Untitled

İSTANBUL
TİCA -T
ODASI
®
~
DOGAL TASLAR VE CIN HALK
CUMHURIYETI RE BEli
1
e
®
1
PROJE YÜRÜTÜCÜSÜ
Doç. Dr. Gökhan KARABULUT
EDİTÖR
Arzu Tay BAYRAMOÖLU
Giray GÖZGÖR
Levent NEYSE
PınarNOKAY
YAYlN NO:
2010~113
İstanind, 2011
®
Copyright© İTO (İstanbul Ticaret Odası)
Tüm haklar saklıdır. Bu yayının hiç bir bölümü, yazann ve İTO'nun
önceden yazılı izni olmaksızın mekanik olarak, fotokopi yoluyla
veya herhangi bir şekilde çoğaltılamaz. Eserin bazı bölümleri veya
paragraflan, sadece araştırma veya özel çalışmalar amacıyla, yazann
adı ve İTO belirtilmek suretiyle kullanılabilir.
ISBN: 978-9944-60-909-8 (Basılı)
ISBN: 978-9944-60-910-4 (Elektronik)
İTO ÇAÖRI MERKEZi
Tel: (212) 444 O 486
İTO yayınlan için ayrıntılı bilgi
Bilgi ve Döküman Yönetimi Şubesi
Dökümantasyon Servisi'nden alınabilir.
Tel
: (212) 455 63 29
Faks
: (212) 512 06 41
E-posta : ito.yayin@ito.org.tr
İnternet : www.ito.org.tr
Odamız
yaymlanna tam metin ve ücretsiz olarak
internetten ulaşabilirsiniz.
YAYINA HAZlRLlK, BASKI, CİLT
İnter Basım, Yayın Ambalaj San. ve Tic. Ltd Şti.
İOSB, Eskoop Sanayi Sitesi Bl Blok No: 63 Başakşehir/İstanbul
Tel: (212) 671 70 92 Faks: (212) 671 70 93 www.interbasim.com.tr
.
DOGAl TASLAR
VE CIN HAll{
..
..
..
~
~
!!
CUMHURIY 1REKABETI
Doç. Dr. Gökhan KARABULUT
Şişli Terakki Lisesi' nden 1990 yılında mezun olan Gökhan Karabulut, İstanbul
Üniversitesi İktisat Fakültesi İngilizce İktisat Bölümü ve Edebiyat Fakültesi
Psikoloji Bölümü mezunudur. Çalışmaları; İktisadi Krizler, Makro İktisat ve
Davranışsal İktisat alanında yoğunlaşrnaktadır. Şu anda, İstanbul Üniversitesi
İktisat Fakültesi İktisat Bölümü öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır.
iÇiNDEI<ilER
Tablolar Listesi .o.... ooo...... 00 ................ 0...... o... 0...................................................... 9
Şekiller Listesi ...... 0........................................................................................... 12
Kısaltınalar Listesi ................................................
13
o .......................................... o
Sunuş ··o········o··o···o···························································o······o·························· 15
Giriş
....................................................................... 0......................................... 17
l.Dünya Doğal Taş Piyasası .. .. ... .. .. .. .. .. .. .. ... .. ... .. .. .. ... ... .. .. .. ... . .. ... .. .. .. .. .. .. .. ... .. 19
1.1. Dünyada Doğal Taşların Genel Durumu ................................................ 19
1.1.1. Dünya M ermer Ticareti ................................................................... 23
1.1.2. Dünya Doğal Taş Üretimi
0....................................................... 24
1.1.3. Dünya Doğal Taş Tüketimi .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .... .. .. .. .. .. ... .. .. ... ... .. .. .. .. ... . 25
1.1.4. Dünya Doğal Taş Ticareti 0............................................................... 26
1.1.50 Dünya Doğal Taş İhracatı ............................................................... 28
1.1.6. Dünya Doğal Taş ithalatı .................................................
28
1.2. Ülkeler İtibariyle Doğal Taş Piyasası ..................................................... 29
1.2.1. Çin Halk Cumhuriyeti ................................................................. 0... 29
1.2.2. Japonya ............................................................................................ 33
1.2.2.1. M ermer ve Traverten .............................................................. 33
1.2.2.2 Granit ....................................................................................... 35
1.2.2.3. Standart Karo Taşlar ............................................. :................. 36
1.2.2.4 İthalatla İlgili Mevzuat ve Düzenlemeler ................................ 36
1.2.2.4.1. Satıştaki Düzenlemeler ve Kanunlar .......................... 37
1.2.2.4.2. İnşaat Malzemeleri İle İlgili Düzenlemeler ................ 37
1.2.2.4.3. Uluslararası Standardizasyon Kanunu (JIS) ............... 37
1.2.1.4.3.l.Taşlann Fiziksel Özelliklerine Göre
Sınıflandırılması •o·•·o·o .... o..... o............ o.......................... o.oo .. o...... 38
1.2.1.4.3.2 .Taşların Dereedendirilmesi .................................. 38
1.2.2.4.4. Ürün Sorumluluk Kanunu .......................................... 38
1.2.2.4.5. Vergiler ....................................................................... 38
1.202.4.5.1. Gümrük Vergisi ..................................................... 38
1.2.2.4.5.2. Tüketim Vergisi .................................................... 39
o ......
o ...............
1.2.2.5. Yerel Dağıtım Sistemi ............................................................. 39
1.2.2.5.1. Yerel Piyasa Koşulları ................................................. 39
1.2.2.5.2. Dağıtım Kanalları ....................................................... 40
1.2.2.6 Sonuç ve Öngörüler ................................................................. 40
1.2.3. Güney Afrika .................................................................................... 42
1.2.3.1. Güney Afrika Doğal Taş Sektörü ............................................ 42
1.2.3.2. Güney Afrika Doğal Taş Üretimi ............................................ 43
1.2.3.3. Güney Afrika Doğal Taş İthalat Eğilimleri ............................. 43
1.2.3.4. Güney Afrika Granit ithalatı ve İhracatı ................................. 44
1.2.3.5. Doğal Taşlar Üretim Aşaması ................................................ 45
1.2.3.6. Avrupa Standartlan ................................................................. 45
1.2.3.7. Pazara İlişkin Sorunlar ........................................................... 46
1.2.3.8. Sonuç ve Öneriler ................................................................... 47
1.2.4. Kanada ............................................................................................. 48
1.2.4.1. Kanada Doğal Taş Sektörü .................................................... 48
1.2.4.2. Kanada Doğal Taş Ocakçılığı ................................................. 49
1.2.4.3. Doğal Taşların Pazarlanması .................................................. 50
1.2.4.4. Doğal Taş Üretimi .................................................................. 50
1.2.4.5. Doğal Taş Fiyatlan ................................................................. 50
1.2.4.6. Gümrük Tarifeleri ................................................................... 50
1.2.4.7. Kanada Doğal Taş Ticareti ..................................................... 52
1.2.4.8. Kanada Merıner ve Traverten İhracatı ................................... 52
1.2.4.9. Kanada Merıner ve Traverten ithalatı .................................... 52
1.2.4. ı O. Sonuç ve Öneriler ........................................................ 53
1.2.5. İngiltere .......................................................................................... 54
1.2.5 .1. İngiltere Doğaltaş Piyasası ..................................................... 54
1.2.5.2. İngiltere Doğal Taş İthalat Eğilimleri ..................................... 54
ı .2.6. Polonya ........................................................................................... 56
1.2.6.1. Polonya Doğal Taş Üretimi .................................................... 56
1.2.6.2 Polonya Doğal Taş Tüketimi ve Tüketim Eğilimleri .............. 57
1.2.6.3. Doğal Taş Ticareti ................................................................... 58
1.2.6.3.1 Polonya Doğal Taş ithalatı ......................................... 58
1.2.6.3.2 Polonya Doğal Taş İhracatı .......................................... 61
1.2. 7. Amerika Birleşik Devletleri ............................................................
1.2.7.1. ABD Doğal Taş Sektörü .........................................................
1.2. 7 .2. ABD Doğal Taş Dış Ticareti ...................................................
1.2.7.3. Türkiye-ABD Doğal Taş Ticareti ...........................................
1.2.7.4. Sonuç ve Öneriler ...................................................................
2. Türkiye Doğal Taş Piyasasıı .......... ................................... ..... ........ .. ..... .. ... ..
63
63
64
66
66
69
2.1.Giriş ·····································································'··································· 69
2.2. Doğal Taş Tanımı Ve Doğal Taş Çeşitleri ............................................... 70
2.2.1. Doğal Taş Tanımı ............................................................................ 70
2.2.2. Türkiye'deki Kayaç ve Mermerler .................................................. 71
2.2.2.1. Traverten ................................................................................ 71
2.2.2.2. I<..alker ..................................................................................... 71
2.2.2.3. Konglomera ............................................................................ 72
2.2.2.4. Oniks ...................................................................................... 72
2.2.2.5. Granit ...................................................................................... 72
2.2.2.6. Diyabaz .................................................................................. 72
2.2.2.7. Serpantİn ................................................................................ 72
2.2.2.8. Tektonik Bre ş ......................................................................... 72
2.2.2.9. Bazalt ...................................................................................... 72
2.2.3. Merrnerierin Mineralojik Smıflandınlması ..................................... 73
2.2.3.1. Sedimanter (Tortul) Mermerler .............................................. 73
2.2.3.2. Magmatik Mermerler ...................................... :....": ................. 73
2.2.3.3. Metomorfik Mermerler .......................................................... 73
2.3. Türkiye'deki Doğal Taş Rezervleri ....................................................... 73
2.4. Türkiye'nin Doğal Taş Dış Ticareti ........................................................ 82
2.4.1. Türkiye Doğal Taş İhracatı .............................................................. 82
2.4.1.1. M ermer, Traverten ve Su Menneri ......................................... 82
2.4.1.2. Granit ...................................................................................... 89
2.4.2. Türkiye Doğal Taş İthalatı ............................................................... 96
2.4.2.1. M ermer, Traverten ve Su Merrneri ......................................... 96
2.4.2.2. Granit .................................................................................... 103
3. Türk Mermerdlik Sekzörünün Sorunları, Karşılaştırmalı
Rekabet Ve Sw ot Analizi ............................................................................. 109
3 .1. Genel Ekonomiden Kaynaklanan Sorunlar ............ ......... ......... ...... .. .... 114
3 .1. 1. Ekonomik Krizler . ............... ........................... ....... ... ..... .. .............. 114
3.1.2. 2008 Küresel Finansal Kriz ........................................................... 116
3.1.3. Döviz Kuru Politikası .................................................................... 119
3.1.4. Faiz Oranlan .................................................................................. 124
3.2. Maliyetler ............................................................................................. 126
3.2.1. Vergiler .......................................................................................... 126
3.2.2. Ernek Maliyeti ve Emek Vergileri ................................................. 127
3.2.3. Enerji Maliyetleri ........................................................................... 131
3.3. Makine Problemleri .............................................................................. 134
3.4. Sermaye Yapısı ..................................................................................... 135
3.5. SwotAnalizi ......................................................................................... 135
Sonuç ve Öneriler ......................................................................................... 139
Kaynaklar . .. . ...................................... ........................... ... ... ......... ................ 144
EK: MERMER FİRMALARIYLA YAPILAN RÖPORTAJLAR .......... 146
Tablolar listesi
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
1.1: Avrupa Kıtasında Mermer Potansiyeli Bulunan Ülkeler .............. 20
1.2: Asya Kıtasında Mermer Potansiyeli Bulunan Ülkeler ................. 21
1.3: Afrika Kıtasında Mermer Potansiyeli Bulunan Ülkeler ............... 22
1.4: Amerika Kıtasında M ermer Potansiyeli Bulunan Ülkeler ........... 22
1.5: Okyanusya Kıtasında Mermer Potansiyeli Bulunan Ülkeler ....... 22
1.6: Yıllara Göre Dünya Doğal Taş Blok Üretimi .............................. 24
1.7: Dünya Doğal Taş Üretiminin Kompozisyonu (2009) .................. 25
1.8: Doğal Taşların Kullanım Alanlan ................................................ 25
V}: Ülkelerin Doğal Taş Kullanım Miktar ve Oranlan ...................... 26
1.10: Dünya Doğal Taş Ticareti ........................................................... 27
1.11: Dünya Doğal Taş İhracatında İlk 5 Ülke (2006-2009) ................ 28
1.12: Dünya Doğal Taş İthalatında İlk 5 Ülke (2006-2009) ................ 28
1.13: Çin Halk Cumhuriyeti 2009 Yılı Mermer İthalatı ...................... 31
1.14: Çin Halk Cumhuriyeti Blok Mermer ithalatı 2009 .................... 31
:L15: Çin Halk Cumhuriyeti işlenmiş Mermer ithalatı 2009 ............... 32
1.16: Japonya'nın 2008 yılı Ülkelere Göre Mermer ithalatı ................ 33
1.17: 2008 Yılı Japonya Blok Merrner ve Traverten ithalatı ............... 34
1.18: 2008 Yılı Japonya Yan işlenmiş Mermer ve Traverten ithalatı .. 34
1.19: 2005 Yılı Japonya işlenmiş Mermer, Traverten ithalatı ............. 35
1.20: Japonya'nın 2005 Yılı Granit ithalatı Dünya Sıralaması ........... 36
1.21: 2009 Yılı Mermer ve Traverten ithalatı ...................................... 44
1.22: 2009 Yılı G. Afrika Granit İhracatı ............................................. 44
1.23: 2009 Yılı G. Afrika Granit ithalatı .............................................. 45
1.24: Kanada Gümrük Tarifeleri .......................................................... 51
1.25: 2009 Yılı Mermer ve Traverten Taş İhracatı ............................... 52
1.26: Kanada Merrner ve Traverten ithalatı ......................................... 52
1.27: İngiltere Doğal Taş ithalatı ......................................................... 54
1.28: İngiltere Yan işlenmiş ve işlenmiş Doğal Taş ithalatı ................ 54
1.29: 2009 Yılı İngiltere Doğal Taş İhracat Değerleri($) .................... 55
1.30: Polonya 2008 yılı M ermer ve Traverten ithalatı ......................... 59
LU: Polonya'nın 2008 yılı Granit ithalatı ....................................... 59
LU: 2008 Polanya'nın En çok işlenınemiş Ham Blok Mermer
İthal Ettiği İlk 5 Ülke ve İthalat Miktarlan .......................................... 60
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
Tablo
1.33: Polanya'nın 2008 yılı Mermer İhracatı ...................................... 62
1.34: Polanya'nın 2008 yılı Granit İhracatı ......................................... 62
1.35: ABD Mermer İthalat Değerleri .................................................. 64
1.36: ABD 2009 yılı Granit İthalat Değerleri ..................................... 64
1.37: ABD Yan İşlenmiş-İşlenmiş Mermer ve Traverten İthalat
Değerleri(2009) ................................................................................... 65
2.1: Türkiye Geneli Rezerv Miktarlan ................................................ 76
2.2: Türkiye'nin Merrner Rezervinde En Önemli İller ........................ 76
2.3: Türkiye İşletilebilir Mermer Rezervleri ....................................... 77
2.4: Mermer Ocaklarının İllere Göre Dağılımı .................................... 78
2.5: Türkiye İşletilebilir Kireçtaşı(Kalker) Rezervleri ........................ 79
2.6: Türkiye İşletilebilir Traverten Rezervleri ..................................... 81
2.7: Türkiye İşletilebilir Oniks Rezervleri ........................................... 81
2.8: Mermer ve Traverten Ham/ Kabaca Yontulmuş İhracat
Miktarları (kg) ..................................................................................... 85
2.9: Mermer, Traverten ve Su Merrneri işlenmiş/ Yontulmamış
İhracat Miktarlan (kg) ......................................................................... 86
2.10: Mermer Traverten ve Su Merrneri Yontulmuş ve Kesilmiş (Kg) 90
2.11: Mermer, Traverten Blok/ Kalın Dilimler Halinde Kesilmiş
İhracat Miktarları (Kg) ......................................................................... 91
2.12: Granit Ham/ Kabaca Yontulmuş İhracat Miktarları (Kg) ........... 93
2.13: Granit Blok, Kabaca Dilimler Halinde Kesilmiş İhracat
Miktarlan (Kg) .................................................................................... 94
2.14: Ham/ Kabaca Kesilmiş Mermer ve Traverten ithalatı (kg) ........ 97
2.15: işlenmiş/ Yontulmamış Mermer, Traverten ve Su Merrneri
İthalatı (kg) .......................................................................................... 98
2.16: Yontulmuş/ Kesilmiş Mermer, Traverten ve Su Merrneri
İthalatı (kg) ......... .......... ...... ..... ... ... ................... ........ ........... . ............. ı 00
2.17: Blok/ Kalın Dilimler Şeklinde Kesilmiş Mermer ve
Traverten (kg) ..................... ........ .............................. ......................... ı O1
2.18: Ham/Kabaca Yontulmuş Granit ithalatı (kg) ........................... 105
2.19: Blok ve Kalın Dilimler Şeklinde Kesilmiş Granit ithalatı (Kg) 106
3.1: Madencilik ve Taşocakçıhğı Sektörünün GSYİH İçindeki Payı lll
Tablo 3.2: Madencilik ve Taşocakçıhğı Sektörünün Gelişme Hızı .............
Tablo 3.3: Türkiye Ekonomik Göstergeler (1992-2009) .............................
Tablo 3.4: İşyerinin Ekonomik Faaliyetine Göre Aylık Ortalama
İşgücü Maliyeti ..................................................................................
Tablo 3.5: Net Ücretin İşgücü Maliyetine Oranı .........................................
Tablo 3.6: Dünya'da ve Türkiye'de Elektrik Fiyatlan ...............................
Tablo 3.7: Dünya'da ve Türkiye'de Doğal Gaz ve Fuel Oil Fiyatlan .........
Tablo 3.8: Türk Mennercilik Sektörü SWOT Analizi .................................
112
115
129
130
133
133
138
Şekiller
listesi
Şekil
2.1: Maden Kaynaklan ........................................................................ 75
Şekil
2.2: Türkiye Menner Rezervi
Şekil
2.3: 2009 Yılında Türkiye'nin en çok Ham-Kabaca Yontulmuş
Mermer ve Traverten İhracatı Yaptığı Ülkeler (1 000 Ton) .................. 83
Şekil
2.4: 2009 Yılında Türkiye'nin en çok İşlenmiş-Yontulmamış Menner,
Traverten ve Su Menneri İhracatı Yaptığı Ülkeler (1000 Ton) ........... 84
Şekil
2.5:2009 Yılmda Türkiye'nin en çok Yontulmuş-Kesilmiş Menner,
Traverten ve Su Menneri İhracatı Yaptığı Ülkeler (1 000 Ton) ........... 87
Şekil
2.6: 2009 Yılında Türkiye'nin en çok Blok-Kalın Dilimler Halinde
Kesilmiş Mermer ve Traverten İhracatı Yaptığı Ülkeler (1000 Ton) ... 88
Şekil
2.7: 2009 Yılında Türkiye'nin en çok Blok-Kalın Dilimler Halinde
Kesilmiş Granit İhracatı Yaptığı Ülkeler (1 000 Ton) .......................... 92
Şekil
2.8: 2009 Yılı Toplam İhracat Gelirleri (Milyon USD) ....................... 95
Şekil
2.9: 2009 yılı Ham/ Kabaca Yontulmuş Menner ve Traverten ithalatı
(kg) ....................................................................................................... 96
Haritası
............................................... 79
Şekil 2.10: 2009 yılı İşlenmiş/Yontulmamış Menner, Traverten ve Su
Merrneri İthalatı (kg) ............................................................................. 99
Şekil
2.11: 2009 Yıh Yontulmuş/ Kesilmiş Menner, Traverten ve Su Menneri
ithalatı (kg) .......................................................................................... 102
Şekil
2.12: 2009 Yılı Blok/ Kalın Dilimler Şeklinde Kesilmiş Mermer ve
Traverten İhracatı ................................................................................. 103
Şekil 2.13: 2009 Yılı Ham/ Kabaca işlenmiş Granit ithalatı ....................... 104
Şekil
2.14: 2009 Yılı Blok ve Kalın Dilimler Şeklinde Kesilmiş Granit
ithalatı ................................................................................................. 107
Şekil 2.15: 2009 Yılı İthalat Değerleri (Milyon$) ...................................... 108
Şekil
3.1: Türkiye Menner Üretimi (1989-2008) ....................................... 110
Şekil
3.2: TÜFE Bazlı Reel EfektifDöviz Kuru Endeksi (1995-2010) ..... 122
Şekil
3.3: ÜFE Bazh Reel EfektifDöviz Kuru Endeksi (1995-2010) ....... 123
Şekil
3.4: SWOT Analizi Genel Yapısı ....................................................... 136
Kısaltmolor
listesi
AB
:Avrupa Birliği
ABD
:Amerika Birleşik Devletleri
DODEF
: Doğaltaş Dernekleri Federasyonu
DPT
: Devlet Planlama Teşkilatı
DTM
: Dış Ticaret Müsteşarlığı
ETKB
: Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı
EVDS
: Elektronik Veri
GSYİH
: Gayri Safi Yurtiçi
IEA
: Uluslararası Enerji Ajansı
IMF
: Uluslararası Para Fonu (International Monetary Fund)
İMMİB
: İstanbul Maden Metalleri İhracatçılan Birliği
REDK
: Reel Efektif Döviz Kuru Endeksi
TCMB
: Türkiye Cumhuriyeti Merkez
TEFE
: Toptan Eşya Fiyat Endeksi
TMMOB
: Türkiye
TÜİK
: Türkiye İstatistik Kurumu
ınaden
Dağıtım
Sistemi
Hasıla
Mühendisleri
Bankası
Odası
TÜMMER : Türkiye Mermer Doğaltaş ve Makinalan Üreticileri Birliği
UNICE
:Avrupa Sanayi ve İşverenler Konfederasyonu Birliği
ÜFE
: Üretici Fiyatları Endeksi
WTO
: Dünya Ticaret Örgütü
VAR
: Vektör Otoregresyon (Vector Autoregression)
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
SUNUŞ
İhracata dayalı büyümeyle ekonomik kalkınmasını sürdüren Çin, dünya
pazarlarındaki varlığını hızla arttırarak,
rakip olan tüm ülkelerin dış ticaret dengelerini sarsmaya devam etmektedir. Son yıllarda ürün kalitesinde
yakaladığı başarıyla, gelişmekte olan ülkeler kadar, gelişmiş ülkelere de tehdit
oluşturmaktadır.
Çin Halk Cumhuriyeti ekonomisindeki ve inşaat sektöründeki hızlı büyüme,
Çin doğal taş sanayinin hızla büyümesine neden olmuştur. Çin doğal taş sanayinin son yirmi yıl içinde hızla büyümesi, Çin Halk Cumhuriyeti'ni dünyadaki en
büyük mermer üreticisi, ihracat ve ithalat gerçekleştiren ülkelerden biri haline
getirmiştir.
Diğer
taraftan, Çin'deki doğal taş rezervi son derece sınırlı olduğundan
mermer üretimi ithalata dayanmaktadır. Çin, doğal taş ithalatını Türkiye, İran,
İspanya, İtalya, Portekiz, Yunanistan ve Mısır'dan gerçekleştirmektedir. Dünya
mermer rezervlerinin yaklaşık %40'ına sahip olan ülkemizde mermercilik sektörünün ekonomik potansiyeli önemlidir. Ancak mermercilik sektöründe faaliyette
bulunan firnıalanmızın dünya piyasaları ile rekabet edebilmeleri için sektörün
devlet yardımları, teşvilderi ve sektörel sorunların giderilmesiyle desteklenmesi
gerektiği görülmektedir.
Bu çerçevede hazırlanan doğal taş ve özellikle mermer sektörüne yönelik
bu araştırma, ülkemizde sektörün mevcut durumunu Çin ve diğer ülkeler ile
karşılaştırmalı olarak ortaya koymakta ve bu bulgular ışığında yapılabilecekler
konusunda bilgiler vermektedir.
Çalışınanın ülkemiz ekonomisine ve doğal taşlar ve merrnercilik alanında
faaliyette bulunan :firmalanmıza strateji belirlemeleri ve yapılanmaları konusunda faydalı olacağı inancıyla, çalışmayı Odamız adına gerçekleştiren Doç. Dr.
Gökhan Karabulut, Arzu Tay Bayramoğlu, Giray Gözgör, Levent Neyse ve Pınar
Nokay'a teşekkür ediyor, ülkemize hayırlı olmasını diliyorum.
Dr. Cengiz ERSUN
Genel Sekreter
ÖN SÖZ
Doğal kaynaklar ülkelerin ekonomik kalkınmasında önemli bir yere sahiptir. Günümüzde ekonomik kalkınma o ülkenin sahip olduğu maden kaynakları,
miktan ve maden ürünlerinin tüketimi ile paralellik göstermektedir. Maden
çeşitliliği yönünden çok zengin olan ülkemizde madencilik faaliyetleri çok eski
tarihlere dayanmakta ve halen birçok madenin üretimi yapılmaktadır. Türkiye
madencilik sektörüne bakıldığında rezerv, ürün kalite ve çeşitliğine rağmen
madenciliğin yeterli düzeye ulaşamadığı görülmektedir.
Günümüzde tüketim alanlannın çoğalması ile birlikte madencilik sektörünün
önemli alt sektörlerinden olan ve çalışmanın da konusunu oluşturan menuere
olan talep gittikçe artmış ve mermercilik, madencilik sektörü içinde cazip bir
konuma ulaşmıştır. Buna paralel biçimde gelişen mermer işleme sanayi ile Türkiye dünyanın önemli doğal taş üreticileri arasmda yerini almıştır. Özellikle son
dönemde büyük firmalarm yapmış olduklan yatırımlar, uygulamaya başlanan
modem ocak üretim yöntemleri ve son teknikler sayesinde işlenmiş mermer
üretiminde büyük artış kaydedilmiştir. 1980'li yıllardan itibaren mermer sektörünün ülke ekonomisine önemli katkı sağlamasıyla, gerek üretim potansiyeli
gerekse ihracat ve istihdam açısından önemli bir trend yakalanınıştır
Uzun yıllar ekonomi içindeki gerçek değerine ulaşamamış olan doğal taş
sektörü, 1985 yılında sektörün Maden Kanunu kapsamına alınınası ile yeni
bir döneme girilmiştir. Sektör, bu tarihten soma her geçen yıl bir önceki yıla
göre biraz daha büyümüş ve bugün maden ihracatımız içinde ilk sıradaki yerini
almıştır.
Doğal
taş
ürünlerinin dekorasyon ve inşaat sektöründe kullanımının
artmasıyla dünya mermer tüketim ve üretimi artmaya başlamış, yeni uygulama
alanları ortaya çıkmıştır. Türk doğal taş rezervinin zenginliği ve çeşitliliği hem
de sektörün deneyimi sonucunda doğal taşlanmız dünyada tamnmış bir çok bina
ve mekanda kullanılır hale gelmiştir. Doğal taşların, yapı ve dekorasyon malzemesi olarak kullanılmaya başlanması dünya doğal taş üretiminin artmasına neden
olmuştur. Doğal taştan yapılan malzemelerin mimar ve dekaratörler tarafından
daha fazla tercih edilmesi dünyadaki tüketici sayısının artmasına neden olmuştur.
Bunun yanı sıra piyasa fiyatlarının önemli ölçüde düşmesi, ekolojik ve estetik
görünümlü malzemelere olan ilginin artması tüketimin artmasına yardımcı olan
faktörlerdir. Özellikle lüks konut ve otellerde Türkiye' de üretilen kaliteli m ermerlerin tercih edilmesi merıner talebini ciddi oranda arttırmıştır. Gelecek yıllarda
da bu gelişimin süreceği tahmin edilmektedir.
Türkiye
merıner
sektörünün uzun vadede durumunun daha net olarak ortaya konması için sektörün mevcut durumunun etraflıca incelenmesi ve sektörde
faaliyette bulunan üreticilerin sorunlannın analiz edilmesi önemli hale gelmektedir. Bu bağlamda çalışmanın ilk bölümünde dünya doğal taş piyasası ayrıntılı
olarak ele alınmaleta ve mermer üreticisi ülkeler hakkında bilgi verilmektedir.
İkinci bölümde Türkiye doğal taş piyasasının durumu ve gelişimi sayısal veriler
ışığında ortaya konmaktadır. Üçüncü bölümde ise Türk mermercilik sektörünün
sorunları öncelilde teorik olarak açıklanmakta ve ardından sektörün içinden yetkililerle yapılan röportajlardan edinilen bilgilere dayanarak sektöre ilişkin olarak
yapılan SWOT analizi yer almaktadır.
Çalışmanın
birinci bölümü Giray Gözgör, ikinci bölümü Pınar Nokay,
üçüncü bölümü Arzu Tay Bayramoğlu, yüz yüze mülakatlar, veri analizi ve
mülakatların değerlendirilmesi Levent Neyse tarafından yapılmıştır. Çalışmanın
içeriğinin ve yönteminin belirlenmesi, Çin Halk Cumhuriyetindeki yüz yüze
mülakatlann yapılması ve çalışmanın sonuç bölümünün hazırlanması Gökhan
Karabulut tarafından gerçekleştirilmiştir
l.Dünya Doğal Taş Piyosası
1.1. Dünyada Doğal Taşiann Genel Durumu
G
enel hatlarıyla Alp-Himalaya kuşağı içinde kalan Portekiz, İspanya,
İtalya, Yunanistan, Türkiye, İran, Pakistan gibi ülkelerde karbonatlı
kayaç (mermer, kireçtaşı, traverten ve oniks) rezervlerinin fazla olduğu görülmektedir. İşletilebilir magmatik kayaç (sert taş) rezervlerinin İspanya, Norveç, Finlandiya, Ukrayna, Rusya, Pakistan, Hindistan, Çin, Brezilya ve Güney Afrika'da
k:ümelendiği dikkati çekmektedir. Dünya mermer rezervlerine ilişkin sağlıklı
sayısal verilere ulaşmak oldukça güçtür.
Mermerin dünyadaki dağılımına bakıldığı zaman Alp Orojenizi (dağ
oluşumu) çok önemli bir yer tutmaktadır. Avrupa' dan başlayıp Türkiye ve
İran'ın kuzey ve güneyinden geçerek Himalayalar'a ulaşan daha sonra Çin'in
batısından güneye yönelerele SumatraAdası'ndan Yeni Gine'ye uzanan bu büyük
dağ oluşumu hareketinde, sıkışma alanında bulunan kalın kalker kütleleri veya
daha eski olup da henüz mermerleşmemiş kristalin kalkerler, başkalaşımlarını
tamamlayarak mermere dönüşmüşlerdir. Bu nedenle Alpin Kuşağı dünyada en
çok merrneri üretmiş bir jeolojik evrim kabul edilir (Önem, 2003 :340).
Mermer olarak kullanılabilecek niteliklerdeki kalker, dolomitik kalkerler ve
kalkbreşler ise, genellikle Alp Kuşağında, bu kuşağın çevresindeki Mezozoik ve
Tersiyer oluşumlan içerisinde yer alır. Kalker ve dolomitik kalkerierin bulunduğu
yerler çok değişik jeolojik yapı gösterirler. Kalkbreşler ise tektonilc zonlarda ve
uygun sedimantolojik ortamlarda bulunur. Değişik yapı ve dokunun bulunması
kalker oluşumu esasından kaynaklanmaktadır.
Granit, diyorit, siyenit vb. gibi mermer olarak kullanılabilecek niteliklerdeki
magmatik orijinli kayaçlar eski kristalin masiflerle ilgili olarak bulunur. Bazı
kıtalarda örneğin; Kuzey Avrupa' da, İsveç, Finlandiya ve Güney Afrika' da
olduğu gibi çok geniş alanlarda granit oluşumlannın bulunduğu jeolojik olarak
bilinmektedir. Siyenit adı ise Mısır'daki Siena'dan gelmekte olup, Piramitler
Eski Mısırlılar tarafından siyenitterden inşa edilmişlerdir.
20
İSTANBUL TİCARET ODASI
Oniks mermer ve traverten oluşumları genç tektonilc evrım ve kalsiyum karbonatlı su çıkışlan ile ilgili olduğu için genellikle genç fay hatlannın
bulunduğu alanlar ile karstik arazilerde görülürler (DPT,1996).
Dünya genelinde mennerierin yapı ve dekorasyon malzemesi olarak
kullanılmaya başlanması dünya mermer üretiminin artmasına neden olmuştur.
Özellikle son on yılda görülen artış, işleme teknolojisindeki gelişmelere paralellik göstermektedir. Giderek daha mükemmel hale getirilen işleme teknilderi
ile taş, kolay ve ekonomik olarak istenen şekilde işlenmekte ve yeni kullanım
alanlan bulmaktadır. Mermer malzemelerin mimar ve tasanmcılar tarafından
daha fazla tercih edilmesi dünyadaki tüketici sayısının artmasına neden olmuştur.
Önemli ölçüde düşen piyasa fiyatları, ekolojik ve estetik görünümlü malzemelere olan ilginin artması da tüketimin artmasına yardımcı olmuştur (Stone World,
2005:73).
Dünya merıner rezervleri incelendiğinde Alp-Himalaya kuşağı içinde kalan Portekiz, İspanya, İtalya, Yunanistan, Türkiye, İran, Pakistan gibi ülkelerde
karbonatlı kayaç (menner, kireçtaşı, traverten ve oniks) rezervlerinin fazla olduğu
görülmektedir. İspanya, Norveç, Finlandiya, Ukrayna, Rusya, Pakistan, Hindistan, Çin, Brezilya ve Güney Afrika'da ise işletilebilir magmatik kayaç (sert taş)
rezervlerinin yoğunlaştığı dikkati çekmektedir (Arıkan, 1968:38).
Tablo 1.1: Avrupa Kıtasında Menner Potansiyeli Bulunan Ülkeler
Mermer Varlıklan
Ülke
Almanya
Kalker, graııit, diyorit ve diğer magmatik taş rezervleri bulunmaktadır.
Bu yataklar halen işletilınektedir.
Avusturya
Bej ve gri renkli kalker yatakları ile
serpantİn rezervleri
bulunmaktadır.
rezervleri bulunmaktadır. Bilhass a Devaniyen yaşlı siyah
kalker rezervleri önemlidir.
Bulgaristan Mernıer, kireçtaşı ve granit oluşumlan bulunmaktadır.
Belçika
Çek.
Cuın.
Kireçtaşı
Kalker, breş ve granit yataklarına sahiptir.
Finlandiya
Granit, siyenit ve labradoıit yataklan önemlidir.
İngiltere
Değişik renk ve litolojide mernıer yataidan bulunmaktadır. Özellikle
İspanya
gri renkli granitleri halen işletilmektedir.
Kireçtaşı, mernıer ve granit rezervleri bulunmaktadır. Açık pembe
renidi zengin granit rezervlerine sahiptir.
DOÖAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
21
Tablo 1.1 (Devamı): Avrupa Kıtasında Mermer Potansiyeli Bulunan Ülkeler
İsveç
Granit, siyenit ve labradoritten oluşan magmatik taş yataklan
bulunmaktadır.
İsviçre
Bej ve gri renkli kireçtaşı rezervleri bulunmaktadır.
İtalya
Her çeşit kayacın menner olarak değedendiri ldiği bu ülkede Carrara
menner yatakları ve Sardunya Granüleri çok önemlidir. Bunun dışında
zengin kireçtaşı ve menner rezervleri bulunmaktadır.
Norveç
Granit, diyorit, siyenit ve labradorit yataklan bulunmaktadır.
Portekiz
Kalker, mermer ve granit yataidan bulunmaktadır.
Sırhistan
Kireçtaş ı, menner ve traverten yataklanna sahiptir.
Ukrayna
Granit ve labradorit yataklan bulunmaktadır.
Yunanistan Kalker, menner ve serpantİn yataklanna sahiptir.
Kaynak:
Doğaltaş
Dergisi, 2005,
Sayı
124, s. 23.
Tablo L2: Asya Kıtasında Mermer Potansiyeli Bulunan Ülkeler
Ülke
Azerbaycan
Çin
Mermer Varlıklan
Granit oluşumları yer almaktadır.
Değişik renk ve desenlerde kireçtaşı,
merıner
ve magmatik
taş
GüneyKore
Hindistan
rezervlerine sahiptir.
Değişik renk ve desende kalker ve granit rezervleri mevcuttur
Değişik renkli kalker ve merıner, granit, gabro ve diyorit
rezervleri
Bulunmaktadır.
Hong-Kong
İran
Japonya
Kuzey Kore
Suudi Arabistan
Türki Cumhuriyetler
Kalker ve magmatik taş rezervleri bulunmaktadır,
Kalker, merıner oniks v e traverten rezervleri bulunmaktadır.
Kalker, gabro, diyorit ve granit rezervleri bulunmaktadır.
Değişik renk ve desende kalker ve granit rezervleri mevcuttur.
Kalker ve magınatik taş rezervlerine sahiptir, Son yıllarda
granit
rezervleri işletilmektedir.
Kalker ve magmatik taş rezervleri bulunmaktadır.
22
İSTANBUL TİCARET ODASI
Tablo 1.3: Afrika Kıtasında Merıner Potansiyeli Bulunan Ülkeler
Ülke
Mermer Varhldarı
G.Afrika
Cumh.
Farklı renk ve desende çok geniş granit ve diğer magmatik taş
rezervlerine sahiptir.
Kongo
Kalker, granit, gabro, diyorit ve amfıbolit rezervleri bulunmaktadır.
Mısır-Sudan
Kalker, granit, siyenit, gabro ve diyorit yatakları bulunmaktadır.
Kalker, granit ve siyenit rezervleri bulunmaktadır.
Kalker ve granit rezervlerine sahiptir.
Mozambik
Nijerya
Kaynak:
Doğaltaş
Dergisi, 2005,
Sayı
124, s. 25.
Tablo 1.4: Amerika Kıtasında Merıner Potansiyeli Bulunan Ülkeler
Mermer Varlıklan
Ülke
Kalker, breş, konglomera, granit; siyenit, serpantİn ve diyabaz
oluşumlan bulunmaktadır. Silisli taşların hem ithalatçısı hem
ABD
ihracatçısı konumundadır.
Arjantin
Zengin oniks, kalker ve granit rezervleri bulunmaktadır.
Brezilya
Çok geniş Mavi granit rezervleri bulunmaktadır. Bunun dışındakalker
oniks bulunmaktadır. Özellikle son yıllarda dünya ticaretinde yerini
almaya başlamıştır.
Kanada
Meksika
Gri-bej renkli Granit ve serpantİn rezervleri bulunmaktadır.
Oniks, traverten ve kalker rezervleri mevcuttur.
Kaynak: Doğaltaş Dergisi, 2005, Sayı 124, s. 25.
Tablo 1.5: Okyarrusya Kıtasında Merıner Potansiyeli Bulunan Ülkeler
ÜLKE
Avustralya
Yeni Zelanda
Kaynak:
MERMER VARLIKLARI
Çok farklı türlerde menııer rezervlerine sahiptir. Son yıllarda
granit yataklan işletilmeye başlamıştır.
Kalker ve granit oluşumları bulunmaktadır.
Doğaltaş
Dergisi, 2005,
Sayı
124, s. 25.
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
23
1.U. Dünyı:ı Mermer Ticareti
Dünya mermer üretimi ve pazarı başlıca üç grupta toplanmış ve mermer
ticareti buna göre yönlenmiştir. Ama bu gruplar arası geçiş o kadar net değildir.
İtalya rezerv ve teknolojik konumunun getirdiği avantaj ile dünya mermer ticaretini yönlendiren ülke durumuna gelmiştir.
A grubu ülkeler Hindistan, Güney Afrika, Rusya, İsveç, Norveç, Finlandiya, Brezilya' dır. B grubuna giren ülkeler Türkiye, İspanya, Portekiz, Tayvan,
Meksika, Yugoslavya, Kanada, Bulgaristan, Yunanistan ve Güney Kore' dir. C
grubuna giren ülkeler; A.B.D., Belçika, İngiltere, Almanya, Fransa, İsrail, Singapur ve Japonya gibi ülk:elerdir.
Seçici piyasalar ve kaliteli ürünlerdeki uluslararası rekabet, geleneksel ülkeler olan İtalya, İspanya, Portekiz ve Yunanistan dışında son birkaç yıldır önemli
gelişmeler gösteren Türkiye, Hindistan ve Çin arasında da yaşanmıştır. Üretimdeki artışa bağlı olarak artan işlenmiş ürün arzı piyasadan küçük pay alan yeni
ihracatçılar sayesinde dengeye ulaşmıştır (Un com Statıstıcs Database, 201 0).
dünya mermer ihracatı toplam 5,1 milyar dolar olarak
gerçekleşmiştir. Bu değerin 0,9 milyar doları ham-blok taş ihracatma 4,2 milyar
dolan ise işlenmiş ürünlere aittir. Türkiye, İtalya, İspanya, Portekiz ve Mısır her
iki ürün grubunda da önemli ihracatçı ülkeler olmuştur.
2006-2009
yılmda
Dünya mermer ithalatı ise 2006-2009 yılında 5,7 milyar dolar olarak
gerçekleşmiştir. Bu değerin 1,6 milyar dolan ham-blok taş ithalatına, 4,1 milyar
doları ise işlenmiş ürün ithalatına aittir. Önemli ithalatçı ülkeler ham-blok taş
ithalatında Çin, İtalya, İspanya ve Hindistan; işlenmiş ürünlerde ise A.B.D., Almanya, Belçika-Lüksemburg, Fransa ve Japonya olmuştur.
İhracatçı ülkelerden İspanya, Portekiz ve Türkiye'nin son yıllarda gösterdikleri gelişme Dünya ortalamasının iki katına yakındır. ithal edilen mennerierin
yaklaşık% 50'sini blok ve kabaca dilirolenmiş taşlar oluşturmaktadır.
işlenmiş ürünlerin% 30'u mezar taşı şeklinde, geriye kalan kısmı ise inşaat
sektöründe değerlendirilmektedir. Sanayileşmiş ülkelerde yürürlüğe sokulan
çevre koruma yasalannın ocak işletme ve kesme tesislerinin üretim maliyetlerine
24
İSTANBUL TİCARET ODASI
getireceği
olumsuz etki ve bu ülkelerdeki yüksek işçilik ücretleri, mamul ürün tiolan ülkeler lehine oluşacak artışın kaçınılmazlığını ortaya
koymaktadır (Uncom Statıstıcs Database, 2010).
caretinde
gelişmekte
1.1.2. Dünya Doğal Taş Üretimi
Dünya konjonktüründe çevreye verilen önemle birlikte inşaat ve dekorasyon
işlerinde doğal taşlar daha çok tercih edilmeye başlanmıştır. Doğal taş çıkarma
ve işleme teknolojilerinde son yıllarda gözle görülür bir artış vardır. Doğal taş
teknolojilerindeki artış beraberinde doğal taşlar için yeni kullanım alanlan getirmektedir. Dolayısıyla bu iki sektörün paralel bir gelişme göstermesi dünya
doğal taş üretimini arttırmıştır.
Tablo 1.6: Yıllara Göre Dünya Doğal Taş Blok Üretimi
Yıllar
2005
2006
2007
2008
2009
Doğal Taş Blok Üretimi (Bin ton)
71,5
68,5
73,8
72,0
78,5
Kaynak: USGS, Dimension Statistics and Information, 2009.
Doğal taştan
malzemelerin mimar ve tasanmcılar tarafından daha fazla tercih
edilmesi dünyadaki tüketici sayısının artmasına neden olmuştur. Önemli ölçüde
düşen piyasa fiyatları, ekolojik ve estetik görünümlü malzemelere olan ilginin
artması da tüketimin aıimasına yardımcı olmuştur. Uzmanlar gelecek yıllarda bu
gelişmenin süreceği tahmininde bulunmaktadır (Yılmaz ve Safel, 2004:5).
Dünya doğal taş sektöründe Çin, İtalya, İspanya, Türkiye, Hindistan, Brezilya ve Portekiz dünya doğal taş üretiminin yaklaşık %70'ini gerçekleştirmekte,
üretimini arttıran ülkeler sıralamasında Çin, Türkiye ve Brezilya ilk üç sırada yer
almaktadır.
Dünya doğal taş üretiminde en büyük payı ınenner ve traverten almaktadır. Bu
oran olarak yaldaşık:% 60'a kadar çıkmaktadır. Menner, traverten ve diğer doğal
taşların toplam doğal taş üretiminden aldıklan pay ise Tablo 1.7'de görülmektedir.
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
25
Tablo 1.7: Dünya Doğal Taş Üretiminin Kompozisyonu (2009)
Doğal Taş
Milyon Ton
44,2
30,8
3,5
78,5
Türü
Karbonatlı Taşlar
(Mermer, Iraverten vb.)
Silisli Taşlar (Granit, Bazalt vb.}
Kayrak Taşı ve Diğerleri
Toplam
%,
56,2
39,3
4,5
ımı
Kaynak: From The Perspective Of The Development 20 Years The World's
Stone, Çevrimi çi, Granitecountertop.com, Mart 201 O
U.J. Dünya Doğal Taş Tüketimi
Dünyada doğal taşlar en çok inşaat, dekorasyon, güzel sanatlar, kimya,
yem-gübre sanayi gibi alanlarda tüketilmektedir. Taban döşemelerinde, mezar
taşlan yapımında, iç ve dış duvar kaplamalannda, hediyelik eşya yapımında, yol
yapımında önemli miktarlarda menner kullanılmaktadır.
Mermer taşlarının kimyasal bileşimi kalsiyum karbonat olduğu için kimya,
yem ve gübre alanlarında, karayolu, beton asfalt ve son kat dolgu malzemesi
olarak da kullanılır. Parça kırıntılarından paledyan, mozaik ve suni ınerrrıer
yapılmaktadır. Dünyada en çok mermer tüketen ülke ABD' dir. Bunun yanında
İngiltere, OrtaAvıupa ve bazı Orta Doğu ülkeleri de kişi başına ınermer tüketimi
fazla olan ülkeler arasındadır. Gelişmiş ülkelerde doğal yaşama, çevreye ve insan
sağlığına verilen önemle birlikte doğal taşların kullanım alanlan ve miktarlan
bir önceki yıla oranla daha da artmaktadır. Bu bağlamda doğal taşların kullanım
alanları Tablo 1.8 'de görüldüğü gibidir:
Tablo 1.8:
Doğal Taşlarm Kullanım Alanlan
Kullamldığı Aları
Taban Döşemeleri
Mezar Taşlan
Özel İşler
Heykel
Kaynak: Stone World, 2005.
Kullamldığı Alan
%
36,5
17,5
13,0
10,0
İç Duvar Kaplamaları
Dış
Duvar Kaplamaları
Basamaklar
Diğerleri
%
9,5
7,5
3,5
2,5
26
İSTANBUL TİCARET ODASI
Dünya' da üretilen mermerin hemen hemen tamamına yakın bir losını
tüketilmekte olup, önemli bir stok yapılmamaktadır. Bunun için tüketim miktan
üretim miktarına eşit olarak alındığında, dünya mermer tüketimi ülkeler bazında
Tablo 1.9'da görüldüğü gibidir.
Tablo 1.9: Ülkelerin Doğal Taş Kullanım Miktar ve Oranları
Ülkeler
Milyon m2
%
Kanada
2.480
0,3
Avustralya
3.030
0,4
Meksika
5.250
0,7
Rusya
7.570
1,0
İngiltere
8.750
1,2
Hollanda
7.160
1,0
Brezilya
12.380
1,7
G.Kore
38.420
5,2
Fransa
22.240
3,0
Japonya
33.630
4,6
Hindistan
41.590
5,6
Almanya
32.760
4,4
İspanya
42.870
5,8
A.B.D
53.410
İtalya
59.980
7,2
8,1
Çin
82.160
11,2
Diğerleri
283.070
38,6
Toplam
736.750
100
Kaynak: Stone World, 2005.
1.1.4. Dünya Doğal Taş Timreti
Mermer üretiminin fazla olması ve gelişmiş bir mermer sanayısının
olmasından dolayı dünya ticaretinde İtalya önemli bir rol oynamaktadır. Ayrıca,
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
27
İtalya kendi rezervlerinde bulunmayan albenisi fazla olan merrnerieri ithal ederek
işledikten
sonra diğer ülkelere satmaktadır. Uluslararası mermer ticaretinde etkin
diğer ülkelerde İtalya'nın yaptığı gibi kendi rezervlerindeki merrnere renk ve
desen olarak benzeyen merrneri ucuza ithal ederek üçüncü ülkelere satmaktadır.
Merrneri işlenmiş olarak alan ülkeler yanında blok olarak alıp işledikten sonra
üçüncü ülkelere satan ülkelerde bulunmaktadır (Onargan, Köse ve Deliorrnanlı,
2005:32).
Dünya ticaretinde 2006-2009 yıllan arasında ortalama % 3,5'lik bir artış
olurken, aynı dönem itibariyle dünya doğal taş ticaretindeki artış oranı % 6,5
olarak gerçekleşmiştir. Yani dünya doğal taş ticaretindeki artış dünya ticaretindeki artışın iki katına yakın olmuştur. Aynı zamanda dünya merrner ticaretinde
merrnerin tipine göre bir değişim gözlemlenmektedir. 1990-1995 yıllan arasmda
ham blok ticaretinin fazla olduğu, 1995 yılından sonra ise işlenmiş taş ticaretinin
görece arttığı söylenebilir. işlenmiş taş ticaretindeki artışı doğal taş sektöründeki
teknolojik gelişmelere bağiayabiliriz (Yılmaz ve Safer,2004:6).
Tablo 1.10: Dünya Doğal Taş Ticareti
Doğal Taş
Tipi
HamBlok
işlenmiş
Toplam
Yıllar
1990
1995
2000
2006
2009
Milyon Ton
5,4
7,4
10,8
16,2
16,9
%
53
48
47
46
45
Milyon Ton
4,8
8,1
12
19,1
20,6
%
47
52
53
54
55
Milyon Ton
10,2
15,5
22,8
35,3
37,5
%
100
100
100
100
100
Kaynak: UNcomTrade, 2009.
28
İSTANBUL TİCARET ODASI
US Dünya Doğal Taş ihmcatı
Dünya
doğal taş
ihracatmda miktar olarak başı çeken ilk beş ülke Türkiye,
İtalya, İspanya, Portekiz ve Mısır olup, değer olarak en fazla payı alan ülkeler
Türkiye, İtalya ve İspanya' dır.
Tablo 1.11: Dünya Doğal Taş İhracatında İlk 5 Ülke (2006-2009)
Sıra
Ülke
Türkiye
Toplam (Milyon $)
AldığıPay%
1493
29,2
3
4
İtalya
İspanya
1057
958
Portekiz
5
Mısır
241
212
20,5
18,6
4,6
ı
2
4,1
Kaynak: UNcomTrade, 2009.
U.6:·Dünycı Doğal Taş ithalatı
ithalatmda başı çeken ülkenin Çin olduğu görülmektedir. İthalatta söz sahibi diğer ülkeler ise sırasıyla, İtalya, İspanya, Hindistan ve
Güney Kore'dir. İhracat ve İthalat konusunda dünya sıralamasında yukanlarda
olan iki ülke İtalya ve İspanya' dır. Bu ülkelerin hem ithalatta hem de ihracatta ilk
sıralarda almaları, blok taş ithal edip, bu taşlan işledikten sonra üçüncü ülkelere
satmalan ile izah edilebilir.
Dünya
doğal taş
Tablo 1.12: Dünya Doğal Taş İthalatında İlk 5 Ülke (2006-2009)
Smı
Ülke
ı
Çin
2
3
İtalya
4
5
Hindistan
G.Kore
İspanya
Kaynak: UNcomTrade, 2009.
Toplam (Milyon $)
AldığıPay%
2984
523
220
52,0
191
162
9,1
3,8
3,3
2,8
DOÖAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
29
1.2. Ülkeler itibariyle Doğal Taş Piyı:ısası
1.2.1. Çin Halk Cumhuriyeti
1996 yılından itibaren inşaat sektöründe yaşanan hızlı büyümenin sonucu
olarak Çin Halk Cumhuriyeti yapı malzemeleri sanayi ülkenin en önemli sanayilerinden biri haline gelmiştir. Yapı malzemeleri sanayinde son yıllarda kaydedilen yıllık ortalama% 15-20 oranındaki büyümenin önümüzdeki yıllarda da hızını
kesmeden devam etmesi beklenmektedir.
1990 yılmda 3.6 m2 olan Çin Halk Cumhuriyeti'nin şehirleşmiş alanlanndaki
ortalama kişi başına düşen oturum alanı, 2002 yılmda 12 m2 'ye ulaşmıştır. 20002010 yıllarını kapsayan 10. Kalkınma Planı çerçevesinde, Çin Halk Cumhuriyeti
Hükümeti şehirleşmiş alanlarda ortalama kişi başına düşen oturum alanının 201 O
yıh sonuna kadar 18 m2 'ye çıkanlmasını hedeflemektedir. Şehirlerde yaşayan
nüfusun yaklaşık 330 milyon kişi olduğu göz önünde bulundurulduğunda,
mevcut plan doğrultusunda Çin Halk Cumhuriyeti yapı malzemeleri talebindeki hızlı artışın devam etmesi beklenmektedir. 2008 yılında, ülke genelinde bir
önceki yıla göre% 8,8 oranında artış ile 144.6 milyon m2 mesken tipi bina inşa
edilmiştir (Uncom Trade, 2009).
Çin Halk Cumhuriyeti menner sanayinin son yirmi yıl içinde hızla büyümesi, Çin Halk Cumhuriyeti'ni dünyadaki en büyük menner üreticisi ve ihracatçısı
- ithalatçısı ülkelerden biri haline getirmiştir. Çin Halk Cumhuriyeti resmi
istatistiklere göre, 2004-2009 yıllan arasında Çin Halk Cumhuriyeti'nde üretilen
menner miktannda% 30'dan fazla bir artış kaydedilmiştir. 2009 yılında menner
ürünleri ihracatı2002 yılına göre% 23,5 oranmda artış ile 68,2 bin ton olmuştur.
Çin Halk Cumhuriyeti 'nin mermer ihracatındaki başlıca ülkeler; Laos, Tayland,
Hindistan ve Endonezya'dır. Çin Halk Cumhuriyeti'nin Menner ihracatı, 2002
yılı ile karşılaştırıldığında yıllık ortalama olarak% 2,6 oranmda bir artış olurken
ithalatmda ise yıllık ortalama olarak% 35 artış meydana gelmiş ve Türkiye, Mısır,
İtalya, İspanya ve İran başta olmak üzere toplam olarak 5,13 milyon ton menner
ithal etmiştir. Çin Halk Cumhuriyeti, 2006-2009 yılmda 3 milyar ABD Dolan
tutanndaki toplam ithalat-ihracatı ile uluslararası mermer ticaretinde dünyada bir
nurnaraya ulaşmıştır. İki hasarnaklı bir büyüme hızına sahip Çin Halk Cumhu-
30
İSTANBUL TİCARET ODASI
sektörü, menner talebinin hızla artmasına neden olmaktadır. 2009
yılında mermer ürünleri tüketimi, 2002 yılına göre % 23,6 oranında artmıştır.
Çin Halk Cumhuriyeti, 2009 yılındaki 130 milyon metrekare mermer ürünleri tüketimi ile İtalya, Almanya, ABD'nin ardından en büyük dördüncü pazarı
oluşturmaktadır. Ancak, kişi başına düşen mermer ürünleri tüketimi açısından
bakıldığında, 1,5 milyar nüfusu ile dünya ortalamasının gerisinde yer almaktadır.
Bu çerçevede, Çin Halk Cumhuriyeti'ndeki mermer ürünleri pazarının büyük
bir potansiyele sahip olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Ayrıca, ülkedeki
mermer işleme sanayindeki büyüme, Çin Halk Cumhuriyeti'nin en büyük mermer keşif ve işleme makineleri ithalatçısı ülke olma özelliğini kuvvetlendirmektedir. Çin Halk Cumhuriyeti, 1993 yılmda sadece İtalya'dan toplam 10 milyon
ABD Doları değerindemermer işleme makineleri ithal ederken 2003 yılı mermer
dış ticaret hacmi 2 Milyar ABD Doları seviyesine ulaşmıştır. 2009 yılı mermer
dış ticaret hacmi ise 2003 yılına göre % 50 oranında artarak 3 Milyar ABD Doları
olarak gerçekleşmiştir. Mermer ürünlerinin ihraç fiyatlan da bu dönemde %20
oranında artmıştır. Fiyatlardaki artış özellikle Çin'de işlenerek yeniden ihraç
edilen ürünler özellikle de işlenmiş granit kaynaklıdır (Uncom Trade, 2009).
riyeti
inşaat
Çin Halk Cumhuriyeti'nin mermer ithalatı, 2009 yılında 860,6 MilyonABD
Dolan olarak gerçekleşmiştir. 2009 yılında ithal edilen toplam mermer miktan
5,13 milyon tondur. Söz konusu ithalatın büyük bir çoğunluğu mermer ve granit
ithalatından oluşmaktadır. Blok mermer ithalatı2,32 Milyon Ton ve 535,9 Milyon
ABD Doları olarak gerçekleşmiştir. işlenmiş menner ithalatı ise 13,8 Milyon
ABD Dolarıdır. En çok tercih edilen renkler beyaz, krem ve sarı tonlarıdır.
Özellikle san rengin Çin tarihinden gelen önemi nedeniyle en fazla tercih edilen
renkler arasında yer aldığı gözlenmektedir. Çin Halk Cumhuriyeti'nin granit
ithalatında ise ilk sırada Hindistan yer almaktadır. Brezilya da Çin'in önemli
granit tedarikçileri arasındadır. Granit ithalatında Avrupa ülkeleri arasmda ise
Finlandiya ve Norveç önde gelen ülkelerdir (Uncom Trade, 2009).
2009 yılında blok mermer ithalat hacmi 30 Milyon Doların üzerinde olan
7 ülke aşağıda yer almaktadır. Tablo 1.13 'ün incelenmesinden görüleceği üzere
Çin'in mermer ithalatında ilk sırda yer alan ülke Türkiye' dir.
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
31
Tablo 1.13: Çin Halk Cumhuriyeti 2009 Yılı Mennerithalatı
Miktar (Bin Ton)
1820
Mısır
1263
İtalya
331
İspanya
435
İran
436
Yunanistan
191
Portekiz
169
Diğerleri
488
Toplam
5.133
Kaynak: UNcomTrade, 2009.
Ülke
Türkiye
Değer
(MH.yon Dolar)
337,0
129,3
85,9
78,6
71,3
45,7
31,9
80,9
860,6
blok mermer ithalatına ilişkin veriler aşağıda
yer almaktadır. Tablonun incelenmesinden de anlaşılacağı üzere, blok merrner ithalatında ilk sırayı 1308 bin ton ve 242,4 Milyon ABD Dolan ile Türkiye
almaktadır. İkinci sırada Mısır, üçüncü sırada ise İtalya gelmektedir. Çin Halk
Cumhuriyeti'nin 2009 yılında gerçekleştirdiği mermer ithalatı toplam olarak
2926 bin ton ve 535,9 MilyonABD Dolarıdır.
2009
yılmda gerçekleştirilen
Tablo 1.14: Çin Halk Cumhuriyeti Blok Mermer ithalatı 2009
Ülke
Türkiye
Mısır
İtalya
İspanya
İran
Yunanistan
Portekiz
Diğerleri
Toplam
Miktar (Bin Ton)
1308
591
227
204
199
133
94
170
2926
Değer
(Milyon Dolar)
242,4
75,5
59,6
43,2
35,0
30,1
18, ı
32,0
535,9
32
İSTANBUL TİCARET ODASI
işlenmiş rnerrner ithalatına bakıldığında ise ilk sırayı 37,3 bin ton ve 6,9
Milyon ABD Dolan ile Portekiz almaktadır. Portekiz takiben ikinci ve üçüncü
sırada Türkiye ve İspanya gelirken, Çin Halk Cumhuriyeti'nin 2009 yılı toplam
işlenmiş merrnerithalatı 76.3 Bin Ton ve 13,8 Milyon ABD Dolandır.
Tablo 1.15: Çin Halk Cumhuriyeti işlenmiş Mermer ithalatı 2009
Ülke
Portekiz
Türkiye
İspanya
İtalya
Diğerleri
Toplam
Miktar (Bin Ton)
37,3
26,8
7,5
1,3
3,4
76,3
-
Değer
(Milyon Dolar)
6,9
4,8
1,3
0,3
0,5
13,8
Kaynak: UNcomTrade, 2009.
Çin Halk Cumhuriyeti ekonomisindeki ve inşaat sektöründeki hızlı büyüme
Çin merrner sanayinin hızla büyümesini sağlamaktadır. Çin Doğal Malzemeler
Sanayi Birliği (China Stone Material Industry Association) tahminlerine göre
2015 yılında, Çin Halk Cumhuriyeti inşaat sektöründe kullanılacak m ermer
ürünlerinin toplam değeri 25 Milyar ABD Dolan civarında olacaktır. Çin Halk
Cumhuriyeti'nin 2001-2010 yıllarını kapsayan kalkınma planları çerçevesinde,
5 milyar metrekare mesken tipi ve 1 milyar metrekare ticari bina inşa edileceği
açılcianmış 2003 yılının ilk yarısında, Şanghay'da 6,37 milyon m2 inşaat
tamamlanmış buna karşın 7.5 milyon m2 nin satışı gerçekleşmiştir. 2003 yılı için
Şanghay'ın yeniden yapılandırılması amacıyla inşaat bütçesi olarak 6,63 milyar
ABD Dolan ayrılmıştır. Çin Halk Cumhuriyeti genelinde en büyük mermer tüketimi Şangay' a aittir. 2003 yılında Şangay' da 14 milyon m2 m ermer kullanılmıştır.
2010 yılındaki Şangay Expo dolayısıyla yapılan yeni proje ve programlar dahilinde yeni inşaatlar, stadyumlar, yollar dolayısıyla Şangay'ın mermer talebinin
her yıl ortalama olarak % 15 oranında artmıştır. Çin genelinde mermer talebi en
yüksek olan bölgeler Şangay, Pekin, Quingdao, Hangzhou, Xiaınen ve Guangzhou dur. 2015 yılında Çin genelinde mermer talebinin % 15 oranında artacağı
öngörülmektedir. Bunun temelinde hem inşaat sektöründe yaşanan hızlı büyüme
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
33
hem de Çin'in Dünya Ticaret Örgütüne üyeliği ile birlikte gümrük vergilerindeki
düşüşün yattığı ifade edilmektedir.
1.2.2. Japonya
1.2.21 Mermer ve Tn:ıverterı
Japonya'ya en fazla ham, yan işlenmiş ve işlenmiş olarak mermer ihraç eden
İtalya, Çin ve Almanya'dır. Söz konusu bu ülkeler, Japonya ithalat pazarının
yaklaşık% 65'ini elinde bulundururlar. İtalya 2008 yılında, Japonya'ya 1,5 milyon$ ihracat gerçekleştirerek değerde% 42 'lik payla, Japonya m ermer ithalatında
ilk sırada yer almaktadır. İtalya'yı, 0,5 milyon $ ihracat gerçekleştiren Çin Halk
Cumhuriyeti (değerde %14 pay) izlerken ve Çin Halk Cumhuriyetini ise 0,35
milyon$ ihracat yapanAlmanya (%10 pay) izlemektedir. Türkiye ise 0,3 milyon
$ ve % 8 pay ile 5. sırada yer almaktadır.
Eskiden Çin'in, Japonya'nın ölçü, renk, model ve hatalı olmama gibi ürün
kalite standartlan talebini karşılayamadığı düşünülürdü. Ancak, şimdilerde,
Çin'in üretim kalitesindeki ve taş kesim teknolojisindeki gelişmeler ve işgücü
maliyetinin ucuz olması nedeniyle, Japon pazanndaki payı artmıştır.
Tablo L16: Japonya'nın 2008 yılı Ülkelere Göre Mermer ithalatı
Ülke
Dünya
İtalya
Çin
Almanya
Portekiz
Türkiye
Diğer
Değer
(Milyon$)
3,6
1,5
0,5
0,35
0,35
0,3
0,7
Pay~'%
100
41,6
13,9
9,7
9,7
8,3
16,8
Kaynak: UNcomTrade, 2009.
Japonya 'nın menner ithalatında 2004 yılında Türkiye 7. sıraya kadar gerile se
de, 2008 yılında, yukanda da görüldüğü gibi 5. sıraya yükselmiştir. Türkiye'nin
2004 yılmda Japonya mermer ithalatındaki payı %2 iken, 2008 yılmda bu pay
% 8,3 'e çıkmıştır. 2004-2008 yılı genel olarak değerlendirildiğinde Türkiye,
% 415 büyüme oranıyla büyük bir gelişme göstermiştir.
34
İSTANBUL TİCARET ODASI
Tablo 1.17: 2008 Yılı Japonya Blok Mermer ve Traverten ithalatı
Ülke
Dünya
Değer
( Milyon $ )
2,8
1,4
0,3
0,3
0,25
0,15
İtalya
Portekiz
Türkiye
Yunanistan
Almanya
Miktar (Bin Ton)
5,5
1,9
0,7
1
0,4
0,6
Kaynak: UNcom Trade, 2009.
Japonya'nın
blok rnermer ve traverten ithalatına baktığımızda, 1.4 milyon
dolar ile İtalya birinci sırada iken, 0,3 milyon dolarla Portekiz ilcinci ve Türkiye
üçüncü sırada yer almaktadır. Türkiye'yi ise Almanya ve Yunanistan takip etmektedir.
Tablo 1.18: 2008 Yılı Japonya Yan işlenmiş Mermer ve Traverten ithalatı
Ülke
Dünya
Çin
Değer
İspanya
İtalya
Portekiz
Endonezya
( Milyon $ )
0,5
0,35
0,05
0,04
O,ü3
0,02
Miktar (Bin Ton)
640
449
51
40
44
32
Kaynak: UNcom Trade, 2009.
Japonya'nın yan işlenmiş mermer ve traverten ithalatına baktığımızda ise,
Türkiye'nin ham ürünlere göre üstünlüğünü kaybettiğini görmekteyiz. Çin, bu
ürün grubunda 345 bin dolarla Japonya'ya en fazla ihracat yapan ülke olurken,
İspanya 57 bin dolarla ikinci sırada yer almıştır. İspanya'yı ise İtalya ve Endonezya takip etmektedir.
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
35
Tablo 1.19: 2005 Yılı Japonya işlenmiş Mermer, Traverten ithalatı
Değer (Bin$)
Miktar (Ton)
Ülke
Dünya
310
677
Alınanya
172
Çin
Fransa
Endonezya
40
İngiltere
ı Portekiz
Türkiye
37
23
16
ll
9
338
85
77
49
67
40
21
Kaynak: UNcomTrade, 2009.
işlenmiş ürün grubunda ise, sırasıyla Almanya, Çin ve Fransa ön sıralarda
yer almıştır. Yukarıda da görüldüğü üzere, Türkiye, Japonya doğal taş ithalatında
daha çok blok ürünlerde daha ön sıralardadır. işlenmiş ürünlerde ise, rakiplerine
göre daha gerilerde yer almasının sebebi, Japonya'nın bu ürün grubunda daha çok
İtalya, İspanya, Çin gibi diğer ülkeleri tercih etmesidir. Bu yüzden, Japonya'ya
daha çok işlenmiş ürünler ihraç ederek rakip lerimizin önüne geçmek için gerekli
çalışmaların yapılması önem arz etmektedir (Uncom Trade, 2009).
Japonya, 2008 yılında, 10 milyon $'lık granit ithalatı yapmıştır. Bu ithalatm
% 95'ni işlenmiş granit oluşturmaktadır. Hindistan, değerde %27'hk payla
(2,7 milyon $) ve Çin %24'lük payla (2,4 milyon $) Japonya'nın granit ithal
ettiği en önemli ülkeler olmuştur. Eski yıllarda, Çin'in Japonya'ya ilıracatınm
çoğu, mezar taşı kalemi olarak kaydedilmesine rağmen, son yıllarda Hindistan
granitinin rekabetçi fiyatının, gelişen işleme teknolojisi ile birleşmesi sonucu,
Hindistan, Japonya doğal taş pazarında büyük kazanımlar sağlamıştır. Granit
ithalatında Hindistan'dan sonra gelen Çin'in dışında, Güney Afrika, Almanya ve
Zimbabwe' dir.
36
İSTANBUL TİCARET ODASI
Tablo 1.20: Japonya'nın 2005 Yılı Granit ithalatı Dünya Sıralaması
Değer ( Milyon $)
Ülke
Payı%
Dünya
10
100
Hindistan
2,7
27
Çin
2,4
24
Güney Afrika
0,9
9
Almanya
0,7
7
Zimbabwe
0,5
5
2,8
Diğer
28
Kaynak: UNcomTrade, 2009.
1.2.2.3. Standart Koro Taşlar
Japonya'da inşaat malzemesi olarak kullamlan bir diğer ürün 6-20 mm
kalınlığındaki granit karolardır. Bu standart ürün genel olarak, işlenmiş ürün
elde edilemeyecek küçük bloklardan üretilir. Son yıllarda, doğal taş pazarında,
ultra ince plaka olarak bilinen ve çok hafif ağırlıkta olan granit kullanımı
artış göstermiştir. Bu ürün 5-6 mm kalınlığında olup, seramik ve fiber plaka
ile arkadan desteklenmektedir. Bu ürün dışında, ülkede başka plaka üretimi
yapılmamaktadır. Plaka ihtiyacı İtalya, İspanya, Portekiz ve Güney Kore ile
Çin' den temin edilmektedir.
