yazısı.
31
Mayıs
C.H.P. 5. Büyük Kurultayı'na vilayet kongrelerinden
gelen dilek ve temenniler.
31
Mayıs
Münakalat Vekaleti Teşkilat ve Vazifelerine Dair
3613 Sayılı Kanun Yayımlandı.
31
Mayıs
Ticaret Vekaleti Teşkilat ve Ticaret Vekaleti, iç ve dış ticaret işleriyle bunlara RG
Vazifelerine Dair 3614 Sa- müteferri işleri tanzim, idare ve murakabe ile mükelyılı Kanun Yayımlandı.
lef olmak üzere kurulmuştur.
Yönetim Zamandizini
Roubaud'ın mülakat talep etmesi üzerine, soracağı
soruların önceden yazı ile bildirilmesi istenmiştir.
Sorular, Dahiliye Vekaleti yazısıyla Başbakanlığa
iletilmiştir. BCA'da sorular Fransızca olarak bulunmaktadır.
BCA:
490..1.0.0/
4.20..42/
1. Büro;
BCA:
490.1/
4.21.20/
1. Büro
BCA:
30..1.0.0/
132.855..1.
/S3
BCA:
490..1.0.0/
498.2004..
2./2. Büro
Münakalat Vekaleti 1. posta nakliyatı, telli, telsiz RG
muhabere ve radyo işleri, 2. demiryolları nakliyatı işleri, 3. karayolları nakliyatı işleri, 4. deniz nakliyatı
ve seyrisefer emniyeti işi, vazife ve hizmetleri, 5. liman ve teçhizatı işleri, 6. su mahsulleri ve avcılığı işleri, 7. hava yolları nakliyatı işleri ile görevlendirilmiştir.
1030
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
31
Mayıs
Büyük Millet Meclisinin
Orduya Selam ve Saygılarının İblağına Dair 1098
Sayılı TBMM Kararı Yayımlandı.
1
Haziran
CHP Kurultayı
1
Haziran
Devlet memurlarının maaşlarının birlik ve denkleştirilmesi hakkında kanun layihası.
BCA:
30..10.0.0/
132.949..3.
/11638
1
Haziran
Devlet memurları maaşlarının (subaylar ve askeri
memurlar hariç) denkleştirilmesine dair 1452 sayılı kanuna ek kanun tasarısı.
BCA:
30..10.0.0/
132.949..2.
/11637
1
Haziran
Nyon anlaşmasının hükümlerinin feshedildiği, Türkiye, İngiltere, Fransa, Yunanistan, Bulgaristan, İtalya,
Romanya ve Mısır'ın anlaşmadan çekildikleri.
BCA:
30..10.0.0/
219.476..
10./4001110
1
Haziran
1939 Mali Yılı 3620 Sayılı
Muvazenei Umumiye Kanunu Yayımlandı.
1939 mali yılı masrafları için 261.064.192 lira tahsi- RG
sat verilirken 261.110.000 lira varidat aynı dönem
için tahmin edilmiştir.
2
Haziran
Maliye Vekaleti Teşkilat ve
Vazifeleri Hakkındaki Kanuna Ek 3621 Sayılı Kanun
Yayımlandı.
2996 sayılı kanunun 42. maddesine bağlı cetvelin RG
merkez ve vilayetler memurları kısmının taalluk ettiği partilere ilişik cetvelde derece adet ve maaşları yazılı memuriyetler ilave edilmiştir.
2
Haziran
Posta, Telgraf ve Telefon
İdaresi Teşkilat Kanununa
Bağlı Kadro Cetvellerinde
Değişiklik Yapılması Hakkında 3622 Sayılı Kanun
yayımlandı.
RG
5
Haziran
İngiliz Avam kamarası
üyelerinden Türkiye Büyük
Millet Meclisi'ni ziyaret
edecek dört kişinin isim listesi.
BCA:
30..10.0.0/
200.370..2/
239-103.
5
Haziran
Belediyeler Bankası
Belediyeler Bankası belediyeler lehine bazı kararlar U, 5
aldı. Buna göre ümran hareketlerinde daha geniş mali Haziran
1939
imkanlar temin edilecek
5
Haziran
Barem Kanunu
Meclis Baremi görüşmeğe başlıyor. Bütçe encümeni U, 5
maaşlar için bazı yeni esaslar getiriyor. Barem konu- Haziran
Kaynak
RG
Kurultayda hararetli tartışmalar müfettişler, müstakil U, 1
gurup, genel sekreter, genel başkan vekili, yardım pa- Haziran
raları gibi konularda yaşandı. 2 Haziran'da da prog- 1939
ram ve nizamname tadilleri ittifakla kabul edilmiş ve
umumi idare heyeti ve müstakil gurup seçilmiştir.
1031
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
su yıl içinde çok tartışılan bir konu. 12 Haziran'da 1939
mecliste görüşülmeye başlanıyor, 23 Haziran'a kadar
görüşülüyor ve ilk müzakereler tamamlanıyor. Daha
sonra da bankalar ve müesseseler baremi mecliste
görüşülmeye başlanıyor. Yazarlar bu konuya çok
sıkça değinmişlerdir.
6
Haziran
3. Umumi Müfettiş Tahsin
Uzer'in Erzurum'un bayındırlık işleri hakkındaki
telgrafı.
Başvekil Celal Bayar ilgili telgrafı "umumi müfettişlerin vereceği randıman ve bütçenin vereceği imkan
nisbetinde müşterek işlerimizin halli çaresini müsbet
bir zihniyetle arayacağız" şeklinde cevaplamıştır. 3.
Umumi Müfettiş Tahsin Uzer , aynı yıl içinde İran
hududu ve Beyazıt'a seyahat yapmıştır.
(BCA:30..10.0.0/No: 71.468..9./77B111)
6
Haziran
İstanbul-Bükreş hava hattı
dün açıldı.
C, 6
Haziran
1939
6
Haziran
CHP Genel Başkan Vekilliği
Milli Şef Genel Başkan Vekilliğine tekrar Dr. Refik U, 6
Saydam ve Genel Sekreterliğe de Dr. Fahri Tüzer'i Haziran
1939
intihap ettiler.
7
Haziran
Müstakil Gurup Reisliği
Reisliğe İstanbul Mebusu Ali Rana Tarhan intihap U, 7
Haziran
edildi.
BCA:
30..10.0.0/
71.468..5./
77B108
1939
7
Haziran
Ankara Tıp Fakültesinin
plan ve projeleri
Tıp Fakültesi’ne ait plan ve projeler yayınlandı. İnşa- U, 7
sına bu yaz başlanacak 1200 kişilik bir talebe yurdu Haziran
1939
olacak.
7
Haziran
Büyük Su Programı
Hükümetin hazırladığı projenin tahakkuku için ve- U, 7
rilmiş olan 31 milyon liralık tahsisatla su işlerinin ba- Haziran
1939
şarılmasına devam edilmekte.
8
Haziran
Romanya Dışişleri Bakanı
Gregoire Gafenco ve eşi
Esmee ile beraberindekilerin Ankara'yı ziyaretleri
münasebetiyle düzenlenen
program.
BCA:
30..10.0.0/
200.370..3.
/239104
8
Haziran
Ankara'da DTCF kurulmasına ait kanunda yapılacak
değişiklik hakkında kanun
tasarısı.
BCA:
30..18.1.2/
87.53..7.
8
Haziran
Orman İşletme Talimatnamesi Yayımlandı.
Yönetim Zamandizini
Devlet Orman İşletmesi; amenajman planlarına ve RG
iktisadi icaplarına göre işletme mıntıkaları dahilinde
katiyat, nakliyat alım satım yapmak, fidanlıklar tesis
ve idame etmek, ağaçlandırma yapmak, ağaç hastalıkları ile mücadelede bulunmak, her nevi ameliyat,
tathirat, tesisat ve inşaat ile tamirat ve bu işlere müteallik ve bu işlerin teminine matuf bütün muamelat ve
mesaiyi başarmaktır. Bu suretle devlet tarafından işletilecek ormanlar ehemmiyet, vüs'at ve iktisadi ihtiyaçlar göz önünde tutularak Orman Umum Müdürlüğü'nün teklifi üzerine Ziraat Vekaletince tayin ve
tesbit olunur.
1032
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
9
Haziran
3. Umumi Müfettişlik bölgesinde yapılacak inşaat
için gerekli paranın 1939
tahsisatında görüşüleceği.
BCA:
30..10.0.0/
71.468..6./
77B109
9
Haziran
İstanbul imar planını yapan
Prost'un planı kabul edildiğinden adliye binası yapma
teklifinden vazgeçilmesi.
BCA:
30..10.0.0/
1.534..8/
8323
9
Haziran
2997 sayılı Tapu Teşkilat
Kanunu'na bazı hükümler
eklenmesi ve sicil teşkilatına ait olan 2015 sayılı kanunun bazı maddelerinin
kaldırılması.
BCA:
30..18.1.2/
87.53..15.
9
Haziran
Denizaltı Sınıfı Mensuplarına Verilecek Zamlar ve
Tazminler Hakkındaki Kanunda Bazı Değişiklikler
Yapılmasına Dair 3629 Sayılı Kanun yayımlandı.
RG
9
Haziran
Türkiye Hükümeti ile Yunanistan Hükümeti Arasında Addedilen Veteriner
Mukavelenamesinin Tasdiki Hakkında 3630 Sayılı
Kanun Yayımlandı.
RG
10
Haziran
Pülür köyünde bulunan ve
Ovacık kazası merkezi olan
belde adının Mareşal Çakmak olarak isimlendirilmesine ilişkin BKK.
10
Haziran
Yalova'nın Bursa'ya nakli
ile ilgili, Cumhurbaşkanı'ndan izin isteği.
10
Haziran
Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'nün, bazı Karadeniz illerine yaptığı inceleme gezisinde Çorum, Çankırı ve
Kastamonu illerinde yapılmasını istediği işler konusunda bakanlıklara tamimi.
Kaynak
20.08.1938 tarihinde Dördüncü Umumi Müfettişlikten Tunceli vilayetine gönderilen yazıda, Genelkurmay Başkanı Mareşal Fevzi Çakmak ve beraberindeki heyetin 18 Ağustos 1938'de Ovacık kazasına yaptıkları teftiş gezisinden sonra, bu isim değişikliğinin
gündeme geldiği açıklanmaktadır. "Refakat ve maiyetlerinde İkinci ve Üçüncü Ordu Müfettişleri ve
Genelkurmay İkinci Başkanı orgeneraller ile 4.
Umumi Müfettiş ve Sekizinci Kolordu Komutanı
Korgeneralleri, M.M. Vekaletinden ve diğer teşkillere mensup tüm generaller ve birçok üst ve kurmay
subaylar yirmi binek otomobiline binmiş oldukları
halde, yeni açılan yoldan geçerek Munzur suyunun
baş kaynağına Mareşal Fevzi Çakmak ile varmışlar
ve aynı günde Hozat'a dönmüşlerdir."
BCA:
30..18.1.2/
87.52..20./
73-103
BCA:
30..1.0.0/
40.238..4./
B1
Ticaret, Ziraat ve İktisat Vekilliklerine gönderilen
tamimde, Çorum ve Çankırı'daki silo ve ziraat aletleri ihtiyacına dikkat çekilmiştir. Ticaret Vekaleti'nce
gönderilen cevapta, bu iki ilin 1928-1936 yıllarındaki
buğday üretimine ilişkin rakamlar verilmektedir. İktisat Vekaleti, silo işlerinin 3491 sayılı Kanunla Toprak Mahsulleri Ofisi'ne verildiğini bildirmiştir. İnönü,
Kastamonu'daki İnhisarlar idare binasının inşasının
1033
BCA:
30..10.0.0/
2.12..17./
399
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
tamamlanması ve Çankırı'da tuzla açılmasına ilişkin
isteklerini de Gümrük ve İnhisarlar Vekaleti'ne iletmiştir. Ayrıca Çankırı'da bir tabur kışlası inşası ile
Çankırılıların bir alay ikamesi talepleri de Milli Müdafaa Vekaleti'ne bildirilmiştir. Milli Müdafaa Vekaleti cevabında,bu isteklerin vekalet bütçesinden karşılanamayacağını belirtmiştir. BCA'da bu konuya ilişkin 52 sayfalık yazışma bulunmaktadır.
10
Haziran
İktisat Vekaleti İç Ticaret
Genel Müdür Yardımcısı
tayin edilen Samet Ağaoğlu'nun kredi işleri ile uğraşacak şube müdürlüğüne
tayini.
10
Haziran
Dolmabahçe stadının planı. Şehircilik uzmanı Prost ve İtalyan mimar Viyoti Villi C, 10
Haziran
stadın imar planı üzerine çalışmaktadırlar.
BCA:
30..18.1.2/
87.51..20./
170-11
1939
12
Haziran
İstatistik Umum Müdürlüğüne atama
Münhal bulunan İstatistik Umum Müdürlüğüne Zira- RG
at Vekaleti Müsteşarı Celal Aybar kadrosunda muhassas maaş ile tayin edilmiştir.
12
Haziran
Adliye Vekaleti müsteşarlığına atama
Açık olan Adliye Vekaleti Müsteşarlığına temyiz RG
mahkemesi azasından Selim Nafiz Akyollu tayin kılınmıştır.
12
Haziran
Ziraat Vekaleti müsteşarlığına atama
Vekalet Müsteşarlığına Ziraat Başmüşaviri Aziz RG
Meker atanmıştır.
13
Haziran
Bükreş'te çıkarılan "Aras"
adlı gazetenin yurda sokulmaması ve toplattırılması
BCA:
30..18.1.2/
87.55..5.
13
Haziran
Roma'da basılan
"1915-1918 İtalyan Harbine Ait Yabancı Şahadetler"
adlı broşürün toplattırılması
ve memlekete sokulmasının
yasak edilmesi.
BCA:
30..18.1.2/
87.55..6./
86-353
13
Haziran
Posta, Telgraf ve Telefon
İdaresi Vasıtası İle Tebliğ
Edilecek Adli Evraktan Peşin Alınacak Posta Ücretleri Tarifesi Hakkında Bakanlar Kurulu Kararnamesi
yayımlandı.
RG
13
Haziran
Beşinci Arsıulusal Köy Yaşayışını Güzelleştirme
Kongresi'ne katılan Nusret
Kemal Köymen'in bu kongre hakkındaki raporu.
Yönetim Zamandizini
"Beşinci Arsıulusal Köy Yaşayışını Güzelleştirme 490..1.0.0/
Kongresi ve Dünyada Köy Çalışmaları Hakkında 570.2268..
Rapor" başlıklı çalışma, Ülkü Mecmuası Yazı İşleri 3/2. BÜRO
Müdürü Nusret Kemal tarafından hazırlanmıştır. Söz
konusu Kongre, 20-27 Temmuz 1935'te gerçekleştirilmiştir. Köymen Kongre sonucunu şöyle özetlemektedir: "Köy Yaşayışını Güzelleştirme Beşinci Arsıulusal Kongre gibi ihtişamlı bir ad taşıyan bu büyük Kongre, iki memlekette (Belçika ve Lüxemburg)
1034
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
çalışmalarını yaptıktan, birçok şaraplar ve şampanyalar içtikten sonra bir fare doğurdu. Kongrenin hayali
umumiyattan olan on kadar maddesinin arasında iyi
kamufle edilemeyen bir nokta bütün işin zamirini
teşkil ediyordu. 'Zirai mahsullere karşı konulan gümrük resimlerinin azaltılması'. Belçika kendi ziraat
mahsullerine olduğu kadar büyük harbe iştirakine
karşılıklarından biri olarak Fransa'nın kendine iktisadi birliğini peşkeş çektiği küçük komşusu Lüksemburg'un mahsullerine mahreç arıyordu. Kongre reisliğine de seçilmiş olan tertip komitası reisini, Belçikalı bir konserve fabrikatörü, bu mesele pek ilgilendiriyordu."
14
Haziran
Varşova'da çıkan "Yedi
Yıldız", Berlin'de çıkan
"Delik" ve Paris'te çıkan
"Kafkas Eli" adlı mecmuaların memlekete sokulmasının yasaklanması ve toplattırılması.
14
Haziran
Vilayetlerdeki gazete, nahiye, nüfus miktarlarının
bildirilmesi.
15
Haziran
Hatay'ın anavatana iltihakı
halinde, Vilayetler İdaresi
Kanununa dayanarak idare
edileceğinden, Dahiliye
Vekilliği'nce bir kanun layihası hazırlanması gerekeceği.
BCA:
30..10.0.0/
225.515..