Diğer
bir standart taş damermer ve diğer taşların öğütülüp, çimento ve resin
bileşikleriyle sertleştirilmesi sonucu meydana getirilen suni taştır. Bu taşın en
önemli cazibesi doğal taşlara göre daha ucuz olmasıdır.
Organik yapışkan maddelerinin yapımı duvar yüzeylerinde standart taş
karasunun kullanılmasını sağlamıştır. Son yıllardaki yapı maliyetlerini azaltmak
için yapılan girişimler, maliyet kalemlerinde rekabete dayanamayacak doğal
taş alışkanhğı oluşturmuştur ve daha fazla inşaatçı duvar dışlarında standart taş
karosu kullanmaya başlamıştır (IMMIB, 2006B).
1.2.2.4 ithalcıtla ilgili Mevzuat ve Düzenierneler
Doğal taşların ithalatında
düzenleme yoktur.
gümrük vergisi ve kota benzeri herhangi bir yasal
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
37
1.2.2.4.1. Satışta ki Düzenlemeler ve Kı:munlar
Doğal taşların satışında yasal bir düzenleme yoktur.
Japonya' da tüm binaların
yapısı ithal edilmiş olsun olmasın, Standart İnşaat Kanununa tabiidir. Yine, konut satışı ve sözleşmesi Konut Kalite Sigorta Kanununa tabiidir. Standart İnşaat
Kanunu'ndan bahsetmek yerine, inşaat malzemeleri ile ilgili düzenlemelerden
bahsetmek daha doğru olur.
1.2.2.4.2. inşaat Malzemeleri ile ilgili Düzenlemeler
Yapı
Standartlan Kanunu'nun 37. maddesi, Yapı (Bayındırlık) Bakanlığı
tarafından tebliğ edildiği gibi, binalarm temelinde ve ana yapının parçalannda
bulunan malzemelerin Japon Sanayi Standartları (JIS) veya Japon Tarım
Standartlarına uygun olmasını zorunlu kılar. Yapı Standartlan Kanunun 38. maddesindeki özel koşulla, kanunda ve tebliğde belirtilmeyen inşaat malzemeleri
Yapı Bakanlığı tarafından verilen özel onayla kullanılabilir (Japanese Standarts
Assocıatıon, 2010).
1.2.2.4.3. Uluslcırımıs1 Stcmdmdizasyon Konunu (JIS)
Endüstriyel Standardizasyon Kanunu altında standartlar, endüstriyel ürünlerin kalitesi için hazırlanmıştır (Uyanık, 2001: 85). JIS standartlarına uygun
ürünler, JIS marka onayı ile etiketlenebilmektedir. Doğal taşlar için yasal bir
etiketierne düzenlemesi yoktur.
3 katından daha küçük
bir uzunluğa (91, 100 veya 150 cm) sahip olmalıdır.
a) Kare
Taşlar: Genişlik kalınlığın
b) Levha (Plaka) Taşlar: Kalınlık 15cm'den az olmalı ve
3 veya daha fazla katı olmalıdır.
olmalı
ve belirli
genişlik kalınlığın
c) Kenchi Taşları (baş kısmı kesilmiş kare koni): Kural gereği yüzey yaklaşık
kare şeklinde olmalı. Dört kenardan aşağı doğru ineelen kenarlar ve bu leenarın
yan yüzeye oaln uzunluğu yüzeyin 1,5 katı veya daha az büyüldükte olmalıdır.
d) Rag Taşları: Kural gereği yüzey kare şeklinde olmalıdır. İki kenardan
aşağı doğru ineelen kenarlar ve bu leenarın yan yüzeye olan uzunluğu 1,2 katı
veya daha az büyüklükte olmalıdır.
38
İSTANBUL TİCARET ODASI
1.2. L4.3.1.Taşlann Fiziksel Özelliklerine Göre Smıflmıdınlması
(Bükülme Direnci)
1) Sert taş: 4,903 N/cm2 ve daha fazla
2)
Yarı
sert Taşlar: 981 'den 4,903 N/cm2
3)
Yumuşak Taş:
981 N/cm2'nin
altında
1.2.1.4.3.2 .Tı:ışlcmn Derecehmdirilmesi
1)
Sınıf
1: Hatas ız
2)
Sınıf 2:
Dikkate
3)
Sınıf 3:
Hatalar kullanımda sorun yaratmaz
JIS 'a göre,
taştaki
1) Boyutların
ve ezikler
2)
değer
hatalar yok
olabilecek hatalar ancak aşağıdaki gibi olabilir;
hatası, eğrilik,
Yumuşak taşlarda,
çatlak, düzensiz renkler, bozuk lekeler, çizik
leke ve boşluklar
3) Dekoratif taş larda, renk tonunda ve
bilir.
yapıda
düzensizlik ve lekeler içere-
L2.2.4.4. Ürün Sorumluluk Kanunu
Ürün kusurunun sonucunda insan hayatında ve organlarında zarara yol açan
veya malda hasar yaratan ürünlerin üreticilerine, işleyicilerine veya ithalatçılarına
verilen zararı ödeme sorumluluğunu yükler. Kanuna göre kusur, ürün kalitesindeki düşüklük değil ürün güvenliğindeki yetersizliktir. İthal ürünlerde zararı
karşılama sorumluluğu ithalatçıya aittir.
1.2.2.4.5. Vergiler
1.2.2.4.5.1. Gümrük Vergisi
Doğal taşların ithalatında
gümrük vergisi hakkında herhangi bir düzenleme
yoktur. Doğal taşlar gümrük vergisinden muaftır.
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
39
1.2.2.4.5.2. Tüketim Vergisi
Tüketim vergisi, CIF bedeline gümrük maliyetleri dahil edilerek elde edilen
toplam bedel üzerinden %5 olarak alınmaktadır (Uyanık, 2001 :86-87).
1.2.2j Yerel Doğıhm Sistemi
1.2.2.5.1 Yerel Piyasa Koşullan
Doğal taş talebi, yeni başlayan ticari yapı ve konut inşaatlarındaki eğilimlerden
büyük ölçüde etkilenmektedir. Japonya'da yapı sanayinin çok hızh gelişmemesi
doğal taş sektörünü de etkilemektedir. Bununla birlikte, inşaatçılar yapı maliyetlerini azaltmak için güçlü taleplerle karşı karşıyadırlar ve bu durum doğal
taş talebini etkilemektedir. Şehir iyileştirme planları, büyük ölçekli gökdelen
projelerinin Tokyo çevresinde gelişme göstermesini teşvik etmiş ve inşaat sektöründeki kısıtlamalan azaltmıştır (Trade Statistics Of Japan, 201 0).
tamamlama renk ve desen tekdüzeliği ve ölçü
titizliği diğer ülkelerden daha fazla talep edilmektedir. Son zamanlarda, taşı kullanan tasanın firmalan ve inşaat sahipleri, eskiye nazaran, rekabet fiyatlarında
olduğu kadar ürünlerin kalite seviyesinin yüksek olmasma daha çok dikkat etmektedirler.
Japonya
doğal taş pazarında,
1.2.2.5.2 Dağıtım Kcını:ıllcm
1) Ham ve Plaka Taşlar
Çoğu ham ve plaka taşlar özel İthalatçılar tarafından ithal edilmektedir
ve daha sonra taş işleyicilerine dağıtılınaktadır yada taş işleyicileri kendileri
ithal etmektedirler. Deniz aşırı taş ocağı sahipleri yerleşik dağıtım kanallarım
kullanmaktadır lar.
2) Özel Siparişli Ürünler
Taş işleyicileri, inşaatçılar tarafından
verilen özel sipariş ham ve plaka taşlannda özel kesimler uygulamaktadırlar. Buna rağmen, işleyiciler ve
tamamlayıcılar arasında kesin bir tanımlama yoktur ve uygulamada çoğu firma
taş işleme ve tamamlama sürecini uygulamaktadır. İnşaat süreci belli bir şekil
kazandığından bu yana, taş tamamlayıcılan genel müteahhit altında taşeronlar
40
İSTANBUL TİCARET ODASI
olarak faaliyet göstermektedirler.
3) Standart Taş Karosu
Standarttaş karosuna büyükmiktarda makine işlemesine gerek olmadığından,
özel ithalatçılardan daha çok normal i thalatçılar başarılı olabilirler. Şu anda, çoğu
İthalatçılar, inşaat maddeleri ithalatçıları ve temel karo üreticileridir.
Doğal taş
sektörü, ithalat, işleme, tasarım ve nihai ürüne dönüştürme dahil
her aşamada teknik kaynaklar ve tecrübe gerektirir. Büyük girişimciler ve onların
bağlı grupları, doğal taşın ithal edilmesinden nihai ürüne dönüşmesine kadar ki
bütün süreç ile ilgilenrnektedir. Son zamanlarda, üretici ülkeler, giderek ham taş
ihracatından katma değeri yüksek işlenmiş ürünlere kaymaktadırlar. Bu durum,
Japonya taş tedarikçilerine ve genel müteahhitlere direk olarak ithalat imkanı
sağlamaktadır ve bu yüzden geleneksel dağıtım kanallarım engellemektedir.
1.2.2.6 Sonuç ve Öngörüler
kalite, sertlik ve nem emme oranında farklılık gösterir. Yapı taşı kullanıcılan renk ve desen düzenine ve boyut keskinliğine çok dikkat
ederler. Üreticilerden sürekli olarak, bu ürün kalitesi ve özelliklerine uyan malzemeyi sağlamalan beklenir. Japonya ithalatı, son zamanlarda işlenınemiş taştan,
levha ve pariatılmış ürün ithalatına doğru artmıştır. Bunun sonucu gelecekte, katına değeri daha yüksek ürünlerin ithalatında artış beklenmektedir. Yapı taşı sektörü
pahalı olmayan yüksek kaliteli ürünlere olan talebi karşılamakta zorlanmaktadır.
Bu nedenle talebi karşılamak için yeni kaynaklar araştınlrnaktadır.
Her ülkenin
doğal taşı
Bu şartlarda, Japon piyasasına girmeyi ve kazanç sağlamayı isteyen yabancı
tedarikçiler için şu öneriler sıralanabilir (Uyanık, 2001:88):
Düşük
Fiyat Teklifi:
Yapı taşlarına olan talep 1993 'ten bu yana hızla azalmıştır. İnşaat sektöründeki proje sayısının azalmasına ilaveten, inşaatçılar yapı maliyetinin azalması konusunda güçlü bir talep le karşı karşıya kalmışlardır. Bu da yapı taşına olan talep te
kayda değer bir düşüşe yol açmıştır. Maliyeti düşürme çabalannın bir parçası da
Japon yapı müteahhitlerinin yapı taşını yerli tedarikçi yoluyla değil de direk yurt
dışından sağlamasıdır. Piyasanın düşük fiyat ihtiyacım karşılamak için yabancı
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
tedarikçiler aşağıdaki ölçülere göre
düşük
fiyat teklifi üzerinde
41
çalışmalılar.
Japonya'ya olan deniz taşıma maliyetini azaltmak için taşı blok veya kalın
dilimler halinde taşımak yerine cilalanmış son ürün olarak taşımak gereklidir.
Ham taşın üretirnin olduğu ülkede işlenmesi ve doğrudan Japonya'ya ihracat
yapılması başka bir ülkede işlenmesine oranla daha az rnaliyetlidir.
Döşemenin Basitieştirilmesiyle
Maliyetin Düşürülmesi
Japonya' da deneyimli taş cilalayıcılann az olmasıyla ilgili olan pariatma maliyetini düşürmenin bir yolu da, hazır beton yönteminin kullamlmasıyla döşeme
işleminin basitleştirilmesidir. Bu yöntem sayesinde cilalama süresi azaltılabilir.
Bu yönterne olan talebin artması beklendiğinden, denizaşırı ülkelerdeki taş tedarikçilerinin bu yöntemi geliştirmeleri önerilir.
Ürün Kalitesini Geliştirmek
Japon kullanıcılar, diğer ülkelere göre cilalamanın düzenli olması, renklerin
ve desenierin düzenli olması ve boyutlarm düzgün olmasına daha çok dikkat
ederler. Son zamanlarda, yüksek kaliteli malzeme kullanımmda geçmiş döneme
göre daha ısrarlı olan inşaat sahipleri ve tasarım firmalan taşıma maliyetlerinin düşürülmesine ihtiyaç duymaktadır. Deniz aşırı ülkelerdeki taş tedarikçileri
bitmiş ürünü ihraç ederken, yüksek kaliteli ürünü rekabet edebilecek fiyatlarla da
teklif etmek zorundalar.
İşlemenin Geliştirilmesi
Japon kullanıcılar ürünün yapımını zorlaştıran zor şekilli ve eğimli taş ürünlerine (yakornono) çok önem verirler. Yakumono, Japonya'da sayılan çok az
olan ve gittikçe azalan ustalar tarafından işleme gerektirmektedir. Japon yapı
taşı sektörü yakumonoyu cilalanmış halde veya yurtdışındaki kaynağından ithal
etmek zorunda kalmıştır.
Orijinal Taş
Çeşitlerine
Talep
İnşaat sahipleri ve tasarım yapan firmalar nadir bulunan orijinal taş çeşitleri
aramaktadırlar.
Bu taleplerin karşılanması için beyaz zemin üzerinde siyah
noktalı mermer, mavi rnermer ve kırmızı granit gibi nadir bulunan taş çeşitlerine
42
İSTANBUL TİCARET ODASI
ihtiyaç vardır. Denizaşırı ülkelerdeki taş tedarikçileri bu ihtiyaçları anlamalı ve
orijinal ürünler teklif etmelidirler. Aynı zamanda fiyat rekabeti, işleme teknolojisindeki gelişme ve istikrarlı ürün kalitesine bağlı olarak Çin'den yapılan granit
ithalatının artması gibi gelecekte mermer ithal kaynaklannda da (İtalya dışında
diğer ülkelerden) daha fazla çeşitlilik beklenmektedir.
Satış Sonrası
Hizmet
Normalde satış sonrası hizmet gerekmemektedir. Ancak, taşın gerçek kalite
ve koşulunu içeren bazı durumlar vardır ki; ham taşın kesilmesine kadar değer
biçilememektedir. Bazı tüketicilerin, teslimartan sonra ürün kalitesi konusunda
şikayetleri olmaktadır. Buna ilaveten, kalite kontrole dikkat etmek çok önemlidir
çünkü bir İthalatçı, ithal mallarm kusurlu ve insan vücuduna zararlı olduğunda
PL (Ürün Sorumluluğu) altında bir mesuliyet alacaktır.
1.2.3. Güney Afrika
1.2.3.1. Güney Afriko Doğal Taş Sektörü
Doğal taşlar yönünden Güney Afrika, işletilebilir magmatik kayaç (sert taş)
rezervlerinin yoğunlaştığı bir ülkedir. Genel olarak ülkede granit ve kayrak taşı
üretimi yapılırken merıner ve traverten ihtiyacı ithalat yoluyla karşılanmaktadır.
Doğal taş endüstrisinde üretilen ürünler, inşaatlarda, bina kaplamalarında, örme
duvarlarda, anıtlarda, döşeme taşlarında ve dekorasyonlarda kullanılmaktadır.
Doğal taşlar, kimyasal ve fiziksel bozulmalara karşı dirençli olması nedeniyle
dış cephede, etkileyici görünüşünden dolayı ise iç kısımlarda ve döşemelerde
kullanılmaktadır.
en önemli alan olan inşaat sektörü hızlı gelişmektedir. En çok büyümenin görüldüğü alan konut inşaatı alanıdır.
İnşaat sektörü, ülkenin Gayri Safi Yurtiçi Hasılasından %9 pay almaktadır. Konut
inşaatı toplam inşaatın %45'ini teşkil etmektedir ve resmi olarak 200 bin kişi
istihdam etmektedir. Sektör toplam istihdamm %5,3'ünü sağlamaktadır, ancak
son yıllarda sancılı bir dönem geçirınektedir. Sektöre yapılan yatırımlar talebin
yansını karşılarken, devlet yatırımlan %18'ini karşılayabilmektedir. Halen,
hükümetin fakiriere ucuz konut edindirme projesi kapsamında 200 bin ucuz konut ihtiyacı bulunmaktadır. Hükümet ayrıca hastane ve klinik inşası için kaynak
Güney Afrika'da
doğal taşların kullanıldığı
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
araştırrnaktadır.
Bina
inşaat
maliyetleri, artan talep ve rekabet
43
eksikliğine bağlı
olarak artmaktadır.
Öte yandan, 201 OFIFA Dünya Kupası' nın Güney Afrika' da yapılacak olması
ile altyapı inşaat yatırımlannın artması beklenmektedir (Uncom Trade Country
Reports, 2010).
1.2.3.2. Güney Afrika Doğal Taş Üretimi.
Güney Afrika doğal taş endüstrisi, başlıca üç şirket tarafından yönlendirilmektedir. Piyasanın %94 'ünü sadece bu üç şirket kontrol etmektedir. Bu şirketler,
Marlin Corporation (Luxemburg Finstone Srl yan kuruluşudur), R.E.D Graniti
Spa (İtalya) ve Kelgran Investments Ltd. (İspanya)' dır. 2004 yılına kadar Güney
Afrika'nın en büyük üçüncü üreticisi olan Kelgran Investments'ın %50'sinin
katılımıyla Marlin ve R.E.D Graniti JVK Srl ortak girişimi (Joint Venture)'ne
dönüşmüştür. Lüksemburg'lu Finstone Srl firmasının, Güney Afrika'da Finstone
SA ve Marlin Holdings olmak üzere iki tane yan kuruluşu vardır. Endüstrinin
diğer %6'lık payını ise, Eagle Granite, Keely Granite ve diğer küçük ocaklar
oluşturmaktadır.
Granit üretimi, daha çok N orth West Province şehrinde gerçekleştirilmektedir.
2008 yılında toplam granit üretiminin %50'sini bu şehir gerçekleştirmektedir
(IMMIB, 2006A).
1.2.3.3. Güney Afrika Doğal Taş ithalat Eğilimleri
Ülkenin doğal taş ithalatı incelendiğinde, ülkenin 2009 rakamlarına göre, 0,5
milyon dolarlık merrner ithalatı görülmektedir. Ancak Güney Afrika piyasasında
en önemli yanı 1,17 Milyar $ granit ithalatmda bulunmasıdır 2009 yılı Güney
Afrika menner ithalatında İtalya %32 payla ilk sırada yer almaktadır. İspanya
% 27'lik payla ikinci sıradadır.
menner ve traverten ithalatı göz önüne
alındığında ise, İtalya'nın payı % 90'a çıkmaktadır. 2009 yılı, blok merrner
ve traverten ithalatım değerlendirdiğimizde, Güney Afrika'nın aslında bu mal
grubunda fazla alım yapmadığım rahatlıkla görebiliriz.
Sadece
işlenmiş-yan işlenmiş
44
İSTANBUL TİCARET ODASI
Tablo 1.21: 2009 Yılı Mermer ve Traverten ithalatı
Değer
Ülke
İtalya
İspanya
(Bin$)
Miktar (Ton)
165
134
72
65
24
23
515
Çin
Yumani stan
Mısır
Türkiye
Dünya
139
144
147
35
68
36
647
Kaynak: UNcomTrade, 2009.
2009 yılı verilerine göre, Türkiye'nin G.Afrika'ya işlenmiş traverten
ihracatı, 2006 yılına göre, miktarda %5 değerde de %3 'lük artış göstererek 36
bin ton karşılığında 23 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Dolayısıyla, bu ürün
grubunda Güney Afrika, Türkiye doğal taş ihracatçıları için potansiyel bir pazar
olarak görülmesi gerekmektedir.
1.2.3.4. Güney Afrika Grmıit ithalatı ve ihraccıtı
Güney Afrika granit kaynaklarına daha fazla sahip olması nedeniyle, ağırlıklı
olarak granit ihracatı yapmaktadır. Ayrıca, Güney Afrika'nın daha çok granit ihraç etmesi, granit piyasasının güçlü şirketler tarafından yönlendirilmesinin doğal
sonucudur.
Tablo 1.22: 2009 Yılı G. Afrika Granit İhracatı
Ülke
Değer
İtalya
İspanya
Çin
Hindistan
İran
Dünya
(Milyon $)
12,8
11,9
7,6
7,6
6,1
58,8
Miktar(Bin Ton )
66
72
45
51
36
338
Kaynak: UNcomTrade, 2009.
Güney Afrika'nın 2009 yılı doğaltaş ihracatı, ağırlıklı olarak dört ürün
grubundan oluşmaktadır. Doğal taş ihracatında en önemli ürün grublan sırasıyla,
plaka granit, blok granit, ham granit ve işlenmiş granittir.
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
45
Tablo 1.23: 2009 Yılı G. Afrika Granit ithalatı
Ülke
Zimbabwe
Hindistan
Brezilya
Çin
ABD -
Değer
İspanya
Dünya
Kaynak: UNcomTrade, 2009.
(Milyon$)
695
274
58
48
25
Miktar (Ton )
6340
1167
185
93
0,7
19
40
1170
7970
Güney Afrika granit ithalatmda dünyada önemli bir yere sahiptir. 2009 yılı
verilerine göre Toplam granit ithalatı 1,17 milyar$ ve 7970 bin tondur. Güney
Afrika'nın granit ithalatının %59,4' ünü Zimbabwe'den yapmaktadır. Bu durum
iki ülkenin coğrafi konum olarak yakın olması ve fiyatlarm göreceli olarak daha
ucuz olması ile açıklanabilir.
L2.3S Doğal Taşlar Üretim Aşaması
Güney Afrika doğal taşların üretim aşaması ilk olarak, farklı teknolojiler
kullamlarak çıkanlan ocaklarda başlamaktadır. Bir sonraki aşama, bloklarm ya
direk taş işleyicilerine ya da acentelere satıldığı blok dağıtımıdır.
Yaklaşık
toplam bloklarm %12'si, plaka ve seramik üreten taş işleyicilerine
satılmaktadır. İnce plakalann (30mm'den küçük) yaklaşık %90'nı ihraç edilmektedir. Kalanı ise, toptancılara, müteahhitlere, son işleyicilere ve perakendecilere dağıtılmaktadır. Ham blokların %88'i ya acentelere yada direk olarak ihraç
edilmektedir.
102.3.6. Avrupa Stcmdartlcm
kadar taslak aşamasında olan Avrupa Birliği Standartlan'nın
uygulanmasıyla birlikte, Güney Afrika doğal taş üreticileri ve pazarlamacılar,
uygulaması pahalı olmasma rağmen standartlarm yerine getirilmesinin sektöre yararlı olacağı konusunda hemfikirlerdir. Çünkü, Avrupa'da Çin Halk
Cumhuriyeti'nin düşük kaliteli doğal taş ithalatı hakimdir. Bu yüzden, Güney
Afrika doğal taş üreticileri Avrupa Birliği Standartlan 'mn doğal taş sektörünü
2008
yılına
46
İSTANBUL TİCARET ODASI
söz konusu adi ithalattan koruyacağına inanmaktadırlar.
Güney Afrika' da, doğal taş üreticileri Avrupa Birliği Standartları'nın
şartlarını yerine getirme adına kendilerini hazır hissetınektedirler. Bu yüzden,
anılan standartların Güney Afrika doğal taş endüstrisini kesinlikle olumsuz
olarak etkilerneyeceği düşünülmektedir (IMMIB, 2006A).
1.2.3.7. Pazarcı ilişkin Sorunlar
Pazara daha adaletli bir girişin sağlanınası gerekir. Çünkü pazar tamamen Marlin (Lüksemburg), Kelgran (Malezya) ve RED Graniti (İspanya) gibi
uluslararası firmaların kontrolü altındadır. Tüm doğal taş girişimcilerinin pazara
daha kolay girmelerinin sağlanması gerekir.
Endüstrinin %6'lık gibi ufak bir bölümünü oluşturan küçük ocak sahiplerine sunulan imldnların genişletilmesi gerekmektedir. Bu küçük ocak sahipleri arasında bir biriilc ve beraberliğin sözkonusu olmaması da, pazara girişlerini
zorlaştırmaktadır.
Devlet olarak, madencilik kaynaklannın ve ekonomik büyümenin teşvik
edilmesi gerekmektedir. Ocaldardan çıkartılan taşların yaklaşık %90'u ham
bloklar halinde ihraç edilmektedir. Bu demektir ki; sadece %10'luk gibi küçük
bir kısmı yerel olarak kullanılmaktadır. Başka bir deyişle, Güney Afrika doğal taş
pazarı tam gelişme gösterernedİğİ için, talep oldukça yetersizdir.
İstihdam, sosyal ilerleme ve ekonomik refahın teşvik edilmesi gerekmek-
tedir. Çünkü
doğal taş
sektörünün ülke
istihdamına,
sosyal ve ekonomik hayata
katkısı yadsınamaz.
Gerekli sosyal ve ekonomik kalkınmanın gerçekleşmesi için hem çevreye
uygun hem de düzenli olarak gelişen kaynaklann sağlanması gerekir. Şu anda,
ülkedeki ocakçılık değişken bir yapı arz etmektedir. Bundan dolayı, endüstrinin
düzenlenebilmesi için daha istikrarlı üreticilere ihtiyaç vardır. Ocaklarm büyük
bir kısmı terk edilmiş ve ıslah edilmemişlerdir ve gerekli önlemler alınmadığı
için etrafındaki çevreye zarar verebilmektedir. (IMMIB, 2006A).
DOÖAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
47
1.2.3.8. Sonuç ve Öneriler
Afrika kıtasının en güçlü ekonomisi olan Güney Afrika Cumhuriyeti'nde
gelişmiş ve modem bir ekonomi ile az gelişmiş ekonomi iç içedir. Güney
Afrika' da finansal, ticari ve sınai standartlar ve gümrükler Avrupa, Amerika ve
diğer gelişmiş ülkeler kadar gelişmiş durumdadır. Zengin doğal kaynakları, çok
iyi alt yapısı ve gelişmiş bir finans sektörü ile Güney Afrika, salıra altı Afrika ülkelerine ihracat ve yatırım için bir dağıtım merkezi ve giriş kapısı niteliğindedir.
Madencilik sektörü Avrupa ve Amerika kadar gelişmiş düzeydedir.
Güney Afrika, Türkiye'nin salıra altıAfrika bölgesinden büyük ticari partneri
konumunda buluımıakta, aynı şekilde Türkiye de OrtaAvrupa'dan OrtaAsya'ya
ve Rusya'dan Orta Doğu'ya uzanan coğrafyada Güney Afrika'nın en büyük ticari partneri konumunda bulunmaktadır. Yukanda da belirttiğimiz gibi, özellikle
işlenmiş menner ve travertende Türkiye için potansiyel bir pazar durumundadır.
Son yıllarda üst düzey ziyaretler, işadamları ve ticaret heyetleri ziyaretleri ile
birlikte ikili ticari ve ekonomik ilişkilerde gözle görülür bir artış kaydedilmesine
rağmen, mevcut ekonomik ve ticari ilişkilerimizin iki ülke arasındaki gerçek
potansiyeli yansıtmadığı söylenebilir. Bunun nedeni olarak, Güney Afrika'nın
yüksek koruma oranları, iki ülke arasındaki coğrafi uzaklık ve her iki ülkenin
iş ve ekonomi çevrelerinin birbirlerini yakından tanımamalarının etkili olduğu
değerlendirilmektedir.
Pazara girişte, süreidi ve büyük miktarlarda satış hedefleyen ihracatçılarımız
için acenteler uygun bir tercih olabilir. Bu tür, finnalanmız için müşterinin
bulunması, bağlantıların düzenli ve tatminkar şekilde kurulup sürdürülmesi,
pazardaki güncel veya konjonlctürel gelişmelerden zamanmda haberdar olunabilmesi, sevkiyat ve teslimat işlemlerinin tamamlanması gibi konularda acenteler
Güney Afrika'da önemli görevler üstlenebilecektir (IMMIB, 2006A).
Güney Afrika' da yaşayan Türk işadamları pazara giriş için bir başka seçenek
söylenebilir. Burada yaşayan Türk işadamları ile işbirliği özellikle küçük
ve orta ölçekli işletmeler için daha uygun bir yol olarak değerlendirilmektedir.
olduğu
Ürün tanıtımı ve potansiyel müşterilerle tamşma, pazar hakkında bilgi ed-
48
İSTANBUL TİCARET ODASI
inme ve rekabet gücünün tespiti açısından Güney Afrika' da yapılan ulusal ve
uluslararası fuar ve sergilere iştirak etmek piyasaya girecek firmalarımız için bir
başka imkan sunmaktadır. Bu amaçla, genel yanı sıra, ihtisas fuarlarına katılım
mümkün bulunmaktadır.
İthalatçılada ilişkilerde dikkatli ve özenli davranılması gerekmektedir.
Ayrıca, toplumun tamnmış marka ve ürünleri tercih eden yüksek gelirli üst kesim
ve yoksulluk sınınnda yaşamını sürdüren alt kesim şeklinde ikiye ayrılmış olması
nedeniyle ürün kalitesi ve fiyat açısından hedef kitlenin doğru belirlenmesi zorunluluk arz etmektedir (IMMIB, 2006A).
1.2.4. l<ı:mı:ıda
1.2.4.L Kmuıda Doğal
Taş
Sektörü
Kanada'da doğal taş kavramı, boyutlu (dimensioanal) ve mimari taşlan
içermektedir. Boyutlu veya mimari taş, birçok farldı taş biçimini kapsamaleta
ve büyük bloklar halinde taş ocağından çıkarılabilen ve daha sonra plaka, levha
ve bloklar halinde işlenebilen taşları ifade etmektedir. Boyutlu taşlar, değişik
miktarlarda farklı mimari yapılarda kullanılmaktadır. Doğal taşlar, binaların
dış kaplamasmda, avluların ve kaldırımlarm döşenınesinde, duvarların örülmesi ve güçlendirilınesinde, merdivenlerin ve dış zeminierin döşenmesinde
kullanılmaktadır. Doğal taş, mezarlar ve diğer anıtlar için de kullanılmaktadır.
Doğal taşların biçimsiz olanlan ise peyzaj mimarisinde kullanılmaktadır
Genellikle, kullanılan en temel taş biçimleri granit, mermer, kireç taşı, kum
ve kayrak taşıdır. Ticari bir terim olarak kabul edilen "Granit", kesilebilir ve
cilalanabilir parlak kalın taşlan ifade etmektedir. Ticari mermer, başlıca beyaz
mermer ve kalsiyum karbonat karışımlı, büyük oranda cilalanabilir ve dayanıklı
kalın parlak taşlan içermektedir. Kireç taşlan ve kum taşları, uygun renk ve
dokuda çıkarılmış, öğütülmüş tortu taşlarını ifade etmektedir. Kayrak taşı, tabaka halinde kesilmiş, çatı döşemelerinde ve peyzaj taşı olarak kullanılan sert
bir taştır.
taşı
Kanada'da üretilen doğal taşların çoğu, British Columbia, Ontario ve Quebec şehirlerindeki ocaklardan çıkarılmaktadır. Bu illerin her birinde granit,
mermer ve kireçtaşı üretilmektedir. Alberta, Manitoba, Nova Scotia, New Bruns-
DOÖAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
49
wick, New Founland ve Labrador'daki ocaldar kireç taşı, granit, kum taşı ve
kayrak taşı üretmektedirler. Kanada firmaları, ocaklara yakın uzaklıkta fabrika
atölyelerine sahiptirler. Kanada doğal taşı, amtlar, ticari binalar ve elçilikler gibi
dünyada birçok binada kullamlmaktadır (Natural Resources Canada, 2009).
L2A.2. l(muıda Doğal Taş Ocakçıhğı
Doğal taşlar, büyükçe açılmış kaya çukurlanndan kesilerek ya da diğer yollarla ayrılarak çıkarılır. Taşlar, 1.5 ile 2.5 m yaklaşık 6 m3 boyutlarında bloklar
halinde genelde dikdörtgen şeklinde çıkarılmaktadır. Taşlar, havuzların yakın
aralıklarla delinmesi sonucu çıkartılır ve kolayca hareket ettirebilmek için takozlarla birlikte sahalara çıkarılmaktadır.
Daha yumuşak damarlı taşlar, tel testere ile ya da elmaslarla kesilebilmektedir. Taş bloklar, ocaktan işleme atölyelerine büyük yükleyicilerle kamyonlara
yüklenerek taşımrlar. Bazı ocaklarda, blokların çıkarılması için küçük miktarlarda patlayıcı maddeler kullanılmaktadır. Kullanılmayan moloz taşlar, kırılarak
inşaat mıcın olarak satılmaktadır. Belli başlı ocaklar yılda 5000 m3 yaklaşık 14
bin ton taş üretebilmektedir. Doğal taş firmaları, farklı tip ve renkteki taş taleplerine cevap verebilecek ocaklara sahiptirler.
Ham taş bloklan ocaktan çıkarıldıktan sonra, ocakdepolarmda saklanabileceği
gibi doğrudan işleme tesislerine de gönderilebilmektedir. İşleme tesisleri ocak
yanında yer alabilir veya yakın bir yerleşim merkezinde kurulmuş olabilir. Tesise getirilen ham taş, üretilrnek istenen nihai ürüne bağlı olarak çeşitli işleme
basamaklanndan geçirilmektedir. Bu basamaklar, taşların 2-3 cm' lik levhalar
halinde kesilmesi, levhalann cilalarıması ve yer döşemesi olarak ince levhaların
kesilmesi veya binaların dış cepheleri için yaldızlanması ve pariatılması gibi
aşamalardır. Taş işlemede kullarıılan aletler arasmda elmas telli testereler, elmas takviyeli geniş bıçakh testereler ile mutfak tezgahı ve heykeller için kalın
levhalar kesmeye yarayan testereler yer almaktadır. İşleme sürecinde taşlar, çoğu
kez taş ustalan tarafından çeşitli küçük aletler kullamlarak şekillendirilmektedir.
Ayrıca, mimarlar ve tasarımcıların ihtiyaçlarını karşılamak üzere, son teknoloji
ürünü bilgisayar kontrollü makinelerle, çok karmaşık şekiller otomatik olarak
işlenebilmektedir.
50
İSTANBUL TİCARET ODASI
1.2.4.3. Doğal Taşların Pazcırlonması
Doğal taş
endüstrisi, küresel bir iş alanı haline gelmiştir. Doğal taşların bir
çok çeşidi dünyanın bir çok ülkesindeki ocaklardan çıkarılrnakta ve ham, yarı
işlenmiş ya da işlenmiş olarak küresel boyutta pazarlanmaktadır. Bazı ülkeler
çeşitli doğal taş türleri ile tanmmaktadır. Örneğin; mermer İtalya, granit Kanada,
Brezilya ve Hindistan, kireçtaşı ABD gibi.