18./402623
15
Haziran
Karabük şehrine ait planları
yapacak olan Prof. Mimar
Prost'a verilecek paranın 22
000 lirasının serbest döviz
olarak verilmesi.
BCA:
30..18.1.2/
87.57..2./
127-9
16
Haziran
Komünistlik suçundan
mahkum Adil Kut'un suçsuz olduğuna dair başvurusu üzerine hakkındaki karar
kesinleşmiş olduğundan
yapılacak bir işlem olmadığının bildirildiği.
BCA:
30..10.0.0/
209.425..
14./253242
16
Haziran
İstiklal Harbi Malullerine
Verilecek Para Mükafatı
Hakkında 3632 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
16
Haziran
Devlet Denizyolları ve
Devlet Limanları İşletme
Umum Müdürlüklerinin
Teşkilat ve Vazifelerine
Dair 3633 Sayılı Kanun
Yayımlandı.
BCA:
30..18.1.2/
87.55..3./
86-351
BCA’da ilgili belgeye ulaşılamamıştır.
BCA:
490..1.0.0/
4.20..51/
1. Büro
Münakalat Vekaletine bağlı ve hükmü şahsiyeti haiz RG
ve merkezleri İstanbul'da olmak üzere "Devlet Denizyolları İşletme Umum Müdürlüğü" ve "Devlet
Limanları İşletme Umum Müdürlüğü" namları ile
mülhak iki idare kurulmuştur.
1035
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
19
Haziran
İtalyan sermayeli elektrik
şirketleri.
Bursa, Tekirdağ, Balıkesir, Gaziantep ve Edirne'deki C, 19
şirketlerin satın alınmasına dair sözleşme imzalan- Haziran
1939
mıştır.
19
Haziran
Nahiye Müdürlerinin Devir Kanunun 1.maddesi ile "Nahiye Müdürlerine, devir RG
Masrafları Hakkında 3635 ve teftiş masraflarını karşılamak üzere her ay maaşlaSayılı Kanun Yayımlandı. rıyla birlikte maktuan 10 lira verilir" hükmü getirilmektedir.
19
Haziran
Dahiliye Vekaleti Teşkilat
Kadrosuna Yeniden 50 Maiyet Memuru İlavesine Dair
3636 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
19
Haziran
Türkiye-İngiltere Müzeyyel
Ticaret ve Kliring Anlaşmasına Merbut Mektuplardan Kliring Murakıbı
Gregory'ye Hitaben Yazılan Mektubun Türkçe Tercümesindeki (Hususi Hesaba Geçirileceği) İbaresinin
"Geçirilmeyeceği" Şeklinde
Düzeltilmesi Hakkında
3637 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
19
Haziran
Türkiye-İsveç Ticaret ve
Kliring Anlaşması İle Buna
Bağlı Protokol ve Mektupların Tasdiki Hakkında
3638 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
19
Haziran
Türkiye İle Almanya Arasında 31.1.1939 Tarihinde
Berlin'de İmzalanan Südet
Alman Menatıkı İle Türkiye Arasındaki Ticari
Mübadelat ve Tediatı Tanzime Mütedair Protokolün
Tasdiki Hakkında 3639 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
19
Haziran
Türkiye-İngiltere Ticaret ve
Kliring Anlaşmasına Bağlı
4 Numaralı Listeye Tiftiğin
de İthali Hakkında 3640
Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
19
Haziran
Gümrük Tarife Kanununa
Bağlı İthalat Umumi Tarifesinin 607/D/1 Pozisyonuna Bir Fıkra İlavesine Dair
3641 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
Yönetim Zamandizini
1036
Kaynak
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
20
Haziran
İki Alman müessesesi elinde bulunan Ankara Elektrik, Ankara Havagazı ve
Adana Elektrik TAŞ'ye ait
hisse senetlerinin satın
alınması.
BCA'da, 24 Haziran 1939 tarihli bir tasarı bulunmaktadır: "Ankara Elektrik ve Havagazı, Adana Elektrik
müesseselerinin satın alınması hakkında kanun tasarısı."
BCA:
30..18.1.2/
87.55..1;
BCA:
30..18.1.2/
87.59..17.
20
Haziran
Beş senelik imar planı için.
Hükümet, İstanbul'un yeniden imarı için 10 milyon C, 20
Haziran
Liralık bir yardımda bulunmaya karar vermiştir.
1939
20
Haziran
İstanbul Tramvay Şirketinin İmtiyaz Hakkı İle Bu
Şirket Tesisatının Satın
Alınmasına Dair Olan Mukavelenin Tasdiki Hakkında 3642 Sayılı Kanun Yayımlandı.
21
Haziran
Kimsesiz çocukların devlet
eliyle okutulması
21
Haziran
İstanbul (Beyoğlu-Galata)
Tünel Şirketinin İmtiyaz
Hakkı İle Bu Şirket Tesisatının Satın Alınmasına Dair
Olan Mukavelenin Tasdiki
Hakkında 3643 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
22
Haziran
İstanbul Elektrik, Tramvay
ve Tünel İdareleri Teşkilat
ve Tesisatının İstanbul Belediyesine Devrine Dair
3645 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
22
Haziran
Türkiye Cumhuriyeti İle
Belçika Krallığı Arasında 9
Şubat 1938 Tarihinde
Brüksel'de İmza Edilen
İadei Mücrimin Muahedesinin Tasdiki Hakkında
3647 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
23
Haziran
Hatay itilafnamesi imzalanmıştır.
Anlaşmaya göre Hatay anavatana katılmıştır.
24
Haziran
Denizbank yolsuzluğu
Bankanın sabık umum müdürü Yusuf Ziya Öniş ve U, 24
arkadaşları tevkif edildiler. Satiye binasının alınması Haziran
1939
hakkındaki tahkikatın ikmali üzerine …
24
Haziran
İstanbul eski vali ve belediye başkanı Muhittin
Üstündağ'ın yargılanması
Dava 8 Temmuz tarihine ertelendi.
RG
Çocuk yuvalarında bulunan terk edilmiş çocuklardan
altı yaşını dolduranların devlet eliyle okutulması veya bir işe yerleştirilmesi ile ilgili çeşitli bakanlıkların
görüşleri.
1037
BCA:
30..10.0.0/
178.234..1.
/20342
C, 23
Haziran
1939
U, 24
Haziran
1939
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
24
Haziran
Tapu ve Kadastro Umum
Müdürlüğünün Adliye Vekaleti'ne bağlanması hakkında kanun tasarısı
BCA.
30..18.1.2/
87.59..15.
26
Haziran
Büyükelçi atamalarıyla ilgili Cumhurbaşkanı'nın
Başbakan'a yazısı.
BCA:
30..1.0.0/
40.238..7./
B1
26
Haziran
Köy okulları
26
Haziran
Türk-İngiliz Anlaşması ve
Türk Fransız müzakerelerinin Suriye ve Lübnan'daki
akisleri.
BCA:
30..10.0.0/
222.495..1.
/400-3370
26
Haziran
TC İle ABD Arasında 1
Nisan 1939 Tarihinde Ankara'da İmzalanan Ticaret
Anlaşmasının Tasdikine
Dair 3646 Sayılı Kanun
Yayımlandı.
RG
26
Haziran
İcra Vekilleri Heyetinin Si- Müşterek beyanname Türkiye ile Fransa Hükümetleri RG
yasetinin Tasvib ve Müşte- arasındaki müzakere ve istişareler sonucunda oluşan
rek Beyannamenin Kabul
ortak görüş birliğini tebarüz ettirmektedir.
Edildiğine Dair 1129 Sayılı
TBMM Kararı Yayımlandı.
27
Haziran
Siirt su tesisatı için açılan
ihaleye talip çıkmadığından, işin Belediye encümenince emaneten yapılabileceği hakkındaki rapor.
BCA:
30..10.0.0/
158.107..4.
/16324
27
Haziran
Fransa ile Ankara'da 1939
yılında imzalanan TürkiyeSuriye arasındaki arazi meselelerinin kesin çözümüne
ait anlaşma ve eklerinin tasdiki hakkında kanun tasarısı.
BCA:
30..18.1.2/
87.61..20.
28
Haziran
Ölçüler Nizamnamesinin
34.Maddesine Bir Fıkra
Eklenmesine Dair Nizamname Yayımlandı.
RG
29
Haziran
Hatay'da adli kanunların
uygulanış şekli ve ilamların
infaz tarzı hakkında kanun
tasarısı.
BCA:
30..18.1.2/
87.62..4.
1
Temmuz Manisa Milletvekili Hikmet
Bayur ve 20 arkadaşının,
CHP Meclis Grubu Başkanlığı'na sundukları takririn Başbakan'a gönderildiği
Yönetim Zamandizini
Açıklamalar
Kaynak
Üç sınıflı köy okulları beş sınıflı hale gelecek, bu su- U, 26
retle 380 bin köy çocuğuna 2 yıl daha milli terbiye ve Temmuz
1939
kültür vermek kabil olacaktır.
Takrir, yüksel bedel ile Emlakı Milliyeden mal alanların borçlarının hafifletilmesi hakkındadır. Takrirde,
konuya ilişkin bir tasarı hazırlanması talep edilmektedir.
1038
BCA:
30..1.0.0/
42.248..2/
C1.
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
1
Temmuz Hatay Antlaşması’nı Meclis dün ittifakla tasdik etti.
Fransızlarla yapılmış olan bu antlaşma ile Suriye ve C, 1
Temmuz
Türkiye arasındaki yeni sınırlar da belirlenmiştir.
3
Temmuz Hatay ve Güneydoğu Anadolu illerindeki demiryolu,
karayolu ve liman durumları hakkında rapor.
Nafıa Vekaleti tarafından Başvekalete gönderilen raporda, söz konusu bölgenin iktisadi gelişiminde
önemli unsurlardan biri olan ulaşım ağının, bu kez
Hatay'ın anavatana katılması nedeniyle yeniden incelendiği belirtilmektedir.
3
Temmuz Seferihisar Kaymakamı
Cevdet Salih Çanga'nın
Bakanlık emrine alınması.
BCA:
30..11.1.0/
132.23..2.
3
Temmuz İstanbul Fransız Arkeoloji
Enstitüsü üyesi Haspels'in
Afyon'un Yazılıkaya köyünde bu yıl da kazıya devam etmesine izin verilmesi.
BCA:
30..18.1.2/
87.62..9/
149.
4
Temmuz Yalova Kaplıcalarının İşletilmesi ve Kaplıcaların İnkişafı İşlerinin Sıhhat ve
İctimai Muavenet Vekaletine Bağlı Hükmi Şahsiyeti
Haiz Bir Teşekküle Devri
Hakkında 3653 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
4
Temmuz Türkiye İle Fransa Arasında Ankara'da 23 Haziran
1939 Tarihinde İmzalanan
Türkiye İle Suriye Arasında Arazi Mesailinin Kat'i
Surette Hallini
Mutazammın Anlaşma ve
Müzeyyelatının Tasdikine
Dair 3658 Sayılı Kanun
Yayımlandı.
RG
5
Temmuz Vilayet ve kazalar parti idare heyeti azalarının ad ve
görevlerinin bildirilmesi.
BCA:
490..1.0.0/
4.21..7./
1. Büro
5
Temmuz Küçük Menderes Nehri İle
Tabilerinin Islahı Hakkındaki 2246 Sayılı Kanuna
Ek 3655 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
5
Temmuz İskan Kanununun Bazı
Maddelerini Değiştiren
2848 Numaralı Kanunun 3
üncü ve 2510 Numaralı
Kanunun 31inci Maddelerini Tadil Eden 3657 Sayılı
Kanun Yayımlandı.
Kanunla, "Türkiye'de yerleşmek maksadile hükümet- RG
ten iskan yardımı istememek şartile dışarıdan gelmek
isteyen Türk soyundan olan kimseler Hariciye, Dahiliye ve Sıhhat ve İctimai Muavenet Vekilliklerince
müştereken tesbit olunacak şekiller dahilinde konsoloslarımızın verecekleri muhacir vizesile Türkiye'ye
gelirler ve serbest muhacir olarak kabul olunurlar. Bu
yolda geleceklerin pasaportlarına muktezi meşruhat
verilir" hükmü getirilmektedir.
Kaynak
1939
1039
BCA:
30..10.0.0 /
67.447..4/
7455
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
7
Temmuz İsviçre'de yayınlanan
"National Zeitung" adlı gazetenin yurda sokulmasını
yasaklayan 2/9958 sayılı
kararnamenin yürürlükten
kaldırılması.
7
Temmuz Sümerbank sermayesi yeniden arttırılıyor.
Bütçe encümeni ilaveyi 19,5 milyon Lira olarak C, 7
Temmuz
tesbit etmiştir.
7
Temmuz Münakalat Vekaletinden
Yapılan Atamalar
Açık bulunan Devlet Demiryolları İşletme Umum RG
Müdürlüğüne İbrahim Kemal Baybura 600 lira aylık
ücretle, Devlet Liman İşletmesi Umum Müdürlüğüne
Raufi Manyasi 600 lira aylık ücretle tayin olunmuştur.
8
Temmuz Devlet Memurları Aylıklarının Tevhid ve Teadülüne
Dair 3656 Sayılı Kanun
Yayımlandı.
Maaşlı devlet memurlarının (hakimler ve muallimler RG
dahil, subaylar ve askeri memurlar hariç) dereceleri
ve her dereceye ait maaş asılları bu kanunla düzenlenmektedir.
8
Temmuz CHP parti müfettişleri
2o müfettiş 20 teftiş mıntıkasına tayin edildi. Parti U, 8
nizamnamesine göre ihdas edilmişti. Örneğin Afyon Temmuz
mıntıkasının müfettişi Aydın Mebusu Adnan Mende- 1939
res idi.
8
Temmuz Tunceli Vilayeti
Vilayet idaresi hakkındaki 2884 sayılı kanun hükmü- U, 8
nün uzatılması dolayisile Dahiliye Vekili Faik Temmuz
1939
Öztrak'ın beyanatı
9
Temmuz İstanbul eski vali ve belediye başkanı Muhittin
Üstündağ'ın yargılanması
Muhittin Üstündağ ve arkadaşları beraat ettiler. Yal- U, 9
nız, Sürpagop mezarlığı işinden 50 liraya mahkum Temmuz
1939
oldu bu ceza da tecil edildi.
10
Temmuz Halkevlerinin faaliyet alanlarını gösteren tamim.
10
Temmuz 1934 Mali Yılı 3654 Sayılı
Hesabı Kat'i Kanunu Yayımlandı.
1934 mali yılı umumi masarifi 228.807.122 lira 67 RG
kuruştur. Adı geçen yılın umumi tahsilatı ise
241.229.796 lira 23 kuruştur.
11
Temmuz Basın Birliği Kongresi
açıldı
Dahiliye Vekili, "memleket ve millet işlerinin mesu- U, 11
liyetini beraber taşıyoruz, sizi de kendimiz kadar va- Temmuz
zifeli ve mesuliyetli biliyoruz." dedi. Kongre reisliği- 1939
ne F. Rıfkı Atay seçildi. Merkez ve mıntıkalar idare
heyetleri ve haysiyet divanı seçildi.
11
Temmuz Seyhan Valiliği'ne Faik Üstün'ün, Niğde Valiliği'ne İ.
Safa Apaydın'ın tayini.
BCA:
30..18.1.2/
87.68..1./
71-437
11
Temmuz C.H.P. 5. Kurultayı'nın Suriye'deki akisleri.
BCA:
490..1.0.0/
607.102..
17./
3. Büro
Yönetim Zamandizini
Açıklamalar
Kaynak
BCA:
30..18.1.2/
87.67..7/
86-356
1939
BCA:
490..1.0.0/
4.21..18./
1. Büro
1040
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
11
Temmuz Halife Abdülmecit ve sakıt
hanedan mensubları hakkında bilgiler.
Dahiliye Vekaleti'nden Başvekalet'e gönderilen yazıdan bir bölüm: "Abdülmecit bir zamandan beri müziç
başağrılarından muzdariptir. Damat Şerif Paşa Paris'te yanında bulunmaktadır. Celal Paşa veremden
muzdariptir…eski Osmanlı hanedanı ailesinin emlakini idare eden İngiltere Kanada Şirketi tarafından
hak sahiplerine 60 bin frank verilmiştir. Hissedarların
eline pek cüzi bir meblağ geçmiştir..."
BCA:
30..10.0.0/
203.390..
22/244304
11
Temmuz Döviz Komisyonu'nun hazırladığı rapora göre ithalat
ve ödeme rejiminde bazı
değişiklikler yapılması
11
Temmuz Bankalar ve Devlet Müesseseleri Memurları Aylıklarının Tevhid ve Teadülü
Hakkında 3659 Sayılı Kanun Yayımlandı.