Doğal taşların
kalite ve tercih edilebilirliğini etkileyen temel unsurlar arasında renk, desen ve doku, dayanıklılık ile istilaarlı bir şekilde tedarik
edilebilir olması yer almaktadır. Farklı pazarlar, farklı kalite özelliklerine öncelik vermektedirler. Doğal taşlar, firmalar tarafından pazarlamrken ve mimarlar
ile tasarımcılar tarafından tercih edilirken, estetik güzellik ve teknik, baskıya
dayanıklılık ve aşınınaya karşı direnç gibi özelliklere göre karar verilmektedir
(Natural Resources Canada, 2009).
1.2.4.4. Doğal Taş Üretimi
Dünya üretiminde önde gelen ilk beş ülke arasında, Çin, Hindistan, İtalya,
Kanada ise küresel taş üretiminin %1 'inden daha
az bir kısmını karşılamaktadır.
İran ve İspanya bulunmaktadır.
1.2.4.5. Doğal Taş fiyatlan
Doğal taşların fiyatları, taşın
rengine, yapısına, cilasma göre çok değişkenlik
göstermektedir. Ancak 2009 yılı ortalama fiyatlar, granit 267 dolar/ton, kireçtaşı
182 dolar/ton, kumtaşı 121 dolar/ton, mermer 188 dolar/ton ve kayrak taşı 703
dolar/ton' dur.
L2A6. Gümrük Tmifeleri
ülke ve ülke gruplarına karşı 11 farklı gümrük tarifesi uygulamaktadır. Buna göre, Türkiye menşeli ürünler Kanada'ya ithalatta
"Most Favoured Nation-En Çok Kaynlan Ülke" (MFN) ve "General Preferential Tariff -Tercihli Gümrük Tarifesi" (GPT) tarifelerine maruz bulunmakta
olup, bir malın karşılığında her iki tarife de belirtilmişse bunlardan küçük olanı
uygulanmaktadır. Ancak ithalatçınm, "GPT" tarifesinden faydalanabilmesi için
ihracatçı tarafından ithalatçıya "Menşe Şahadetnamesi"nin temin edilmesi gerKanada,
değişik
DOÖAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
51
elmıektedir. İthalat esnasında gümrük vergisinin yanı sıra, Türkiye'de ithalatta
alınan
K.D.V. benzeri "Mal ve Hizmet Ahm Vergisi" adı altında %7 oranında
bir vergi daha alınmaktadır. Kanada'nın doğal taşlar için genel olarak uygulamış
olduğu gümrük vergileri aşağıdaki gibidir.
Tablo 1.24: Kanada
Güımük
Tarifeleri
Doğal Taş
Ham veya kabaca yontulmuş menner ve
Testere il_e yahı.ıt b_ah~ca surette diJcd_örtgen
şeklinde kare dahil lo klar veya kalın
dilimler halinde sadece kesilmiş
AB
GPT
Tarifesi Genel
Tarife
Serbest Serbest Serbest
Serbest Serbest Serbest
MFN
Tarifesi
Ham veya kabaca yontulmuş granit
Testere ıle yahutbaşka surette dıkdörtgen
şeklinde kare dahil bloklar veya kalın
dilimler halinde sadece kesilmiş granit
Serbest
Serbest
%3,5
Serbest Serbest
Serbest Serbest
Ham veya kabaca yontulmuş granit
Serbest
%3,5
Serbest Serbest
Serbest Serbest
%3,5
Serbest Serbest
Testere ile yahut batca surette dikdörtgen
şeklinde kare dahil lo klar veya kalın
dilimler halinde sadece kesilmiş:
Tabii taşlardan kaldırım taşları ve kaldırım kenar taşları
ile döşeme taşları kayağan taşından olanlar hariç
Karolar, küpler ve benzeri eşya dikdörtgen ve kare şeklinde Serbest
olsun olmasın en geniş ~leri, bir kenan 7 cm. den az olan
%8
kare ine ~·ebilecek o anlar; suni olarak boyanmış
granü ler, .·· çük uarçalar ve tozlar:
Mermer, traverten ve su mem1eri
%3,5
Diğer kalkerli taşlar
%5
Granit Yontulm ., Elverişli
%5
Diğer taşlar
%5
MPrrnfCr, traverten ve su
%6
Diğer kalkerli taşlar
%6,5
Granit işlenmiş
%6,5
%6,5
t::ı~mrhın
aglomere
İslenmıs
f;~~~§~~ ve
l(ayağan tas·ı lan eşya
if
Serbest Serbest
%5
Serbest
Serbest
Serbest
Serbest
Serbest
%3
%6,5
%6,5
%1.7
%1,7
%1,7
%L7
%1,7
%1,7
%1,7
%1,7
52
İSTANBUL TİCARET O D ASI
1.2.4.7. Kı:ımıda Doğal Ta~ Ticareti
Doğal taşlar, öncelikle İtalya'ya ihraç edilirken, önemli miktarlarda da Çin
ve A.B.D'ye ihraç edilmektedir. Kabaca yontulmuş granit ihracatı, 2009 yılında
da düşrneye devam ederek (%21), 22.955 m3 seviyesinde gerçekleşmiştir. 2009
yılında toplam doğal taş ihracatı 1139 ton olarak gerçekleştirilmiştir. Buna
karşılık, 2009 yılında gerçekleşen toplam 34.128 ton ve 6,2 milyon dolar granit
ithalatında bulunulmuştır. Granit taş ithalatında ilk sırada, yine ABD yer almakla
birlikte, bu ülkeyi Çin ve Diğer Asya ülkeleri takip etmektedir. Kanada granitin
yanında mermer ve traverten ithalatı da yapmaktadır. Aşağıda Kanada doğal taş
dış ticaret verileri yer almaktadır.
1.2.4.8. Kanada Mermer ve Treverten ihnmıtı
Tablo 1.25: 2009 Yılı Mermer ve Traverten Taş İhracatı
Ülke
Dünya
Değer
( Bin $)
Miktar (Ton)
403
181
117
63
29
İtalya
Çin
A.B.D.
HongKong
Hindistan
1139
512
362
174
52
29
9
Kaynak: Natural Resources Canada, Annual Statistics, 2009.
1.2.4.9. Kmıı:ıda Mermer ve Tmverterı ithalatı
Tablo 1.26: Kanada Merıner ve Traverten ithalatı
Ülke
Dünya
A.B.D.
İtalya
Değer
( Milyon $)
8,6
6,0
0,8
0,4
Miktar (Bin Ton)
34,3
29,3
0,7
0,9
Çin
Yunanistan
0,4
0,4
Hindistan
0,3
1,2
Kaynak: Natural Resources Canada, Annual Statistics, 2009.
Kanada doğal taş dış ticaretine genel olarak baktığımızda, ihracatının büyük
bir bölümünü İtalya ve Çin' e gerçekleştirmektedir. İthalatta ise özellikle işlenmiş
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
53
ürünlerde Türkiye'nin 2006 yılındaki üstünlüğü 2009 yılında kaybolmuş görülmektedir. Yontulmuş veya kesilmiş mermer ve traverten ithalatmdaA.B.D yoğun
bir paya sahipken İtalya ve Çin ikinci ve üçüncü sırada yer almaktadır.
Türkiye- Kanada doğal taş ihracatı incelendiğinde, işlenmiş ürünlerin payının
diğer ürünlere göre oldukça yüksek olduğu görülmektedir. işlenmiş mermer
ihracatı 2006 yılı itibariyle sürekli düşüş göstererek, 2009 yılında 135 milyon
dolar değerine (375 ton) gerilemiştir.
Görüldüğü
üzere, Kanada işlenmiş mermer ve traverten ürün grubunda Türk
doğal taşları için büyük bir potansiyel oluşturmasına rağmen kaybedilmekte olan
bir pazar söz konusudur Hem işlenmiş mermer hem de işlenmiş traverten ürünlerindeki büyüme sürecine geçilmesi gerekmektedir.
1.2.4.10. Sonuç ve Öneriler
Türkiye doğal taş üretim kalitesi ve kapasitesi ile Kanada' daki potansiyel
pazara hitap edebilecek seviyededir. Şimdiye kadar, iki ülke arasındaki ticaretin çok fazla gelişmemesinin sebebi, Türk ihracatçılannın uzak olan mesafeden
dolayı bu pazarı nadir olarak tercih etıneleridir. Kanada pazanna yönelik yapılacak
ihracat çalışmalarının Kanada'dan yürütülecek olması, hızlı ve doğru bilgi akışı
ve hedefe varan çalışmaların yapılabilmesine altyapı oluşturmuştur.
Kanada doğal taş pazarında var olabilmenin ana şartlanndan birisi de,
Kanada'daki fuar, birlik, sanayi bölgelerinde var olmak ve bu organizasyonlar
ve şirketlerle yakın temasta olmaktır. Kanada'nın Amerika pazanyla çok yakın
ilişkilerde bulunuyor olması, Kanada'ya satış yapacak KOBİ'lerin kolaylıkla
Amerika pazanna da geçiş yapmalanna olanak sağlayacaktır.
Kuzey Amerika inşaat endüstrisininhalen canlı olması ve ekonominin büyümeye devam ediyor olması nedeniyle, doğal taşların yeni binalarm inşaatında ve
yapıların restorasyon projelerinde kullamlmaya devam edeceği öngörülmektedir.
Kanada üreticileri, sadece yan işlenmiş taşlarda değil işlenmiş ürünlerde de Brezilya ve Çin gibi ihracatçı ve ithalatçı ülkelerin artan rekabeti ile karşı karşıya
kalacağı düşünülmektedir. Kanada Dolannın güçlü yapısı ABD 'ye yapılan doğal
taş ihracatını etkileyecektir.
54
İSTANBUL TİCARET ODASI
1.2.5. ingiltere
1.2.5.1. ingiltere Doğaltaş Piyasası
İngiltere; Almanya, İtalya, İspanya ve Belçika' dan soma Avrupa Birliği
pazarında, beşinci büyük İthalatçı konumundadır. Ülkenin, Avrupa'nın doğal taş
ithalatında
%7'lik bir payı vardır. Yurtiçi ocak üretim ve işleme kapasitesinin iç
talebi karşılama konusunda yetersizliği, ithalatı gerekli kılmaktadır.
1.2.5.2. ingiltere Doğal Taş ithalat Eğilimleri
Ülkenin doğal taş pazarındaki gelişmelere bakıldığında, 2009 yılı verilerine
göre, dünya doğal taş tüketiminde %1,2 payı olan İsviçre ve İtalya gibi ülkelerin
kişi başı doğal taş tüketimi ile karşılaştırıldığında oldukça düşük bir tüketimi
bulunan İngiltere'nin son yıllarda yurtiçi talebinde gözlenen artış doğrultusunda,
kişi başına düşen doğal taş tüketimi büyük bir gelişme potansiyeli göstermektedir. Özellikle işlenmiş granit ve mermer ithalatındaki gelişme dildcat çekicidir.
Tablo 1.27: İngiltere Doğal Taş ithalatı
Ülke
Dünya
Değer
İtalya
Türkiye
İspanya
Portekiz
Belçika
( Milyon $)
24,8
9,0
6,1
2,3
1,7
1,4
Miktar (Bin Ton )
26,5
3,9
9,5
1,4
1,6
1,2
Kaynak: UNcomTrade, 2009.
Tablo 1.28: İngiltere Yan işlenmiş ve işlenmiş Doğal Taş ithalatı
Ülke
Dünya
Değer
İtalya
Türkiye
İspanya
Belçika
Hindistan
Kaynak: UNcomTrade, 2009.
(Milyon$)
22,6
8,9
5,6
2,2
1,3
1,2
Miktar (Bin Ton)
23,5
3,5
8,6
1,4
1,2
4,6
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
55
2009 yılmda İngiltere'nin yan işlenmiş/işlenmiş mermer ve traverten ithalatı
22,6 milyon $ olarak gerçekleşmiştir. Söz konusu ithalatta, 2006 yılında Türkiye %40,3 payla ilk sırada yer alırken, 2009 yılında Türkiye %24, 7'lik pay ile
İtalya'nın ardından ikinci sıraya düşmüştür. Granit ithalatmda ise 2009 yılında
13 milyon dolar olarak gerçeklemiş ve Novreç 8,6 milyon dolar (%66 pay)
Finlandiya 2 milyon dolar (%15 pay) ve Çin 0,9 milyon dolar (%7 pay) ile ön
sıralarda yer almıştır.
Ülkede, son yıllarda eski mimari yapıtlan korumak üzere başlatılan yenileme
projelerinde büyük artış olmuştur. Ayrıca, özel sektör yatırımlarının artması, ülkedeki doğal taş sektörünün gelişimini hızlandırmıştır (UNcomTrade, 2009).
Ulusal ve yerel şehir planlama düzenlemeleri, yenileme ve yeni bina projelerinde, mevcut çevrenin tarihi dokusuyla uyumlu taşların kullanımını desteklemektedir. Dolayısıyla, ülkedeki doğal taş talebini de daha çok bu uygulamalar
şekillendirmektedir. Ayrıca, prestijli projelerin altyapı inşaatlan, şehir merkezlerindeki cadde düzenlemeleri doğal taş talebinde önemli rol oynamaktadır.
Doğal taşın,
özellikle dış cephe ve yer kaplaması olarak iç ve dış alanlarda
büyük bir gelişme göstermiştir. Evlerde doğal taşların mutfak tezgahı ve lavabo olarak kullanımı hızla artmaktadır. Ayrıca kamu sektöründe
de, doğal taşın yer kaplaması olarak kullanırnma yönelik fark edilir bir trend gözlemlenmektedir (IMMIB, 2006C).
kullanımının artması
Öte yandan, 2012'deki Olimpiyatların Londra'da yapılacak olmasının, önümüzdeki yıllarda, ülkenin doğal taş talebinin artmasında büyük bir rol oynayacağı
düşünülmektedir.
Tablo L29: 2009 Yılı İngiltere Doğal Taş İhracat Değerleri($)
Ülke
Dünya
Değer
İrlanda
A.B.D.
Kanada
Nijerya
Avusturalya
Kaynak: UNcomTrade, 2009.
(Bin$)
788
595
99
41
40
6
Miktar (Ton)
729
640
21
61
5
0,04
56
İSTANBUL TİCARET ODASI
İngiltere'nin 2009 yılı doğal taş ihracat değerleri incelendiğinde ülkenin, söz
konusu ürün gruplan ihracatında İrlanda 595 bin $ ve %75 pay ile ilk sırada
yer almaktadır. İrlanda'yı, 99 bin $ ile Amerika Birleşik Devletleri izlemektedir.
Diğer ülkeler ise Kanada, Nijerya ve Avustralya' dır. Söz konusu ürün gruplarının
ithalat ve ihracatı karşılaştırıldığında, sektörün ithalata dayalı olduğu açıkça
görülmektedir.
1.2.6. Polonycı
1.2.6.1. Polonycı Doğal Taş Üretimi
endüstrisi 2000'li yılların başında hızlı büyüme göstermeye başlamış, arz ve talep oranlan %55-%60 artmıştır. Büyüme eğiliminin başlıca
nedeni, ekonomik büyümeye paralel olarak yeni projelerin gerçekleşmesi ve doğal
taş kullanımının artmasıdır. Ayrıca doğal taşların iç mekan dekorasyonlannda
kullanımının yaygınlaşması ve ülke genelinde gerçekleştirilen yenileme
çalışmaları da tüketimi hızlandırmıştır. Polonya doğal taş üretimi, doğal taş
yataklannın özellikleri nedeniyle daha çok agrega üretimine yöneliktir. Üretimin
%93 'lük bölümünü agrega oluştururken, %6-7 oranında yapı ve yol yapım sektöründe kullanılabilecek kesme taş üretimi yapılabilmektedir.
Polonya
doğal taş
Kesme taş üretimi için uygun yataklar ülkenin güney ve güney batı bölgelerinde bulunmaktadır. Aşağı Silesya Bölgesi (granit, mermer, siyenit, kumtaşı),
Swietokrzyskie ve Karpatlar bölgesi (dekoratif mermer ve kumtaşı), Libiaz
(dolomit) ve Raciszyn ve Zalesiaki (traverten) blok veriminin yüksek olduğu
yataklarm bulunduğu bölgelerdir (Smakowskı, 2005).
Polonya doğal taş üretiminde granit önemli yer tutmaktadır. Granit yataklan
bakımından en önemli bölge, taş işçiliğinin de merkezi olan Strzegom-Sob6tka
bölgesidir. Bu bölgede 43 adet yatak bulunmaktadır. Bu yatakların 31 tanesinde faal üretim ve en az 20'sinde blok üretimi yapılmaktadır. Granit üretimi
yapılan diğer bir bölge ise Strzelin-Zulowa bölgesidir. Özellikleri nedeniyle bu
bölge ocaklarında yol yapım çalışmalannda kullanılacak boyutta taş ve agrega üretimi yapılmaktadır. Granit yataklarının bulunduğu üçüncü bölge olan
Karkonosze'de dekoratif çekiciliği olan malzeme, çevre koruma kanunlan
nedeniyle işletilmemektedir (Tolkanowıcz, 2004).
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
57
Kesme taş olarak sınıflandınlabilecek merrner yataklan ülke genelinde sadece Aşağı Silesya bölgesinde yer almaktadır. Kaczawskie Dağları, Krowiarki
ve Batı Sudeten (Slawniowice) bölgelerinde mermer yataklan bulunmaktadır.
Krowiarki bölgesinde beyaz ve yeşil Marianna adı verilen yataklarda blok merrner üretimi yapılmaktadır. Üretimin geri kalanını blok verimi düşük yataklarda
üretilen mozaik yapımında kullanılan mennerierden oluşmaktadır (Smakowskı,
2005).
Polanya'nın gelişen
ekonomisi, gelir seviyesi yükselen halkı ve Avrupa
ülkeleri arasında dikkat çeken nüfus sayısı gelecekte de doğal taş tüketiminde etkili rol oynamaya devam edecektir. Gelişen kazı teknolojileri, ürün
çeşitliliğinin gün geçtikçe artması, ürün fiyatlarını aşağı çekmesiyle, doğal taş
günlük yaşam alanlannda daha çok tercih edilen alternatif yapı malzemesi haline gelmektedir. Tüketirnin artması yerel kaynaklann önemini artırmakta ve
üretimde artışa neden olmaktadır.
Birliği
1.2.6.2 Polonya Doğal Taş Tüketimi ve Tüketim Eğilimleri
AvrupaBirliği üyeliği, GSYİH' daki artış eğilimi, kişilerin gelirininartmasıyla
hayat standartlarını yükseltme istekleri komünist dönem sonrasılüks yapı inşasına
ilgiyi arttırmıştır. Bu ilgi Polonya doğal taş pazarının büyümesinin ve doğal taş
tüketiminin artmasını sağlamıştır. Tüketim 1999 yılından Avrupa Birliği'ne üye
olunan 2004 yılına kadar geçen sürede 7 kata yakın artış göstermiştir. İnşaat sektörünün yanında yol ve kaldırım taşı olarak ülkede oldukça büyük miktarlarda
granit tüketimi gerçekleşmektedir. Blok üretimine elverişli olmayan ocaklarda
değişik boy ve ebatlarda kaldırım taşı üretimi yapılmaktadır. Ayrıca nüfusunun
% 90'ı Katolik olan Polonya'da mezar taşı ve anıt imalatı içinde büyük miktarlarda doğal taş, özellikle granit tüketilmektedir.
Blok ve kesilmiş taşlarm fazla ve artan miktarlarda tüketimi, doğal taş tüketiminde Polanya'nın Avrupa Birliği'ne yeni üye olan ülkeler arasmda ön sıralara
yerleşmesini sağlamıştır. işlenmiş ürün tüketiminde Polanya, Avrupa Birliği yeni
üyeleri arasında birinci sırada bulunmaktadır.
Tüketimdeki artışın gelecek yıllarda da yükselişini sürdüreceği tahmin
edilmektedir. Gerçekleşmesi planlanan projeler ve dekorasyanda kullanımının
58
İSTANBUL TİCARET OD ASI
yaygınlaşmasıyla, firmalar için gelecek vadeden birpazar olma özelliğini koruması
beklenmektedir. 2008 yılı tüketim miktarı 7.846 bin ton olan Polonya'da 2010
kadar tüketimin, düzenli bir artış eğiliminde olacağı ve ll ,5 milyon ton
doğal taş tüketileceği talınıin edilmektedir (Smakowskı, 2005).
yılına
1.2.6.3. Doğal Toş Ticareti
Polonya doğal taş pazarı, ekonomik dengelerin iyi yönde olması, halkın
refah düzeyinin artması ve Polanya'nın Avrupa Birliği üyeliği ile gelişmekte
olan ve sıkı bir rekabet ortamının oluşmaya başladığı bir pazardır. Halkın
yaşam standardının yükselmesiyle maliyeti düşük yöntemler yerine zemin
kaplamalarında doğal taşı tercih etmeye başlamaları tüketimi hızlandırmış ve
doğal taş pazarını hareketlendirmiştir. 2001 yılına kadar olan dönemde tüketimi karşılayan üretim miktarı, 2002 yılından itibaren düzelen ekonomiye paralel
olarak tüketimin artmasıyla yetersiz kalmaya başlamıştır. Üretim ve tüketim
arasındaki fark ithalatla kapatılmaya çalışılmaktadır.
Polanya, mermer tüketimi oldukça az olan bir ülkedir. Bunda mermer
ve üretimin az olması büyük etkendir. Mermerin
bütün kullanım alanlarında, mermer yerine granit kullanımı yaygındır. Granit
tüketiminin fazla olması ve üretimin tüketimi karşılayacak düzeyde olmaması,
granit ithalatını diğer doğal taşlara göre hızlandırmıştır. Doğal taş ithalatı büyük
oranda granit olarak gerçekleştirilir.
kaynaklarının yetersizliği
1.2.6.3.1 Polonycı Doğal Taş ithalatı
Doğal taş
ekonomik politikaların uygulandığı 90'lı yıllarda
üretim tarafından karşılanabilmiştir. Bu dönemde ithalat ve ihracat dengesine
önem verilmiştir. Ancak ekonomik bunalımdan çıkılmasıyla 2000'li yılların
başından itibaren yaşanan olumlu ekonomik ve politik gelişmeler doğrultusunda
tüketimin artması ve üretimin talebi karşılayamaması sonucu doğal taş ithalatı
sistematik bir şekilde artmıştır. 1999 yılından 2008 yılına kadar geçen süre içinde
doğal taş ithalatı yaklaşık 9 misli artış göstermiştir. Tablo 1.30'da 2008 yılında
arasındaki doğal taş ithalat değerleri verilmiştir. Avrupa Birliği ülkeleri arasında
ithalat miktarı bakımından küçük bir İthalatçı olmasına rağmen, yeni üye devletler içinde en büyük İthalatçı devlettir. Hızla gelişen ekonomisi ve yatırım protüketimi,
sıkı
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
jeleriyle
tedir.
ihracatçı
59
ülkeler için gün geçtikçe daha çekici bir pazar haline gelmek-
2012 yılında Polanya'da gerçekleştirilecekAvrupa Futbol Şampiyonası, birçok inşaat projesinin uygulamaya konulmasını sağlamıştır. Önümüzdeki üç yıl
içinde en az 6 şehrin gelişimini olumlu yönde etkileyecek yeni stadyum, otel ve
havaalanı inşaatlan ve var olanların yenilenmesi gibi birçok proje söz konusudur.
Bu projeler ülkede önümüzdeki birkaç yıl için doğal taş tüketimini tetikleyecek
faktörlerin başındadır (UNcomTrade, 2009).
Tablo 1.30: Polanya 2008 yılı Mermer ve Traverten ithalatı
Değer
Ülke
Dünya
İtalya
(Milyon$)
4,8
2,5
Almanya
0,7
İspanya
0,4
0,3
0,3
Belçika
Portekiz
Miktar (Bin Ton)
9,4
3,9
3,2
0,6
0,3
0,5
Kaynak: UNcomTrade, 2009.
Polanya, 2008
yılı
itibariyle 9,4 bin ton miktannda 4,8 milyon Dolar
değerinde doğal taş ithalatı gerçekleştinniştir. Ham ve işlenınemiş ya da basit
işlenmiş doğal taş ithalatmda tercihi granit yönünde olan Polanya, mermer ve
kireçli diğer taşlarda işlenmiş ürünleri tercih etmektedir. 2008 yılmda Polanya 273
bin ton ham işlenınemiş granit ithal etmiş, buna karşılık 2,2 bin ton işlenınemiş
mermer ve kireçli ürün ithal etmiştir. Bu noktada Polanya'nın granit ithalatı 72, 5
milyon dolar olarak gerçeklerniştir. Söz konusu granit ithalat miktarı, Polanya'yı
Avrupa Birliği ülkeleri içinde önemli bir granit ithalatçısı konumuna getirmiştir.
Polanya'nın granit ile rnerıner ve Traverten ithalat miktarlan 2008 yılı için ülkelere göre Tablo 1.30 ve Tablo 1.31 'de verilmiştir.
Tablo L31: Polanya'nın 2008 yılı Granit ithalatı
Miktar (Bin Ton)
Değer (Milyon$)
Ülke
344
109
G.Afrika
43
Hindistan
12 8
İsveç
65
Finlandiya
Brezilva
40
30
35
22
10
60
İSTANBUL TİCARET ODASI
Tablo 1.32: 2008 Polonya'nın En çok işlenınemiş Ham Blok Mermer ithal
Ettiği İlk 5 Ülke ve İthalat Miktarlan
Değer
Ülke
(Milyon$)
3,6
1,8
0,5
0,4
0,3
0,3
Dünya
İtalya
Almanya
İspanya
Portekiz
Belçika
Miktar (Bin Ton)
8,9
2,6
2,8
0,4
0,4
0,2
Kaynak: UNcomTrade, 2009.
içinde 8,9 bin ton işlenınemiş ham blok mermer ithal
etmiştir. işlenınemiş Ham Blok Mermer ithalatında en büyük pay İtalya'ya aittir. işlenınemiş Ham Blok Mermer ithalatında en büyük beş ülke sırasıyla İtalya,
Almanya, İspanya, Portekiz ve İspanya' dır. Tablo 1.32'de bu ülkelere ait ithalat
miktarlan verilmiştir. Türkiye 2006 yılında 600 tonluk ithalat miktarı ile aynı
yıl içinde 2.200 ton rnenner ithalatı gerçekleştiren İtalya'nın ardından ikinci
sıradayken 2008 yılında pazardaki göreceliği üstünlüğünü kaybetmiştir. Ülkede
rnerrner tüketiminin oldukça az olması ithalatı olumsuz etkilemektedir.
Polonya, 2008
yılı
granit tüketim miktarı, merıner tüketiminin çok üzerinde
gerçekleşmektedir. Doğal taş ithalatmda en büyük kalemi granit oluşturmaktadır.
İnşaat sektöründe kullanımı dışında mezar yapımı ve geleneksel yol yapım
çalışmalannda da granit tercih edilmesi tüketimi hızlandırrnaktadır. Ülkede
mermer yataklannın sayısının granite göre oldukça az olması, daha önce yönetim
ve ekonomik politikaların ithalat ve ihracatı sıkı kurallar ile kontrol altında
tutmas ı, üretimi çok az olan mermerin değil miktar olarak daha çok olan granit tüketimine halkı yöneltmiştir. Halkın bu eğilimi günümüzde ticaret serbest
olmasına rağmen devarn etmektedir. Üretimin tüketimi karşılamamaya başladığı
son birkaç yıldır, granit ithalatı hızla artınıştır (UNcomTrade, 2009).
Ülkede
Ülkede yeni inşaat projelerinin hızla uygularnaya konması, ekonomik refahın
artmasıyla dekorasyonun önem kazanması, ülke çapında restorasyonlara hız verilmesi, kaldırım ve yol yapım çalışmalarında geleneksel taş işçiliğinin uygulanınaya devam edilmesi özellikle granite olan talebi arttırmaktadır. İç talebin %
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
61
30'u ithalat yoluyla karşılanmaktadır. ithal ürünlerin, toplam talebi karşılayan
doğal taş miktan içindeki payı %30 ile sınırlandırılmıştır. Her ne kadar ürün
talebi artsa da politika olarak üretime hız verilerek ithalatta bu oran korunmaya
çalışılmaktadır.
Polanya'nın işlenmiş doğal taş ithalatı
da, işlenınemiş ürünlerin ithalatıyla
aynı eğilimdedir. işlenmiş ürün ithalatmda da granit, mermere göre daha çok
talep gören üründür. Tüketiciler tercihlerini işlenmiş doğal taşlar arasında granitten yana kullanmaktadırlar.
Polonya, kısıtlı doğal taş kaynaklanna sahip bir ülkedir ve doğal taş
artan talebi karşılayamamaktadır. Oluşan üretim ve tüketim arasındaki
açığın karşılanması için ithalat miktan her geçen gün arttınlmaktadır. Tüketimin
artış eğiliminde olması, yeni firmalarm pazara olan ilgisini arttırmaktadır. Yeni
projelerle pazara giren bu firmalar da, tüketim hızının artmasında etkili rol
oynamaktadır. Doğal taş ithalatı, üretimin çok az ve sınırlı olması nedeniyle
ihracatın çok üzerinde miktarlarda gerçeldeşmektedir. Özellikle işlenınemiş blok
ve dilim ithalatı, ihracat gelirinin çok üzerindedir (Smakowskı, 2005).
kaynakları
1.2.6.3.2 Polorıya Doğal Taş ihrı:ıwtı
Polonya, yıllık doğal taş (blok üretim) üretim miktan oldukça düşük olan
bir ülkedir. Ülkede bulunan doğal taş yataklarının sadece% 6'smda blok üretimi
yapılmaktadır. Blok halinde granit ve menner üretilebilen yataklarda çalışma
sürdüren firma sayısı 24 'tür. Bu firmaların 2006 yılı blok halinde granit üretimi
476 bin ton, mermer üretimi 5 bin tondur. 2008 yılında doğal taş üretim miktarı
515 bin tona yükselmiştir. Tablo 33 ve Tablo 34 Polanya'nın 2008 yılında
gerçekleştirdiği mermer ve granit ihracatının ülkelere göre miktarlan verilmektedir.
62
İSTANBUL TİCARET ODASI
Tablo 1.33: Polanya'nın 2008 yılı Merrner İhracatı
Ülke
Dünya
Slovakya
Ukranya
Rusya
Belaıus
Novreç
De ğer ( Bin $)
851
758
38
32
ll
5
Miktar (Ton)
1150
1051
64
17
12
0,2
Kaynak: UNcomTrade, 2009.
Tablo 1.34: Polanya'nın 2008 yılı Granit İhracatı
Ülke
Dünya
Almanya
İsviçre
İtalya
Fransa
Belaıus
Değer
(Milyon$)
7,42
5,09
2,27
0,01
0,01
0,01
Miktar (Bin Ton)
88,8
62,2
26,2
0,12
0,11
0,09
Kaynak: UNcomTrade, 2009.
Üretimin az olması Polanya'nın doğal taş ihracatını sınırlandıran en büyük
etmendir. Üretimi büyük oranda iç pazarda tüketilmektedir. İhracat genellikle Polanya ile komşulan arasında gerçekleşmektedir. En büyük alıcı ülke Slovakya' dır.
2008 yılında 1150 ton olarak gerçeldeşen merrner ihracatıyla birlikte 88,8 bin ton
granit ihracatı gerçekleşmiştir. Merrner ihracatının %90'nma yakını Slovakya'ya
gerçekleştirilmiştir. Bununla birtlikte İhracat yapılan başlıca ülkeler sırasıyla
Ukranya, Rusya, Belarus ve Norveç'dir.
Granit ihracatının %70'ine yakını Almanya'ya gerçekleştirilmiştir. Bununla birlikte İhracat yapılan başlıca ülkeler sırasıyla İsviçre, İtalya, Fransa ve
Belarus'tur.
DOÖAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
63
1.21 Arneri k(! Birleşik Devletleri
1.2.7.1. ABD Doğal Taş Sektörü
Dünyanın en büyük dış ticaret hacmine sahip ülkesi olan Amerika Birleşik
Devletleri'nde doğal taşlara duyulan talep son dönemde hızla artmaktadır.
Dünyanın en güçlü ekonomilerinden biri olmasına rağmen önceki dönemlerde
kişi başına düşen doğal taş tüketimi son derece sınırlı olan ABD, dünya doğal taş
ithalatmda hızla daha da önemli bir ülke konumuna gelmektedir.
Sonuçta bu durum, özellilde son on yılda büyük gelişme kaydeden Türk
doğal taş sektörü açısından önemli bir açılıma işaret etmektedir. Dünyanın en
büyük ve en önemli pazarlanndan birini oluşturan ABD'de doğal taşlara olan
eğilimi değerlendirmek ve ticaret hacmini daha da artırmak Türk ihracatçılarının
ana hedeflerinden birisidir.
ABD'de gelişen bir pazar olan doğal taşlar, iç ve dış dekorasyon, kaldırım
cephe kaplamacılığı, patilm düzenlemeleri, yürüyüş yolları, girişler, giriş
levhaları, mutfak ve banyo lar, merdiven basamakları, şömineler, hem ev hem büro
iç zemin döşemeleri gibi çok çeşitli alanlarda kullanılmaktadır. Bunların yanı sıra
mermere, artık masa, sehpa ve çeşitli mobilyalada vazo, biblo, hediyelik eşya
gibi hiç de azımsanamayacak bir alanda günden güne daha sık rastlanmaktadır.
ABD'nin çok uluslu yapısı ve bölgeler arası farklılıkları, ihracatçı firmalara,
doğal taşların kullanıldığı yerler kadar kullanım biçimlerindeki çeşitliliği de
destekleyen bir pazar sunmaktadır.
taşı, dış
ABD doğal taş pazarında yaşanan gelişmeler ve 2000'li yıllardan itibaren
Türk doğal taş ihracatçılarının ABD pazanna yönelmeleri, Türk doğal taş sektörünün son yıllarda kazandığı ivmeye büyük katkı sağlamıştır. ABD, bugün
doğal taş ürünleri ihracatının yapıldığı en büyük pazar konumundadır ve ihracatın
tamamına yakınının
ürün olarak
vurgulanması gereken en
Dolayısıyla, Amerika Birleşik Devletleri'nde
önemli noktalardan
taşlara olan artan talep eğilimini değerlendirmek ve ticaret hacmini daha
artırmak Türk ihracatçılannın ana hedeflerinden birisi olmalıdır (UNcomTrade,
64
İSTANBUL TİCARET ODASI
1.2.7.2. ABD Doğal Taş Dış Ticareti
ABD Uluslararası Ticaret Kurulu'nun verilerine göre, 2007 yılmda 15,8 milyon dolar olanABD'nin mermer ithalatı, 2008 yılında 10,9 milyon dolara, 2009
yılında 9,7 milyon dolara düşmüştür. Bunun nedeniA.B.D.'nin üretimi arttırarak
ithalatı azaltmasıdır. ABD doğal taş pazarının gelişmesinde ise, inşaat, mimari ve
renovasyon projeleri büyük rol oynamaktadır.