Aşağıda yazılı müesseseler bu kanun hükümlerine RG
tabidir: a- sermayesinin tamamı devlet tarafından verilmek suretiyle kurulan iktisadi teşekküllerin
teşkilatile idare ve murakabeleri hakkında 3460 sayılı
kanun hükümlerine tabi teşekküller ve müesseseler bHususi kanunlarla kurulan bankalar ve teşekküllerle
hususi surette teşekkül eden ve tediye edilmiş sermayesi 2 milyon lira veya daha ziyade olan milli bankalar c- Devletçe veya mülhak veya hususi bütçeli idarelerce veya belediyelerce veya yukarıki bendlerde
yazılı teşekkül ve bankalar tarafından sermayesinin
yarısından fazlasına iştirak suretile kurulan teşekküller ve bunların aynı nisbette iştiraklerile vücud bulan
kurumlar ve ticaret ve sanayi odaları ve borsalar veya
satın alınıp belediyelere bağlanan müesseseler. Birinci madde hükmüne giren bilimum müesseseler memurları için 14 derece tayin edilmiştir.
11
Temmuz Devlet Hava Yollarında
Vazife Uçuşu Esnasında
Şehit Düşen Pilot Ekrem
Ermek İle Makinist Sami
Demirel'in Dul ve Yetimlerine Tekayüd Maaşı Tahsisi
Hakkında 3660 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
11
Temmuz Subaylar ve Askeri Memurların Maşatına Dair
Olan 1453 Sayılı Kanuna
Ek 3661 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
11
Temmuz Mahpeyker, Türkan, Ali,
Rana ve Hümeyra'nın Türkiye'ye Avdet Etmelerine
Dair 3662 Sayılı Kanun
Yayımlandı.
Ölü General Enver çocukları Mahpeyker, Türkan ve RG
Ali ile biraderi Kamil kızı Rana'nın ve İsmail Hakkı
kızı Hümeyra'nın Türk vatandaşlığına kabul ve Türkiye'ye gelmelerine müsaade edilmiştir. Bu yasa,
Osmanlı Hanedanının yaklaşık elli yıl süren sürgün
öyküsünde af sürecini başlatması nedeniyle önemlidir. Af süreci 1952 yılında çıkarılan 5958 sayılı yasa
ile devam ettirilecek, 1973'te ise 1803 sayılı yasa ile
Osmanoğulları hanedanı tümüyle affedilerek TC vatandaşlığına geçişlerine olanak sağlanacaktır.
BCA:
30..18.1.2/
87.70..15.
1041
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
11
Temmuz Ordu Mensuplarının Evlenmelerine Dair 3663 Sayılı Kanun Yayımlandı.
Muvazzaf subaylar üsteğmen rütbesinde en az bir se- RG
ne bulunmadıkça ve askeri memurlar 25 yaşını ikmal
etmedikçe ve kara, deniz, hava gedikli erbaşları başçavuş olmadıkça evlenemezler. İhtiyat subaylığından
askeri memurluğa inkisab edenler bu maddede yazılı
kayıttan müstesnadır. Askeri okullar talebelerinin evlenmelerine izin verilmez. Evlenmiş olanlar askeri
okullara kabul edilmez.Bu kanunun Medeni Kanunun
evlenmeye dair olan hükümlerine tesiri yoktur.
11
Temmuz Köy Kanunu Muaddil 2491
Sayılı Kanunun 1inci Maddesinin Değiştirilmesine ve
Mezkur Kanuna Bazı Hükümler İlavesine Dair
3664 Sayılı Kanun Yayımlandı.
Köy gelirleri, köy işlerini gören köyün aylıklı adam- RG
larının aylık ve yıllıklarile köy sınırları içinde yapılacak mecburi köy işlerine yetmezse: en yüksek haddi
20 lirayı aşmamak üzere herkesin hal ve vaktine göre
köy ihtiyar meclisi kararile köyde oturanlara ve köyle
maddi alakası bulunanlara salma salınır.
11
Temmuz Diyanet İşleri Reisliği Teşkilat ve Vazifeleri Hakkındaki Kanunda Bazı Değişiklik Yapılmasında Dair
3665 sayılı kanun yayımlandı.
Diyanet İşleri Reisi, Başvekilin inhası üzerine Cum- RG
hur Reisi tarafından tayin olunur.
11
Temmuz Belediyeler Kanunun 19
uncu Maddesinin 5 inci
Fıkrasını Değiştiren 3666
sayılı kanun yayımlandı.
Değişiklikle, "Belediye hudutları dahilinde muayyen RG
mıntıkalar arasında yolcu nakil vasıtası olarak, otobüs, omnibüs, otokar, tünel troley, fünikeler işletmek
ve mezbahalarda kesilen etleri- Belediye Meclisince
tayin ve Dahiliye Vekaletince tasdik edilecek ücret
mukabilinde- satış yerlerine nakletmek münhasıran
Belediyelerin hakkı" olarak belirlenmiştir.
11
Temmuz İskan Kanununun 12inci
Maddesini Kısmen Değiştiren ve 17 ve 23 üncü Maddelerine Birer Fıkra Ekleyen 3667 Sayılı Kanun Yayımlandı.
2510 numaralı İskan Kanununun 12 inci a ve b mad- RG
deleri aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir: a- Türk soyu
ve kültüründen olmayan hiçbir aşiretin ve ferdin bu
mıntıkaya yeniden yerleşmesine izin verilemez. bÖteden beri bu mıntıkada bulunan aşiret ferdlerile
yine bu mıntıkanın yerli halkından olan veya herhangi bir suretle yerleşmek maksadile evvelce bu mıntıkaya gelmiş bulunan topraksız veya az topraklı çiftçiler İcra Vekilleri Heyeti kararile Hazineye aid topraklardan, İskan Kanunu hükümlerine göre, toprak
verilmek suretile toprağa bağlandırılabilir. Meccani
toprak verilmesi muaffık görülen yerlerde İcra Vekilleri Heyeti kararile bunlara da parasız veya yarı bedelle toprak verilebilir.
11
Temmuz Vakıflar Kanununun 32inci
Maddesinin Değiştirilmesine Dair 3668 Sayılı Kanun
Yayımlandı.
RG
11
Temmuz Zeytinciliğin Islahı ve Yabani Zeytinliklerin Aşılanması Hakkındaki 3573 Sayılı Kanunun 14üncü Maddesini Değiştiren 3669 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
Yönetim Zamandizini
Açıklamalar
1042
Kaynak
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
11
Temmuz Milli Piyango Teşkiline
Dair 3670 Sayılı Kanun
Yayımlandı.
11
Temmuz Posta ve Telgraf ve Telefon
İdaresi Teşkilat Kanununa
Bağlı Kadro Cetvellerinde
Değişiklik Yapılması Hakkındaki 3622 Sayılı Kanuna Ek 3671 Sayılı Kanun
Yayımlandı.
RG
11
Temmuz Mülga Donanma Cemiyeti
Tarafından Çıkarılan İkramiyeli Piyango Tahvillerinin Kaldırılmasına Dair
3672 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
11
Temmuz Hatay Vilayeti Kurulmasına Dair 3711 Sayılı Kanun
Yayımlandı.
Türkiye Cumhuriyetile Fransa Cumhuriyeti arasında RG
23 Haziran 1939 tarihinde akdedilen anlaşmanın
1inci maddesinde gösterilen hudut tashihi neticesinde
Türkiye Milli Hududu dahiline giren Hatay arazisi
Türkiye'ye ilhak edilmiştir.
11
Temmuz Hatay Halkının Askerlik
İşleri Hakkında 3712 Sayılı
Kanun Yayımlandı.
RG
11
Temmuz Hatay Vilayetinde Adli
Kanunların Tatbik Şekline
ve İlamların İnfazı Tarzına
Dair 3713 Sayılı Kanun
Yayımlandı.
RG
11
Temmuz İskenderun Limanını Devlet Limanları İşletme
Umum Müdürlüğüne ve
Payas-İskenderun Demiryolunun Devlet Demiryolları ve Limanları İşletme
Umum Müdürlüğüne Devri
Hakkında 3714 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
12
Temmuz Sovyetler'in Atatürk'ü dünyanın en büyük adamı olarak tanıdıkları.
Kaynak
Bu kanunla birlikte Hava Kuvvetlerine yardım etmek RG
gayesile Maliye Vekaletine bağlı, şahsiyeti hükmiyeyi
haiz, hususi hukuk hükümlerine tabi ve her türlü tasarrufa ehil bir Milli Piyango İdaresi kurulmuştur.
Emniyet Umum Müdürlüğü'nden Halk Partisi Genel
Sekreterliği'ne gönderilen yazıda Ankara Sovyet
mahalifine mensup birinin bir görüşme sırasında
özetle şunları söylediği belirtilmektedir: "Sovyetler
Atatürk'ü dünyanın en büyük adamı olarak tanırlar ve
hürmet ederler. Onun ölümünden en ziyade müteessir
olan şüphesiz ki Sovyet Rusya olmuştur. Milli şef
İsmet İnönü'nün Rusya'da çok büyük itibarı vardır.
Stalin ve devlet erkanı kendisine itimatla bağlıdırlar.
Sovyetler Türkiye'de propaganda yaptırmamaktadır.
Aksi sözler yalandır. Misali de Moğolistan'a mali ve
askeri yardım yaptığımız halde bu devleti komünizme teşvik etmiyoruz. İstesek bu bir günlük iştir."
1043
BCA:
490..1.0.0/
609.111..9.
/3. Büro
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
12
Temmuz Hariciye Vekaleti memurları arasında yapılan tayin
ve terfiler.
BCA:
30..11.1.0/
132.24..17.
/15048
12
Temmuz Türkiye-Finlandiya Ticaret
Anlaşması İçin Teati Edilen Mektupların İmzaları
Tarihinden Muteber Olmak
Üzere Tasdiki Hakkında
3674 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
12
Temmuz Türkiye-İtalya Ticaret ve
Seyrisefain Muadesinin
Cüz'ü Mütemmimini Teşkil
Etmek Üzere Akdedilen
Ticaret ve Tediye Anlaşmalar ile Bunlara Ek Olarak Tanzim Edilen Vesaikin Mer'iyete Vaz'ına Dair
3675 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
12
Temmuz Türkiye-İtalya Ticaret Anlaşmasına Bağlı 2 Sayılı
Listede Tadilat Yapılmasına Mütedair Olarak İtalya
Büyükelçiliğile Teati Olunan Notaların Tasdiki Hakkında 3676 Sayılı Kanun
Yayımlandı.
RG
12
Temmuz Türkiye-İsveç Ticaret Anlaşması Protokolüne Merbut Listeye İlave Edilecek
Kontenjan Hakkında 3677
Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
12
Temmuz Türkiye-İsveç Ticaret ve
Seyrisefain Muahedenamesine Müzeyyel Olup Ankara'da 24 Mart 1939 Tarihinde İmza Edilen Anlaşmanın Tasdikine Dair 3678
Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
12
Temmuz Türkiye İle Yunanistan
Arasında 26 Eylül 1935 Tarihli Kliring Anlaşmasına
Müzeyyel Protokolün Tasdiki Hakkında 3679 Sayılı
Kanun Yayımlandı.
RG
12
Temmuz Türk Romen Ticaret Anlaşmasına Müzeyyel Anlaşma Hakkında 3680 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
Yönetim Zamandizini
Açıklamalar
1044
Kaynak
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
12
Temmuz Hariçten İthal Edilecek
55.000 Ton Kok Kömürünün Gümrük Resminin 7,5
Liradan 2 Liraya Tenziline
Dair İcra Vekilleri Heyetince Verilen Kararların
Tasdikine Dair 3681 Sayılı
Kanun Yayımlandı.
RG
12
Temmuz Türkiye Cumhuriyeti İle
Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri İttihadı Arasında …
3682 Sayılı Kanun Yayımlandı
Türkiye Cumhuriyeti İle Sovyet Sosyalist Cumhuri- RG
yetleri İttihadı Arasında Hudut Hadise ve İhtilaflarının Sureti Tetkik ve Halline Müteallik 15 Temmuz
1937 Tarihinde Moskova'da İmza Edilen Mukaveleye Bağlı 1 Numaralı Protokolde Çoruh Vilayetinin
Merkezi Olarak Gösterilen Rize'nin, Adı Geçen Vilayetin Halen Merkezi Olan Artvin'le Değiştirildiğine
Dair Teati Olunan Notaların Adı Geçen Mukavelenin
Cüzü Mütemmimi Olarak Kabul ve Tasdikine Dair
3682 Sayılı Kanun Yayımlandı.
12
Temmuz İskan Kanunun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesine
Dair 3683 Sayılı Kanun
Yayımlandı.
RG
12
Temmuz Kırtasiye İşleri İçin Verilen
Mütedavil Sermayeden
30.000 Lirasının İnşaat ve
İstimlak İşlerine Sarfına
Mezuniyet Veren 2918 Sayılı Kanuna Ek 3684 Sayılı
Kanun Yayımlandı.
RG
12
Temmuz Kırtasiye Stoku İçin Bir
Buçuk Milyon Liralık Mütedavil Sermaye İttihazına
Dair Olan Kanuna Ek 3685
Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
12
Temmuz Evlenme Kağıtları ve Nüfus Kütüklerine Tescilleri
Hakkında 3686 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
12
Temmuz Karadeniz Kömür Havzasından Kömür Alacak Gemilerin Rüsumdan Muafiyetine Dair 3687 Sayılı
Kanun Yayımlandı.
RG
12
Temmuz Ankara Elektrik, Ankara
Havagazı ve Adana Elektrik Türk Anonim Şirketleri
Hisse Senetlerile Hak ve
Vecibelerinin Satın Alınmasına Dair Mukavelelerin
Tasdikine ve Bu Şirketlerin
Muvakkat İşletmelerile Satın Alma Bedellerinin Tesviye Tarzına Dair 3688 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
1045
Kaynak
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
12
Temmuz Yasama Dokunulmazlığı
Çankırı Mebusu Hüseyin Cahit Yalçın, Çorum Me- RG
Hakkında TBMM Kararları busu Asım Us, İstanbul Mebusu General Refet Bele,
Yayımlandı.
Muğla Mebusu Yunus Nadi, Urfa Mebusu Ali Saib
Ursavaş, Urfa Mebusu Şeref Ulu hakkındaki takip ve
muhakemenin devre sonuna bırakılmasına karar verilmiştir.
13
Temmuz Adana'da, MTA tarafından
petrol araştırmalarında,
kullanılacak sondaj makinesinde çalıştırılmak üzere
Almanya'dan gelecek olan
Karl Jiszda, A. Wallisch,
Otto Krause ve Joseph
Jiszda'ya izin verildiği.
BCA:
30..10.0.0/
202.378..1.
/24324
13
Temmuz İstanbul İli Defterdarlığına
Şevket Adalan, Merkez Daireleri Muhasebe müdürlüklerine İbrahim
Seberman ve Sadi Kıyak'ın
tayinleri.
BCA:
30..11.1.0/
132.25..16.
13
Temmuz Kurulacak Vergiler Temyiz
Komisyonu başkan ve üyeliklerine atanacak adayların
listesi.
BCA:
30..18.1.2/
87.68..3.
13
Temmuz Yeni Cemiyetler Kanunu
Meriyete Giriyor
Kaynak
Geçmişteki pürüzlü teşkilatların tesviye edilmesi ba- C, 13
Temmuz
kımından önemli
1939
13
Temmuz Bursa'da Müttehid Elektrik
Türk Anonim Şirketleri
İmtiyazlarile Tesisatının ve
Mersin Elektrik Türk Anonim Şirketi Hisse Senetlerinden Bir Kısmının Satın
Alınmasına Dair Mukavelenamenin Tasdiki ve Bu
Müesseselerin İşletmeleri
Hakkında 3689 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
13
Temmuz Vergilerde İhbarnamelerin
Tebliğine ve İtiraz ve Temyiz Usullerine ve İtiraz ve
Temyiz Komisyonları Teşkiline Dair 3692 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
13
Temmuz Hakimler Kanununun,
3501 Sayılı Kanunun 2 inci
Maddesile Tadil Edilen
17inci Maddesinde Yazılı 1
ve 2 Numaralı Cetvellerin
Değiştirilmesine Dair 3693
Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
Yönetim Zamandizini
1046
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
13
Temmuz İstanbul Üniversitesinin
Umumi Muvazeneye
Alınmasına Dair Olan 2467
Sayılı Kanuna Ek 3694 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
13
Temmuz Ordu Subaylar Heyetine
Mahsus 863 Sayılı Terfi
Kanununun 8inci Maddesinin Tadiline Dair 3695 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
13
Temmuz Teşviki Sanayi Kanununun
Zeyilleri Olan 2261 Sayılı
Kanunun 3 üncü Maddesinin Kaldırılmasına ve 3537
Sayılı Kanunda Bazı Değişiklik Yapılmasına Dair
3696 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
13
Temmuz Ankara Orman Çiftliğindeki Bira Fabrikasile Tesisat
ve Müştemilatının ve Arpa
Silosunun İnhisarlar Umum
Müdürlüğüne Devri Hakkında 3697 Sayılı Kanun
Yayımlandı.
RG
13
Temmuz Devlet Demiryollarına Muharrik ve Müteharrik Edevat Mubayaası İçin Gelecek Yıllara Geçici Taahhüde Girişilmesi ve Haydarpaşa-Sirkeci Arasında Feribot Tesisi ve İşletilmesi
Hakkında 3698 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
13
Temmuz Hazineye Aid Ecrimisillerin
Aranmaması Hakkında
3699 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
13
Temmuz 3700 Sayılı Umumi Nüfus
Sayımı Hakkında Kanun
Yayımlandı.
13
Temmuz Yedek Subay ve Askeri
Memurlar Hakkındaki 1076
Sayılı Kanunun 3, 9 ve
17inci Maddelerinin Tadiline Dair 3701 Sayılı Kanun Yayımlandı.
13
Temmuz İstanbul'un planı
Kaynak
1940 senesinde Türkiye Cumhuriyetinde umumi nü- RG
fus sayımı yapılacaktır.
RG
Planla açılan yerlerin etrafında yapılacak binalar on U, 13
Temmuz
sene vergi vermeyecekler.
1939
1047
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
14
Temmuz İstanbul Kadıköy ve
Kumkapı'daki Fransızlara
ait binaların ortaokullar
için satın alınması isteği.
BCA:
30..10.0.0 /
144.29..4./
14534
14
Temmuz Yazışmalarda izlenecek
yolla ilgili tamim.
BCA:
490..1.0.0/
4.21..20./
1. Büro
14
Temmuz Tiyatro ve Sinemalarla
Konserlerden Devlet ve
Belediyelerce Alınmakta
Olan Damga, Tayyare ve
Belediye Resimlerile Darülaceze Hissesinin Miktarına
ve Sureti İstifasına Dair
3702 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
14
Temmuz Ankara'da Bir Dil ve TarihCoğrafya Fakültesi Kurulması Hakkındaki 2795 Sayılı Kanuna Ek 3703 Sayılı
Kanun Yayımlandı.
"Doçent ve asistanların intihab, kabul, tayin, terfi ve RG
infisal şekilleri ile vazife ve memuriyetleri hakkındaki hususlar Maarif Vekilliğince tesbit olunur" düzenlemesi yapılmaktadır.
14
Temmuz Köy Eğitmen Kurslarile
Köy Öğretmen Okullarının
İdaresine Dair 3704 Sayılı
Kanun Yayımlandı.
RG
14
Temmuz 3705 Sayılı Nüfus Yazımı
Deneme Kanunu Yayımlandı.
RG
14
Temmuz Tunceli Vilayetinin İdaresi
Hakkındaki 2884 Sayılı
Kanun Hükmünün Uzatılmasına Dair 3706 Sayılı
Kanun Yayımlandı.
31 Aralık 1942 tarihine kadar uzatılmaktadır.
14
Temmuz Tapu ve Kadastro Umum
Müdürlüğü'nün Adliye Vekaletine Bağlanmasına Dair
3707 Sayılı Kanun Yayımlandı.
Tapu ve Kadastro Umum Müdürlüğü Adliye Vekale- RG
tine bağlanmıştır. Maliye Vekaletine tanınmış olan
vaziyet ve salahiyetler Adliye Vekaletine intikal etmiştir.
14
Temmuz Türk Ceza Kanununun 494
üncü Maddesini Değiştiren
3708 Sayılı Kanun Yayımlandı.
Her kim henüz biçilmemiş veya toplanmamış yahut RG
biçilmiş veya toplanmış olup da kaldırılmamış olan
tarla, bağ, bahçe ve bostanlardan hububat, sebze,
meyve vs çalarsa zarar görenin şikayeti üzerine 1 aydan 1 seneye kadar hapis cezasıyla cezalandırılır.
14
Temmuz Mukataalı Binaların Kıymetlerinin Takdiri Hakkındaki 3450 Numaralı Kanun
Hükümlerinin Vergiden
Müstesna Tutulan Arazi ve
Arsalar Hakkında da Tatbikine Dair 3709 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
Yönetim Zamandizini
Açıklamalar
1048
Kaynak
RG
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
14
Temmuz 3710 Sayılı Belediye İstim- Belediye Kanununda yazılı, beldenin ve belde sakin- RG
lak Kanunu Yayımlandı.
lerinin medeni, sıhhi ve bedii ihtiyaçlarının tanzim ve
tesviyesi ve tehlikeden korunması için tesisat yapmak
maksadile binalı ve binasız gayrimenkulleri, bu kanunda yazılı usuller dairesinde değer bahası peşin verilmek suretile istimlake belediyeler salahiyetlidir.
14
Temmuz Amasra'da Dalgakıran Tamir ve İnşaası İçin Gelecek
Yıllara Geçici Taahhüt
İcraası Hakkında 3715 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
14
Temmuz Devlet Denizyolları İşletme
Umum Müdürlüğü İhtiyacı
İçin Yeni Gemiler İnşaası
Vesait, Teçhizat, Malzeme,
Alâd ve Edevat Mubayaası
Hakkında 3716 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
14
Temmuz Devlet Havayolları Umum
Müdürlüğü İhtiyacı İçin
Telsiz Cihazı ve Tayyare
Yedek Malzemesi Vesaire
Mubayaası Hakkında 3717
Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
14
Temmuz Sümerbank Sermayesinin
19.500.000 Lira İlavesine
ve 2262 Sayılı Kanunda
Bazı Değişiklik Yapılmasına Dair 3718 Sayılı Kanun
Yayımlandı.
RG
14
Temmuz Askeri Ceza Kanununun 47
inci ve 148 inci Maddelerini Değiştiren 3719 Sayılı
Kanun Yayımlandı.
Değişiklikler cezaların tecili ve siyasi maksatla top- RG
lananlar, siyasi fırkalara girenler, siyasi makale yazan
ve nutuk söyleyenler ve Türk Ceza Kanununun 141,
142 inci maddelerinde yazılı suçları ordu içinde veya
ordu mensupları arasında işleyenler hakkındadır.
14
Temmuz Askeri Muhakeme Usulü
Kanununun Üçüncü ve
Otuzuncu Maddelerini Değiştiren 3720 Sayılı Kanun
Yayımlandı.
Değişiklikler Askeri Mahkemelerde muhakeme olu- RG
nacak diğer şahıslar ve tümen, kor ve başkomutanlık
askeri mahkemeleri hakkındadır.
14
Temmuz Türkiye-Estonya Hükümetleri Arasında İmza Edilen 6
Haziran 1937 Tarihli Ticaret ve Kliring Anlaşmaları
ve Bu Anlaşmalara
Müzeyyel 29 Ağustos 1938
Tarihli Protokol ve Yine
Bu Protokole Merbut B
Listesinde Yazılı Ham Deri
Kontenjan Pozisyonlarının
Tadiline Dair Mektupların
Tasdikine Mütedair 3721
Sayılı Kanun Yayımlandı.
Kaynak
RG
1049
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
14
Temmuz Beynelmilel Sıhhi Mukavelenamenin Tasdiki Hakkındaki 3542 Sayılı Kanuna
Ek 3722 Sayılı Kanun Yayımlandı.
RG
14
Temmuz Türkiye Cumhuriyeti İle
Yugoslavya Hükümeti Arasında İmzalan Afyon
Anlaşmasile İki Taraf Murahhas Heyetleri Beyninde
Teati Olunan Mektubun
Tasdikine Dair 3723 Sayılı
Kanun Yayımlandı.
RG
14
Temmuz Meclis 11 Eylül Pazartesi
Gününe Kadar Tatile Girdi.
RG
15
Temmuz Halkevlerinin mahalli parti
idaresiyle işbirliği yapmaları.
BCA:
490..1.0.0/
4.21..22.
15
Temmuz Türkiye-Fransa arasında
Suriye Tahdidi Hudut Muahedesinin tadili ile Hatay'ın Anavatana İlhakı Anlaşmasının, Suriye partileri
üzerindeki tesirleri.
BCA:
30..10.0.0/
225.515..
22./402627
17
Temmuz Gelir durumu sebebiyle
Türk Hava Kurumu memur
ve işçi kadrolarının azaltılması.
BCA:
30..10.0.0/
47.302..11.
/39114
17
Temmuz Hatay Valiliğine Emniyet
Umum Müdürü Şükrü
Sökmensüer Tayin Edilmiştir.
RG
18
Temmuz Bitlis'de 10, 11, 12 Temmuz 1939’da olan olaylarla
ilgili asayiş raporları.
BCA:
30..10.0.0/
88.588..1./
8785
19
Temmuz Trabzon ve Erzurum illerinde atanmış belediye başkanı bulunmasına dair
2/5965 sayılı Kararnamenin
yürürlükten kaldırılmasına
ilişkin BKK.
2.2.1937 tarihli kararname, belediye başkanlarının BCA:
atanmış olmasını gerektiren sebeb ve zorunluluğun 30..18.1.2
geçici olması nedeniyle yürürlükten kaldırılmıştır. /87.70..1.
Karar, Belediye Kanunu'nun 94. maddesi gereğince
alınmıştır.
19
Temmuz Finike'de oturan Ali Rıza
Sarılar'ın adalardaki Rumların İtalya lehine casusluk
yaptıklarına dair Cumhurbaşkanı'na mektup yazdığı.
BCA:
30..10.0.0/
100.644..
15/89-59.
19
Temmuz Çeşitli vakıf bina ve arsalarının satışına izin verilmesi.
BCA:
30..18.1.2/
87.71..2./
225-142
Yönetim Zamandizini
Açıklamalar
1050
Kaynak
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
19
Temmuz Maarif Vekaleti müsteşarlığına atama
Maarif Vekaleti Müsteşarı Rıdvan Nafiz Edgüder'in RG
Manisa Saylavlığına İltihabından Dolayı Yerine Kültür Kurulu Başkanı İhsan Sungu Tayin Edilmiştir.
21
Temmuz Alman Büyükelçisi Von
Papen'in Türk hükümetinin
İngiliz ve Fransızlarla yaptığı anlaşmaları tatbik edilemez hale sokmak ve Türkiye'de komünizm hareketi
yaratmak için faaliyette bulunduğuna dair alınan haber.
Büyükelçi'nin faaliyetlerine ilişkin haber Cenevre'den
verilmiştir. Yazı, Dahiliye Vekaleti Emniyet Umum
Müdürlüğü tarafından Cumhurbaşkanlığı, Başbakanlık ve Dışişleri Bakanlığı'na gönderilmiştir. Haberde,
"Von Papen'in Türkiye efkarı umumiyesini Hükümet
aleyhine çevirmek için fazla miktarda para sarfetmekte olduğu ve bu uğurda sarfedilecek paranın bir milyon İngiliz lirasından ibaret olacağı" söylenmektedir.
21
Temmuz
Devlet daireleri ile belediyelerin yabancı ülkelere
tahsile gönderecekleri öğrencilerin seçilmesi, kontrollerinin Milli Eğitim Bakanlığı'na ait olduğu.
BCA:
30..10.0.0 /
142.13..19.
/13847
21
Temmuz Adana Belediye Başkanlığına seçilen Kasım Ener'in
başkanlığının onayı.
BCA:
30..11.1.0/
133.27..5.
21
Temmuz Orman Koruma Kıtalarının
Vazifelerine ve Orman
Teşkilatile Münasebetlerine
Dair Nizamname Yayımlandı.
RG
22
Temmuz C.H.P. Milletvekillerinin
Ankara'da toplanmaları
hakkında telgraflar.
BCA:
490..1.0.0/
25.124..1./
1. Büro
22
Temmuz Dahiliye Vekaletine ait
muhtelif işlerde yabancı
eleman çalıştırılmasına izin
verilmesi.
BCA:
30..18.1.2/
88.72..6/
243-435
24
Temmuz İzmir'in Dikili kazası
Çandarlı nahiye merkezinde belediye kurulması.
BCA:
30..11.1.0/
133.27..19.
25
Temmuz Hayvan Sağlık Zabıtası Nizamnamesinin 405 inci
Maddesini Tadil Eden Nizamname Yayımlandı.
Değişiklikle "son vukuattan itibaren, et yiyen ile tek RG
tırnaklı bakariyelerde 6 ay; koyun, keçi ve domuzlarile
tuyur arasında 3 ay sonra, vukuat zuhur etmediği taktirde, karantinaya alınan mahallerile istimal oluna ve
eşya vesairenin dezenfeksiyonları yapılır ve alınmış
olan tedbirler kaldırılır" düzenlemesi yapılmıştır.
27
Temmuz Yükseköğretim genel müdürlüğüne atama
Siyasal Bilgiler Okulu Hukuku Düvel Profesörü RG
Ethem Menemencioğlu açık bulunan Yükseköğretim
Genel Direktörlüğüne naklen tayin edilmiştir.
28
Temmuz Başbakanlık Arşivi Tasnif
Heyeti'nde çalışıp ayrılmış
olan Kamil Kepecioğlu'nun
Vilayet Mektupçuluğu'nda
bulunan evrakın çürümekte
olduğuna dair iddiası.
Kaynak
BCA:
30..10.0.0/
231.560..
12./420176
BCA:
30..10.0.0/
17.95..19/
1795
1051
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
28
Temmuz Nalbant Mektebleri ve
Nalbantlık Sanatı Hakkında
Nizamname Yayımlandı.
RG
29
Temmuz
BCA:
30..18.1.2
/88.73..16/
428-21
29
Temmuz Tapu ve Kadastro Umum
Müdürlüğü'ne atama
Tapu ve Kadastro Umum Müdürlüğü'ne 125 lira ma- RG
aşla Dahiliye Vekaleti Belediyeler Bankası İmar Fen
Heyeti Şefi Mühendis Halid Ziya Türkkan tayin
edilmiştir.
29
Temmuz Emniyet Umum Müdürlüğüne atama
Seyhan Valisi Ali Rıza Çevik Emniyet Umum Mü- RG
dürlüğüne atanmıştır.
31
Temmuz Hollanda tebasından
Y.Roothan'ın ErzurumHasankale-Tercan ve
Adana'nınToros eteklerinde
petrol araştırması yapmasına izin verilmesi.
BCA:
30..18.1.2/
88.75..4/
212-33
31
Temmuz Hatay'ın anavatana ilhakı
üzerine, Ermeni ve anti
Türklerin, Arapları Türkler
aleyhine kışkırttıkları diğer
taraftan da Fransızlara
kızmakta oldukları.
BCA:
30..10.0.0/
225.515..
25./402630
31
Temmuz Muhtelif yerlerde çalıştırılacak yabancıların çalışmalarına izin verilmesi.
Yıl içinde birçok kez "çeşitli kurumlarda yabancıla- BCA:
rın çalıştırılmasına izin verilmesi"ne ilişkin karar 30..18.1.2/
88.75..7./
alındığı görülmektedir.
15.6.1937 tarihli TürkiyeFransa Ticaret Avenantı ile
ödeme anlaşmasının bir ay
daha yürürlükte bırakılması.
31
Temmuz Filmlerin ve Film Senaryolarının Kontrolüne Dair Nizamname Yayımlandı.
1
Ağustos
Türk ve İtalyan basını arasındaki yazı mücadelesinin
sona erdirilmesine ilişkin
yazışma.
1
Ağustos
İsviçrelilerle devam etmekte olan mali ve ticari müzakerelere ait anlaşmanın imzası için Bern Elçisi Hasan
Vasfi Menteş'e yetki verilmesi
Yönetim Zamandizini
Kaynak
243
RG
İtalya Büyük Elçisinin Hariciye Vekaleti'ne ilettiği
istek, Türkiye'deki gazetelere iletilmiş ve konu Matbuat Kongre'sinde de ele alınmıştır. Bunun üzerine
iki ülke mücadeleye bir süre ara vermiş, ancak İtalya'nın Hatay konusunda Fransa hükümetine vermiş
olduğu 10 Temmuz tarihli nota üzerine Türk gazeteleri İtalya'ya karşı tekrar hücuma başlamıştır. Hariciye Vekili, Başvekalete gönderdiği yazıda, "gazetelerimizin İtalya aleyhinde şiddetli hücumlarından siyasi menfaatimiz noktai nazarından bir faide melhuz
olamayacağı takdir buyurulacağından sırf fikir sahasına münhasır münakaşalar hususunda hakları bittabi
mahfuz kalmak şartıyla şimdiki tarzda neşriyata nihayet verilmesi"ni istemektedir.