Tablo 1.35: ABD Mermer İthalat Değerleri
İlgili Ülkenin Sektördeki Toplam
İthalatmda Sırasıyla İlk 5 Ülke
2007
Ülkenin
Toplam Memer ithalatı
(Milyon$)
15,814
Çin, Kanada, G.Afrika, Brezilya, Hindistan,
2008
10,921
Çin, Kanada, G.Afrika, Hindistan, Uıuguay
2009
9,728
Kanada, Zimbabwe, Hindistan, Çin, G.Afrika
Yıl
Kaynak: UNcomTrade, 2009.
2009 yılı rakamlarına göre, ABD'nin doğal taş ithalatında ürün gruplan
incelendiğinde, işlenmiş granit ithalatının %48 payla ilk sırada olduğu görülmektedir. Bu ürünü, işlenmiş mermer (%17,5 pay) ve işlenmiş traverten (%17,3
pay) ithalatı takip etmektedir. Dikkati çeken husus ise, geçmiş yıllarda işlenmiş
mermere göre oldukça gerilerde olan traverten ithalatmın, son yıllarda işlenmiş
mermer ithalatına oldukça yaklaşmış olmasıdır. Bu durum, yaşam ortamlannda
doğal malzemeleri kullanmaya hız veren ABD'nin, travertene olan yoğun ilgisinin bir sonucu olarak değerlendirilmektedir.
Tablo 1.36: ABD 2009 yılı Granit İthalat Değerleri
Değer (Milyon $)
Ülke
Dünya
9,7
Kanada
2,8
Zimbabwe
2,1
1,2
Hindistan
Çin
1,0
G.Afrika
0,15
Kaynak: UNcomTrade, 2009.
Miktar (Bin Ton)
30,7
14,8
3,6
2,7
1,6
0,6
DOÖAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
65
1.2.7J. Türkiye-ABD Doğal Taş Ticareti
ABD traverten pazarında, % 63 'lük pazar payı ile diğer ihracatçı ülkelere
göre önemli üstünlüğe sahip olan Türk travertenleri, gerek çeşitlilik gerek desen bakımından dünyanın en gözde traverteni olarak kabul görmekte ve beğeni
toplamaktadır. Türkiye'nin en yakın takipçisi olan Meksika'nın % 19 payının
olduğu görülmektedir. Meksika'yı ise, % 8 ile İtalya takip etmektedir.
Ancak, Türkiye'nin traverten ürünleri ihracatında sahip olduğu bu üstünlük, yan işlenmiş ve işlenmiş mermer ürünleri ihracatmda geçerli değildir. Yan
işinemiş ve işlenmiş M ermer pazarmda %3 7 pay ile İtalyan ürünlerinin hakimiyeti görülmektedir. İtalya'yı, İspanya ve Çin takip etmektedir. Türkiye ise,
%ll 'lik pay ile dördüncü sırada yer almaktadır.
Tablo 1.37: ABD Yan İşlenrniş-İşlenmiş Merıner ve Traverten İthalat
Değerleri(2009)
Ülke
Dünya
İtalya
Türkiye
Çin
G.Afrika
Kanada
De ğer (Bin $)
207
82
79
21
13
4
Miktar (Ton)
294
71
148
46
5
3
2006 yılı sonunda Türkiye doğal taş ihracatı içerisindeki payının %38'e
gözlenenABD'ye yapılan ihracatın% 72'sini işlenmiş traverten, %25'ini
ise işlenmiş merrner oluşturmuştur. Ancak 2009 yılına gelindiğinde Türkiye
A.B.D. pazanndaki yerini kaybetmiş gibi görünmektedir.
ulaştığı
Ancak yeryüzü doğal taş rezervlerinin önemli bir bölümüne sahip Türkiye 'nin,
bu pazardan daha da büyük bir pay alması, kendi pazarlama kanallanyla marka
haline getirdiği doğal taşlanyla bu pazara yerleşmesi, kalıcı olması açısından çok
daha önemlidir. Bu hedefi gerçekleştirmek, Amerikan doğal taş pazarının giderek
gelişen potansiyeli dikkate alındığında hiç de imkansız değildir.
66
İSTANBUL TİCARET ODASI
1.2.7.4. Som.ıç ve Öneriler
ABD doğal taş pazarında, pazann lideri özellikle tasarım ağırlıklı işlenmiş
ürünlerde İtalya' dır. Türk ihracatçılarınm, Amerikan pazarında en önemli rakiplerinden biri olan İtalya ile rekabet edebilmesi, bütünlüklü ve uzun vadeli bir strateji
oluşturmasından geçmektedir. Türkiye dahil diğer ülkelere göre Amerika' da açık
arayla pazarın öncülüğünü sürdüren İtalya'nın bu başansının arkasında yatan
etkenler, Türk ihracatçılan açısından da yol gösterici bir nitelik taşımaktadır.
Amerika'ya ihracat yapan İtalyan firmaları, her şeyden önce kendi markalarmı
oluşturarak ve kendi satış kanallarım kurarak bu pazarda yer almaktadır. Ucuz
fiyat politikasından çok prestij li Amerikan mimarlık firmalanyla birebir ilişki kurarak, proje bazında çalışan İtalyanlar, Amerikan tasarımcılarının aradığı, onların
beğenileriyle örtüşen ürünler geliştirmeye yönelmektedirler.
Türkiye'nin de, Amerika doğal taş pazarında payını artırması için tasarım konusunu ön plana çıkarması gerektiği sonucuna ulaşılmaktadır. Özellilde işlenmiş
mermer ve traverten ihracatında uluslararası mimarların belirlediği eğilimiere
uygun üretimin gerçekleştirilmesine özen gösterilmesi önem taşımaktadır.
Dolayısıyla, bu ülkelerde büyük projelere imza atan mimarlık firmalarına
Türk doğal taşlannın tamtılması, Türk firmalarının projelerde ortak çalışmalar
yürütebilecek altyapıya sahip olduğunun gösterilmesi amacıyla özel sunumlar düzenlemnesi çok önemli bir hedef olarak ortaya çıkmaktadır. Bu tanıtırnın
gerçekleşmesinde, Amerika ve Kanada' daki sektörel kurum ve kuruluşlardan
destek almak, bu pazarlardaki doğru hedeflere ulaşmaımza önemli ölçüde ivme
kazandırabilir.
Türk doğal taşlarını kendi adlarıyla ve doğrudan pazarlamayı hedeflemesi gereken ihracatçılar, fiyata bağlı avantajlı konumlarını uzun vadede fiyattan bağımsız hale getirmenin yolunu açmahdırlar. ABD pazarına girerken uygun stratejinin belirlenmesi için en iyi yollardan biri pazar hakkında yeterli
bilgi ve deneyime sahip bir ticari ortak bulmak olabilir. Bu ortağın yardımıyla
ABD gibi bölgesel çeşitlilik gösteren bir üllceye ihraç edilecek doğal taş ürünlerinin doğru dağıtım kanallarıyla, doğru müşteriye ulaştınlması daha sağhldı
biçimde sağlanabilir. Bu durum, Kanada pazarı için de geçerlidir. Bu tür ticari
ortaklıklarınsa pek çok biçimi bulunmaktadır. İhracatçı/satıcı ile ithalatçı/abcıyı
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
67
belli bir komisyon alan acenteler; malı
yada müşteriye satan İthalatçılar;
malın sadece ithalatım yapmakla kalmayıp, aynı zamanda reklam ve tamtım
desteğiyle dağıtım kanallanna yönlendirilmesini sağlayan ithalatçı taptancılar
ilk sırada gelen ticari ortaklık biçimleridir. Fuarlara katılım, dağıtım zincirinin
halkalanna ulaşmak için önemli bir fırsat oluşturmaktadır.
bir araya getiren ve bunun
karşılığında
doğrudan ihracatçıdan satın alıp toptancılara
ABD' de pazarın işleyişi farklı olduğu için Amerikalılarm çalışacağı ofisler
kurmak ve doğrudan pazarlama veya satış mağazası açmak da bir başka alternatif olarak değerlendirilebilir. Türk doğal taşlarını ABD piyasasında tercih
edilir kılmak için en önemli araçlardan biri de tamtımdır. Özellikle ABD'de
doğal taş alıcılanyla sektörün temsilcilerinin bir araya gelmesini sağlayan fuarlara katılmak, ihracatın artırılınasına ciddi
sağlayabilir. Bu çerçevede
Amerika'nın Orlando kentinde düzenlenen, doğal taş ürünlerinin sergilendiği
Coverings Fuan Türk doğal taşlannın tanıtımı için önemli bir fırsat yaratmaktadır.
Bunun yanı sıra, Türkiye'de Nisan ve Eylül aylarında gerçekleştirilen Doğal taş
ve Teknolojileri Fuarları ile eş zamanlı olarak bu ülkelerden yapılabilecek alım
heyetleri programlan doğal taş çeşitlerimizin ve firmalanmızın tamtılmasma
katkı sağlayacaktır.
Bu arada Arnerikah müşterilerin satın aldıklan mallar konusunda son
derece titiz olduklan unutulmamalı; özellikle ulusal standartıara uygun üretim
yapılmasma çok dikkat edilmelidir. ABD ve Kanada pazarında kalıcı olmanın
en önemli yolu hiç kuşkusuz kalitenin sürekliliğini sağlamak, malı zamanında
teslim etmek ve devamlı servis desteğini verebilmekten geçmektedir, Sonuç
Türk doğal taş ihracatçılannm, taşlan kullanmanın sadece zenginlere has
bir ayrıcalık olmadığının farkına varan sıradan insanların sayılarının hızla arttığı
ABD pazarından daha büyük bir pay alması, pazara yönelik tüm çalışmalann daha
örgütlü ve sistemli olarak gerçekleştirilmesinden geçmektedir (ill'JcomTrade,
2009).
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
2Jürkiye Doğol Toş Piyososı
2.LGiris'
oğal taşlar
eski çağlardan bu yana gerek yapı sektöründe gerekse sanatta kullanılan en önemli malzemeler olmuşlardır. Tarih boyunca iç ve
dış mekan mimarisi, inşaat, kaplama, döşeme, süsleme, heykelcilikte kullanılan
doğal taşlar atmosfer etkilerine dayanıklıhğı, işlenebilirhliği ve geniş kullanım
olanaklarıyla günümüz modem yapı sektörlerinde de önemini kommaktadır. Bu
önem son yıllarda dünya çapında ve özellikle Türkiye'de doğal taş sanayi ve
ticaretinin yükselişine paralel olarak artmaktadır.
Doğal taşların
Türkiye için önemi ise ülkenin coğrafi konum ve yapısından
kaynaklanmaktadır. Türkiye Alp-Himalaya dağ oluşum kuşağında yer alması
'sebebiyle dünyanın en zengin jeolojik yapıya sahip ülkelerinden olup dünya
doğal taş rezervinin yaklaşık% 40'ına sahiptir.
Doğal taş
sektörünün Türkiye'de son yıllardaki yükselişi ise büyük ölçüde
doğal taşların 1985 yılında maden kanunu kapsamına ahnrnasıyla sağlanmış ve
bu tarihten soma gerek doğal taş üretimi, gerekse ticareti düzenli olarak yükselişe
geçmiştir. Yüksek rezerv oranları, gelişmekte olan modern ocak ve üretim
tekniklerinin yanı sıra yapı sektörü firmalannın genişleyen ürün skalasına bağlı
olarak artan doğal taş, özellikle de mermer talebi Türkiye'yi dünyanın önemli
doğal taş üretici ve ihracatçılanndan biri yapmıştır.
Doğal taş
sektörünün bu gelişimiyle Türkiye önümüzdeki yıllarda da yabancı
yatırımcılar için önemli bir merkez olacaktır. Sektördeki bu gelişim ise sonuç
olarak telmoloji, yan sektörlere duyulan ihtiyaç ve istihdam artışı başta olmak
üzere ülke ekonomisinde içsel olarak da büyük gelişme sağlayacaktır,
Bu bölümde öncelikle doğal taş tanım ve çeşitlerinden bahsedilecek, Türkiye
rezervleri incelenecek, ardından sektörün gelişimi ve dış ticareti araştınlacaktır.
70
İSTANBUL TİCARET ODASI
2.2. Doğal Taş Tammı ve Doğal Taş Çeşitleri
2.2.1. Doğal Taş Tanımı
3213 (5177) sayılımaden kanunun 2. maddesine göre maden tanımı şöyledir:
"Yer kabuğunda ve su kaynaklarında tabii olarak bulunan, ekonomik ve ticari
değeri olan petrol, doğal gaz, jeotermal ve su kaynaldan dışında kalan her türlü
madde bu Kanuna göre madendir" (http://www.maden.org.tr).
Maden Kanunu ruhsatlama grup sırasına göre ise "M ermer, Dekoratif taşlar,
Traverten, Kalker, Dolomit, Kalsit, Granit, Siyenit, Andezit, Bazalt ve benzeri
taşlar." II. Tip Madenler grubunda bulunmaktadır.
"Sekizinci Beş Yıllık
Kalkınma Planı" kapsamında yayımlanan Madencilik Özel ihtisas Komisyon
Raporunda ise doğal taşlar tanımı mineralojik (bilimsel) olarak mermer ile birlikte ifade edilirken, aynı raporda ticari anlamda iki büyük gruptan bahsedilmektedir. M ermer ve Peyzaj Taşları (DPT, 2001: 9):
Devlet Planlama
Teşkilatı tarafından yayımlanan
Mermerin bilimsel olarak şöyle tanımlanmaktadır: "Bilimsel tanımıyla
menner; kireçtaşlarının zamanla doğada meydana gelen ısı ve basınç (rnetomorfizma) etkisiyle kristalize olmuş şeklidir ve aynı zamanda "hakiki menner"
olarak da adlandırılmaktadır. Kireçtaşından oluşan menner, hem kalsiyum karbonat, hem de magnezyum karbonat içerebilmektedir. Bunların içinde az miktarda kuvars, grafit hematit, limonit, prit, mika, klorit gibi mineraller de bulunabilmektedir. Bu mineraller merrneriere değişik renider ve damarlı bir görünüm
kazandırmaktadırlar" (Bilgin ve Çakır, 1998:5).
Merrnerler mikroskop altında incelendiğinde, birbirine iyice kenetlenmiş
kristaller halinde görülür. Kristaller iri olduğunda merrner dişli ve kaba görünümlüdür. İçinde beyaz mika pulcuklan bulunan şist yapıdaki menneriere spiolen,
serpantİn damadarıyla kesilmiş merrneriere ofikalsit (verde antico ), kömür tanecikleriyle siyah renk kazanmış merrneriere antrakonit, içinde granat ve benzeri
minerallerin yer aldığı merrneriere kalsifir, kum taneciklerini içerenlere granit
merrneri denir. (Ünlü, 1983:2).
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
7}
Ticari anlamda ise mermer kesilen ve parlatılabilen her türlü taşı
kapsamaktadır. "Ticari standartıara uygun boyutlarda blok verebilen, kesilip
pariatılan veya yüzeyi işlenebilen ve taş özellikleri (malzeme özellikleri) kaplama taşı normlanna uygun olan her türden taş (tortul, magmatik ve metamorfik)
ticari dilde mermer olarak bilinmektedir." [ ... ] "Ticari tanımlamada mermer
sözcüğü taş türünü belirtmediği için bu eksikliği gidermek amacıyla taş adının
sonuna menner takısı eklenerek litolojik farklılık vurgulanmaya çalışılmaktadır"
(DPT, 2001:9).
Peyzaj Taşlan sınıfı raporda şu şekilde tanımlanmaktadır: "Yapıtaşı sözcüğü,
yol ve kaldırım döşemesi, bordür taşı, duvar ve dayanma yapısı malzemesi, çatı
örtüsü, kıyı tahkimatı, dalgakıran ve baraj inşaatı, agrega üretimi gibi geniş bir
kullanım alanını belirtmek amacıyla kullanılmaktadır. Doğal taş sektörü kapsamı
içinde ise yalnızca peyzaj amaçlı kullanılan yapı taşlan dahil edilmektedir. Bunlar granit, siyenit gibi plutonitler, bazalt, andezit gibi volkanitlerden müteşeld<:il
olabileceği gibi traverten, tüfit ve kumtaşları da bu amaçla kullamlabilmektedir"
(DPT, 2001:10).
2.2.2. Türkiye' deki Kayoç ve Merrneri er
Menuerler yataklannda kurulan ocaklarda bloklar halinde çıkarılan mermerler atölyelerde işlenerek levha haline getirilmektedir. Türkiye'de çıkarılan,
ticareti yapılan ve kullamlan merınerler çeşididir:
2.2.2.1. Traverten
Kalsiyum karbonatlı sıcak sulann çökellerinden oluşur. Bu çökellerin çok
gözenekli, hafif ve çok miktarda bitki sap ve yapraklarını içerenlerine kalker
tüfü, az boşluklu ve yoğun olanlarına traverten denir. Genellilde dış alanlarda
kullanılır (Gültekin, 1996:1 0).
2.2.2.2. Kalker
Kalsiyum karbonattan oluşan kalker içinde bulunan maden oksitler ve
bitüminin etkisiyle değişik renkte olmaktadır. Geçirdiği evreler sırasında çatlar ve
kırılır. Bu kınklara giren başka maden oksitler nedeniyle ilginç desen görünümü
alır. Direncinin azlığı nedeniyle işlemesi zordur. İç ve dış mekanlarda kullanılır
(Gültekin, 1996:10).
72
İSTANBUL TİCARET ODASI
2.2.2.3. Kmıglı:ımenı
2 mm' den büyük boyutlarda blok veya çakılların tabii bir çimento maddesiyle çimento lanmasından oluşan kayaç; konglomerayı oluşturan çakıllar yuvarlak
olursa puding denir. Konglomerayı teşkil eden çakıl çimento maddesinin aynı
veya yakın serdikte olmalan ve çimentolanma boşluklan içermemeleri mermerin
değerini arttınr (Ünlü, 1983:2).
2.2.2.4. Oniks
Soğuk bikarbonatlı maden sulannın ağır ağır oluşturduğu yan şeffaf, kritalli mermer türü olup, "Su Mermeri" olarak da adlandırılır. işlenıneye uygun
ve farklı görünümlerde olabilen mermer türdür. İç mekanlarda kullanılır (Ünlü,
1983:3).
2.2.2.5. Gn:mit
Plutonik magmatik kökenli olup, asidik bileşimli bir kayaçtır. Bu gözeliklerinden dolayı oldukça dayanıklı ve serttir. Grinin çeşitli tonlarında renkler taşıyan
granitler genelde dış kaplama ve yer döşemede kullanılır. Sils, feldispat ve mikadan oluşur (Gültekin, 1996:10).
2.2.2.6. Diyabcız
Başlıca bileşenleri
labradonit ve piroksen mineralleri olan ve ofitik dokusuyla tanınan magmatik bir derinlik kayacıdır (Ünlü, 1983 :3).
2.2.2.7. Serpı:mtin
Yağımsı veya ipek cilaya sahip, sabunumsu hissi veren, konkodiallanlma
yüzeyi gösteren yeşil, yeşilimsi sarı ve yeşilimsi gri renklidir. Deseni yılan derisine benzediğinden Yunancada yılan anlamına gelen serpan sözcüğünden
türemiştir. Türkiye'de az bulunur, dış cephelerde kullanılır (Ünlü, 1983:3).
2.2.2.8. Tekton ik Breş
Merrnerierin tektonizma neticesi hasıl olacak çatlaklanna madensel çimento
maddelerinin dolması neticesi oluşan breşimsi görünüşlü kayaç (Ünlü, 1983:2).
2.2.2.9. Bozalt
Koyu ve siyah renkli püskürük volkanik gobro
(Ünlü, 1983:3).
bileşiminde
bir
kayaçtır
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
73
2.2.3. Merrnerierin Minerolojik Sımflcmdmlması
Bu sınıflandırma mermerin yapısal özellikleri ve oluşumlanndaki farklılıklara
göre yapılmaktadır. D .P. T. 'nin 1991 yılında yayınladığı "Endüstriyel Hammaddeler Madencilik Özel ihtisas Komisyonu Mermer Raporuna" göre sınıflandırma
aşağıdaki gibidir (DPT , 1991 :2).
2.2JJ. Sedimanter {Tortul) Mermerler:
Detritik ve Klastik Oluşumlu Sedimanter Mermerler: Çeşitli kayaçlann
parçalanıp yer değiştirmesi sonucu bir yerde toplanarak doğal çimentolanmasıyla
oluşur. Arduaz, breş, puding, gre, grovak çeşitleridir
Organik ve Kimyasal Olusurnlu Sedimanter Merrnerler: Suda erimiş halde bulunan kalsiyum ve magnezyum karbonatın kimyasal ve fiziksel şartlarm
değişmesiyle çökelirler. Soğuk su aracılığıyla gerçekleştiğinde oniks mermerler,
sıcak su kaynaklan aracılığıyla gerçekleştiğinde travertenler meydana gelir.
2.2.3.2. Magmı:ıtik Mermerler:
Yer
altındaki magmanın
yer
çıkarak sertleşmesi
çıkanlması
sonucu oluşan
ve işlenmesi zordur.
Derinlik
iyolit ...
Taşları:
kabuğunun
içine sızması veya yeryuzune
mermerlerdir, sert ve dayanıklıdırlar. Ancak
Granit, siyenit, diyorit, gabro, monzonit, norit, peridotit,
Yüzey Taşları: Kuvars, liparit, bazalt, diyabaz ...
Damar Taşları ve Volkanik Kayaçlar: Por:fir, aplit. ..
2.2.3.3. MetomorA k Mermerler
Daha önce mevcut kayaçlann ısı ve basınç altmda başkalaşıma uğrarnaları
sonucunda meydana gelir. Gnays,şist, anfibolit, gnays, fillit, spolen, ekojit. ..
2.3. Türkiye' deki Doğal Taş Rezervleri
Türkiye bulunduğu Alp-Himalaya Dağlan kuşağında yer alması nedeniyle
rezervleri oldukça çeşitli ve zengindir. Türkiye'de jeolojik yapının
dağılımı farklı doğal taş oluşumlannın oluşmasını sağlamıştır. Özellikle farklı
doğal taş
74
İSTANBUL TİCARET ODASI
renk ve desendemermer rezervlerine sahip olan Türkiye'nin en önemli mermer
rezervleri Afyon, Muğla, Eskişehir, Konya, Marmara Adası, Balıkesir, Bilecik,
Çanaldcale, Elazığ, Denizli, Kayseri, Kırklareli ve Bursa'da bulunmaktadır.
Türkiye'de işletilebilir rezerv oranı kesin olarak bilinememekle birlikte "masif niteliği gösteren metamorlik temeller içinde küçük ya da büyük
yayılıruh mercek şeklinde mermer yataklan bulunmaktadır. Masif niteliği gösteren metamorfik temeller içinde küçük yada büyük yayılımlı mercek şeklinde
mermer yataklan bulunmaktadır. Buna ek olarak ülkeye dağılmış durumda Devoniyen, Triyas, Jura, Kretase ve Paleojen yaşlı kireçtaşlan yüzeylenmektedir.
Traverten ve oniks rezervleri ülkemizin bilinen kırık hatlan boyunca gelişmiştir.
Ayrışma, kınkh yapı, anklav içeriği, renk ve homojenlik yönünden sorunlu
olan magmatik taş (sert taş) rezervlerimiz için ayrıntılı araştırma yapılmamıştır.
Kırklareli, Kapıdağ, Ezine, Ayvalık, Kırşehir, Yozgat, Aksaray, Ordu, Giresun,
Rize ve Artvin dolaylarında açılan çok sayıdaki ocak işletmesinden Kırşehir ve
Aksaray'dakilerden olumlu sonuç ahnmıştır"(D.P.T. ,1991: 12).
"Türkiye' deki mermer rezervleri ile ilgili MTA ve jeolojik etüt raporlarına
göre 589 milyon m 3 'ü görünür, 1545 milyon m3 'ü muhtemel ve 3027 m3 'ü mümkün rezerv olmak üzere 5161 milyon m 3 toplam m ermer potansiyeli bulunduğu
tahmin edilmektedir"(Gültekin, 1996:11).
Şelld1
2.1: M aden Kaynaklan .
Belirli ölçü ve
boyutlarda
yontulmuş taş
lvlenner, Kireç
Taşı, Dolomit
türleri
Granit, Kum Taşı,
Bazalt
Kaynak: Ünlü, 1983:2
76
İSTANBUL TİCARET ODASI
Türkiye genelindeki mermer rezerv miktan konusunda yapılan çeşitli
sonucunda mevcut, potansiyel, mümkün ve toplam rezervler
aşağıdaki gibidir:
araştırınalar
Tablo 2.1: Türkiye Geneli Rezerv Miktarlan
Mevcut Rezerv
589 milyon m3
1.590 milyon ton
Potansiyel Rezerv
1.545 milyon m3
4.171 milyon ton
Mümkün Rezerv
3.027 milyon m3
8.173 milyon ton
Toplam Rezerv
5.161 milyon m3
13.934 m ilyon ton
Kaynak: Yüksel, Özkara, 1999:16.
Mermer rezervlerinin Türkiye'deki illere göre dağılımı incelendiğinde
Denizli, Afyon, Tokat ve Çanakkale en önemli ilk beş il olarak
Balıkesir,
karşımıza çıkmaktadır.
Tablo 2.2: Türkiye'nin Mermer Rezervinde En Önemli İller
Rezerv + Potım§iyel
(milyon m3)
Toplam İçindeki Payı
Balıkesir
1850
35,8
Denizli
652
12,6
AfYon
629
12,2
Tokat
410
7,9
Çanakkale
252
4,9
Toplam
3793
73,4
iı
%
Kaynak: Yüksel, Özkara, 1999:16.
Tabloda görüldüğü üzere menner rezervinin en geniş olduğu ilk beş ilden üçü
Ege ve Marmara Bölgelerinde bulunmakta ve bu illerin Türkiye toplamı içindeki payı %53,3'tür. Bir başka deyişle Türkiye'nin ı:nerıner rezervi zenginliğinin
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
yarısından çoğunu Balıkesir,
77
Denizli ve Çanakkale'nin rezervleri karşılamakta,
Türkiye mermer rezervlerinin büyük bir çoğunluğu Türkiye'nin
batısında bulunmaktadır ve yine bu 5 il Türkiye m ermer rezervlerinin %73,4 'üne
sahiptir. Türkiye' deki işietebilir mermer rezervleri bölge ve iliere göre Tablo
2.3 'deki şekilde dağılım göstermektediri er:
dolayısıyla
Tablo 2.3: Türkiye İşletilebilir Mermer Rezervleriı
Bölge
il
İşletilebilir Rezerv
(x 1000m 3)
Marmara
Ege
İç Anadolu
TOPLAM
Kaynak: DPT, 2001:12 ..
Balıkesir
ı .300.000
Bursa
135.000
Kırklareli
33.500
AfYon
135.000
Aydın
9.000
İzmir
1.500
Muğla
ı 81.000
Kütahya
200.000
Uşak
500.000
Ankara
2.000
Eskişehir
960.000
Kırşehir
165.000
Niğde
250.000
3.872.000
78
İSTANBUL TİCARET ODASI
İşletilebilir mermer rezervlerinin bölgelere dağılımına bakıldığında ise İç
Anadolu, Ege ve Marmara bölgelerinin toplam işletilebilir rezervleri toplamı
3.872.000.000 m 3 iken bu rezervlerin 1.468.500.000 m 3 'ü Marmara Bölgesinde,
1.026.500.000 m 3 'ü Ege Bölgesinde ve 1.377.000.000 m 3 'ü İç Anadolu Bölgesinde yer almaktadır. Bu üç bölgenin toplam rezervleri içinde Marmara %37,9,
Ege %26,5 ve İç Anadolu %35,5 paya sahiptir.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Maden İşleri Genel Müdürlüğünde
kayıtlı bulunan mermer işletme ruhsatlannın %32 'si Ege Bölgesi, %26'sı Marmara Bölgesi, %22 'si İç Anadolu Bölgesi, %9'u Akdeniz Bölgesi, % 7'si Karadeniz
Bölgesi, %3'ü Doğu Anadolu Bölgesi ve %1 'i de Güneydoğu Anadolu Bölgesinde bulunmaktadır (Gültekin, 1996: 15). Mermer ocaklannın iliere göre dağılımı
ise Çetin(Gazi Menner) tarafından Tablo 2.4'te şu şekilde sıralanmıştır:
Tablo 2.4: Menner Ocaklannın İliere Göre Dağılımı
İller
Balıkesir
Afyon
Bilecik
Denizli
Bursa
Muğla
Eskişehir
Uşak
Kırklareli
Kırşehir
Merıner Ocakları Oranı(%)
27,00
23,60
11,14
7,58
6,92
6,40
4,03
2,37
1,90
ı ,18
Kaynak: Kaynak: Çetin, 2003 ..
Tabloda görüldüğü üzere Çetin' e göre Türkiyemermer ocaklannın %46,96'sı
Marmara Bölgesinde, %16,35 'i Ege Bölgesinde, %28,81 'i ise İç Anadolu Bölgesinde bulunmaktadır.
DOÖAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
Şekil
2.2: TürkiyeMermer Rezervi
Haritası
Kaynak: Kaynak: Çetin, 2003 ..
Tablo 2.5: Türkiye İşletilebilir Kireçtaşı(Kalker) Rezervleri
iı
Bölge
İşletilebilir
1000
Marmara
Ege
Akdeniz
Adapazarı
3.500
Balıkesir
7.500
Bilecik
640.000
Bursa
240.000
İzmir
175.000
Manisa
500
Adana
7.000
Burdur
2.000
Hatay
60.000
79
80
İSTANBUL TİCARET ODASI
Tablo 2.5 (devamı): Türkiye İşletilebilir Kireçtaşı (Kalker) Rezervleri
İç Anadolu
Ankara
16.000
Eskişehir
475.000
Kayseri
3.000
Konya
70.000
Karadeniz
Bartın
1.000.000
Doğu
Elazığ
20.000
Diyarbakır
9.000
Anadolu
Güney Doğu Anadolu
Toplam
2.720.000
Kaynak: DPT, 2001:13.
İşletilebilir
Kireçtaşı
(Kalker) rezervlerine bakıldığında Türkiye'nin
2.720.000.000 m 'lük rezervinin en geniş olduğu dört il 1 milyar m 3 rezerv ile
Bartın, 640 milyon m 3 rezerv ile Bilecik, 475 milyon m 3 rezerv ile Eskişehir ve
240 milyon m3 rezerv ile Bursa' dır.
3
başka deyişle Türkiye'deki toplam kireçtaşı rezervlerinin %36,76'sı
%23,52'si Bilecik, %17,46'sı Eskişehir ve %8,82'si Bursa illerinde
bulunmaktadır. Bölgelere göre dağılıma baktığımızda ise Marmara %32,75, Ege
%6,45, Akdeniz %2,53, İç Anadolu %20,73, Karadeniz %36,76, Doğu Anadolu
%0, 73, Güneydoğu Anadolu %0,33 'lük rezerv oranlarına sahiptir.
Bir
Bartın,
DOÖAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
81
Tablo 2.6: Türkiye İşletilebilir Traverten Rezervleri
İşletilebilir Rezerv
İl
Bölge
(x 1000 m3)
Marmara
Bursa
1.200
Ege
Afyon
120.000
Denizli
500.000
Burdur
75.000
Çankırı
210.000
Nevşehir
100
Sivas
75.000
Karabük, Bolu
10.000
İç Anadolu
Karadeniz
Toplam
995.300
Kaynak: DPT, 2001:13.
Türkiye'nin işletilebilir traverten rezervlerine baktığımızda ise 995,3 Milyon m3 'lük toplam rezervin 500 Milyon m 3 'ü Denizli ilinde, 210.000 m 3 'ü Çankın
ve 120.000 m 3 'üAfyon illerinde bulunmaktadır. Bu rezerv hacimleri göz önünde
bulundumlduğunda Denizli toplam traverten rezervinin %50.23 'üne, Çankırı
%21.10'una,Afyon ise %12.05'ine sahiptir.
Tablo 2.7: Türkiye İşletilebilir Oniks Rezervleri
iı
Bölge
İşletilebilir Rezerv
(x 1000 m3 )
Karadeniz
Bolu
300
Ege
Manisa
1.000
Balıkesir
7
Toplam
Kaynak: DPT, 2001:14
1J07
82
İSTANBUL TİCARET ODASI
Türkiye'nin 1.307.000 m3 'lük oniks rezervlerinin %76.5l'i Manisa ve
%22.95'i Bolu illerinde bulunmaktadır. Bu rezervleriyle Türkiye, dünya doğal
taş rezervlerinin yaklaşık %40'ına sahiptir. "Yaklaşık 1,6 milyar ton civarındaki
görünür rezervi ile dünya ihtiyacını bugünkü hızı ile 80 yıl karşılayacak potansiyele sahiptir. Türkiye dünya mermer (doğal taş) üretiminde 7. Sırada yer
almaktadır"(Çetin, 2003).
2.4. Türkiye'nin Doğal Taş Dış Timreti
Türkiye sahip olduğu doğal taş rezervleriyle dünya doğal taş piyasasında
oldukça önemli bir yere sahiptir. Özellikle mermer, traverten, su merrneri ve
granit doğal taş ticaretinde önemli bir yer tutar. Doğal taş ticaret taşların işieniş
biçim ve basarnaklarına göre gerçekleştirilir. Merıner, traverten, su merrneri ve
granitin ham-kabaca yontulmuş, blok-kalın dilimler halinde kesilmiş, işlenmiş­
yontulmamış ve yontulmuş-kesilmiş olarak ticareti yapılmaktadır.
2.4.1. Türkiye Doğal Taş ihnm:ıfi
2.4.1.1. Mermer, Tn:ıverten ve Su Merrneri
Ham-Kabaca yontuhnuş merrner ve traverten ihracatma baktığımıza 2000
yılından 2010 yılı ocak ayına kadarki süre içinde toplamda 5.461.664.029 kg ile
Çin Halk Cumhuriyeti Türkiye'nin en çok ihracat yaptığı ülke ohnuştur. Bunu
3.599.904.669 kg ile Suriye, 934.064.990 kg ile Yunanistan, 585.768.109 kg ile
Ürdün ve 362.486.559 kg ile Tayvan izlemektedir.
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
Şekil
83
2.3: 2009 Yılında Türkiye'nin en çok Ham-Kabaca Yontulmuş Mermer
ve Traverten İhracatı Yaptığı Ülkeler (1 000 Ton)
1.600
1.400 +-::=------------------------------------ --------------
Kaynak: DPT, 2010
ham-kabaca yontulmuş mermer ve traverten ihracat rakamlarına
baktığımızda ise 1.372.583.995 kg ile yine Çin Halk Cumhuriyeti Türkiye'nin
en fazla ihracat yaptığı ülke olmuştur. 2009'da Suriye ile 546.372.323 kg,
Hindistan ile de 93.902.729 kg ihracat yapılmıştır. Bu rakamlar gösteriyor ki
Türkiye'nin ham-kabaca yontulmuş mermer ihracatında en büyük pay Çin Halk
Cumhuriyeti'ne aittir. Öyle ki 2009 yılında Çin Halk Cumhuriyeti ile olan ihracat miktan listenin ikinci sırasındada yer alan Suriye'nin iki katından da fazla
2009
yılı
olmuştur.