BCA:
30..10.0.0/
85.558..22.
/85264
BCA:
30..18.1.2/
88.76..14./
427-17
1052
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
1
Ağustos
İzmir Aziziye'de Abod
Maden Türk Ltd. Şti.'ne verilen Zımpara ruhsatı.
BCA:
310..10.0.
35/1417.
1980..0.
2
Ağustos
Halkevlerine altı aylık çalışma raporunun gönderildiği.
BCA:
490..1.0.0/
4.21..33./
1. Büro
4
Ağustos
Ticaret Vekaleti, Maliye
Vekaleti'ne gönderdiği tezkerede Almanya ile yapılan
ve yapılacak olan ticaret
anlaşmalarında takip edilecek hareket hakkında bilgi
istemiştir.
4
Ağustos
Muallim mekteplerine parasız talebe alınacak
U, 4
Ağustos
1939
5
Ağustos
İzmir, Konya,
Afyonkarahisar, Kayseri,
Kütahya, Denizli ve Çankırı ile ihtiyaç duyulan diğer
illerde, Toprak Mahsulleri
Ofisi'nce buğday tanzim satışları yapılması.
BCA:
30..18.1.2/
88.77..17.
5
Ağustos
Temsil ettiği firmalarla görüşmek üzere Türk-Macar
Odası Müdürü Macar Geza
Sungar'ın memleketimize
gelmesine izin verilmesi
BCA:
30..18.1.2/
88.78..6./
88-216
5
Ağustos
İstanbul Üniversitesi
Kaynak
Maliye Vekaleti söz konusu tezkereyi, "Almanlara
karşı takibi lazım gelen hattı hareket, 26.6.1939 tarih
ve 11393 sayılı kararname ile tespit edilmiş olduğundan muktazasına göre hareket edilmesi tabiidir" şeklinde cevaplamıştır. Alınan karar, "Almanya ile münasebatımızın bugünkü seyri hakkında Almanlar tarafından ihracatımıza karşı tedbir alınmadıkça bizim
de bu ihracatı geçen sene olduğu gibi serbest bırakmamız ve böylece ihracat veçhesinin değiştirilmesi
için lüzumlu tedbirlere, 1940 senesine kadar tevessül
edecek vakit bulmamız hayırlı olur" şeklinde özetlenmektedir.
BCA:
30..10.0.0/
231.560..
14./420178
Üniversite kadrosu 1 Eylül'den itibaren tatbik edile- U, 5
Ağustos
cek. Bununla kadrolara ilave yapılmıştır.
1939
6
Ağustos
Sanayi, maden işletmelerine yeni bir şekil verilecek.
Sümerbank ve Etibank lağvediliyor
Bu iki banka yerine sanayi ve maden işlerinin fi- C, 6
nansmanını karşılayacak bir kredi müessesesi kurul- Ağustos
1939
ması planlanmaktadır.
6
Ağustos
Takas Limited Şirketi
Milli bankalarımız tarafından takas işlerinin ahenkle U, 6
Ağustos
işlemesi için 500 000 lira sermaye ile kuruldu.
1939
6
Ağustos
Zirai krediler
Hükümet zirai kredilerin faizlerinin indirilmesine ka- U, 6
Ağustos
rar verdi.
1939
7
Ağustos
3. Umumi Müfettişliğe
ait bir grup inşaatın bitirilmesi için Maliye Bakanlığı'nca 100 000 liranın verileceği.
BCA:
30..10.0.0/
71.468..7.
1053
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
8
Ağustos
Öğretici ve Teknik Filmlerin Kontrolü Hakkında Nizamname Yayımlandı.
RG
9
Ağustos
30 Ağustos kutlamalarının
nasıl yapılacağını gösteren
tamim.
BCA:
490..1.0.0/
4.21..34./
1. Büro
9
Ağustos
Veraset ve İntikal Vergisi
Nizamnamesinin 19 uncu
Maddesinin Tadiline
Dair Nizamname Yayımlandı.
RG
10
Ağustos
İngiltere'nin Bristol Uçak
Motor Fabrikası'nın Türkiye'de uçak motoru imal etmesine dair anlaşmaya uymadığı ve alınacak tedbirler.
BCA:
30..10.0.0/
61.411..12.
/6312
10
Ağustos
Birinci Sanayi Programı
hakkında Bakanlar Kurulu'nca tesbit edilmiş bir karar bulunmadığı hakkındaki
Başvekalet yazısı.
10
Ağustos
Moskova'da basılan "La
Litterature Internationale"
adlı 4 adet kitabın yurda
sokulmasının yasak edilmesi.
10
Ağustos
Türk Bayrağı Nizamnamesine Ek Nizamname Yayımlandı.
Reisicumhurun teşriflerinde buralarda bulundukları RG
müddetçe bayrak gönderine reisicumhur forsu çekileceği yerler belirlenmektedir.
10
Ağustos
Seferberlik Hakkında Başvekalet tebliği yayımlanmaktadır.
Tebliğde, memleketin bazı mıntıkalarındaki ihtiyat RG
erleri bir buçuk ay talim ve terbiye için Askerlik Kanununun 58 inci maddesine uyarak silah altına çağırılmakta olduğundan hareketle halkta görülen davranışlar üzerine yayımlanmaktadır. Bu celbin memleketin her tarafına mahsus olmadığı, mahdud mıntıkada yapıldığı ve nerelerde kimlerin askere çağırıldığı
da celp mıntıkalarındaki askerlik şubeleri tarafından
halka ilan edilmiş olduğu belirtilmiş olmasına karşın
ilan yapılmayan ve ilan mıntıkasında bulunup da askere çağırılmayan bazı kimselerin askere çağırılırım
düşüncesiyle çalıştıkları işleri bırakıp memleketlerine
dönmek istedikleri görülmüştür. Bunun üzerine hem
kendilerinin hem de imar ve ticari faaliyetlerin zarar
görmemeleri bakımından celple çağırılmayanların
sükunetle işlerini sürdürmeleri tavsiye olunmaktadır.
Yönetim Zamandizini
Açıklamalar
Birinci Sanayi Programı hakkında 17.6.1934 tarihinde İktisat Vekaleti'nden Sümerbank Umum Müdürlüğü'ne yazılmış bir tezkere ile kararnamenin tarih ve
numarasının tesbit edilemediği belirtilmektedir. İktisat Vekili, Başbakanlığa gönderdiği yazıda böyle bir
kararname mevcut ise bunun doğru bir metninin elde
edilmesine ve ayrıca tarih ve numarasının da tespitine gerek olduğunu belirtmektedir. İktisat Vekili Celal
Bayar imzası ile gönderilen "Sınai tesisat ve işletme
raporları üzerine tetkikler ve kararlar" başlıklı karar,
"gayet gizli tutulması" isteğiyle iletilmiştir.
Kaynak
BCA:
30..10.0.0/
166.156..8.
/17455
BCA:
30..18.1.2/
88.80..1/
86-358
1054
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
11
Ağustos
Toprak Mahsulleri Ofisinde
açıkta kalanlar başka yerlere
ve taşraya tayin edilmiştir.
12
Ağustos
Sümerbank ve Etibank
15
Ağustos
İngiltere'de Sarkis Megeryan
adında bir Ermeniye Atatürk'ün biyografisinin yazdırılmak istendiğinin elçiliğe bildirilmesi üzerine bu
hususta İçişleri Bakanlığı'ndan görüş istendiği.
BCA:
30..10.0.0/
1.8..4/238
16
Ağustos
Yurdumuzun muhtelif bölgelerinde meydana gelen
sel, zelzele ve heyelan gibi
afetler ve bunların meydana getirdiği maddi zararlar
hakkındaki rapor.
BCA:
30..10.0.0/
117.818..
10./999
16
Ağustos
Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası İle (Polonya)
Polski Instytut
Rozrachunkowy Arasındaki Kliring Yolu İle Yapılacak Tediyelerin Tanzimine
Dair Anlaşma Yayımlandı.
RG
19
Ağustos
Fuat Zeren'in, idari, mali,
iktisadi, sıhhi ve kültürel
konulardaki görüşleri.
19
Ağustos
Sık sık hadiseler çıkarmaya
sebep olan kirvelik meselesinin Doğu bölgesinden
kaldırılması hakkında tamim.
BCA:
30..10.0.0/
65.435..10.
/7284
20
Ağustos
Kavaklıdere ve Dikmen'in
kadastro işlerine bu sene
başlanacak
U, 20
Ağustos
1939
25
Ağustos
Ücretli devlet memurlarının
yeni barem derecelerine intibak tarzı ve istatistik cetvelleri hakkında tebligat.
25
Ağustos
Torino'da çıkan "La
Stampa" adlı gazetenin
yurda sokulmasının yasak
edilmesi
BCA:
30..18.1.2/
88.80..20/
86-359
25
Ağustos
Taşnaklar tarafından Sofya'da çıkarılan "Azad Hosk"
adlı gazetenin yurda sokulmasının yasak edilmesi.
BCA:
30..18.1.2/
88.81..1/
86-359
Kaynak
C, 11
Ağustos
1939
İktisadi inkişafımız için yeni şekil verilecek. Bu iki U, 12
bankanın bankacılık fonksiyonlarile fabrika ve mo- Ağustos
1939
dern tesis ve işletme işleri ayrılacak.
İzmir Fevzi Paşa Bulvarı'nda tütün ve pul bayiliği
yapan Zeren, İsmet İnönü'ye gönderdiği mektupta
görüşlerini onbir madde halinde sıralamaktadır. Mektup, İnönü tarafından Refik Saydam'a da iletilmiştir.
Maliye Vekaleti Bütçe ve Mali Kontrol Umum Müdürlüğü tarafından hazırlanan tebligat defterdarlıklar,
muhasebe birimleri ve muhasebe müdürlüklerine
gönderilmiştir.
1055
BCA:
30..1.0.0/
40.236..4./
B
BCA:
30..10.0.0/
132.949..5.
/11640
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
28
Ağustos
Türk Ticaret ve Sanayi
Odaları Beşinci Genel
Kongresi hakkında tamim
23.10.1939 tarihinde Ankara'da toplanacak olan
Kongre, 28.10.1939 tarihine kadar devam edecektir.
Kongre'de, Ticaret ve Sanayi odaları yeniden teşkilatlandırılmak üzere Vekaletçe hazırlanmış olan "Ticaret ve Sanayi Odaları Kanunu Ön Projesi" , "Ticaret Borsaları Kanunu Projesi", esasları üzerinde görüşülmesi planlanmıştır. Vilayetlere, Oda ve Borsa bulunan kazalara, Ticaret ve Sanayi Odaları ile Ticaret
ve Zahire Borsalarına gönderilen bu tamim, Vekaletin merkez teşkilatına ve bilgi vermek amacıyla
Umumi Müfettişliklere gönderilmiştir.
BCA:
30..10.0.0/
165.149..6.
/17316
31
Ağustos
Trakya ve Ege bölgesindeki birliklerin sefer mevcuduna çıkarılması için gerekli sayıda, yedek subay
ve ihtiyat erin celbi
BCA:
30..18.1.2/
88.85..8.
31
Ağustos
Dış borçları dövizle ödemenin en aza indirilmesi ve
mümkünse kaldırılmasına
dair Ticaret ve İktisat Bakanlığı temsilcileri arasında
yapılan toplantıya ait tutanak.
BCA:
30..10.0.0/
207.414..
19./25078
31
Ağustos
Beyrut'ta yayınlanan
"Ararat" adlı Ermenice gazetenin yurda sokulmaması.
BCA:
30..18.1.2 /
88.83..15/
86-360
31
Ağustos
Erzurum'da bulunan
Sokoni-Vakum Oil
Company'nin işlerini inceleyecek Amerikalı Hovart
Dablin Makfirson'a adı geçen yere gitme izni verilmesi.
BCA:
30..18.1.2/
88.83..10/8
8-220
31
Ağustos
Leipzig'de basılmış olan
"Der Grosse Weltatlas" adlı
haritanın yurda sokulmaması.
Harita, Türkiye sınırları içinde Ermenistan ve Kürdistan'ı göstermesi nedeniyle yasaklanmıştır.
3.9.1939 tarihinde de, Paris'te yayınlanan "Gartes
Taride" adlı haritanın doğu ve güney sınırlarımız konusunda yanlış bilgi vermesi sebebiyle yurda sokulmaması kararlaştırılmıştır.
1
Eylül
İcra Vekilleri Heyeti, Genelkurmay Başkanı Mareşal Fevzi Çakmak'ın da katılımıyla toplantı.
Başvekil Dr. Refik Saydam başkanlığında yapılan BCA:
toplantıda, Hariciye Vekili Şükrü Saracoğlu bir ko- 30..1.0.0/
nuşma yapmış ve uluslararası durum görüşülmüştür. 34.204..1./
BCA:
30..18.1.2/
88.83..20/
86-361;
BCA:
30..18.1.2/
88.84..1./
86-362
A33
1
Eylül
Bugünkü durum sebebiyle
akaryakıt ve madeni yağların Türkiye'den ihraç, transit ve dışa aktarılmasının
yasaklanması.
BCA:
30..18.1.2/
88.86..7./
172
1
Eylül
Almanya Polonya'yı istilaya başladı
T, 1 Eylül
1939
Yönetim Zamandizini
1056
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
1
Eylül
İngiltere ile Fransa dün
Almanya'ya harb ilan ettiler
T, 1 Eylül
1939
3
Eylül
Maden kömürünün ihracının yasaklanmasına ait İktisat Vekaleti kararının kabulü.
BCA:
30..18.1.2/
88.86..3./
172
4
Eylül
M. Faruk Gürtunca'nın İs- Aynı tarihte, Rahmi Yağız'ın İstanbul'da yayınlanan
tanbul'da yayınlanan "Bu
"Büyük Geçid Resmi" adlı broşürü de yasaklanmışArslana Dokunmayın" adlı tır.
şiir kitabının yasaklanması.
BCA:
30..18.1.2/
88.85..11./
86-362;
BCA:
30..18.1.2/
88.86..5/
86-365
4
Eylül
Paris'te Orgene de la
Federation Republicaine de
France tarafından ayınlanan
"La Nation" mecmuasının
yurda sokulmaması.
BCA:
30..18.1.2/
88.85..15./
86-364
4
Eylül
Uluslararası siyasi durum
sebebiyle ihracı yasaklanacak ve lisans usulüne tabi
olacak maddeler.
BCA:
30..18.1.2/
88.86..14./
172
4
Eylül
Vali atamaları
Kaynak
Burdur Valisi Abdulhalil Savaş'ın merkeze alınması BCA:
30..18.1.2/
ve Burdur Valiliğine Sadri Aka'nın tayini.
88.87..4/
71-442
5
Eylül
Sakıt halife Abdülmecit'in,
Hilafeti para karşılığında
Mısır kralı Faruk'a devredeceğine dair bilgiler.
Dahiliye Vekaleti tarafından Reisi Cumhur Umumi
Katipliği'ne, Başvekalet, Hariciye Vekaleti ve Genelkurmay'a gönderilen yazıda, Abdülmecit'in 200.000
İngiliz Lirası verildiği takdirde Mısır Kralı Faruk lehine hilafetten feragat etmesinin güçlü bir olasılık olduğu belirtilmektedir. Eski Mısır Hidivi Abbas Hilmi'nin zaman zaman Abdülmecit'i ziyaret ettiği söylenmektedir.
5
Eylül
Hava Taarruzlarına Karşı
Pasif Korunma Talimatnamesi yayımlandı.
Talimatname ile halkın teşkilatlandırılması hakkında RG
genel esaslar ve genel bilgiler,hava taarruz vasıtaları,
halk tarafından yapılacak teşkiller ve alınacak tedbirler, zehirli gazlar, maske ve sığınmaklar hakkında
yapılması gerekenler belirlenmektedir.
6
Eylül
Ücretli devlet memurlarının
yeni barem derecelerine intibakı dolayısıyla yapılacak
işlem.