Türkiye 2000 - 2010 Ocak Ayı arasında işlenmiş-yontulmaımş mermer,
traverten ve su merrneri ihracatını toplamda 3.029.742.647 kg olarak en çok
Amerika Birleşik Devletleri ile yapmıştır. Suudi Arabistan 818.608.299 kg,
İspanya 549.182.338 kg, İsrail 480.680.960 ve İngiltere 407.581.545 kg ile
onu takip etmiştir. Bu süre zarfmda A.B.D. bu kategoride Türkiye'den en çok
işlenmiş-yontulmamış mermer, traverten ve su merrneri ithal eden ikinci ülke
olan Suudi Arabistan' ın 3, 7 katı daha fazla ithalat yapmıştır.
84
İSTANBUL TİCARET ODASI
Şekil2.4: 2009 Yılında Türkiye'nin en çok İşlenmiş-Yontulmamış Mermer,
Traverten ve Su Merrneri İhracatı Yaptığı Ülkeler (1000 Ton)
250,---------------------------------------------------------------
Kaynak: DPT, 2010
2009 yılında A.B.D. ve Suudi Arabistan Türkiye'nin işlenmiş-Yontulmamış
mermer, traverten ve su menneri ihracatında ilk iki sırada yer almışlardır.
Miktarlan 228.476.410 kg ve 107.002.283 kg. Onları 62.989.412 kg ile Irak,
56.506.731 kg ile Kuveyt ve 49.193.988 kg ile Libya takip etmiştir.
,<;:,1
•
_ . _ . _ , ___ __:__·
·-~~
Tablo 2.8: Mermeır ve Traverten Ham/ Kabaca Yontulmuş İhracat Miktarlan (kg)
ÜLKEADI
2000
2001
ÇİNHALKCUM
26.541.594
56.173.810
2002
2003
2008
2009
106.917.619 238.270.017 331.638.041
4.719.58.542
668.776.050
879.971.716
1.194.847.101
1.372.583.995
2004
2005
2006
2007
2010(ocak)
TOPLAM
113.985.544 5.461.664.029
SURİYE
28.222.763
99.341.189
210.931.074 297.469.268 360.950.948
398.243.377
474.861.448
504.364.937
631.956.923
546.372.323
47.190.419
YUNANİSTAN
32.825.393
33.621.641
79.158.268
94.596.614
111.985.774
104.009.253
145.532.725
144.248.298
105.183.421
82.639.623
263.980
934.064.990
ÜRDÜN
68.000
3.808.230
18.926.435
66.456.681
95.593.490
93.361.399
89.354.766
84.577.249
90.377.127
43.244.732
o
585.768.109
TAYVAN
21.571.085
22.466.274
22.509.643
31.705.661
45.264.456
32.298.202
36.395.288
45.397.666
46.711.758
53.272.251
4.894.275
362.486.559
MISIR
5.005.733
9.313.716
19.984.078
28.503.751
26.793.664
371.46.753
52.169.792
44.095.636
71.769.930
41.376.972
1.123.290
337.283.315
İSPANYA
24.152.857
92.787.780
27.115.009
28.027.158
32.043.317
30.734.261
27.718.358
36.037.904
25.169.683
12.055.774
478.516
336.320.617
iTALYA
31.406.753
22.027.296
19.864.963
25.953.330
19.597.069
22.983.288
36.472.989
45.744.197
58.626.075
24.345.697
621.990
307.643.647
HİNDİSTAN
2.786.810
13.019.161
6.272.105
10.931.282
11.448.515
12.461.151
20.866.891
39.707.228
75.676.724
93.902.729
10.300.551
297.373.147
HONG-KONG
14.447.073
15.540.974
13.050.084
26.636.102
12.022.008
9.235.048
6.911.090
2.683.070
4.278.728
8.963.428
o
113.767.605
ARNAVUTLUK
o
o
3.047.523
8.142.855
2.981.549
7.058.478
21.984.118
21.944.732
18.143.951
16.375.599
1.875.000
101.553.805
LÜBNAN
2.129.235
2.319.796
6.873.179
6.422.774
14.680.210
12.981.173
13.650.765
9.154.564
12.796.548
10.734.994
3.109.867
94.853.105
İSRAiL
6.229.563
10.868.356
7.228.788
8.505.050
7.231.417
7.726.602
5.504.555
5.580.086
6.037.019
2.903.924
213.160
68.028.520
3.599.904.669
TAYLAND
o
o
142.610
1.278.540
13.489.612
5.837.700
8.150.937
9.259.649
11.325.642
15.504.700
249.940
65.239.330
LiBYA
536.256
83.676
o
3.441.099
7.821.115
9.218.607
4.464.930
1.231.262
5.790.849
16.002.679
SRiLANKA
o
o
415.770
3.897.079
6.261.665
6.092.820
8.685.772
5.900.216
3.713.750
909.450
o
o
35.876.522
MALEzyA
2.573.485
3.940.080
2.270.007
5.331.060
7.151.845
4.212.858
1.198.735
1.311.550
593.545
959.920
171.900
29.714.985
ENDONEzyA
o
181.930
2.049.047
3.357.250
1.135.867
1.646.635
1.165.740
4.994.884
8.308.108
4.474.175
443.120
27.756.756
BANGLADEŞ
575.000
1.599.203
2.115.140
2.289.868
1.593.574
2.633.363
3.030.305
4.737.896
2.015.084
5.216.877
603.340
26.409.650
PORTEKİZ
61.475
59.945
520.825
1.676.247
2.018.261
1.647.977
2.608.566
6.522.665
4.813.628
3.430.567
339.650
23.699.806
TOPLAM
199.133.075 387.153.057 549.392.167 892.891.686 1.111.702.397 1.271.487.487 1.629.503.820 1.397.465.405 2.378.135.594 2.355.270.409
48.590.473
185.864.542
Kaynak: DPT
00
Vı
. /Y on t u l mamış İlı ra catM'kt
T a bl o 2 9 : M ermer, T ı-avert en ve Su M erm en·İş ıenmış
ı
ar an (iq~J)
2001
2000
ÜLKEADI
A.B.D.
78.859.746
90.803.803
2002
2003
136.980.718 203.064.932
2004
2005
2006
322.512.242 452.661.058
550.438.826
2007
534.082.070
2008
416.842.607
2009
2010(ocak)
TOPLAM
228.476.410
15.020.235
3.029.742.647
818.608.299
SUUDİARABİSTAN
46.204.820
63.808.499
85.867.709
81.463.269
79.178.358
91.766.882
62.318.057
75.167.707
118.542.402
107.002.283
7.288.313
İSPANYA
17.997.473
328.70.345
38.032.161
56.751.252
69.665.920
79.411.151
83.872.459
89.872.011
57.303.217
21.979.927
1.426.422
549.182.338
İSRAiL
38.343.201
45.220.996
51.561.212
48.602.423
45.575.635
48.339.719
48.898.564
56.966.667
49.675.655
44.006.072
3.490.816
480.680.960
İNGİLTERE
4.258.059
5.775.693
8.329.766
16.346.343
36.349.821
51.036.633
71.602.369
84.346.500
78.220.416
47.561.637
3.754.308
407.581.545
IRAK
o
o
o
6.825.371
19.562.742
34.436.926
33.492.227
37.102.930
71.484.924
62.989.412
9.555.437
275.449.969
HOLLANDA
3.879.219
6.757.475
10.833.055
14.979.823
16.194.783
22.870.848
24.536.180
31.988.080
30.136.332
19.425.246
901.417
182.502.458
KANADA
1.433.035
1.534.522
2.857.823
4.611.892
6.488.131
14.399.469
29.688.829
38.116.634
45.582.665
17.962.895
1.480.166
164.156.061
BİRARAP EMiRLİK
5.991.460
5.759.580
5.251.321
5.636.550
6.270.659
10.956.264
19.957.511
24.109.130
38.977.603
34.313.316
2.462.024
159.685.418
KUVEYT
4.604.167
3.869.149
4.442.384
5.425.972
7.324.553
5.736.677
6.472.176
9.406.073
20.951.412
56.506.731
841.334
125.580.628
FRANSA
835.152
697.599
953.407
2.080.616
5.734.055
8.925.519
15.068.316
25.696.397
30.428.736
31.283.979
2.811.561
124.515.337
GÜNEY AFRiKA CUM.
1.545.409
2.017.261
3.702.679
7.499.650
11.865.635
18.497.347
20.553.666
20.735.176
17.941.553
11.941.474
745.012
117.044.862
LiBYA
328.009
2.495
90.400
503.493
368.153
2.214.843
6.290.965
15.791.502
30.542.010
49.193.988
2.113.757
107.439.615
LÜBNAN
3.868.074
5.177.378
5.343.375
5.394.681
11.039.682
7.614.745
8.181.980
13.411.386
12.524.433
25.490.256
2.945.821
100.991.811
RUSYA FEDERASYONU
1.711.405
1.939.356
3.173.267
5.306.711
10.720.286
11.071.501
13.121.805
12.406.421
16.456.239
9.622.706
845.596
86.375.293
İTALYA
8.471.803
7.935.637
7.819.009
7.573.522
8.280.537
8.704.122
11.243.445
9.631.682
9.212.348
6.920.027
442.641
86.234.773
ALMANYA
7.683.837
5.742.739
4.408.286
4.029.877
5.871.051
6.943.774
9.266.026
9.399.666
13.892.197
16.492.491
904.058
84.634.002
KUZEY KIBRIS T.C.
3.373.606
2.573.927
2.486.280
2.872.268
6.696.614
11.980.163
12.269.391
14.944.142
14.574.652
3.892.447
478.182
76.141.672
BELÇİKA
o
o
3.663.344
5.215.020
9.093.971
11.531.992
12.707.773
11.009.422
14.104.992
6.331.045
565.998
74.223.557
AVUSTRALYA
748.118
749.845
1.950.697
3.074.951
5.545.556
6.765.966
7.067.227
11.138.034
17.736.671
17.068.725
1.456.193
73.301.983
TOPLAM
230.136.593
283.236.299 377.746.893
487.258.616
684.338.384
905.865.599
1.047.047.792
1.125.321.630
1.105.131.064
818.461.067 59.529.291
Kaynak: DPT
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
A.RD. 651.154.738 kg ile yine Türkiye'nin 2000-2010 Ocak döneminde
yontulmuş-kesilmiş merrner, traverten ve su merrneri ihracatının ilk sırasında yer
almaktadır. Türkiye'den bu dönemde İsrail 140.127.667, K.K.T.C. 86.871.200
kg, İspanya 84.800.285 kg ve İngiltere 80.816.542 kg yontulmuş-kesilmiş mermer, traverten ve su merrneri ithal etmiştir.
Şekil
2.5: 2009 Yılında Türkiye'nin en çok Yontulmuş-Kesilmiş Merrner,
Traverten ve Su Merrneri İhracatı Yaptığı Ülkeler (1 000 Ton)
~:: ···~I--==~-~-----------------
100
80
---~
------
---------· - - - - - -
-------------------~----
60
1 -------------~------------------
40
_j
---------------------- - - - - -
20
Kaynak: DPT
2009 yılı verilerine bakıldığında A.B.D. 125.751.271 kg ile yine ilk sırada
yer almıştır. Suudi Arabistan 29.913.822 kg, İngiltere 27.038.962 kg, Kanada
23.237.469 kg ve Irak 21.058.371 kg ile onu takip etmiştir. Bu veriler ışığında
denebilir ki A.B.D Türkiye'nin yontulmuş-kesilmiş mermer, traverten ve su
merrneri ticaretinde Türkiye'nin lokomotif ithalatçısı rolündedir.
Son olarak Türkiye'nin 2000-2010 Ocak dönemi blok-kalın dilimler halinde kesilmiş mermer ve traverten ihracat tablosu incelendiğinde Çin Halk
Cumhuriyeti'nin 1.626.627.046 kg ile gerek bu kategoride gerekse genel olarak
87
88
İSTANBUL TİCARET ODASI
doğal taş ihracatında
Türkiye için çok önemli bir ülke olduğu anlaşılmaktadır.
Öyle ki Türkiye'nin Çin Halk Cumhuriyeti ile yaptığı ihracat miktan en çok
blok-kalın dilimler halinde kesilmiş menner ve traverten ihracatı yapılan diğer
19 ülkenin toplamının yaklaşık iki katı kadardır.
Şekil
2.6: 2009 Yılında Türldye'nin en çok Blok-Kalın Dilimler Halinde
Kesilmiş Menner ve Traverten İhracatı Yaptığı Ülkeler (1000 Ton)
----------~~----------------~----
250
200
150
100
50
-ı-
------------------------------------------------
----------------------- - - - - - - - - - - - - - - - - ------·
Kaynak: DPT, 2010
Çin Halk Cumhuriyeti 2009 yılında Türkiye'den 421.514.205 kg, Suriye 22.891.565 kg, Hindistan 17.233.515 kg, Mısır 13.273.505 kg ve Tayvan
10.420.497 kg blok-kalın dilimler halinde kesilmiş mermer ve traverten ithal
etıniştir. Bu bilgiler doğrultusunda Türkiye için Menner ve Traverten ihracatında
en önemli iki ülke Çin Halk Cumhuriyeti ve Amerika Birleşik Devletleridir.
Ayrıca denebilir ki Çin'in ihracatı daha çok ham ve işlenıneye hazır hammadde
yönündeykenA.B.D. işlenmiş doğal taş ihracatı yapmaktadır.
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
2.4.1.2. Gn:mit
Türkiye 'nin ihracatını yaptığı en önemli doğal taşlar arasmda granit gelmektedir. 2000-201 OOcak dönemi granit ihracat değerlerine baktığımızda Türkiye 'nin
ham-kabaca yontulmuş olarak ihraç ettiği granit toplamda 12.032.389 kg olarak
İtalya tarafından ithal edilmiştir.
89
Tablo 2.10: Mermer Traverten ve Su Merrneri Yontuimuş ve Kesilmiş (Kg)
2000
ÜLKEADI
A.B.D.
8.161.378
İSRAiL
KUZEYKIBRIS T.C.
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010(ocak)
TOPLAM
10.379.631 28.920.453 52.174.865
69.748.137
89.042.349
92.043.626
100.411.651 64.750.814
125.751.271 9.770.563
651.154.738
8.741.836
11.519.837 16.954.164 22.123.925
15.925.300
10.071.278
10.444.651
10.536.851
11.231.650
20.412.824
2.165.351
140.127.667
880.146
835.025
11.628.067
16.865.291
15.307.207
10.987.153
8.529.486
13.078.480
1.289.255
86.871.200
İSPANYA
1.385.060
2.669.498
10.883.043 10.508.475
8.044.150
12.354.079
10.348.819
13.405.988
8.187.607
6.262.874
750.692
84.800.285
İNGİLTERE
976.716
890.033
2.258.567
2.377.747
7.883.098
6.729.770
8.897.286
9.660.767
12.235.786
27.038.962
1.867.810
80.816.542
TÜRKMENİSTAN
1.153.039
4.302.824
3.450.154
564.988
2.084.681
4.369.424
8.012.707
15.855.282
16.224.388
13.736.240
320.907
70.074.634
KANADA
303.270
221.735
1.313.421
2.539.121
9.151.919
7.884.116
7.056.111
8.494.019
7.347.705
23.237.469
2.330.724
69.879.610
SUUDİARABİSTAN
1.365.407
4.318.160
5.864.649
4.080.266
3.930.716
2.155.087
658.461
667.312
9.068.210
29.913.822
1.431.192
63.453.282
IRAK.
o
o
o
533.515
1.087.636
632.959
1.294.739
1.966.829
1.653.426
21.058.371
3.489.614
31.717.089
FRANSA
162.723
145.611
168.560
251.873
327.191
1.089.009
2.834.028
7.319.345
7.165.883
10.584.854
1.014.152
31.063.229
RUSYAFED.
AZERBAYCANNAHÇ.
1.819.699
934.280
1.182.662
2.928.447
3.716.438
1.530.254
2.572.406
3.951.513
5.624.538
5.264.262
945.319
30.469.818
49.572
158.221
230.039
621.932
285.297
785.198
1.005.871
2.522.215
7.660.623
16.231.675
699.996
30.250.639
ÇİN HALK CUMHUR.
2.568.806
2.676.715
1.128.402
857.426
703.196
1.298.412
875.093
2.954.830
4.656.384
9.538.407
107.744
27.365.415
24.976.146
2.541.977
4.929.113
BİR.ARAP EMİRLİK.
55.305
140.957
430.379
680.491
789.161
619.237
1.727.123
1.704.962
7.463.099
10.948.213
417.219
LiBYA
50.700
440
52.975
38.060
813.941
169.002
309.328
323.703
1.957.725
15.961.013
1.677.073
21.353.960
LÜBNAN
1.128.234
499.440
953.558
4.508.222
1.733.697
787.495
2.019.420
1.874.665
2.975.725
3.036.775
63.660
19.580.891
UKRAYNA
66.882
60.807
514.538
1.632.375
7.220.994
1.956.041
1.874.085
971.467
1.846.681
1.853.588
56.430
18.053.888
İTALYA
2.185.231
1.621.433
1.259.980
1.380.950
868.929
793.093
1.675.517
2.360.249
2.788.961
2.749.315
214.853
17.898.511
GÜNEY AFRiKA
CUM.
64.307
o
841.953
337.198
932.621
567.873
2.003.273
4.136.153
3.271.338
4.970.834
242.850
17.368.400
ROMANYA
859.062
479.272
425.153
300.082
714.738
689.777
1.190.682
2.707.589
4.989.727
4.015.823
71.274
16.443.179
TOPLAM
31.977373 41.853.919 79.374.627 113.369.071 147.589.907 160.389.744 172.150.433 202.812.543 189.629.756 365.645.072 28.926.678
Kaynak: DPT
r d e K esilmı..ş İlı ıra catMiktar an (K)
'f a bl o 2 11 : M ermer, 'f ravert en Blok/ K alı n DT
ı ım l er H am
"'g"
ÜLKEADI
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010(ocak)
TOPLAM
ÇİN HALK CUM.
3.731.061
27.652.411
53.731.576
103.952.337 49.051.286
59.847.846
228.857.606 320.070.323 327.183.874 421.514.205 31.034.521
1.626.627.046
İTALYA
13.761.706
24.804.043
19.797.775
27.766.166
20.535.637
34.085.659
YUNANİSTAN
2.062.199
4.681.092
3.028.537
6.986.440
12.323.701
17.885.554
10.379.762
TAYVAN
1.614.535
7.602.680
ı 1.031.156
11.592.625
3.872.288
4.428.850
12.773.130
27.140.131
32.958.496
19.863.551
7.813.857
600.850
229.127.871
15.977.568
16.021.630
9.908.589
255.140
99.510.212
22.160.757
7.631.890
10.420.497
688.812
93.817.220
91.175.352
HİNDİSTAN
1.045.600
3.347.740
3.160.020
6.321.191
7.293.541
4.645.263
9.831.640
18.827.453
17.646.455
17.233.515
1.822.934
İSPANYA
2.295.279
441.205
3.593.556
8.515.861
8.216.748
7.302.180
10.846.422
15.346.006
16.938.821
3.361.360
174.250
77.031.688
HONG-KONG
6.032.858
14.855.365
10.471.292
10.178.238
6.339.118
5.419.486
1.774.980
647.520
672.927
4.263.368
141.640
60.796.792
42.541.438
SURİYE
2.962.869
828.880
2.145.674
497.790
883.850
628.240
342.529
3.111.065
7.688.976
22.891.565
560.000
LÜBNAN
380.809
3.567.170
3.534.126
5.373.913
3.363.822
6.145.077
1.690.251
4.497.913
ı 1.983.935
1.624.417
46.290
42.207.723
AB. D.
421.880
2.714.389
4.964.650
2.479.411
3.995.016
5.409.121
8.261.695
3.641.249
787.843
614.533
220
33.290.007
MISIR
1.360.625
1.276.240
2.675.660
1.583.190
181.490
883.900
3.618.840
2.481.588
2.285.516
13.273.505
149.860
29.770.414
İRLANDA
o
o
42.809
21.898
923
o
45.232
26.814.661
74.577
o
o
27.000.100
TAYLAND
o
82.540
o
43.160
1.150.672
2.011.403
5.162.306
5.474.650
3.778.661
1.653.010
255.100
19.611.502
BREZiLYA
259.369
255.495
363.382
506.446
859.007
1.119.599
763.126
2.157.541
7.183.990
5.138.465
715.717
19.322.137
SRİLANKA
o
o
o
495.480
828.929
1.261.140
4.444.200
3.557.455
2.087.660
51.980
ENDONEZYA
39.580
111.190
848.372
1.527.343
794.674
392.870
1.324.555
2.500.257
2.716.373
2.245.717
o
o
12.500.931
1.785.048
924.122
1.683.465
567.544
493.321
967.341
649.447
1.507.169
336.811
53.020
12.107.227
12.726.844
TÜRKMENİSTAN
3.139.939
İSRAiL
923.325
1.145.473
1.871.138
2.106.901
868.354
1.586.062
715.670
817.243
346.090
100.007
o
10.480.263
ALMANYA
725.645
270.235
272.771
891.739
764.159
687.750
598.701
1.043.168
1.511.812
2.648.790
159.343
9.574.113
KUZEY KIBRlS T.C. 393.721
459.325
5.174.129
404.871
Ll36.983
383.687
534.766
323.683
169.697
214.969
24.304
9.220.135
TOPLAM
95.880.521
127.630.745
192.928.465 129.632.236 141.066.986 337.018.411 483.058.043 448.081.447 525309.160 36.682.001
Kaynak: DPT
41.151.000
tJ
o
Cl<
F;
92
İSTANBUL TİCARET ODASI
Ancak yıllara göre baktığımızda Türkiye'den toplamda en yüksek miktan
ithal eden İtalya'ya ihracatın 2002 yılından itibaren düzenli olarak düştüğü gözlenmektedir. Ayın şekilde toplamda her ne kadar dördüncü sırada yer alsa da
K.K.T.C. yalnızca 2007 yılında Türkiye'den ham granit ithal etmiştir. Denebilir ki Türkiye ham-kabaca yontulmuş granit ihracatında düzensiz bir dış ticaret
yapısına sahiptir.
Dönemin blok ve kalın dilimler halinde kesilmiş granit ihracat değerleri
incelendiğinde ürün 844.609.410 kg ile en fazla Almanya tarafından ithal
edilmiştir. Bu dönemde toplam blok ve kalın dilimler haline kesilmiş granit
ihracatında Almanya'yı 128.804.959 kg ile İtalya, 112.286.525 kg ile İsviçre,
50.065.160 kg ile Yunanistan ve 36.615.671 kg ile Fransa takip etmiştir.
Şekil
120
2.7: 2009 Yılında Türkiye'nin en çok Blok-Kalın Dilimler Halinde
Kesilmiş Granit İhracatı Yaptığı Ülkeler (1000 Ton)
-y-··------------------------------------------
100 - 1 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 80 -:---
60 -:--40
-~-
Kaynak: DPT, 2010
2009 yılında ise en büyük ihracat 96.309.201 kg ile Almanya ile yapılmıştır.
19.548.578 kg blok ve kalın dilimlerhalinde kesilmiş granit İtalya'ya, 11.440.916
kg İsviçre'ye, 5.116.087 kg Yunanistan'a ve 2.014.600 kg Azerbaycan'a ihraç
edilmiştir.
• '
Tablo 2 12· Gı:aııı.it Ham/ Kabaca YonhıJmuıs İhracat Miktarlan (Kg)
ÜLKEADI
2004
2005
2006
2007
2008
1.881.524
2.324.565
1.581.630
189.560
214.153
1.677.130
1.093.058
360.942
50.150
530.210
1.177.840
334.270
654.421
74.165
9.050
o
124.535
o
o
o
1.299.900
323.517
624.069
205.505
o
o
15.000
o
o
157.880
11.658
32.625
710.000
132.500
o
51.570
o
o
153
o
o
o
818.910
3.039
o
o
o
o
o
o
o
782.800
137.800
o
o
350.640
2001
2002
o
ALMANYA
245.804
149.863
722.715
YUNANİSTAN
o
o
o
o
226.195
o
o
HOLLANDA
o
o
o
o
İSViÇRE
o
KUZEY KIBRIS T.C.
BELÇİKA
AZERBAYCANNAHç.
o
o
1.513.225 783.715
İRLANDA
o
SLOVENYA
İNGİLTERE
o
o
o
o
o
LÜBNAN
168.280
o
o
o
o
o
o
o
o
HONG-KONG
o
CiN HALK CUMH.
2009
o
2010(ocak)
TOPLAM
o
12.032.389
495.000
54.900
6.557.612
282.052
25.400
1.730.088
o
o
o
o
1.299.900
90
o
o
o
o
319.153
o
o
o
o
o
o
488.440
1.168.091
1.096.233
785.839
35.110
188.496
126.183
o
o
o
o
o
o
349.789
o
o
o
95.787
100.148
103.800
47.610
78.752
16.780
o
173.675
o
o
347.345
o
o
4.251
19.459
45.086
137.000
20.944
o
19.765
22.287
143.905
3.675
33.760
8.585
67.059
73.254
o
o
o
161.028
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
136.600
7.920
o
o
o
o
o
o
o
o
ESTONYA
o
o
49.880
51.880
IRAK
o
o
o
414.084
1.802.727 2.120.403
ROMANYA
FİNLANDİYA
FRANSA
İSPANYA
1
2003
3.544.017
2000
İTALYA
TOPLAM
Kaynak: DPT
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
144.520
o
103.204
11.221
o
o
3.424
o
o
44.763
o
19.660
1.000
o
o
6.124.630
4.833.024
4.054.350
2.112.448
4.281.129
1.587.848
789.273
30.300
1.444
269.207
237.961
189.632
182.658
168.280
161.023
68.847
ı
---------
'
---------
Tablo 2.13: Granit Blok, Kabaca Dilimler Halinde Kesilmiş İhracat Miktarları (Kg)
2000
2001
2002
57548103 12768174 129773025
232520 277339 6831241
1270677 3680568 5l11800
39
1647000 2177960
180000
o
o
o
o
50000
258502 o
170520
1900170 20000 3533600
496673 o
o
2003
82583670
4169749
8565988
2823587
5257960
2839800
4992'02
3256570
8737
2004
77200877
3996047
16641349
4987222
4439510
6043690
17100990
97360
295669
2005
66604362
25060161
17695500
2683150
5161027
15020269
1252555
5094200
794760
2006
91786509
25712078
12775486
5958271
6587014
2726657
4352868
2547108
1190070
2007
113193228
19391106
10126090
10716867
7693185
3827875
1978383
437525
108000
38962
13483
7578
6850
10555
25200
13582
213260
o
İSPANYA
573564
808540
895217
1356884 2188528 2014600 390000
775627 721435 559664 24896
KUZEYKIBRIS
T.C.
47300
75300
118775
74940
30740
193918
6900
147034
700804
398150
7600
o
2800
o
1350020
277660
815634
1450000
163075
381840
o
252293
172499
102293
30750
o
324226
57510
788150
162000
o
o
o
o
o
o
o
19200
ÜLKEADI
ALMANYA
İTALYA
İSviÇRE
YUNANİSTAN
FRANSA
BELÇİKA
HOLLANDA
AVUSTURYA
ROMANYA
AZERBAYCANNAHÇ.
İNGİLTERE
İSVEÇ
GÜRCiSTAN
LÜKSEMBURG
IST.DERI
SER.BÖLG
DANİMARKA
FiNLANDiYA
IRAK
TOPLAM
o
o
o
o
o
o
o
o
380
o
o
9800
7492
o
o
o
o
o
o
o
1128
186850
2009
96309201
19548578
11440916
5116087
1973245
1049850
491217
1730150
524810
o
2010(ocak
1073410
208902
974325
27000
79716
23300
Kaynak: DPT
53689
TOPLAM
844609410
28804959
112286525
50065160
36615671
32161451
o
31626575
21493
19068836
1935000 7839363
o
o
o
o
o
o
o
633450 242450
o
o
1000000 o
14290
78000
o
o
o
56000
415600 236900 144175 151739 65250
o
o
128648 74664
192481 388780 130800 40496
72745856 19132211 147971563 114916261 133867362 141215998 156341324 174031039 179934998 141428179 4760842
217785
7000
o
o
o
o
o
2008
115768851
23377238
12567726
13927977
5244014
580010
1028788
430660
2485644
6829609
3809196
2021462
1919722
1769819
1489478
1156200
1147374
1099290
1069664
955869
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
95
Şekil 2.8: 2009 Yılı Toplam İhracat Gelirleri (Milyon USD)
~
500
450
§ 400
~----------------------------------------------
[:5
b
;!§ 350
300
250
200
150
100
50
o
Kaynak: DPT, 2010
Para bazında bakıldığında Türkiye'nin 2009 doğal taş ihracatmda en büyük
paya işlenmiş/ Yontulmamış mermer, traverten ve su mennerinin sahip olduğu
görülür: 471.006.753 USD. Ham/ Kabaca Yontulmuş mem1er ve traverten
317.952.575 USD, Yontulmuş/ Kesilmiş mermer, traverten ve su merrneri
229.351.507 USD, Blok, Kalın Dilimler Şeklinde Kesilmiş mermer ve traverten
106.723.008 USD tutarmda ihracatı yapılmıştır. Granit ihracatında ise Blok/
Kalın Dilimler Şeklinde Kesilmiş 10.149.858 USD, Ham/ Kabaca Yontulrnuş
granit ihracatı 75.823 USD olarak gerçekleşmiştir.
96
İSTANBUL TİCARET ODASI
2.4.2. Türkiye Doğal Taş ithclotı
2.4.2.1. Mermer, Treıvarten ve Su Merrneri
Türkiye 2000-2010 Ocak arası dönemde ithal ettiği ham ve kabaca işlenmiş
mermer ve traverteni toplamda en yüksek miktarda İran' dan almıştır: 11.4 71.679
kg. Onu 4.780.470 ile Mısır ve L067.515 kg ile İtalya izlemektedir. İran bu
dönemde Türkiye'nin en fazla ham ve kabaca işlenmiş mermer ithalatı yaptığı
ülke olmanın yanı sıra düzenli olarak ithalat yapılan tek ülkedir de. Yıllara göre
düzenli ithalat yapılan ikinci ülke yine Mısır'dır ancak 2009 yılmda Mısır'dan
bu madde ithal edilmemiştir. 2009 yılında İran 763.660 kg ile yine Türkiye'nin
en çok ham ve kabaca yontulmuş mermer ve traverten ithal ettiği ülke olmuştur.
Portekiz'den 170.561 kg, Irak'tan 108.690 kg ve Suriye'den ise 33 ton ithal
edilmiştir.
Şekil 2.9: 2009 yılı Ham/ Kabaca Yontulmuş Mermer ve Traverten ithalatı (kg)
700.000
600.000
500.000
400.000
300.000
200.000
100.000
o
İRAN
PORTEKİZ
IRAK
SURİYE
Kaynak: D .P. T, 201 O
Bu dönemde Türkiye İtalya'dan toplamda 19.359.694 kg işlenmiş/
yontulmamış mermer, traverten ve su merrneri ithal etmiştir. İtalya'yı 15.203.388
kg ile Hindistan, 13.607.573 kg ile İspanya, 7.865.400 kg ile Çin Halk Cumhuriyeti ve 6.218.479 kg ile İran izlemiştir.
c_'•'' ____ _
ı_;:_:__·_•
Tablo 2.14: Ham/ Kabaca Kesilmiş Menner ve Traveıien ithalatı (kg)
ÜLKEADI
lıııoo
2001
556.310 734.272
2002
İRAN
Ml SIR
o
138.500
362.000
2.092.550 179.800
İTALYA
21.416
352.580
68.200
408.340
PORTEKİZ
o
o
İSPA.NYA
o
o
215.000
4.380
AB .D.
o
o
o
o
o
21.650
55.040
IRAK
o
BULGARİST AN
o
SURlYE
o
İRLANDA
o
o
o
YUNANİSTAN
35
o
20.460
HİNDİSTAN
o
o
HOLLANDA
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
'FRANSA
2004
2005
1.155.780 857.120
o
o
2008
2009
2006
2007
1.723.199 1.309.740 2.447.090 763.660
o
ı 1.471.679
4.780.47()
o
t067.515
170.561
o
360.561
o
o
o
217.103
563.800
146.000
61.899
59.180
95.900
o
o
o
2.108
o
o
o
o
124.303
o
22.686
19.000
o
o
o
o
o
o
o
o
o
45.050
o
o
o
22.000
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
15.750
o
31000
o
o
o
45.010
370
20.800
1.820
o
o
o
o
o
o
o
25.166
o
o
o
o
o
o
o
o
825
22.000
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
lo
o
o
o
o
ALlvlANYA
50
5.446
AVUSTIJRYA
o
o
TÜRKMENİSTAl'-!
o
o
o
15.850
o
o
o
o
o
o
o
5.200
o
o
o
o
o
o
o
o
o
4.500
o
6.000
o
o
o
o
108.690
1!.500
577.811 UJU78 1.637.633 3.726.351 1.370.800 1.434.319 2.747.255 2.052.200 2.618.256 1.01!7.411
Kaynak: DPT
TOPLAıVI
o
835.820
o
190.000
20111 (Ocak)
o
o
462.000
o
o
o
LÜBNAN
1.131.933 792.575
o
o
o
o
o
o
o
i SIRBİSTAN -KARADAG O
1AZERBAYCAN-NA.HÇ.
2003
o
128.683
o
o
118.376
o
o
o
67.050
o
43.485
o
25.166
o
22.825
o
o
o
o
o
o
15.850
108.690
48.750
45.011l
H .SOO
6.000
5.496
5.200
4.50!)
Tablo 2.15: işlenmiş/ Yoıııtıılmarnış Merrner, Traverten ve Sn Merrneri ithalatı (kg)
2000
681.319
HİNDİSTAN
508.891
İSPANYA
72.555
CİN HALK CUMHUR 14.731
İRAN
557.236
13.878
2001
293.928
78.276
114.639
101.327
9.710
56.313
1.009
1.921
10.525
o
o
ÜLKEADI
İTALYA
YUNANİSTAN
o
MISIR
20.000
İSRAiL
o
A.B.D.
PORTEKİZ
PAKİST AN
BULGARİST AN
FRANSA
BREZİLYA
HOLLANDA
İNGİLTERE
BİRARAP EMİRLİK.
GÜNEY KORE CUM.
TAYLAND
ALMANYA
TOPLAM
Kaynak: DPT
2002
433.285
1.597.803
257.776
36.190
169.752
64.139
59.042
61.925
1.100
116.850
109.137
42.460
200
2003
1.002.207
1.071.281
907.094
190.664
2.850.229
240.853
103.568
115.825
33
175.385
188.448
38.909
5.700
2004
1.116.600
1.004.613
1.256.170
108.674
830.628
391.953
365.183
427.890
14.839
80.620
179.497
43.897
10.585
2005
2.473.762
793.003
2.215.985
600.892
239.780
376.165
557.468
751.032
27.996
152.849
152.997
2006
1.704.817
1.507.297
1.714.810
579.945
396.166
562.269
946.455
1.074.471
579.880
131.812
75.308
201.209
9.803
53.938
38.040
13.796
35
2007
4.895.851
3.282.098
2.688.845
2.324.008
485.994
1.046.492
750.983
225.544
699.685
295.706
96.783
141.975
15.539
2008
4.289.873
3.297.039
2.614.815
2.344.557
431.586
1.807.500
914.105
381.718
501.889
275.479
ı 1.774
152.293
71.637
3.460
o
142.610
o
56
51.397
463.701
44.387
o
o
o
o
o
99.273
o
48.472
o
o
5
o
19.897
46.309
3
100.012
245
14.382 300
23.768
55.320
17.702
42.430
503
o
844
60.000
o
860
o
o
72.600
97.120
o
2.200
o
o
66
o
o
o
1.157
o
91
o
30
o
8
o
108
1.913
16.441 786
137
1.020
11.650
49.764
1.650
1.071
1.984.335 822.349 3.013.041 6.914.101 5.895.386 9.018.182 9.639.823 16.951.659 17.437.882
2009
2.322.767
1.614.970
1.583.417
1.447.521
247.398
336.691
652.969
43.720
105.517
85.570
100.016
ı 18.078
1.742
75.626
o
3.998
o
2010
145.285
448.117
181.467
116.891
o
o
88.000
o
19.625
o
8.454
22.750
o
o
o
o
500
25.782
o
116.869 o
23.565
2.561
8.906.216 1.033.650
TOPLAM
19.359.694
15.203.388
13.607.573
7.865.4110
6.218.479
4.882.375
4.458.782
3.084.1146
1.974.967
1.314.27:1.
1.146.344
755.348
603.110
277.309
204.266
172.444
134.839
125.168
118.263
110.558
DOGAL TAŞLAR VE CİN HALK CUMffiJRİYETİ REKABETi
99
Şekil2.10: 2009 yılı işlenmiş/ Yontulmamış Merrner, Traverten ve Su Merrneri
ithalatı (kg)
~--~~-~--~---
2.500
2.000
1.500
1.000
500
o
İTALYA
1
HİNDİSTAN
İSPANYA
ÇİN HALK
CUMHUR.
MISIR
L-.~-·-·-~-·----~--·-·~-~~~~-___j
Kaynak:D.P.T,
ithalat değerlerine baküdığında toplam ithalat değerleri
sıralamasına paralel bir sıralamadan söz edebiliriz. 2009 yılında İtalya' dan
2.322.767 kg, Hindistan'dan 1.614.970 kg, İspanya'dan 1.583.417 kg, Çin Halk
Cumhuriyeti'nden 1.447.521 kg ve Mısır'dan 652.969 kg İşlenmiş/Yontulmaınış
Merrner, traverten ve su merrneri ithal edilmiştir. 2000-201 O Ocak arası dönemde
yontulmuş ve kesilmiş olarak ithal edilen mermer, traverten ve su merrneri yine
işlenmiş/ yontulmamış olarak ithal edilen ülkelerden alınmıştır. İtalya 7.173.584
kg ile yine ilk sırada yer alırken İran 5.089.516 kg, Mısır 4.041.379 kg, Hindistan
3.963.088 kg ve İspanya 2.559.491 kg ile onu taldp etmiştir
2009
yılı
Son yıllara baktığımızda ise Çin Halk Cumhuriyeti'nden yapılan ithalatın
2004 yılından başlayarak düzenli olarak artış trendinde olduğunu ve 2008 ve
2009 yıllannda en büyük ithalatın Çin'den yapıldığını görüyoruz. Bu değerler
2008 yılı için 657.044 kg, 2009 yılı için 893.093 kg olarak gerçekleşmiştir. 2009
yılında İtalya'dan 333.975 kg ve A.B.D' den 168.398 kg yontulmuş/ kesilmiş
merıner, traverten ve su merrneri ithal edilmiştir.
.......
o
o
Tablo 2.16: Yontulmuş/ Kesilmiş Mermer, Traverten ve Su Merrneri ithalatı (kg)
ÜLKEADI
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010(0cak) TOPLAM
İTALYA
1.927.66ı
663.085
676.2ı9
682.842
562.599
938.022
579.190
301.427
508.564
333.975
o
7.173.584
İRAN
273.857
492.349
ı.oıi.226
990.954
ı97.720
638.630
971.102
339.390
113.955
60.333
o
5.089.516
MISIR
40.193
23.324
674.600
675.575
562.690
1.285.077 299.650
379.070
ıo1.200
o
o
4.041.379
HİNDİSTAN
84.200
50.510
40.000
ı44.475
627.9ı4
947.460
7ı6.ı68
ı 75.44 ı
32.508
o
3.963.088
İSPANYA
242.48ı
41.125
44.520
233.440
347.077
481.940
5ı5.548
ı24.240
268.107
ı24.498
ı36.5ı5
2.559.491
ÇİN HALK CUMHUR.
550
o
o
o
80.490
96.438
243.573
377.993
657.044
893.093
o
2.349.181
İS!WL
136.538
38.600
51.000
93.400
ı59.4oı
ı40.640
1.083.507 46.060
76.997
o
o
1.826.143
YUNANİSTAN
90.120
ı94.066
63.438
1.500
23.350
29.463
73.704
331.000
330.142
ı28.592
22.000
1.287.375
A.B.D.
o
ı68.511
ı32.500
3.780
520
2.805
65.497
ı 78.092
220
ı68.398
o
o
258.03ı
63.850
o
o
o
o
o
804
543
o
720.323
323.228
FRANSA
22.98ı
26.904
4.ıoo
o
ı6.600
ı55.Ioı
o
8.47ı
3.000
1.690
48.000
286.847
MAKEDONYA
248.829
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
248.829
ALMANYA
ı6.ııo
73.195
61.298
o
o
7.500
7.403
29.945
27.050
20.096
o
242.597
BULGARiSTAN
o
o
460
o
2.600
88.110
o
62.6ı8
1.966
o
o
155.754
SURİYE
o
o
o
20.985
37.553
ı3.9ı5
60.790
5.000
o
900
o
139.143
PORTEKİZ
ı9.300
ı9.300
ı5.500
o
44.340
500
o
o
o
o
o
98.940
IRAK
o
o
o
o
o
o
75.800
o
o
o
o
75.800
KANADA
o
o
o
o
o
o
o
o
o
22.400
43.490
65.890
TAYLAND
o
o
o
o
1.840
o
o
o
o
43.398
o
45.238
BELÇİKA
o
o
o
o
o
o
1.500
o
42.000
80
o
43.580
TOPLAM
3.102.820 2.049.000 2.838.711 2.846.951 2.664.694 4.825.601 5.121.676 2.899.474 2.306.490 1.830.504 250.005
İNGİLTERE
Kaynak: DPT
1.144.4 ı2
Tablo 2.17: Blok/ Kalın Dilimler
2001
Şeklinde Kesilmiş
ÜLKEADI
2000
İRAN
1.411.538 1.318.637 902.787
2002
2003
Mermer ve Traverten (kg)
2004
2005
2006
2.750.958 2.363.994 1.148.399 934.650
2007
2008
2009
2010 TOPLAM
438.620
535.670
174.670
o
11.979.923
İTALYA
105.520
214.865
66.600
754.085
157.920
145.058
71.650
1.182.320 460.130
5.581
o
3.163.729
MISIR
o
o
o
o
o
o
55.904
217.900
498.310
460.000
45.200
519.000
46.000
674.105
o
2.516.419
o
o
o
o
o
o
o
20.850
481.428
118.000
379.210
o
o
o
290.280
64.700
60.800
o
o
o
o
622.710
20.814
o
o
77.750
199.100
25.000
o
40.441
24.000
24.500
191.420
138.585
21.000
392
o
o
380
o
o
371.677
o
o
o
16.420
o
o
230.150
65.000
o
o
o
9
91.353
26.800
18.455
43.430
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
HOLLANDA
İSRAiL
HİNDİSTAN
İSPANYA
19.900
o
FRANSA
o
355
o
o
300.000
o
YUNANİSTAN
3.000
27.300
9.030
15.000
790
MAKEDONYA
202.300
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
ÇİN HALK CUMHUR.
o
o
o
70.500
o
o
o
24.380
o
39.000
o
635
o
59.930
2.870
55.500
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
22.453
o
o
o
o
o
o
o
o
SURİYE
A.B.D.
AZERBAYCANNAHÇ. 865
580
1.100
o
o
o
o
o
o
HIRVATİSTAN
o
o
o
BULGARiSTAN
20.700
GÜNEY KORE CUM.
ÜRDÜN
o
o
TOPLAM
1.743.923 1.658.355 1.202.667 4.394.093 3.864.339 1.803.375 1.687.275 2.045.461 2.128.440 762.168
LÜBNAN
ÖZBEKiSTAN
Kaynak: DPT
o
o
o
o
o
o
o
25.800
o
6.350
o
o
o
o
o
25.000
21.200
o
o
o
5.270
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
792.558
411.605
311.570
300.364
235.158
202.300
120.680
100.665
59.815
25.000
22.453
21.200
20.700
6.350
5.270
102
İSTANBUL TİCARET ODASI
Şekil2.11:
ı::
2009 Yılı Yontulmuş/ Kesilmiş Mermer, Traverten ve Su Merrneri
ithalatı (kg)
1.000
~
900
800
700
600
500
400
300
200
100
o
ÇİNHALK
İTALYA
A.B.D.
YUNANİSTAN
İSPANYA
CUMHUR.
Kaynak:D .P. T,
Son olarak blok ve kalın dilimler şeklinde kesilmiş mermer ve traverten
ithalatına baktığımızda Türkiye'nin en fazla ithalat yaptığı ülke İran olmaktadır.
Türkiye bu dönemde İran'dan toplamda 11.979.923 kg, İtalya'dan 3.163.729
kg, Mısır'dan 2.516.419 kg ve Hollanda'dan 792.558 kg ithalat yapmıştır. 2009
yılında ise Hollanda'dan 481.428 kg, İran'dan 174.670 kg ve Yunanistan'dan
43.430 kg blok ve kalın dilimler şeklinde kesilmiş merıner ve traverten ithal
etmiştir.
DOÖAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
Şekil
2.12: 2009 Yılı Blok/ Kalın Dilimler Şeklinde
Traverten İhracatı
HOLLANDA
İRAN
YUNANİSTAN
Kesilmiş
ÇİN HALK
103
Merrner ve
HİNDİSTAN
CUMHUR.
Kaynak:D.P.T,
2.4.2.2. Gnmit
2000-2010 Ocak dönemi Granit ithalatına bakıldığında Türkiye'nin haınl kabaca yontulmuş granit ithalatını toplamda 114.592.747 kg ile en fazla İspanya ile
yapmış olduğunu görüyoruz. Bu dönemde İtalya' dan 63.301.269 kg, Brezilya' dan
50.317.491 kg ve Ukrayna'dan 23.379.692 kg ham kabaca yontulmuş granit ithal
edilmiştir. 2009 değerlerine göre ise Brezilya'dan 12.070.150 kg, İspanya'dan
8.539.578 kg, İtalya'dan 7.825.040 kg, Norveç'ten 2.587.400 kg ve Hindistan'dan
1.663.605 kg ham granit ithal edilmiştir.
104
İSTANBUL TİCARET ODASI
Şekil2.13: 2009 Yılı Ham/ Kabaca işlenmiş Granit ithalatı
14.000
~
~
12.000
10.000
8.000
6.000
4.000
2.000
o
BREZiLYA
İSPANYA
İTALYA
NORVEÇ
HİNDİSTAN
Kaynak:D.P.T,
Granit blok ve kalın dilimler şeklinde kesilmiş olarak ise toplamda en fazla
İspanya' dan ithal edilmiştir. Bu dönemde İspanya' dan 242.697.321 kg, İtalya' dan
101.892.839 kg, Brezilya'dan 85.174.349 kg, Finlandiya'dan 57.008.840 kg ve
Hindistan'dan 53.557.452 kg granit ithal edilmiştir.
2009 yılı ithalatmiktarları ise İtalya' dan 8.662.285 kg, İspanya' dan 8.515.462
kg, Brezilya'dan 2.543.894 kg, Norveç'ten 1.164.600 kg ve Finlandiya'dan
1.077.200 kg şeklindedir.
Tablo 2.18: Ham/Kabaca Yontulmuş Granit ithalatı (Kg)
ÜLKEADI
2000
2001
İSPANYA
o
o
İTALYA
1.926.609 1.063.541 331.340
BREZiLYA
509.753
o
139.448
25.580.990
UKRAYNA
3.221.690 968.430
1.496.000 1.342.390 962.160
2.400.240
o
7.582.982
HİNDİSTAN
o
161.000
354.235
1.488.961 4.009.274
FiNLANDiYA
111.000
75.400
80.900
42.800
2002
2004
2003
1.311.90! 1.423.036 192.200
o
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2.039.409 1.259.344 61.105.100 38.722.178 8.539.578 o
o
494.680
686.770
869.448
1.667.485 1.127.816 980.307
1.941.096
ÇİN HALK CUMHUR O
o
o
o
o
o
793.345
NORVEÇ
717.200
98.900
487.100
430.800
603.000
380.500
355.300
1.249.400
İRAN
62.172
o
22.260
29.680
285.560
821.540
266.440
327.790
ZİMBABVE
288.526
136.057
108.360
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
176.850
PORTEKİZ
o
o
294.000
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
LİBYA
o
FRANSA
o
TOPLAM
7.352.164
2.309.72~ 4.821.06~
SEYŞELLER
KANADA
AVUSTRALYA
A.B.D.
İSVEÇ
Kaynak: DPT
167.170 551.490
166.000 286.000
o
o
o
o
o
o
o
o
158.688
o
o
o
o
o
o
o
63.301.269
11.479.670 12.070.150 o
50.317.491
3.838.300 1.567.500 o
23.379.692
9.286.923 1.663.605 o
17.682.658
4.511.300 117.200 o
9.576.000
1.390.699 43.500
o
9.222.335
6.587230 o
362.720 7.743.295
684.400 2.587.400 o
7.594.000
o
o
o
1.815.442
o
709.793
o
o
110.522 o
404.522
o
158.688
o
o
o
o
o
o
129.360
o
590
o
41.460
2.000
o
o
2.000
o
o
1.731
o
1.288.485 3.388.734 5.420.240 4.554.870 22.503.120 14.999.290 7.825.040
o
o
o
o
GÜNEY AFRİKA CUJ\ 515.214
TOPLAM
114.592.74c
153.800
o
129.360
o
o
o
o
o
o
27
40.870
o
1.731
o
o
4.074.400
o
180
o
180
o
o
o
27
5.837.009 8.899.341 12.770.34 9.125.57( 129.167.49 91.501.991 34.525.26 362.720
Tablo 2.19: Blok ve Kalın Dilimler Şeklinde Kesilmiş Granit ithalatı (Kg)
2006
2007
2000
21102
20113
2004
2005
2001
22.387.086 11.530.189 22.791.680 15.312.487 35.235.281 45.816.276 54.268.051 18.060.279
İTALYA
13.442.356 8.320.278 4.865.061 10.318.213 16.909.804 11.111.293 15.024.00( 8.568.656
4.499.494 4.368.09' 1.459.926 4.382.211 16.077.138 25.598.22( 16.198.73( 3.898.551
BREZİLYA
FİNLANDİYA 2.280.220 6.315.100 2.313.68( 10.637.700 10.352.040 10.060.70( 10.924.70( 808.200
HİNDİSTAN 4.321.990 4.017.240 6.689.00 1.295.197 9.064.472 4.354.615 16.044.83 5.146.086
UKRAYNA 1.369.800 3.452.500 4.270.040 2.579.744 7.850.580 10.726.941 4.128.000 3.222.000
NORVEÇ
4.650.200 867.202 1.147.000 2.302.420 1.034.880 7.012.500 6.504.400 2.765.200
GUNEY
AFRİKACUM. 4.117.133 2.824.36 4.378.80 o
255.580 70.200
5.040.442 831.804
ZİMBABVE 1.91 7.87( 1.381.54 2.107.30 5.779.520 506.040 4.069.520 o
o
ÇINHALK
9.017
o
2.000
191.691 347.724 107.746 5.444.172
CUMHUR.
146
135.195 o
o
o
o
5.323.200 o
MOZAMBİK o
SUUDI
81.674
60.267
o
22.000
ARABİSTAN 128.218 o
o
o
1.086.59( o
PORTEKİZ
253.000 o
o
557.888 o
o
o
o
345060
266.000 225.580
Ml SIR
o
o
o
RUSYA
o
o
FEDERASYONU 590.000 o
o
15.930 o
o
o
o
254.980
ANGOLA
o
o
o
o
o
o
o
12.000 181.600 o
o
22.500
ALMANYA o
o
200.190 o
o
o
İNGİLTERE o
o
o
o
o
İRAN
45.186 o
24.000
73.600
o
o
HOLLANDA o
o
o
o
o
o
o
o
TOPLAM
60.845.160 43.211.851 50.022.492 53.090.612 97.764.780 119.646.9Hi 134.387.995 49.270.008
ÜLKEADI
İSPANYA
Kaynak: DPT
2008
2009
2010
8.780.530 8.515.462 o
4.670.893 8.662.285 o
6.148.090 2.543.894 o
2.239.300 1.077.200 o
1.740.780 883.233 o
776.665 753.450 o
2.224.700 1.164.600 288.500
65.201
o
339.119
149.340
2.361.090 o
o
o
1.599.941 203.352
o
o
208.760 70.800
o
263.009
o
o
o
o
2.500
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
3.460
o
21.250 o
31.103.669 24.365.235 288.500
TOPLAM
242.697.32
101.892.83~
85.174.349
57.008.840
53.557.452
39.129.720
29.961.602
17.922.643
15.911.136
8.463.586
5.458.395
2.095.452
1.897.478
1.116.200
605.930
517.989
218.600
200.190
146.246
21.250
DOÖAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
107
Şekil 2.14: 2009 Yılı Blok ve Kalın Dilimler Şeklinde Kesilmiş Granit ithalatı
10.000
ı::
E2
9.000
8.000
7.000
6.000
5.000
4.000
3.000
2.000
1.000
o
İTALYA
İSPANYA
BREZİLYA
NORVEÇ
FİNLANDİYA
~---------------------~~----
Kaynak.: D .P. T,
M ermer, traverten, su menneri ve granitithalatmm2009yıh fiyatkarşılıklanna
bakıldığında ise işlenmiş/ yontulmarnış mermer, traverten ve su menneri ithalatı
7.828.635 USD, ham/ kabaca yontulmuş granit ithalatı 5.501.670 USD, blok/
kalın dilimler şeklinde kesilmiş granit ithalatı 4.087.592 USD, yontulmuş/
kesilmiş menner, traverten ve su merrneri ithalatı 1.600.321 USD, blok/ kalın
dilimler şeklinde kesilmiş menner ve traverten ithalatı257.056 USD ve ham/ kabaca yontulmuş mermer ve traverten ithalatı 157.015 USD tutannda olmuştur.
108
İSTANBUL TİCARET ODASI
Şekil 2.15: 2009 Yılı İthalat Değerleri (Milyon$)
""§
.Q
::§
8·+-~---------------------------------------~-----
7
6
5
4
3
2
o
Kaynak:D.P.T,
3.Türk Merrnerdi kSektörünün Sorunlemi Kıuşıloştırmoh Rekabet ve
Swot Analizi
oğal kaynaklar ülkelerin ekonomik kalkınmasında önemli bir yere saD hiptir.
Günümüzde ekonomik kalkınma o ülkenin sahip olduğu maden
kaynakları,
miktan ve maden ürünlerinin tüketimi ile paralellik göstermektedir
(TÜMMER, 2007:2). Maden çeşitliliği yönünden çok zengin olan ülkemizde
madencilik faaliyetleri çok eski tarihlere dayanmakta ve halen birçok madenin
üretimi yapılmaktadır. Türkiye madencilik sektörüne bakıldığında rezerv, ürün
kalite ve çeşitliğine rağmen -mermer ve bor tuzlan dışında- madenciliğin yeterli
düzeye ulaşamadığı görülmektedir.
Günümüzde tüketim alanlarının çoğalması ile birlikte madencilik sektörünün önemli alt sektörlerinden olan ve çalışmanın da konusunu oluşturan
mermere olan talep gittikçe artmış ve mem1ercilik, madencilik sektörü içinde
cazip bir konuma ulaşmıştır. Buna paralel biçimde gelişen menner işleme sanayi
ile Türkiye dünyanın önemli doğal taş üreticileri arasında yerini almıştır. Özellikle son dönemde büyük firmalarm yapmış olduklan yatırımlar, uygularnaya
başlanan modem ocak üretim yöntemleri ve son teknikler sayesinde işlenmiş
rnenner üretiminde büyük artış kaydedilmiştir. Tüm veriler dikkate alındığında,
1980'li yıllardan itibaren mermer sektörünün ülke ekonomisine önemli katkı
sağlamasıyla, gerek üretim potansiyeli gerekse ihracat ve istihdam açısından
önemli bir trend yakalanmıştır (Gürcan ve Sabah, 2003:1 ).
Gelişmiş ülkelerin ekonomik olarak güçlü ve üstün olmasındaki en büyük
etkenlerden birisi de bu ülkelerin doğal taş kaynaklanndan en iyi şekilde
yararlanmalandır. Dünya mermer ticaretinde, Avrupa Birliği'ne üye ülkelerin
(İspanya, İtalya, Portekiz, Fransa, Yunanistan) paylannın miktar ve değer olarak
çok yüksek olması, bu durumu çok iyi bir şekilde yansıtmaktadır. Birlik ülkelerinde bulunan kaynaklann büyük bir kısmında işleme yapılırken, bir kısmında
rezervlerin ve karlılığın azalması nedeniyle işletmeler ekonomik sıkıntıya
düşmüştür. Bu sılemtıyı aşmak isteyen işletmeler diğer ülkelerden ithal ettikleri
blok mermer ve tam işlenınemiş levha merrneri işleyerek üçüncü ülkelere ihraç
etmektedir (TÜMMER, 2007: 2).
ı ı Ü İSTANBUL TİCARET ODASI
Madencilik sektörünün önde gelen alt sektörlerinden olan mermer sektörü
ihracat potansiyeli ve önemli bir istihdam kaynağı olması nedeniyle ülkemiz ekonomisi içinde önemli bir paya sahiptir. Ayrıca ithalata bağımlı olmadan
üretim yapılan, katma değeri ülkede oluşturan bu sektörde ülke ekonomisi için
önemli bir döviz kazancı söz konusudur.
Uzun yıllar ekonomi içindeki gerçek değerine ulaşamamış olan doğal taş
sektörü, ı985 yılında sektörünMaden Kanunu kapsamına alınması ile yeni bir
döneme girilmiştir. Sektör, bu tarihten sonra Şekil 3. ı' de görüldüğü gibi her
geçen yıl bir önceki yıla göre biraz daha büyümüş ve bugün maden ihracatımız
içinde ilk sıradaki yerini almıştır (ETKB, 2009).
Şekil3.1: TürkiyeMermer Üretimi* (ı989-2008))
Üretim
3000000.-----------,----------------,
2500000~-------------------------ı----ı
2000000~----------------------------1--1
1500000-ı--------------------------------l-1
1000000-ı----------------'----------------------l-1
500000-t-----..;;;----ıı.----,
_____________
~t--111---1.--.ı
_____________________l-1
0+-~~~~~,-~~R,~JL,-~~-,~~,-~~-,~~
1989
1991
1993
1995
1997
1999
2001
2003
2005
2007
•Üretim
Kaynak: Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı (2009). *: Üretim miktan m3 'tür
Doğal taş
ürünlerinin dekorasyon ve inşaat sektöründe kullanımının
dünya mermer tüketim ve üretimi artmaya başlamış, yeni uygulama
alanları ortaya çıkmıştır. Türk doğal taş rezervinin zenginliği ve çeşitliliği hem
de sektörün deneyimi sonucunda doğal taşlanmız dünyada tanınmış bir çok bina
ve mekanda kullanılır hale gelmiştir. Doğal taşlann, yapı ve dekorasyon malzemesi olarak kullanılmaya başlanması dünya doğal taş üretiminin artmasına neden
olmuştur. Doğal taştan yapılan malzemelerin mimar ve dekoratörler tarafından
artmasıyla
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
lll
daha fazla tercih edilmesi dünyadaki tüketici sayısının artmasına neden olmuştur.
Bunun yanı sıra piyasa fiyatlannın önemli ölçüde düşmesi, ekolojik ve estetik
görünümlü malzemelere olan ilginin artması tüketimin artmasına yardımcı olan
faktörlerdir. Özellikle lüks konut ve otellerde Türkiye'de üretilen kaliteli merrnerierin tercih edilmesi menner talebini ciddi oranda arttırmıştır. Uzmanlar
gelecek yıllarda bu gelişimin süreceğini tahmin etmektedir (TMMOB, 2009).
Gelişmiş ülkelerde,.madencilik sektörünün GSMH içindeki payıABD'de
%4,2, Almanya' da %4, Kanada' da% 7,5 ve Avustralya' da %8,7 'dir (http://www.
kobiklinik.com/tr/klinik.asp?ID=44&makale=l97). Bu oran Türkiye'de ise %
0,8 'dir. Gelişmiş ülkeler ile karşılaştırıldığında, bu oranın olması gereken düzeyin
çok altında kaldığı sonucuna vanlmaktadır. Tablo 3.1 'de Madencilik sektörünün
yıllar itibariyle GSYİH içerisindeki payları gösterilmektedir.
Tablo 3.1: Madencilik ve Taşocakçıhğı Sektörünün GSYİH İçindeki Payı*
Yıllar
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Sektörün GSYİH İçindeki Payı (%)
1.0
1.0
0.9
0.9
0.8
0.8
0.7
0.7
0.7
0.8
0.8
0.8
Kaynak: TCMB (2010): EVDS, *: 1998 Temel fiyatlarına göre sabit fiyatlarla
GSYİH içindeki paylan
Günümüzde klasik ınermer üretim yöntemleri terk edilerek yerlerini modem
üretim yöntemlerine bırakmıştır. Mermer işleme kapasiteleri sürekli büyümekte, bir taraftan giren bloğun diğer taraftan ambalajlanmış ihracata hazır mamul
hale getirildiği tesislerimizin sayısı sürekli olarak artmakta ve uzun yıllar blok
112
İSTANBUL TİCARET ODASI
mermer olarak yapılan ihracatımız
(ETKB, 2009).
artık
büyük oranda mamul hale getirilerek
yapılmaktadır
Türk Mermercilik sektöründe, 2.100 adet m ermer ocağı, küçük ve orta ölçekli 1.500 fabrika ve 7.500 atölyede yaklaşık 250.000 kişi istihdam edilmektedir.
Üretimin tamamına yakın kısmı özel sektör tarafından yapılmaktadır. Türkiye' de
yıllık doğal taş üretimi 4 milyon m3 civarında olup işleme tesislerinin toplam
plaka üretim kapasitesi 6,5 milyon m2 civarındadır (ETKB, 2009). Tablo 3.2'de
madencilik sektörünün 1999 'dan bugüne gelişme hızı gösterilmektedir. 2004
yılından itibaren sektörde kazanılan ciddi gelişme hızı küresel finansal krizin
etkisiyle 2009 yılında kesintiye uğramıştır.
Tablo 3.2: Madencilik ve Taşocakçılığı Sektörünün Gelişme Hızı*
Yıllar
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
GSYİH Gelişme Hızı (%)
-3.4
6.8
-5.7
6.2
5.3
9.4
8.4
6.9
4.7
0.7
-4.7
Sektörün
Gelişme Hızı
(%)
-6.5
-1.0
-6.5
-2.4
-2.2
3.4
9.0
5.2
8.1
5.4
-6.7
Doğal taş sektöründe yatırım, üretim ve ihracat açısından son 15 yılda ulaşılan
büyüme hızı, ortalama yıllık yüzde 13,6 ile dünya ortalamasının iki katına ulaşmış
durumdadır (http://www.kobiklinik.com/trlklinik.asp?ID=44&makale= 197).
Mermer, blok veya kesilmiş pariatılmış olarak ihraç edilmektedir. Doğal taş
ihracatında katma değeri en yüksek ürün, işlenmiş mermer ve işlenmiş travertendir. Sektörün ihracat potansiyeli, yatırımlara paralel olarak her geçen yıl
artmaktadır. 2003-2008 yılları arasında doğal taş ihracatımız yüzde 142 artışla
DOÖAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
113
2,1 milyon tondan 5,1 milyon tona yükselmiştir. İhracat geliri ise 431 milyon
dolardan yüzde 224 artışla 1,4 milyar dolara ulaşmıştır. 2008 yılı doğal taş
ihracatının yüzde 67'sini işlenmiş ürünler oluşturmaktadır. İhracatın en önemli
kısmını oluşturan işlenmiş mermer ve traverten ihracatında ilk sırada yer alan
ülke ABD'dir. ABD'yi İngiltere, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri
(BAE), Kanada, Fransa, Irak ve diğer ülkeler takip etmektedir. Blok mermer
ihracatında ise en önemli alıcı yine Çin Halk Cumhuriyeti' dir. Ülkeyi sırasıyla
İtalya, Suriye, Kanada, İspanya, BAE, Hindistan ve Yunanistan takip etmektedir.
Granit ihracatında en önemli ülke ise Rusya Federasyonu olmuştur. Ülkeyi Kazakistan, Azerbaycan ve Gürcistan takip etmektedir.
Dünya doğal taş ihracat sıralamasında daha birkaç yıl öncesine kadar sekizinci sırada yer alan Türkiye doğal tas sektörü, 2006 yılı itibari ile beşinci sıraya
yükselerek İspanya'yı geride bırakmış, İtalya'ya ise çok yaklaşmıştır. Yakın bir
gelecekte ise ilk üç içerisinde yer alarak dünya doğal taş ihracatmda liderliğe
yükselrnek hedeflenmektedir (ETKB, 2009).
Dünya mermer üretiminde ilk sıralarda olan ve Türkiye'nin önemli bir
ticaret ortağı olan Çin'de mermer sektörü 1994-1995 yıllarından itibaren
canlanmıştır. Görece geç başlamasma rağmen üretimde çok hızlı yol alınmıştır.
Menner rezervi çok sınırlı olan Çin' de m ermer üretimi ithalata dayanmaktadır.
ithal edilen blok mermerler ülke içerisinde işlenmektedir. Çin ithalatını Türkiye,
İran, İspanya, İtalya, Portekiz, Yunanistan ve Mısır'dan yapmaktadır. Yurt içinde
işlenen lüks mermerler inşaat sektörüne bağımlı olan ve çok büyük bir pazar
olan Çin ekonomisinde lüks konutlar ve otellerde kullanılmaktadır. Üretimin
küçük bir kısmı Güney Kore'ye ihraç edilmektedir. Ayrıcamermer üretiminin
zahmetli, çevreye zararlı ve çok karlı olmaması nedeniyle Japonya ve Güney
Koredemermer üretimlerini Çin' e taşımışlardırı. Çin granit ağırlıklı gelişmekte
olan ülkeler, Hindistan, Güney Afrika, Brezilya için bir korkulu rüya iken,
mermer ve diğer yumuşak taş üreten Türkiye için iyi bir ticaret ortağıdır. Çin
Türkiye'den geniş bir renk spektrumunu İspanya ve İtalya'dan çok daha ucuza
temin edebilmektedir (Öztunalı, 2004).
Çin m ermer piyasası ile ilgili bilgiler Çinli büyük bir menner üreticisi olan Jia Feng Sto ne finnasının yetkilisi AERSILAW
WUSIMAN ile Pelcin'de yapılan
görüşmelerden
elde
edilmiştir.
114
İSTANBUL TİCARET ODASI
Türkiye rnermer sektörünün uzun vadede durumunun daha net olarak ortaya konması için sektörde faaliyette bulunan üreticilerin sorunlannın analizi
önemli hale gelmektedir. Bu çalışmada üreticilerin sorunları 4 başlık altında incelenrnektedir. Bunlar: 1) Genel ekonomiden kaynaklanan sorunlar, 2) Ekonomik maliyetler, 3) Üretim makineleri problemleri, 4) Sermaye yetersizliği olarak
sıralanmaktadır.
3.1. Genel Ekonomiden Koymıklanı:m Sorunlar
Şüphesiz ki,
tüm sektörlerde olduğu gibi Türk rnermercilik sektörü de ülke ve
dünya ekonomisindeki gelişmelerden etkilenrnekte ve buna bağlı olarak rnermer
üretimi ve ihracatı zaman içerisinde değişmektedir. izleyen bölümde sektörün
ekonomik sorunlan başlıklar altında incelenrnektedir.
3.1.1. Ekonomik Krizler
Türkiye ekonomisi 1980 öncesinde çeşitli boyutlarda ve farklı yapılarda krizler yaşamıştır. Bunlardan bir bölümü kendi dışındaki faktörlerden (1929 dünya
bunalımı, II. Dünya Savaşı) bir bölümü de kendi ekonomi politikası hatalarından
(1958, 1978-1979) kaynaklanmıştır (Eğilmez ve Kurncu, 2004:378). 1980
öncesi Türkiye' de yaşanan laizler daha çok Türkiye' de mal ve ernek piyasalannın
gelişmediği, döviz piyasası ile para piyasalannın mevcut olmadığı ortarnlarda
doğmuş olan laizlerdir. Türkiye ekonomisi, finansal kaynaklı krizleri ise finansal piyasalarını serbestleştirmeye başladığı 1980'li yıllardan sonra yaşamıştır.
Türkiye'nin global özellik taşıyan finansal krizlerle ilk tanışrnası 1994 yılında
olmuştur. 1997 yılında Güney DoğuAsya'da ve 1998 yılmda Rusya'da yaşanan
krizler de Türkiye ekonomisine olumsuz etkilerde bulunmuştur (Akdi ş, 2000: 113).
2000'lere gelindiğinde ise Kasım 2000 ve Şubat 2001 'de Türkiye ekonomisi finansal alanda başlayıp ekonominin her kesimini etkileyen ciddi bir finansallaiz
yaşamıştır.