3656 sayılı kanunun muvakkat ikinci maddesi ile
28inci maddesi gereğince ücretli devlet memurlarının
1 Eylül 1939 tarihinde yeni barem derecelerine intibakının yapılması gerekmektedir. Bu konuda Maliye
Vekilliği'nce 25.8.1939'da mal sandıklarına bir tebligat yapılmıştır. Başvekaletten, Devlet Şurası,
Divanımuhasebet, Diyanet İşleri Reislikleri ile Vakıflar, İstatistik, Devlet Meteoroloji, Beden Terbiyesi
Müdürlüklerine gönderilen yazıda, söz konusu tebligat gereğince hazırlanan istatistik cetvelleri ile icmal
bordrolarının Bütçe ve Mali Kontrol Umum Müdürlüğü'ne gönderilmesi istenmektedir. Başvekalet, Maliye Vekaleti'ne gönderdiği bir yazı ile, aynı tebligatın valiliklere, hususi idarelere ve belediyelere de yapılmasını istemiştir.
1057
BCA:
30..10.0.0/
203.391..2/
244-306
BCA:
30..10.0.0/
132.949..5.
/11640
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
6
Eylül
İngiltere'de bulunan
Imperial Chemical
Industries Limited Müessesesi'nin Türkiye'de bir azot
fabrikası kurmak için inceleme yapma isteğinin uygun görüldüğü.
BCA:
30..10.0.0/
171.187..
34./18435
6
Eylül
Hatay'da kazı yapan Amerikalı Prof. Campbell'in ortaya çıkardığı eşyadan hissemize düşen kısmının incelenmek üzere Campbell'e
ödünç verilmesi.
BCA:
30..18.1.2/
88.87..13./
149-130
7
Eylül
II.Dünya Savaşı münasebe- Avrupa'daki savaş durumu nedeniyle ülkede gıda ve
tiyle memlekette alınacak
diğer bazı maddelerin fiyatlarında yükseklik vukua
tedbirlerle ilgili kararlar.
geldiğine dair yapılan yayınlar üzerine ilgili kurumların derhal araştırma ve incelemelere başlamaları emri
verilmiştir. Ülkede her tür gıda maddelerinin, halkın
ve ordunun ihtiyacını bir yıldan fazla bir süre idare
edecek kadar bol ve iyi olduğu belirtilmiştir. Gıda
maddelerinin ihracı yasaklanmıştır. İlaçların kıymetlensin diye saklanması karşısında, bütün ecza depoları ile eczanelere el konularak bu işin devletleştirilmesine gidileceği belirtilmektedir.
BCA:
30..1.0.0/
34.204..1./
A33
8
Eylül
Celp yapılan mıntıkalarda
bulunup şimdiye kadar çağrılmayanların veya celp
mıntıkasında bulunmayanların sükunetle iş ve güçleriyle meşgul olmalarına
ilişkin tebliğ.
BCA:
30..1.0.0/
34.204..1./
A33
8
Eylül
Devlet Şurası'nın, yeni ba- 38723 sayılı yazı, Başvekalet'e gönderilmiştir.
rem derecelerine intibak ettirilecek ücretli memurlarının bulunmadığına dair yazısı.
8
Eylül
Antika eserler
12
Eylül
Edirne Milletvekili Şeref
Aykut'un vefatıyla yerine
Temel Göksel'in seçildiği.
BCA:
30..10.0.0/
76.501..2/
78326
13
Eylül
Halkevlerine ayrılan yardım bütçelerinde kesinti
yapılmaması.
BCA:
30..1.0.0/
65.401..5/
E5
13
Eylül
Garp linyitlerinin idari ve
asayiş vaziyeti ve şahsi durumu hakkında,eski Gaziantep Mebusu ve Mardin
BCA:
30..1.0.0/
40.239..11.
/B2
Yönetim Zamandizini
Açıklamalar
Başvekalet tebliğinde, ülkenin bazı bölgelerinde ihtiyat erlerinin bir buçuk ay talim ve terbiye için Askerlik Mükellefiyeti Kanunu'nun 58 inci maddesine uyarak silah altına çağrıldığı belirtilmektedir. Ancak bu
celbin ülkenin bütünü için geçerli olmadığı vurgulanan tebliğde, askere çağrılırım düşüncesiyle işleri bırakıp memlekete dönmenin imar ve ticari faaliyetlerin az-çok durmasına neden olabileceğine dikkat çekilmektedir.
Kaynak
BCA:
30..10.0.0/
132.949..5.
/11640
Harb patladığı için Maarif Vekaleti bir kısım antika T, 8 Eylül
1939
eserlerin korunması için bazı tedbirler aldı.
1058
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
Vilayeti Kaçak İstihbarat
Amiri Yasin Kutluğ tarafından gönderilen rapor.
13
Eylül
Garp linyitlerinin idari ve
asayiş vaziyeti ve şahsi durumu hakkında, eski Gaziantep Mebusu ve Mardin
Vilayeti Kaçak İstihbarat
Amiri Yasin Kutluğ tarafından gönderilen rapor.
BCA:
30..1.0.0/
40.239..11/
B2
13
Eylül
A. Gürel'in İzmir'de yayınlanan "Kuduran Faşist Seni
Her Yerde Boğarım" adlı
broşürünün yasaklanması.
BCA:
30..18.1.2 /
88.90..13./
86-366
13
Eylül
Beynelmilel Terbiye Bürosu'nun Cenevre'de düzenlediği Milletlerarası Eğitim
Sergisi'nde, Türkiye'nin sürekli temsil edilmesi için
adı geçen büroya üye
olunması.
BCA:
30..18.1.2/
88.90..17./
186-87
13
Eylül
Yabancı Ülkelere İhraç
Edilecek Mahsulat ve Mamulatın Lisansa Tabi Tutulması Hakkındaki
2/11869 Sayılı Kararnamenin Tatbikine Dair Talimatname yayımlandı.
14
Eylül
Umumi Murakabe Heyeti'nin kontrol yaparak kurumların rantabl işlemesini temin edecek direktifler vermesinin lüzumuna dair.
BCA:
30..10.0.0/
27.153..10.
/2320
15
Eylül
Atatürk'ün hayatı, Türk inkılabı ve Türk kadını hakkında Fransızların çevirmek istedikleri propaganda
filmlerinin tahsisat yokluğundan çekilemeyeceği.
BCA:
30..10.0.0/
146.44..9./
15030
15
Eylül
Maliye Vekaletinden Yapı- Mali Tetkik Heyeti azası Gıyasettin Akdeniz'in açık RG
lan Atamalar
bulunan Merkez Daireleri Muhasebe Müdürlüğü'ne
tahvilen tayin edilmiştir.
16
Eylül
Gölcük liman ve tersanesinin yapımı sırasında Almanlarla olan anlaşmazlıkların giderilmesi.
BCA:
30..10.0.0/
63.422..16/
6716
16
Eylül
İhtikarla mücadele başladı
T, 16 Eylül
1939
18
Eylül
Toprak Mahsulleri Ofisi
Ticaret Vekaleti Toprak Mahsulleri Ofisi Umum RG
Umum Müdürlüğüne atama Müdürlüğüne 600 lira aylık ücretle Ofis Meclisi İdare Reisi Raşit Bigat tayin edilmiştir.
Bu talimatnamenin ilişiğinde olan listedeki yazılı eş- RG
yaların ihraç edilebilmesi için Ticaret Vekaletinden
ihraç lisansı alınması koşulu getirilmektedir.
1059
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
18
Eylül
Emniyet il müdürlüğüne
atama
İstanbul Emniyet Müdürlüğüne İstanbul Vali Muavi- RG
ni Muzaffer Akalın atanmıştır.
19
Eylül
Rize Belediye Reisliği'nin
ihdasını gerektiren sebeplerin kalkmasından dolayı
13.3.1934 tarih ve 2/275
sayılı kararnamenin kaldırılması.
19
Eylül
Belediyelerde barem
20
Eylül
Türkiye Cumhuriyeti ile
Litvanya Cumhuriyeti arasında Modüs Vivendi ile
Ticaret ve Kliring Anlaşmaları 22 Haziran 1939 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlüğe konması İcra
Vekilleri Heyetince kabul
olunmuştur.
RG
21
Eylül
1939 yılı Muvazenei
Umumiye Kanunu'na bağlı
(D) cetvelinde bulunan
Devlet Meteoroloji İşleri
Umum Müdürlüğü kadrosunda değişiklik yapılması.
BCA:
30..18.1.2/
88.94..3.
22
Eylül
İstanbul'da et fiyatlarını
ayarlama işleri sırasında
zarar gören Türkiye Zirai
Donatım Kurumu'nun zararının karşılanamayacağı.
BCA:
30..10.0.0/
183.260..9/
2149
23
Eylül
Avrupa'daki öğrenimlerine
devam etmelerinde mahzur
görülmeyen öğrencilere ait
Milli Eğitim Bakanlığı'nın
listesi.
BCA:
30..10.0.0 /
142.13..20/
13848
23
Eylül
Yapı ve İmar İşleri Dairesinde şehircilik uzmanı olarak çalıştırılacak olan
Gustav İsrail Aelsner'e ait 9
aylık kadronun tasdiki.
BCA:
30..18.1.2/
88.93..11./
243-455
23
Eylül
Ömer Lütfi Göksel tarafından yazılarak İzmir'de basılan "Ses" adlı şiir kitabının
satışının yasak edilmesi.
BCA:
30..18.1.2/
88.94..10/
86-367
23
Eylül
Dikili Depremi
Zelzelede ölenlerin sayısı 100’e yaklaşıyor. Kasaba T, 23 Eylül
tamamen harap oldu. Birkaç gün boyunca depremler 1939
tekrarlanır ve gazeteye konu olur.
23
Eylül
Parti ocakları kongreleri
Ocak kongreleri bugün başlıyor, ilk gün 29 yarın da T, 23 Eylül
1939
35 kongre yapılacak.
Yönetim Zamandizini
Kaynak
BCA:
30..18.1.2/
88.93..3./
82-77
Dahiliye Vekaleti, belediyelerin yeni barem kanunu- T, 19 Eylül
na göre hazırlayıp bildirecekleri …maaşlara % 1939
30'dan fazla ayrılmayacağını bildirdi.
1060
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
24
Eylül
Milli Müdafaa Bütçesi
Bütçeye daha önce ayrılan 58.917 bin liralık tahsisata T, 24 Eylül
1939
20 bin lira daha ekleniyor.
25
Eylül
Balıkesir'de maden imtiyazının feshi
Balıkesir'in Susurluk Kazasının Sultançayırı Köyün- RG
deki borasit madeni imtiyazı fesh edilmiştir.
26
Eylül
Ereğli'de maden imtiyazının feshi
Ereğli Kömür havzasında kain 194 numaralı kömür RG
ocağı ruhsatı iptal edilmiştir.
27
Eylül
Adliye Vekaletinden Yapılan Atamalar
Açık bulunan 80 lira maaşlı Tapu Kadastro Umum RG
Müdürlüğü muavinliğine Teftiş Heyeti Reisi Ahmet
Salih Korur naklen tayin kılınmıştır. (Ahmet Salih
Korur 1944-45'te Toprak Reformu Genel Müdürü,
1950-1960 arasında kesintisiz olarak başbakanlık
müsteşarı olacaktır)
28
Eylül
Bir seferberlik vukuunda
kapatılmaları umumi hayatı
etkileyecek olan fabrika ve
tuzlalar.
28
Eylül
Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkındaki 12 numaralı Kararnameye Ek Karar
yayımlandı.
29
Eylül
Ziraat Vekaleti Teftiş Heyeti Müfettişliği'ne ait teftiş
rehberi.
29
Eylül
Ereğli'de maden imtiyazının feshi
Ereğli havzai fahmiyesinin Alacaağzı-Teflenli mev- RG
kiinde bulunan kömür istismar mıntıkasına aid imtiyaz feshedilmiştir.
30
Eylül
Komünizm tahrikatı hakkında Maarif Vekaleti'ne
sunulan yazı.
Dahiliye Vekaleti tarafından Matbuat Umum Müdürlüğü'ne de gönderilen yazıda, komünistlerin en çok
haftalık dergilere komünizmi telkin eden fikirleri gizleyen yazılar yazdırmak suretiyle faaliyet gösterdikleri ve bu dergilerin lise son sınıf ve üniversite öğrencileri arasında okunması için her türlü önleme
başvurulduğu belirtilmektedir.
30
Eylül
1940 yılında yapılacak
umumi nüfus sayımı için
sokaklara isim veya numara ve bütün
binalara numara konulmasına dair yönetmeliğin yürürlüğe konulması.
BCA:
30..18.1.2 /
88.95..17.
2
Ekim
Sergi ve Fuarlara Mahsus
Telefon Ücret Tarifesi yayımlanmaktadır.
RG
3
Ekim
Rahmi Yağız tarafından
yazılan, "İtalya'ya Açık
Mektup" adlı broşürün toplattırılması ile satışın yasaklanması.
BCA:
30..18.1.2/
88.96..18./
86-368
Kaynak
BCA:
30..18.1.2/
88.95..2.
/56
Bu kararla, sikke ve külçe halinde olduğu gibi kıy- RG
metli madenlerin hurda ve masnu halde de memleket
dışına çıkarılması yasaklanmaktadır. (Kıymetli madenlerden kasdedilen platin, altın ve gümüştür.)
BCA:
30..10.0.0/
201.372..
18./24019
1061
BCA:
30..10.0.0/
209.425..
19./253247
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
3
Ekim
Muvazene-i Umumiye Kanunu'na bağlı D ve E cetvellerine dahil kadrolardaki
memuriyetlerden Nafıa
Vekaleti'ne ait olanların ihtisas mevkii olarak tayini.
BCA:
30..18.1.2/
88.97..8./
156-11
5
Ekim
Mazbut Vakıflara Aid
Akarların Tamir ve İhyaları
İçin 2578 sayılı Kanun
Mucibince Tavizen Alınan
150 000 Liranın Ödenmesi
Hakkında 3725 sayılı Kanun yayımlandı.
RG
5
Ekim
Arazi Vergisi Kanununun 2
nci Maddesine Bir Fıkra
İlavesine Dair 3726 sayılı
Kanun yayımlandı.
RG
5
Ekim
Anasonun Gümrük Resmi
Hakkında Hükümetçe İttihaz Olunan Kararın Tasdikine dair 3727 sayılı Kanun
yayımlandı.
RG
6
Ekim
Türkiye ve Fransa Arasında
29 Ağustos 1929 Tarihli
Ticaret ve Seyrüsefain Mukavelenamesine Müzeyyel
Anlaşma yayımlandı.
RG
7
Ekim
Sokaklara isim veya numara ve bütün binalara numara konulması hakkında talimatname yayımlandı.
Talimatname 1940 yılında yapılacak genel nüfus sa- RG
yımı hazırlıkları kapsamındadır.
9
Ekim
Sanayi odalarının kuruluşu
İktisat vekaletine gönderilen raporda ticaret odaları- T, 9
nın dışında sanayi odalarının da kurulması gereğin- İlkteşrin
1939
den bahsedilmekte.
11
Ekim
Matbuat Kanunu Uygulamaları
İstanbul'da Çıkan Fransızca İstanbul Gazetesinin RG
4.10.1939 tarihli Nüshasında Memleketin Umumi
Siyasetine Dokunacak Neşriyatta Bulunduğu Görüldüğünden 1 gün müddetle tatili kararlaştırılmıştır.
13
Ekim
Mütehassıs Tabiplerle
Kimyagerlere ve Diğer
Sıhhiye Mensupları ile
Fenni Gözlükçülere ve Hususi Hastahane Açacaklara
Verilecek İhtisas Vesikası,
Şahadetname ve Ruhsatnamelerden Alınacak Harçlar Hakkında 3728 Sayılı
Kanun yayımlandı.
RG
13
Ekim
Ecnebi Devletlerden Temin
Edilen ve Edilecek Olan
RG
Yönetim Zamandizini
Açıklamalar
1062
Kaynak
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
Kredilere Mahsuben
Celbolunan Harp Teçhizat
ve Levazımının Gümrük
Resmile sair Vergi ve Resimlerden İstisnası Hakkında 3729 sayılı Kanun yayımlandı.
13
Ekim
Göçmenlerle Nakledilenlere, Muhtaç Çiftçilere Tohumluk ve Yemeklik Dağıtılması Hakkındaki 3242
Sayılı Kanuna Ek 3730 sayılı Kanun yayımlandı.
RG
13
Ekim
Etibank Genel Müdürlüğüne atama
Etibank Genel Direktörlüğü'ne 600 lira aylık ücretle RG
Maden Tetkik Arama (MTA) Genel Direktörü Reşit
Gençer atanmıştır.
13
Ekim
Yabancı profesörlerin ayrılışı
Prof. Nissen'den sonra Prof. Hanik ve Prof. Mives de T, 13
İlkteşrin
ayrıldı.
1939
14
Ekim
Demiryolları Umum Müdürlüğüne atama
Açık bulunan Devlet Demiryolları İşletme Umum RG
Müdürlüğü'ne adı geçen vazifeyi vekaleten ifa etmekte olan Umum Müdür Muavini Cemal Serter asaleten tayin edilmiştir.
14
Ekim
Tayyare Piyangosu
Tayyare piyangosu yerini Milli Piyango İdaresi'ne bı- T, 14
rakıyor. Hava Kurumuna bağlı olan tayyare piyango- İlkteşrin
1939
su 13 sene 9 ay çalışmış ve 171 keşide yapmıştır.
16
Ekim
Milletler Cemiyeti tarafından yapılması uygun görülen ve Türkiye'nin de katılması istenen "Köy Hayatına Ait Avrupa Konferansı"na katılmanın Başvekaletçe uygun görülmediğine
ilişkin yazı.
Dahiliye Vekaleti tarafından Başvekalet makamına,
13.10.1939 tarihinde Konferans için yapılan hazırlıklara ilişkin bir yazı gönderilmiştir. Bu amaçla Maarif,
İktisat, Sıhhat ve İçtimai Muavenet ve Ziraat Vekaletleri üyelerinden oluşan bir komisyonun çalışmalarını tamamladığı, konferans tarafından istenilen ulusal monografinin de komisyon kararı ile Ziraat Vekaleti Neşriyat Müdürü ve üye Nusret Köymen tarafından hazırlandığı belirtilmiştir. Köymen'in, çeşitli
bölgelerde ayrı ayrı köyler üzerinde inceleme yaparak hazırladığı çalışma, komisyon tarafından kabul
edilmiştir. Dahiliye Vekili, Faik Öztrak, bu konferansa katılımın "büyük köy davamızın halli hususunda
faydalı intibalar ve bilgiler sağlayacağı" görüşünde
olduğunu belirtmiştir. BCA'da konuya ilişkin çok sayıda yazışma (Milletler Cemiyeti-Hariciye Vekaleti,
Hariciye vekaleti-diğer vekaletler) bulunmaktadır.
17
Ekim
Sıhhat ve İçtimai Muavenet Hudut ve Sahiller Sıhhat Umum Müdürlüğü'ne, RG
Vekaletinden Yapılan
Umum Müdür Muavini Selahattin Emil terfian tayin
Atamalar
edilmiştir.
18
Ekim
Ülkemizde örnek uçak yapımı üzerinde çalışmalar ve
Hava Kuvvetleri'nden Vecihi Bey'in antrenman ve
av uçağı projesinin tetkiki.
BCA:
30..10.0.0/
229.539..
10./4089
BCA:
30..10.0.0/
59.399..22.
/6155
1063
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
19
Ekim
Devlet ihalelerinde müteahhitlerce yurtdışından getirtilen tesisat malzemesinin harb nedeniyle imkansız hale geldiğinden bu durumu çözmek üzere
bakanlıklararası bir komisyon teşkili.
BCA:
30..10.0.0/
134.960..
18./12118
19
Ekim
Devlet memurları ile bankalar ve Devlet müesseseleri memurlarından yabancı
dil bilenlerin imtihanlarını
yapmak üzere Ankara ve
İstanbul'da birer komisyon
kurulması.
BCA:
30..18.1.2 /
88.101..17.
19
Ekim
1938 tarihli Türkiyeİngiltere ek ticaret ve kliring anlaşmasına göre Türkiye'ye gelecek kitap ve
gazeteler için her üç ayda
6000 lira ek kontenjan verilmesini sağlayan notaların
tasdikine ilişkin BKK.
BCA:
30..18.1.2
/89.102..7.
19
Ekim
Vakıflar Umum Müdürlüğü
ücretli daimi memurları
hakkında kanun layihası.
BCA:
30..18.1.2/
89.102..10.
19
Ekim
Devlet Memurları Aylıklarının Tevhid ve Teadülüne
Dair Olan 3656 Sayılı Kanuna Bağlı 3 Numaralı
Cetvelin Tadiline Dair
3731 sayılı Kanun yayımlandı.
RG
19
Ekim
Hatay Vilayeti Teşkiline
Dair Olan 3711 Sayılı Kanuna Ek 3732 sayılı Kanun
yayımlandı.
RG
19
Ekim
Vakıflar Nizamnamesine
Ek 23.12.1937 Tarihli Nizamnameye Bazı Maddeler
İlavesine Dair Nizamname
yayımlandı.
RG
20
Ekim
Türk-İngiliz-Fransız Anlaşması imzalandı
Karşılıklı yardım muahedesine göre, Türkiye Akde- T, 20
niz'de doğrudan doğruya bir tecavüze maruz kalırsa İlkteşrin
1939
bu ülkeler fiilen yardım edecekler.
26
Ekim
Maliye Vekaletinde atamalar
Açık bulunan Muhasebat Umum Müdürlüğü'ne RG
Darphane ve Damga Umum Müdürü Fuat Erciyeş,
Darphane ve Damga Umum Müdürlüğü'ne de Nakit
İşleri Umum Müdür Muavini Rüştü Umul tayin
edilmişlerdir.
Yönetim Zamandizini
Açıklamalar
1064
Kaynak
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
26
Ekim
Maarif Vekaletinde atamalar
Okul Müzesi Müdürü olup İlk Tedrisat Umum Mü- RG
dürlüğü vekaletinde bulunan İsmail Hakkı Tonguç
açık bulunan Talim ve Terbiye Azalığına naklen ve
terfian tayin edilmiştir.
27
Ekim
Trabzon ve Erzurum şehir
imar planlarının pazarlıkla
yaptırılması.
BCA:
30..18.1.2/
89.103..8./
83-84
27
Ekim
Bazı illerin özel idarelerine
ait teşkilat kadrolarının tasdiki.
BCA:
30..18.1.2/
89.104..9;
BCA:
30..18.1.2/
89.104.16
28
Ekim
Türkiye'nin, İngiltere ve
Fransa ile yaptığı 1939 Askeri İttifak Anlaşması'nın
metni.
BCA:
30..10.0.0/
235.582..
16./422155
28
Ekim
MTA Genel Müdürlüğüne
atama
31
Ekim
Konya kız Öğretmen okulu
doktorluğuna bir kadın
doktorun tayinine Konya
Valisinin itiraz etmesi üzerine yapılan yazışmalar
1
Kasım
CHP Gurubunda riyaset di- Parti idare heyetinin de seçildiği toplantıda, meclis U, 1
vanı namzetleri ve parti gu- reisliğine Abdulhalik Renda ve vekilliğine de Dr. Sonteşrin
rubu reis vekilleri seçildi
Mazhar Germen, Refet Canıtez ve Şemsettin Günal- 1939
tay namzed gösterildi.
2
Kasım
1.12.1939 tarihinde süresi
biten Brezilya Kahve Şirketi sözleşmesinin yenilenmemesine ve kahve ithalinin tamamen serbest bırakılmasına karar verilmiştir.
BCA:
30..1.0.0/
34.204..1./
A33
2
Kasım
TBMM'nin Altıncı Döneminin Birinci İçtima Senesi
Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'nün nutkuyla açıldı.
RG
3
Kasım
3. Umumi Müfettişlik bölgesinde yapılan inşaata ve
Trabzon'un su meselesinin
çözümü için belediyeye
yapılacak yardım.
BCA:
30..10.0.0/
71.468..8./
77B112
3
Kasım
Çocuk Esirgeme Kurumu
adına Amerika'dan gönderilen hediyelerin gümrük
vergisinden muaf tutulamayacağı.
BCA:
30..10.0.0/
178.234..4.
/20345
Kaynak
Açık bulunan MTA Genel Direktörlüğü'ne Maden RG
Mühendisi Hadi Yener tayin edilmiştir.
BCA:
30..10.0.0/
143.24..16.
/14335
1065
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
3
Kasım
Belediye yasası değişiklik
hazırlıkları
Yeni kanun için görüşler soruluyor. İçişleri Bakanlı- C, 3
ğı’na gönderilen görüşlerde genel kanaat belediye iş- İkinciteşrin
lemlerinin sadeleştirilmesi ve mali işlere karşılık ge- 1939
len formalitelerin basitleştirilmesidir. Görüşlerde en
dikkati çeken taraf belediye icraatının aşırı merkezileştiği yönündedir.
4
Kasım
Dikili, Bergama ve Ayvalık
depreminin hasar raporları
ve Kızılay'ın yaptığı yardımlar.
5
Kasım
Muhtaç köylüye yardım.
Ziraat Bankası buğday ve pamuk dağıttı. Bankanın C, 5
bu şekilde bir politika izlemesinin nedeni Adana'da İkinciteşrin
1939
son günlerde görülen fiyat düşüklükleridir.
5
Kasım
İnhisar idaresinin teşkilat
projesi.
Hazırlanan yeni projeye göre iki genel müdür yar- C, 5
dımcılığı kurulmaktadır. Ayrıca, hukuk müşavirliği, İkinciteşrin
genel muhasebe, inşaat, levazım ve mubayaa, memu- 1939
rin, nakliye ve personel gibi servisler de genel müdürlüğe bağlanmıştır.
6
Kasım
Vilayetlerde çıkan gazeteler ve mahalli teşekküller
hakkında
BCA:
490..1.0.0/
20.103..1/
1. Büro
6
Kasım
Çerkez Ahmet Nami'nin
Ahmet Nami Şapsıh Çerkezlerinden olup Kavalalı
hakkında alınan bilgi ve hal Mehmet Ali Paşa'nın maliye nazırlığı ile sonra yedi
tercümesi.
sene kadar da Beyrut hakimliği yapan Emir Mahmut
Nami'nin torunu, 16 sene Beyrut belediye reisliğinde
bulunan Fahir Nami'nin oğludur. 1926 yılında ŞamCebeli Dürüz isyanı sırasında Suriye devlet reisliğine
atanmış, 1928'de çekilmiştir. 1938'de Avrupa'ya giderken Dolmabahçe sarayında hasta yatan Atatürk'e
kartını bırakmıştır. Suriye'ye kral olarak atanması durumunda, Türkiye ile iyi bir komşuluk izleyeceğini
bildirmiştir.
BCA:
30..10.0.0/
106.694..
41./92B43
6
Kasım
Amerika Birleşik Devletleri'nin polis teşkilatı ile temaslarda bulunmak ve polis mesleğindeki teknik tatbikatı öğrenmek üzere
gönderilen Dr. Salih Adil
Başer'in ilmi tetkikler için
gönderildiğine ilişkin
BKK.
Başer, Ankara Polis Enstitüsü Müdürü'dür. Karar, BCA:
30..18.1.2/
Dahiliye Vekilliği'nin teklifi üzerine verilmiştir.
BCA:
30..18.1.2/
89.107..2.
Kaynak
BCA:
30..10.0.0/
119.843..1/
99B129
89.106..19.
6
Kasım
Manisa, Ordu, Hakkari,
Hatay illeri Özel İdarelerinin maaşlı ve ücretli, Bursa
Özel İdaresi'nin ücretli
memurlarına ait teşkilat
kadrolarının tasdiki.
6
Kasım
Fazla Çalışma Nizamname- Nizamname 3008 sayılı İş Kanununun 37 inci mad- RG
si yayımlandı.
desi göre İktisat Vekaletince hazırlanmıştır.
Yönetim Zamandizini
1066
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
6
Kasım
Hatay'da mebus seçimi
7
Kasım
Avrupa'da devlet kurumları "Kendi nam ve hesaplarına tahsilde bulunanlar, hiç- BCA:
30..18.1.2/
adına tahsilde bulunan öğ- bir kayda tabi değildir."
89.107..4.
rencilerin memlekete çağrılması hakkında BKK.
7
Kasım
Hükümetin mühim bir kararı.
İhracat üzerine konan sınırlandırma kaldırılıyor.
7
Kasım
Köylerimizin kalkınması.
Köy kanunundan olumlu sonuçlar alınabilmesi için C, 7
köy sınırlarının belirlenmesi, köy katiplerinin eğitim- İkinciteşrin
lerinin arttırılması, köylerin sağlık sorunlarının çö- 1939
zülmesi ve köy sandıklarının gelirlerinin arttırılması
gibi önlemler düşünülmektedir.
7
Kasım
Jandarma Teşkilat ve Vazife Nizamnamesinin Bazı
Maddelerini Değiştiren Nizamname yayımlandı.
RG
9
Kasım
Hoffherr-Schrantz-Clayton
Schuttlewort Şirketi'nin İstanbul Şubesine ait bazı
acil işleri görmek üzere
Şirketin Genel Md.Eugene
Erdös'ün 15 günlüğüne İstanbul'a gelmesine izin verilmesi.
BCA:
30..18.1.2/
89.108..11.
9
Kasım
Umumi ve Mülhak bütçeli
dairelerin 1939 yılı posta
ve telgraf ücretlerinin toptan ödenmek üzere dairelerle yapılan sözleşmelerin
tasdiki.
BCA:
30..18.1.2/
89.109..4.
9
Kasım
Hükümetin yeni bir kararı.
Silah altına alınan asker terhis ediliyor. Memleketi- C, 9
mize çağrılan talebe de tahsillerine devam etmek İkinciteşrin
1939
üzere Avrupa'ya gönderilecektir.
9
Kasım
Türkiye Cumhuriyeti ile
Fransa Cumhuriyeti ve İngiltere Krallığı
Arasında Ankara'da İmzalanan Üç Taraflı Yardım
Muahedesile Merbutlarının
Tasdikına Dair 3738 sayılı
Kanun yayımlandı.
RG
9
Kasım
Anıtkabir için beynelmilel
müsabaka hazırlanıyor
U, 9
Sonteşrin
1939
10
Kasım
Atatürk'ün 1. ölüm yıldönümü
U, 10
Sonteşrin
1939
Kaynak
U, 6
Sonteşrin
1939
1067
C, 7
İkinciteşrin
1939
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
10
Kasım
10. Tasarruf ve Yerli Malı
Haftası'nın kutlanma şeklini gösteren tamim.
BCA:
490..1.0.0/
4.21..58./
1. Büro
11
Kasım
Karabük'e son İngiliz mühendis kafilesi de bugün
geliyor
U, 11
Sonteşrin
1939
16
Kasım
Halk Fırkası'nın teşekkülü
hakkında tamim.
BCA:
490..1.0.0/
11.60..3./
1. Büro
18
Kasım
Çocuklarının parasız yatılı
okullara alınmasını isteyen
vatandaşlardan gelen mektuplar.
BCA:
30..1.0.0/
33.195..10.
/A25
20
Kasım
61 vilayete ait belediye teşkilat kadrolarının tasdiki.
BCA:
30..18.1.2/
89.110..14/
52-201.
20
Kasım
Türkiye, Fransa ve İngiltere
arasında 19.10.1939 tarihinde yapılan yardımlaşma
anlaşmasının uygulanmasına ait anlaşmaları imza etmek üzere Paris ve Londra'ya gidecek olan heyetin
masraflarının karşılanması.
BCA:
30..18.1.2/
89.110..15/
422-25
21
Kasım
Dahiliye Vekaleti İdari
Bu amaçla, öğrencilerin Siyasal Bilgiler Okulu'nda
Teşkilatı'nın yükseköğreDahiliye Vekaleti hesabına burslu olarak öğrenim
nimli elemanlarla güçlendi- görmeleri gündeme gelmiştir.
rilmesi
BCA:
30..10.0.0/
142.14..1./
13850
21
Kasım
Atatürk'ün ölüm yıldönümü
nedeniyle Bulgar basınında
çıkan yazının
Başbakanlık'a sunulduğu.
BCA:
30..10.0.0 /
1.5..1./188
24
Kasım
Fransız uyruklu Le
Corbusier'in İzmir'in yukarı
mahallelerine ait İmar planının tanzimi işlerinde çalıştırılmasına izin verilmesi.
BCA:
30..18.1.2/
89.111..9./
243-464
24
Kasım
Gaziantep, Urfa, Malatya
ve Maraş illerini kapsamak
üzere Gaziantep Fıstığı İhracatçıları Birliği'nin kurulması ile buna ait statülerin tesbiti hususunda Ticaret Vekaletine yetki verilmesi.
BCA:
30..18.1.2/
89.111..4./
179-146
24
Kasım
Hususi idare müdürlerinin
alacakları maaş barem kanununa uyduruldu.
U, 24
Sonteşrin
1939
Yönetim Zamandizini
Açıklamalar
1068
Kaynak
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
25
Kasım
Mardin Vali Yardımcılığına İslam Ferit Öztürk'ün,
Seyhan (Adana) İl İdare
Kurulu üyeliğine Sırrı
Aras'ın tayini.
BCA:
30..11.1.0/
135.42..15.
25
Kasım
Adli Evrakın PTT İdaresi
Vasıtasıle Tebliğine Dair
Nizamname yayımlandı.
RG
28
Kasım
Köy enstitüleri kuruluyor
28
Kasım
Ziraat Bankası'nın 1938 senesine ait bilanço, kar ve
zarar hesabı ile İdare Meclisi ve murakıplar raporu.
BCA:
30..10.0.0/
211.435..2.
/25481
29
Kasım
CHP İstanbul'da 100 yataklı bir kız yurdu açtı
U, 29
Sonteşrin
1939
30
Kasım
Dahiliye Vekaletinden Yapılan Atamalar
30
Kasım
Dahiliye Vekaletine bağlı
olan imar heyeti Nafıa Vekaletine bağlanıyor
1
Aralık
3667 Sayılı Kanunun 1 inci
Maddesinin B Fıkrasının
Sureti Tatbikına Aid Talimatname Yayımlandı.
1
Aralık
Sovyet Finlandiya harbi
başladı
U, 1
Birinci
kanun
1939
4
Aralık
Merkezi İstanbul'da olmak
üzere kurulacak olan Tiftik
ve Yapağı İhracatçıları Birliği'ne ait hazırlanan statünün tasdiki
BCA:
30..18.1.2 /
89.114..6./
184-164
4
Aralık
Çanakkale'ye bağlı Yenice
İlçesi Belediye Başkanlığının Kaymakam'a verilmesi.
BCA:
30..18.1.2/
89.114..7./
82-79
4
Aralık
Merkezi Adana olmak üze- Birliğin faaliyet alanı Çukurova ile Hatay'ı kapsa- BCA:
30..18.1.2 /
re kurulacak olan Çukurova maktadır.
89.114..10.
Pamuk İhracatçıları Birliği'ne ait hazırlanan statünün tasdiki.
Şubeleri de olacak
Kaynak
U, 28
Sonteşrin
1939
Memurlar Sicil ve Muamelat Umum Müdürlüğü'ne RG
Bilecik Valisi Ali Seyfi Tülümen atanmıştır.
U, 30
Sonteşrin
1939
Öteden beri 1 numaralı iskan mıntıkasında oturan RG
aşiret ferdlerile,yine bu mıntıkanın ahali asliyesinden
olan veya herhangi bir suretle yerleşmek maksadıle
evvelce bu mıntıkaya gelmiş bulunan topraksız veya
az topraklı çiftçilerin Hazineye aid topraklardan verilmek suretile toprağa bağlanmaları işinin sureti tatbiki ve bu toprağın nerelerde meccanen verileceği bu
nizamnamede belirlenmektedir.
1069
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
5
Aralık
Bina Vergisi Nizamnamesinin 22 inci Maddesini
Değiştiren Nizamname yayımlandı.
RG
6
Aralık
Üçüncü Umum Müfettiş
Tahsin Uzer'in cenaze töreni dün yapıldı
U, 6
Birinci
kanun
1939
7
Aralık
Komünistlerin öğrenciler
arasında yeniden komünizm fikirlerini yaymaya
çalıştıklarına ilişkin yazı.
7
Aralık
Seçim işlerinde askeri ve
adli hariç, bütün bakanlık
memurlarının yardımcı olmasına dair tamim.
8
Aralık
Erzincan'da meydana gelen deprem hakkında valiliğin raporu.
8
Aralık
Julius Berger Consorsium
ile meydana gelen anlaşmazlık sonunda hakemler
tarafından verilen kararın
temyizinden vazgeçilmesi.
9
Aralık
Bekçilerin idaresi hakkında Tasarıda bekçilerin görevleri ve mali haklarının net- C, 9
Birinci
layiha.
liğe kavuşturulması planlanmaktadır.
Maarif Vekaleti'nden Başvekalete gönderilen yazıda
"komünistlerin mekteplerde yeniden komünizm fikirlerini yaymaya çalıştıkları ve bilhassa bu meselede
matbuatı (özellikle haftalık dergiler) vasıta olarak
kullandıkları" hakkında Dahiliye Vekilliği'nden alınan 30.11.1939 tarihli ve 2944 sayılı tezkerenin bir
örneği sunulmaktadır. Yazıda, bazı gazetelerde öğretmenlerin maddi durumlarının bozuk olduğu hakkında yayınlara rastlandığı ve bunlar arasında büyük
puntolu harflerle "muallimlerin hali berbat" başlığı
altında öğretmen kitlesini heyecana sevkedecek yazılar görüldüğü belirtilmektedir. Maarif Vekaleti'ne göre bu yazılar, öğretmenlerin mesleklerine karşı bağlılıklarını sarsacak ve aralarında sendikalar kurulmasına, grevler yapılmasına yol açacak ve komünizm
propagandasını körükleyecektir. Vekalet, matbuat
hakkında esaslı tedbirler alınmasını istemektedir.
Kaynak
BCA:
30..10.0.0/
209.425..
19./253247
BCA:
30..10.0.0/
75.497..15.
/78260
8.12.1939 tarihinde alınan rapor, 29.11.1939 gün ve
2000/280 sayılıdır. 21.11.1939 tarihinde vilayetin
merkez, Kemah, Tercan kazalarında duyulan sarsıntı
merkez kazasına bağlı Başköy ve Tercan kazasına
bağlı Karakulan ve Mans nahiyeleri merkez ve köylerinde nüfusça, evce, eşya ve iaşece önemli hasara
neden olmuştur. Raporda can ve mal kayıpları, yaralıların durumu, alınan önlemler ve alınması gereken
acil tedbirler hakkında bilgi verilmektedir.
BCA:
30..10.0.0/
118.827..
33./
99A257
BCA:
30..18.1.2/
89.117..3./
250-76
kanun
1939
13
Aralık
Etibank'ın, Sümerbank'ın
ve Devlet Ziraat İşletmeleri'nin 1938 yılına ait bilanço, kar ve zarar hesabı ile
İdare Meclisi raporlarının
incelenmesi.
Yönetim Zamandizini
BCA:
30..10.0.0/
214.450..3.
/2613
1070
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
13
Aralık
Elektrik Tesisat İşlerinde
Serbest ve Müstakil Olarak
Çalışmak İsteyenlere Nafıa
Vekaletince Verilecek Ehliyetnameler Hakkında Talimatname yayımlandı.
RG
14
Aralık
Nazilli'de özel ve resmi
müesseselere "Adolf Hitler" adlı bir broşürün gönderildiği.
490..1.0.0/
609.112..8.
/3. Büro
14
Aralık
Antakya ve İskenderun
elektrik kurumlarının mahalli belediyelere devri
hakkında kanun layihası.
BCA:
30..18.1.2/
89.117..13.
15
Aralık
Sadabat Paktı, Filistin ve
Suriye'nin Bağımsızlığı
meseleleri hakkında rapor.
BCA:
30..10.0.0 /
265.788..
31./438885
19
Aralık
Devlet Sanayii ve Maadin
Kuruluşları hakkında kanun
layihası
BCA:
30..18.1.2/
89.120..10.
/19
19
Aralık
Yüksek teknik mektebi açı- Endüstri kuruluşlarının ihtiyaç duyduğu teknisyenleri C, 19
lıyor.
yetiştirmek üzere Ankara'da bir okul açılması plan- Birinci
kanun
lanmaktadır.
Kaynak
1939
20
Aralık
Devlet Sanayi ve Maden
İşletmelerinin kredi işlemlerini yapmakla görevlendirilecek Sümerbank'ın kurulması.
21
Aralık
Teşrii Masuniyet meselesi
BCA:
30..18.1.2/
89.120..12.
/19-5088
Kamutay'da bazı sulh mahkemelerine verilen salahi- U, 21
yet konusu üzerinde münakaşalar oldu, Adliye Vekili Birinci
kanun
izahat verdi.
1939
21
Aralık
Türkiye-Estonya Ticaret ve
Kliring Anlaşmasına
Müzeyyel … 3744 sayılı
Kanun yayımlandı.
Türkiye-Estonya Ticaret ve Kliring Anlaşmasına RG
Müzeyyel 29 Ağustos 1938 Tarihli Protokole İlişik B
Listesinde Yazılı Pamuklu Mensucat Kontenjanının
İndirilmesine ve Pamuk İpliği,Ham Deri ve Hayvani
Tutkal Kontenjanlarının Arttırılmasına Mütedair
Tallinde Estonya Hükümetile Teati Olunan Mektupların Kabul ve Tasdikı Hakkında 3744 sayılı Kanun
yayımlandı.
21
Aralık
Sivas-Erzurum Hattının
Uzunahmedler İstasyonuna
Kadar Temdidine Dair 3745
sayılı Kanun yayımlandı.
RG
21
Aralık
Sanayide Kullanılan
İptidai Maddelerle Makine,
Alat ve Edevat ve Bunların
RG
1071
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
Yedek Parçalarının Gümrük Resimleri Hakkında
Hükümetçe İttihaz Olunan
Kararların Tasdikına Dair
3746 sayılı Kanun yayımlandı.
23
Aralık
İngiltere ile yapılacak yeni
ticaret anlaşmasının yapılması için Tevfik Rüştü
Aras'ın baştemsilci,
Dr.Burhan Zihni Sanus'un
temsilci sıfatıyla toplantılara katılıp imza yetkisi verilmesi.
BCA:
30..18.1.2/
89.121..3.
23
Aralık
2/7814 sayılı Kararname ile
kurulan Abideler jürisi üyeliğine Fransız Dekoratörleri
Cemiyeti Başkanı Marie
Luis Sue'nin ilaveten alınması.
BCA:
30..18.1.2/
89.119..3/
259
23
Aralık
Türkiye'de üretilen ve ithal
edilen çimentoların kalitesini kontrol için Ticarette
Tağşiş'in yasaklanmasına
dair 2/5826 sayılı kararnamenin yürürlükten kaldırılması.
25
Aralık
Çimento Nizamnamesine
Göre Çimento Tecrübelerini Tayin Eden Talimatname yayımlandı.
26
Aralık
Ceza Kanunun Mevkii
Asliye Teşkilatı bulunmayan yerlerde Sulh Hakimle- RG
Mer'iyete Vaz'ına Müteal- rinin bakacağı TCK maddelerine müteallik cürümler
lik 825 Numaralı Kanunun ve davalar ile ilgili düzenlemedir.
29 uncu Maddesine Bir
Fıkra İlavesi Hakkında 3747
sayılı Kanun yayımlandı.
26
Aralık
Mehakimin Teşkilatına Aid Asliye ve Sulh mahkemelerinin görevleri ile hukuk RG
Ahkamı Muaddil Kanunun ve ceza davaları konusunda yaşanan karışıklıkları ön5 inci Maddesile Maddei
lemeye yönelik düzenlemedir.
Muvakkatesine Birer Fıkra
İlavesine Mütedair 981
numaralı Kanunun 2 inci
Maddesinin Tadili Hakkında 3748 sayılı Kanun yayımlandı.
26
Aralık
Meşhud Suçların Muhakeme Usulüne Dair 3005 Sayılı Kanunun 3498 sayılı
Kanunda Değiştirilen 4 üncü
Maddesini Değiştiren 3749
sayılı Kanun yayımlandı.
Yönetim Zamandizini
19.6.1930 tarihinde yayımlanan ve iç ve dış ticarette BCA:
devlet denetimi getirmeyi amaçlayan 1705 sayılı Ti- 30..18.1.2/
carette Tağşişin Men'i ve İhracatın Murakabesi ve 89.120..7.
Korunması Hakkında Kanunun birinci maddesi gereğince çıkarılan 9.1.1937 tarihli kararname yürürlükten kaldırılmıştır.
RG
Kanun "Ağır cezalı cürümler dışında meşhud bir suç RG
işlendiği zaman zabıta yakalanan şahsı tanzim edeceği zabıt varakası ve elde edeceği maddi sübut
delillerile birlikte vakit geçirmeksizin ayni günde
Cumhuriyet Müddeiumumiliğine teslim eder" diyerek konu ile ilgili diğer usul düzenlemelerini yapmaktadır.
1072
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
26
Aralık
Yasama Dokunulmazlığı
İstanbul Mebusu Ali Kami Akyüz, İstanbul Mebusu RG
Hakkında TBMM Kararları Galip Bahtiyar Göker, Muğla Mebusu Yunus Nadi,
Yayımlandı.
Trabzon Mebusu Şerif Bilge, Urfa Mebusları Sami
İşbay ile Şeref Uluğ'un Teşrii Masuniyeti Hakkındaki
Takip ve Muhakemelerinin Devre Sonuna Bırakılmasına Dair TBMM Kararlarıdır.
26
Aralık
Kızılırmak vapuru battı
27
Aralık
Merkezi Paris'te Olmak
Üzere Beynelmilel Şarap
Ofisi Teşkiline Dair 29 Kasım 1924 Tarihli Uzlaşmaya Hükümetimizin de İltihakı Hakkında 3752 sayılı
Kanun yayımlandı.
RG
27
Aralık
Türkiye Cumhuriyetile
Macaristan Krallığı Arasında Akid ve İmza Olunan
Konsolosluk Mukavelesile
Merbutatının Tasdikı Hakkında 3753 sayılı Kanun
yayımlandı.
RG
27
Aralık
Türkiye Cumhuriyetile
Macaristan Krallığı Arasında Akid ve İmza Olunan
Hukuki ve Ticari Mevaddı
Adliyeye Müteallik Münasebetlere Dair Mukavelenamenin Tasdikı Hakkında
3754 sayılı Kanun yayımlandı.
RG
27
Aralık
Türkiye Cumhuriyeti ile
Yunanistan Arasında
7.3.1939 tarihinde Ankara'da İmza Edilen Muahedenin Tasdikı Hakkında
3755 sayılı Kanun yayımlandı.
27
Aralık
Birçok orman işletmeye
açıldı
28
Aralık
Şiddetli zelzele neticesinde
Erzincan tamamen enkaz
yığını haline geldi.
Kaynak
21 mürettebat öldü.
U, 26
Birinci
kanun
1939
Anlaşma iki ülke arasında suçluların geri verilmesi RG
ve cezai sahada karşılıklı adli yardım hakkındadır.
U, 1
Birinci
kanun
1939
Gazetede çıkan haberlere göre yurtta daha önceden
bu kadar büyük bir deprem olmamıştır. "Erzincan
baştan başa harap oldu, Tokat'ta mühim hasar var, felakete uğrayanlara yardım etmek için BMM reisliğinde bir Milli Yardım Komitesi kuruldu. Bütün vilayet ve kazalarda da milli yardım komiteleri kuruluyor."
1073
C, 28
Birinci
kanun
1939;
U, 28
Birinci
kanun
1939
1939 Yılı
G.
A.
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
29
Aralık
Belediye Vergi ve Resimleri Hakkındaki 26 Şubat
1340 Tarihli ve 423 sayılı
Kanuna ek 3756 sayılı Kanun yayımlandı.
Yabancı devletlere ait olan sefarethane ve konsolos- RG
hane bina ve müştemilatı ve bunların siyasi ve konsolosluk memurları belediye vergi ve resimlerinden
mütekabiliyet şartıile, müstesnadırlar.
29
Aralık
Depremzedelere yardım
amacıyla il, ilçe ve nahiyelerde komiteler kurulmasına dair TBMM ve Milli
Yardım Komitesi Reisi'nin
tamimi.
TBMM reisi, aynı zamanda Milli Yardım Komitesi
reisidir. "Misli bu memlekette hatırlanmayan bir zelzele, bir kısım vilayetlerimizde korkunç tahribat
yapmıştır. Erzincan'da yıkılmadık bina kalmamıştır.
Şehir dümdüz bir harabe halini almıştır…Milli komitenin ve şubelerinin etrafında toplanınız. Vatandaşlık
vazifenizi yapınız."
29
Aralık
Depremzedelere yardım
amacıyla Erzurum Valisi
Haşim İşcan'ın 3. Umum
Müfettişlik Vekaletine tayini.
30
Aralık
Askeri Fabrikaların İptidai
Madde Muafiyet Cetveli
yayımlandı.
Yönetim Zamandizini
Kaynak
BCA:
30..10.0.0/
119.843..7.
/99B136
BCA:
30..10.0.0 /
119.844..2.
/99B145
Bu cetveldekiler gümrük ve buna bağlı munzam re- RG
simlerden muaftır.
1074
Download