Son olarak da, ABD'de aşırı derecede şişen gayrimenkul fiyatlannın sönmesiyle başlayan ve 2006 yılından itibaren ipotekli konut laedilerinin geri ödemelerinde yaşanan sorunlarla devarn eden süreçte, laedi veren kuruluşlardan
menkul kıyınet ihraç edenlere kadar bir bütün olarak finansal sisteme duyulan
güven tamamen sarsılmıştır. Ardından ABD gayrimenkul piyasaları kaynaklı bu
DOÖAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
kriz küresel bir finansal krize
olumsuz etkilemiştir.
dönüşerek
115
Türk reel sektörünü de ciddi oranda
Genel olarak 1980'li yıllarda sermaye hesabı liberalizasyonunun ardından
yüksek sermaye girişleri, hem cari, hem de kamu açıklannın artmasında, Türk
Lirası'nın yabancı paralar karşısında değerlenmesinde, faiz oranlannın yükselmesinde, para arzının ve kredi stokunun genişlemesinde rol oynayarak 1990
ve 2000'li yıllarda yaşanan kriziere neden olan dengesizlilderi doğurmuştur
(Yentürk, 2005: 140). 1990' lardan başlayarak sık sık yaşanan krizler ekonomideki istikrarı bozarak yatırım ortamını ve üreticiyi olumsuz etkilemiştir. Ekonomik
yapıdaki bu istilaarsızlık başta büyüme oranları ve dış ticaret olmak üzere çok
çeşitli makro ekonomik göstergede açıkça görülmektedir (Tablo 3.3).
Tablo 3.3: Türkiye Ekonomik Göstergeler (1992-2009)
Yıllar
Büyüme (reel GSYİH
% değş.)
Cari Açıık (Milyar
Dolar)
İhracat (Milyar
Dolar)
6.4
-0.9
14
1993
8.1
-6
15
1994
-6. ı
2
18
1995
8
-2
21
1996
7.1
-2
32
1997
8.3
-2
32
1992
1998
3.9
ı
26.974
1999
-6.1
-1
26.587
2000
6.8
-9.920
27.775
2001
-5.7
3.760
31.334
2002
6.2
-6.26
36.059
2003
5.3
-7.515
47.253
2004
9.4
-14.431
63.167
2005
8.4
-22.088
73.476
2005
6.9
-32.051
85.535
2007
4.5
-38.219
107.272
2008
0.9
-41.866
132.027
2009*
-8.6
-9.922
102.129
Kaynak: TCMB (2010): EVDS DTM (2010):
İstatistikleri * 2009 verileri tahmini dir.
Dış
Ticaret
116
İSTANBUL TİCARET ODASI
Yaşanan
aynaklık
ekonomik krizierin etkisiyle büyüme ve ihracat rakamlanndaki
tüm sektörleri olduğu gibi Türk mermercilik sektörünü de olumsuz
etkilemiştir.
Ekonomik kriz dönemlerinde gelişmiş ülkelerin yanı sıra Çin Halk Cumhuriyeti gibi ülkeler faizleri düşürme gibi önlemler alarak işletmelerin ucuz maliyetle
hatta kamusal destekle ayakta kalabilmelerini sağlamaktadır. Fakat Türkiye'de
1990' lı yıllarda ve 2001 yılında yaşanan krizlerde kriz anında sermaye çıkışlannın
önlenebilmesi için "düşük kur- cari açık- yüksek faiz" politikası sürdürülmüştür.
Bu da laedi piyasasında sorunlara yol açarak üreticinin zor durumda kalınasma
neden olmuştur. Aslında böyle bir durumda Merkez Bankası iktisat literatüründe
bilinen "son durak borç mercii" görevini üstelenerek üreticinin faiz darboğazında
boğulmasım engellemelidir. Aksi takdirde kredi borçlarını çevirmek zorunda
olan ayakta kalmaya çalışan üretici üretim tesisini ucuza elden çıkartmak zorunda kalmaktadır. Her ne kadar son yaşanan küresel laiz sürecinde tüm dünyada
olduğu gibi Türkiye'de de faizler kademeli olarak düşürülse de ihraç pazarının
daralması nedeniyle sektör krizden ciddi oranda etkilenmiştir.
3.1.2. 2008 Küresel finansal Kriz
1980'lerden itibaren tüm dünyada uygulanan liberalizasyon politikaları
ve teknolojik gelişmelerin sonucunda finans piyasalarındaki rekabet fazlasıyla
artmıştır. Yine bu dönemde başta ABD ve Avrupa ülkelerinde bankacılık sektörlerinde yaşanan asimetrik enformasyon sonucunda ekonomilerin hızlı büyüme
dönemlerinde gayrimenkul fiyatlannda aşırı fiyat artışlan (köpükler) ve bunların
neden olduğu finansal krizler gözlemlenmiştir. Son olarak da 2007 yılı ortalannda
ABD finans piyasasında mortgage sistemindeki problemlerle başlayan ve 2008
Eylül ayında Lehman Brothers'ın iflasıyla net olarak ortaya çıkan küresel finansallaiz, tüm piyasa ekonomilerinin başta finans sektörlerini ardından da reel
sektörlerini ağır tahribata uğratmıştır. Ülkeler krizin ağır faturasım hala ödemektedir.
ABD'de aşırı derecede şişen gayrimenkul fiyatlannın sönmesiyle başlayan
ve 2006 yılından itibaren ipotekli konut kredilerinin geri ödemelerinde yaşanan
sorunlarla devam eden süreçte, laedi veren kuruluşlardan menkul kıyınet ih-
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
ll 7
raç edenlere kadar bir bütün olarak finansal sisteme duyulan güven tamamen
sarsılmıştır. Ardından ABD gayrimenkul piyasalan kaynaklı bu kriz küresel bir
finansal krize dönüşmüştür.
Amerika'da 2000'li yılların başlanndan itibaren faiz oranlannın oldukça
seviyelerde seyretmesi özellikle dar gelir grubundaki kişiler için kredileri
cazip hale getirmiştir. Özellikle ABD başkanı George W. Bush'un 2004 yılında
yeniden başkan seçilmesi ile birlikte, subprime (alt gelir) grubunun konut edinebilmesi için vergi avantajlan gibi birtakım kolaylıklar getirilmiştir. Subprime
grubuna açılan kredilere çoğunlukla ilk 2 yılı sabit faiz ödeme li, geri kalan yıllarda
ise piyasa faiz oranlarına endeksli değişken faiz uygulanmaktaydı. Durum böyle
olunca, 2004 yılından 2006 yılına kadar geçen dönemde ABD faiz oranlarının
%1,5'lardan %5'e doğru hareketlenrnesi, kredi kullanan subprime grubunu
etkilememiştir. Ancak, 2006 yılı sonlarından itibaren alınan kredilerin yapısı sabitten değişkene dönünce ve kişilerin gelirleri de aynı dönem içerisinde artmayınca,
kredi geri ödemelerinde zorluklar ortaya çıkmıştır. Bu süreçte bankalar herhangi
bir işi geliri veya varlığı olmayan kişilere bile leredi vermeye başlamışlardır. Kamuoyunda subprime veya NINJA (No income, no job, no asset) kredileri olarak
bilenen bu uygulamalar varlık fiyatlarının özelliklede konut fiyatlarının çok hızlı
bir şekilde artmasına yol açmıştır. ABD Merkez Bankası 'mn 2006 yılından itibaren faiz oranlarını arttırması konut sektörünü büyük bir durgunluğa sokmuştur.
Konut satış fiyatlan önceden leredi verilen seviyeden aşağılara inince dar gelir
grubu aldıklan leredileri düzenli olarak ödeyemez duruma gelmişlerdir. Bir kısım
konut kredisinde başlayan geri ödeme problemleri sonucunda banka portföylerindeki hacizli konut sayısı artmaya başlamıştır. Bankaların bu konutlan piyasaya
arz etmesi konut fiyatlannda düşüşe yol açmıştır. Bu durumda halen leredisini
ödemekte olan bazı konut laedisi kullanıcılannm ellerindeki evlerin değeri kalan leredi ödemelerinin net bugünkü değerinin altında kalmıştır. Dolayısıyla bu
kişiler de evlerinin kredi geri ödemelerinden vazgeçmişlerdir.
düşük
Birleşmiş
Milletler'in "yüzyılın krizi", Uluslararası Para Fonunun (IMF) ise
"dünya ekonomisinin 1930'lardan bu yana karşılaştığı en tehlikeli finansal şok"
olarak nitelendirdiği küresel finansal kriz, Avrupa'dan Asya'ya, Japonya'dan
Hindistan'a tüm dünya ekonomilerini ağır biçimde etkilemiştir. Kriz sonrasında
118
İSTANBUL TİCARET ODASI
başta ABD' de
az
rastlanır
olmak üzere tüm ülkelerde krizin ağır yaralarını sarmak için eşine
bir şekilde devlet eliyle finansal sistemi kurtarına operasyonları
düzenlenmiştir.
Mortgage krizinin ilk sinyallerinin 2007 yılı itibariyle hissedilmesiyle konut
sisteminin son ayağı olan mermer sektörü krizi ilk hisseden sektörler arasında
yer almıştır. Amerika' da konut kredilerinin geri ödenmesinde yaşanan kriz ve
buna bağlı olarak inşaat sektörüne yapılan yatırımların azaltılması ihracatının
yüzde 38'ini Amerika'ya yapan mermer sektörünü olumsuz yönde etkilemiştir.
Son yıllarda Türk Lirası'nın hızlı değer artışı bunun karşısında dövizin değer
kaybetmesinden ve 2007 yıh içinde yaşanan siyasi belirsizlikten genelde tüm
ihracata yönelik üretim yapan sektörlerin yanında mermer sektörü de olumsuz
etkilenmiştir. Bu iki olumsuz gelişmenin bir araya gelmesi sonucu merıner sektörü 2007 yılı içinde ancak yüzde 7 büyüme hızını yakalayabilmiştir. Üretim
faaliyetinde bulunan merıner ocaklan ile fabrikaların büyük bölümü 2007 yılı
içinde işçi çıkararak, vardiya sayılarını ve üretim miktarlarını önemli oranlarda
düşürerek ayakta kalabilmişlerdir (Gündüz, 2007).
Krizle birlikte ABD' deki birçok konutun yanın kalması ve ev satışlannın
durması inşaat sektörünü olumsuz etkilemiştir. Bir süre stokları eritme yoluna
giden merıner firmalan daha sonra zor durumda kalmışlardır. Hem döviz kuru
(aşırı değerli TL), hem ABD'nin ithalatı kesmesi mermer üretimi yapan çok
sayıda işyerinin kapanmasına neden olmuştur.
Türkiye'deki önemli
merıner
üretim merkezlerinden olan Denizli'deki
merıner fabrikalarında çalışan çok sayıda işçi bu süreçte işten çıkarılmıştır. Bir
yıl öncesine kadar başta Hollywood'daki en lüks malikaneler olmak üzere Califomia ile Florida eya! etlerindeki prestij binalannda ve birçok konutta Denizli' den
giden merınerler kullanılırken, ekonomik krizle birlikte pek çok firma kapatma noktasına gelmiştir. Denizli'deki Faber Mermer, yıllık 36 milyon dolarlık
ihracatın yüzde 90'ını ABD'ye yaparken, mortgage krizi sonrası ihracatı yüzde
50 azalmış durumdadır (Evrensel, 2008).
Krizle birlikte sektörde küçülme yaşandığına ve bu kapsamda yaklaşık 30
bin işçinin işten çıkarıldığına işaret eden TÜMMER (Türkiye Merıner Doğaltaş
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
119
ve Makinaları Üreticileri Birliği) Başkanı Onur, "Kriz devam ederse ve bize
destek olarak bir şey gelmezse işçi çıkarmalar devam eder" diye belirtmiştir.
Ayrıca
sektörün pazanna ilişkin de bilgi veren Onur, küresel ekonomik
krizin ardından özellikle Ortadoğu pazarının ağırlık kazandığını belirtmiş ve
başta Birleşik Arap Emirlikleri ve Katar gibi ülkeler olmak üzere yurt dışında
gerçekleştirilen büyük projeler için de Türkiye' den işçi gönderildiğini söylemiştir.
(Hürriyet, 2009).
Küresel ekonomik krizin en çok vurduğu sektörlerin başında gelen doğal
taş sektörü, 201 Oitibariyle hızla toparlanmaya başlamıştır. Sektörün 2009 yılında
gerileyen ihracatı, 20 1O yılına hızlı bir artışla girmiştir. 1 Ocak 20 10-18 Mart
201 O tarihleri arasında 599 milyon dolarlık ihracat yapılarak geçen yılın aynı
dönemine göre artış oranı yüzde 67 olmuştur. Ocak ve Şubat aylannda yüzde
73 artan ihracat, mart ayında daha da ivme kazanmıştır. 1-18 Mart 2010 tarihleri
arasında 127 milyon dolarlık ihracat yapılarak geçen yılın aynı dönemine göre
artış yüzde 57 olarak gerçekleşmiştir. Şubat ayı toplammda ise 138 milyon
dolarlık ihracat yapılmıştır. İhracat artışı krizden çıkışın sinyali olarak kabul
edilmektedir. Dışarıdan gelen siparişlerin tesliminin Nisan ve Mayıs aylarından
sonra daha da artacağını vurgulayan Muğla Mermerciler Derneği eski Başkanı
Ulvi Yaman, "Yurtdışından tahminierin çok üzerinde talep alındığını ve stokların
tüken diğini vurgulayarak 201 O yılının ihracat yılı olacağını belirtmektedir.
Yurtdışından en büyük talebin Libya, Ortadoğu ve Orta Asya ülkelerinden
alındığını söyleyen Yaman, ABD'den gelen taleplerin kriz öncesi seviyeye
ulaştığını vurgulamaktadır (http://www.dogaltassektoru.com). Üretiminin
neredeyse tamamını yurt içi talebini karşılamak için yapan Çin'de ise küresel
kriz merıner sektörünü etkilememiştir.
3.1.3. Döviz Kuru
Politikası
Makro ekonomik dengelerin ve politikaların işletmenin rekabet gucune
etkileri kaçınılmazdır. İşletmeler bu ortamda çalışırlar. Bu şartlarm işletmenin
dışında oluşması işletme için veri olarak alınması gerekli bir durumdur. Döviz
kuru da bunlardan biridir.
Döviz kuru, bir birim yabancı parayı satın almak için gerekli yerli para tutarı
120
İSTANBUL TİCARET ODASI
Döviz piyasalan ise yabancı paraların alınıp satıldığı
piyasalardır. Döviz piyasalannda faaliyet gösteren işlemciler; bankalar ve banka
dışı mali kurumlar, dış ticaret ve dış yatırım işlemleriyle uğraşan bireyler veya
firmalar, spekülatörler ve arbitrajcılar, merkez bankası ve hazine, döviz brokerleri ve enflasyona karşı korunmak isteyen küçük tasarrufçulardır. Döviz kuru rejimleri sabit döviz kuru (sürünen band, sürünen kur, ayarlanabilir sabit kur, para
kurulu, tam dolarizasyon) ve esnek döviz kuru (serbest dalgalanma, yönetimli
dalgalanma, band içerisinde dalgalanma, hareketli band) olmak üzere iki çeşittir.
Günümüzde pek çok ülkede olduğu gibi Türkiye'de de 2001 yılından bu yana
yönetimli dalgalanma rejimi uygulanmaktadır. Cari fiyat düzeylerinde hesaplanan
kura "nominal döviz kuru" denirken, ülkeler arasındaki enflasyon farklılıklarını
dikkate alarak hesaplanan döviz kurlanna ise "reel döviz kuru" adı verilmektedir. Fiyat artışlanndan arındırılmış olan reel döviz kuru, yabancı ülkelerde
üretilen maliann yurtiçinde üretilen mallar cinsinden göreli fiyatını yansıtan ve
uluslararası rekabeti ölçrnek için yaygın olarak kullanılan bir ekonomik göstergedir (Seyidoğlu, 2001:295). Bu nedenle, döviz lrnrunu belirleyen ve etkileyen
faktörlerin bilinmesi ve bu göstergenin tahmin edilebilmesi malaoekonomik ve
finansal açıdan önem taşımaktadır.
olarak
tanımlanmaktadır.
Ülkelerin uluslararası rekabet gücünü yansıtan makroekonomik değişkenler
döviz kurlan ve bunla bağlantılı olarak o ülkenin dış ticaret hadleridir. İhracat
fiyatlannın ( PX ), ithalat fiyatlarına ( PM ) oranı olarak belirlenen dış ticaret hadleri (PX 1PM ), bir birim ihraç malı ile kaç birim ithal malı satın alınabileceğini
gösterir. Dış ticaret hadlerinde bir azalma, rekabet gücünün azalması anlamına
gelmektedir. Dış ticaret hadlerinin bozulması, ithal mallannın daha pahalıya
ternin edilmesi veya ihraç mallannın daha ucuza teklif edilmesi demektir. Dış ticaret hadleri bozulduğunda ise, ekonomi politikasını yürütenierin ve ihracatçı ve
İthalatçıların genellikle ilk arzuladıklan, döviz lrnrlannın değiştirilerek, hadierin
kendi lehlerine düzeltilmesi olmaktadır.
Dış
rekabetin anahtar göstergesi olan reel döviz kurunun yükselmesi çoğu
zaman fiyat rekabetinin kaybı olarak yorumlanmaktadır. Genelde reel kur
yükseldiği zaman ülkenin dış pazarlardaki rekabet gücü, ihracatı azalır ve dış
ticaret dengesi bu durumdan olumsuz etkilenir. Reel kur düştüğü zaman ise ihra-
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
121
cat artarken, ithalat azalır ve dış ticaret dengesi üzerinde olumlu bir etki oluşur,
Böylece, reel döviz kuru, dış rekabeti, harcama bileşimini, zaman içinde cari
açık yoluyla oluşacak tüketim ve tasarruflarm gelişimini dolayısıyla da hem
tüketicileri hem de üreticileri etkilemektedir (Frait ve Komarek, 2001 :25).
Döviz kuru oynaklığı, Bretton Woods sisteminin çöküşünden bu yana,
finansal iktisadın önemli bir konusu haline gelmiştir. Döviz kurlannda oynaklık,
döviz kuruna göre düzenlenmiş dış satışlarm değerini daha az öngörülebihr hale
getirerek yerli firmalan uluslararası ticarete yöneltmekten vazgeçirebilmektedir.
Döviz kuru oynaklığımn dış ticaret üzerindeki etkisi konusu çok açık olmasa da,
uluslararası ticaretten elde edilen karlann beklenmeyen döviz kuru değişmeleri
durumunda azalacak olması nedeniyle; geleneksel ticaret modelleri, riskten çekinen ihracatçılarm artan döviz kuru belirsizliğine bir yanıt olarak, ticaret hacimlerini düşürebileceklerini varsaymaktadır (Hooper ve Kohlhagen, 1978:385).
Ayrıca Türkiye gibi sermaye ve ara malı ithalatı yüksek olan ülkelerde döviz
kurundaki değişimler nedeniyle ithal mallarının fiyatlannın ulusal para cinsinden artması veya azalması enflasyonun doğrudan yükselmesine veya düşmesine
neden olmaktadır. Diğer yandan bir varlık fiyatı olarak döviz kuru, niteliği gereği
geleceğe yönelik bir bilgi ve beklenti değişkenidir. Bu nedenle örneğin; döviz
kurunda gözlenen bir değişim, ileriye yönelik enflasyon beklentilerini etkileyerek enflasyonun düşüşüne veya yükselişine yol açabilmektedir. Bu nedenle döviz
kuru, beklentileri yönlendirmede önemli bir para politikası değişkeni olmaktadır.
Yine döviz kurundaki dalgalanmalar, finansal olan ve olmayan firmaların
bilançolarındaki aktif/pasif dengesi üzerinde önemli etkilere sahiptir (Svensson,
1998:4).
Çekerol ve Gürbüz çalışmalannda 1995:01-2003:03 dönemlerinde
Türkiye'deki reel efektif döviz kuru hareketleri ile tarım ve ormancılık, madencilik ve taşocakçılığı ve imalat sanayi ürünleri ihracat ve ithalat fiyat endeksieri
arasındaki ilişkileri Vektör Otoregresyon (VAR) Analizi ile ortaya koymaya
çalışmışlardır. Çalışmanın sonucuna göre madencilik ve taşocakçıhğı sektöründebir birimlik bir değişimin %2,3 'ü döviz kurundaki hareketle açıklanmaktadır
(Çekerol ve Gürbüz, 2003: 10). Analiz dönemi sonrasında mermer ihracatının
ciddi boyutlarda arttığı göz önünde tutulursa günümüzde
kurunun sektör
122
İSTANBUL TİCARET ODASI
için çok daha önemli hale
geldiğini
söylemek mümkündür.
Şekil3.2 ve Şekil3.3'de 1995-2010 yıllan arasında TÜFE ve ÜFE bazlı red
efektif döviz kuru endeksindeki (REDK)z değişim görülmektedir. Hem TÜFE
bazlı REDK, hem de ÜFE bazlı REDK 2000 ve 2001 krizlerine kadar uzunca bir dönem 100 temel puanın üzerinde seyrettiğini yani Türk lirasının aşırı
değedendiğini göstermektedir. Türk lirasındaki bu aşırı değerlenme 1999 yılında
uygulamaya konulan enflasyonu düşürme programının başarısız olmasındaki
nedenlerden birisi olarak gösterilmiş ve 2001 yılındaki programa TL' nin devalüe
edilerek başlanması gerektiği ifade edilmiştir.
Şekil3.2: TÜFE Bazlı Reel EfektifDöviz Kuru Endeksi (1995-2010)
220r---------------------------------------------~
190+-------------------------------------~~~--~
160+-------------------------------~~~------~-~
130+-------------~~-+--~~~------------------~
100 ~~~c.:__~~~~__!L",J-~70r-~--~~--~~--~~--~--~~--~~--~~--~
8
8
00
o
~
Kaynak: TCMB (2010); EVDS.
Not: IMF tanırnma göre ondokuz ülkeye göre (Belçika, Almanya, İspanya,
Fransa, İsviçre, Hollanda, İtalya, İngiltere, ABD, Japonya, İsveç, Avusturya,
Kanada, Kore, Tayvan, İran, Brezilya, Çin, Yunanistan) hesaplanmış reel efektif kur endeksi (1995= 100) Fiyat endeksi olarak tüketici fiyatlan kullanılmıştır.
Endekste artış TL' nin reel değer kazaneını ifade etmektedir.
2
REDK = JI [ Pj Rj 1Pj Rj
]Wij
matematiksel ifadesi kullanılmaktadır. Bu formül de REDK reel
ı~ı
efektif döviz kurunu, Pi Türkiye'nin fiyat endeksini, Ri Türk lirasının dolar bazında
değerini,
Pj j ülkesinin fiyat endeksini, Rj j ülkesi parasının dolar bazında değerini ve Wij Türkiye için
j ülkesinin ağırlığını göstermektedir.
DOÖAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
123
Şekil3.3: ÜFE Bazlı Reel EfektifDöviz Kuru Endeksi (1995-2010)
185
160
135
110
85
60
ın
0\
o:!
()
'D
0\
o::!
()
('-
O')
ro
ü
~
cd
ü
o o o o
s:o:i
ü
8
cd
()
o o
,.....,
o
ed
ü
o
N
o
cd
('()
o
o:ı
8 8
00
o
0\
o
o
,-.<
8 o8 o8
o
Kaynak: TCMB (2010); EVDS.
Not: IMF tanırnma göre onyedi ülkeye göre (Belçika, Almanya, İspanya, Fransa,
İsviçre, Hollanda, İtalya, İngiltere, ABD, Japonya, İsveç, Avusturya, Kanada,
Kore, İran, Brezilya, Yunanistan) hesaplanmış reel efektifkur endeksi ( 199 5= 100).
Fiyat endeksi olarak 2005 yılı öncesinde toptan eşya fiyatları, sonrasında üretici
fiyatlan kullanılmıştır. Endekste artış TL'nin reel değer kazaneını ifade etmektedir.
2001 yılındaki devalüasyonla sağlanan rekabet avantaj ının, 2002 ve 2003
yıllannda TL' nin yeniden değer kazanmasıyla kaybolduğu gözlenmektedir. 2003
yılı sonunda TÜFE bazlı REDK 148 oranı ile Ocak 2001 'deki seviyesiyle aynı
oranda gerçekleşmiştir. ÜFE bazlı REDK'nın endeks değeri, Ocak 2001 'deki
oranın 18 puan üzerinde 136 puan seviyesine yükselmiştir. 2008 yılında küresel
finansal krizin etkisiyle endeks bir miktar azalmış olsa da 2010 yılı başından
itibaren tekrar yükselişe geçmiştir. REDK endeksinin ideal seviyesinin 100
civarında olması gerektiği düşünüldüğünde, en deksin Mart 201 O itibariyle 156
seviyesinden olması döviz leurunun ne denli değerli olduğunu göstermektedir.
özellikle Amerikan Dolan ve Euro karşısında
piyasada Türk ürünlerinin daha pahalı hale
gelmesine neden olmuştur. Diğer taraftan üretim maliyetinde ağırlığı teşkil
eden işçilik ve enerji (özellikle akaryakıt ve elektrik) girdilerindeki artış, üretim
Son
yıllarda
Türk
Lirasının
değer kazanması uluslararası
124
İSTANBUL TİCARET ODASI
girdilerinin ağırlıklı olarak TL olması, satışların dolar üzerinden yapılması ve
doların TL karşısında değer kaybetmesi gelir-gider dengesini olumsuz yönde
etkilemiş üretici- ihracatçıların rekabet gücünü düşürmüş tür.
Türk M ermer sektörü ihracatçıları düşülc dolar kuru (aşırı değerli TL) nedeniyle sıkıntılı günler yaşamaktadırlar. Girdi maliyetleri dolar bazında sürekli
artarken düşük seyreden kur firmaların rekabet gücünü olumsuz etkilemektedir. Sektörün, 2009 yılı Ocak-Haziran döneminde 524 milyon dolarlık ihracat
gerçekleştirdiğini, bu değerin 969 milyon dolar olan toplam maden ihracatının
yüzde 54 'üne denk geldiğini belirten TÜMMER Başkanı Onur, ancak 2008
yılının aynı dönemine göre değerde yüzde 22'lik, miktarda ise yüzde 9,7'lik
düşüş yaşandığına dikkati çekmektedir (Hürriyet, 2009).
Türk rnermer sektörünün yaptığı ihracatın yüzde 98'i iç kaynaklardan
karşılanmaktadır. Sektörün günümüzde ithalata bağımlılığı yüzde 2 gibi çok
düşük bir seviyededir. Son günlerde ihracatta önde olan otomotiv sektöründe
ise durum tam bunun tersi olup yaklaşık yüzde 80-90 seviyesinde yapılan ithalat
sonrası ancak ihracat yapılabilmektedir. Otomobil sektörünün yılda yaptığı
1 milyar dolarlık ihracat ülkeye getirilen net döviz itibariyle birbirine eşittir
(Gündüz, 2007).
Dünya mermer sektörünün en büyük üreticisi ve Türkiye'nin önemli bir ticaret ortağı olan Çin' de ise Euro, Dolar ve Sterlin' den oluşan sepete bağlı sabit
kur sistemi uygulanmaktadır. Dolar kurunun düşük seyretmesi yani değerli Yuan,
dünyanın en büyük döviz rezervine sahip olan Çin'in Türkiye'den ve dünya'dan
yaptığı ithalatı ucuzlatrnakta ve ithalat faturasını olumlu etkilemektedir.
sektörünün rekabet gücünün arttırılabilmesi için Türk
Lirası'nın aşırı değedenmesinin önüne geçilmeli ve kurun üzerindeki baskıya
son verilmelidir.
Türk
Merıner
3.1.4. Faiz Orı:mlım
Genel olarak iktisat literatüründe faiz haddi değişkeni kısmi analiz açısından
finansal analizin temel taşını oluştururken, makro analiz açısından yatırım ve
tasarruf denkliğinin sağlanmasında kilit rol oynayan bir değişkendir. Bu yüzden
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
125
geleneksel iktisatta faiz haddi diğer herhangi iki mal arasmda olan mübadele haddi gibi her hangi bir fiyat olarak kabul edilmektedir. İki mal arasındaki mübadele
bir zaman noktasında gerçekleşirken, faize dayanan kredi muamelesi bir zaman
ekseni boyunca gerçekleşmektedir. Gerçekte bu tartışmada muamelenin konusu
olan şey, paranın fonksiyonlarını temel düzeyde icra ettiği sürece herhangi bir
mal veya madde veya asli para olabilmektedir. Bu aşamada faizin konusu olan
şeyin para niteliğinin olup olmaması analizin sonuçlarını etkilernesi bakımından
önemsizdir. Bir fiyat olarak faizin temel ayıncı özelliği şimdiki bir para miktan
ile gelecekteki bir para miktan arasındaki değişirnde şahsına ınünhasır bir özel
fiyat olmasında yatmaktadır. Böylece, faiz haddi paranın iki zaman arasındaki
(intertemporal) mübadelesinin bir fiyatıdır. Dolayısıyla, 'zaman' paranın para ile
mübadelesinde temel bir faktördür.
Genel olarak faiz haddi sermayenin fiyatı olarak kabul edilmektedir. Kar
oranlan ile karşılaştırmalı olarak faiz hadleri yatırım ve tasarruf hacimlerinin,
istihdam ve fiyatlar genel seviyesinin ve ödemeler dengesinin temel belirleyicisi
olarak algılanmaktadır. Faiz sermayenin iki zaman arasındaki bir fiyatı olduğu
için kaynaklann zaman içindeki tahsisi ile ilgili karar alınada önemli bir k:riterdir. Faiz haddi sermayenin fiyatı olarak sermayenin verimliliği ile paralel, bir
yanda yatırım seviyesini belirlemekte, diğer yandan da ekonomideki tasarruf
seviyesini yönetmektedir. Diğer bir deyişle, ekonomideki mali kaynağm arz ve
talebini belirlemektedir. Sermayenin fiyatı olarak faiz haddi sermaye piyasasında
hayati öneme sahip merkezi faktördür. Yani faiz haddi piyasa ekonomilerinde
en stratejik fiyattır. Faiz sadece kapitalist sisteme özgü bir olgu değildir, çünkü
faiz olgusu tek başına kapitalist sistemden ayrı bir kredi metodudur ve kapitalist
sistemin gelişmesinden önce de uygulamada var olan bir olgudur.
Faizin ekonomide en önde gelen fonksiyonu, diğer fiyatlarda olduğu gibi
otomatik ve rasyonel bir yolla kaynaklann akışkanlığını ve tahsisini sağlamaktır.
Faiz haddi farklı projeler için mali kaynak arz ve talebi arasında bir dengeyi
sağlayacak şekilde her hangi bir eş anlı piyasada olduğu gibi oluşmaktadır. Bütün ekonomik birimler ve özellikle her türlü yatırımcılar ilgili kararlarını alırken
oluşan faiz hadlerini önemle dikkate almaktadırlar (Seyrek ve Mızırak, 2009:
386-387).
126
İSTANBUL TİCARET ODASI
Bu
bağlamda yatırımcıların yatırım kararı almasında
ticari kredilerin faiz
oranları çok önemlidir. Türkiye'de ticari kredi faiz oranları ise 24-36 ay için
faiz oranlan %20'ler gibi çok yüksek oranlardadır. Bu faiz oranlannda yatırım
yapmanın güçlüğü ortadadır. Çin'de ise kredi faiz oranlan %0,6 gibi çok düşük
bir seviyededir.
Türk Mermer sektörünün dünya piyasaları ile rekabet edebilmesi için ülkemizde uygulanmakta olan faiz politikasının gözden geçirilmesi gerekmektedir.
Günümüzde uygulanan faiz oranı enflasyon oranının yaklaşık 2 katı kadardır.
Sektör temsilcilerinin talepleri doğrultusunda bu oran acilen 1.5 kat seviyesine
çekilmeli daha sonra istikrarlı ve gelişmiş ülkelerde uygulanan 1.2 kat seviyesine
düşürülmelidir. Yüzde 10 seviyesinde gerçekleşen enflasyon rakamına göre faizlerin 10xl.5=yüzde 15 seviyesinde olması sağlanmalıdır (Gündüz, 2007). Sanayi sektörleri ile entegre çalışacak mermer ve doğal taş projeleri, öncelikle teşvik
edilmelidir. Doğal taş sektörü uzun vadeli ve düşük faizli kredilerle desteklenmelidir.
3.2. Maliyetler
Mermercilik sektöründe toplam üretim maliyetinin yüzde 62'sini iki gider
(yakıt-enerji-su-yağlarna ile işçilik ve personel) kalemi oluşturmaktadır. Ortalama 13 dolar seviyesinde gerçekleşen 18" (45.7x45.7x1.2) traverten fayansm
üretimi için 4.16 dolar seviyesinde yakıt-enerji-su-yağlama gideri 3.9 dolar seviyesinde ise işçilik ve personel gideri söz konusudur (Gündüz, 2007). izleyen
bölümde sektörün maliyetleri vergiler, enerji maliyetleri ve istihdam maliyetleri
olarak üç başlık altmda incelenmektedir.
3.2.1. Vergiler
Türkiye'de üretimin her aşamasındaveticarette vergi oranlarının yüksekliği
tüm üreticilerin olduğu gibi ınerrner üreticilerini de zora sokmaktadır. Vergi
tiplerinin çokluğu da ayrı bir sorun yaratmaktadır. Kurumlar vergisi, gelir vergisi gibi vergilerin yanı sıra elektrik, mazot ve benzine uygulanan katma değer vergisi, özel tüketim vergisi gibi birçok dolayh vergi uygulanmaktadır. Bu dolaylı
vergiler de maliyetleri şişirerek rekabeti zorlaştırmaktadır.
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi }
27
Üretim maliyetlerini arttıran dolaylı vergilerin yanı sıra gümrük vergileri
de menuereilik sektörü için engel oluşturmaktadır. Doğal tas sektörü Gümrük
Tarife İstatistik Pozisyon Numaralannda 25. ve 68. fasıllarda sınıflandırılmıştır.
25. fasılda mermer ve granit yer almaktadır. Bu gruptaki ürünler ham ve blok
haldedir. 68. fasılda ise kesilmiş, ebatlanmış ve işlenmiş ürünler yer alır (www.
granit.gen.tr/dogal-taslar-guınruk-tarifesi).
Türkiye'nin menner (blok ve
islenmiş) ihracatında İthalatçı ülkelerin büyük bir çoğunluğunda sıfır gümrük
uygulanmaktadır. İhracatımızın %85,8'e yakin lasmı AB ülkelerine, ABD ve
Japonya'ya yapılmaktadır. AB ülkelerinde Gümrük Birliğinden dolayı uygulanan gümrük oranı sıfırdır.
Çin ise işlenmiş merrner ithalatında yüzde 52 gümrük vergisi alırken, blok
ithalatta yüzde 18 vergi almaktadır. Türkiye' de ise Gümrük Birliği rejimi nedeniyle tüm ülkeler için blok mermer ithalatında gümrük vergisi alınmazken işlenmiş
mermer ithalatında da sadece %1,7 oranında gümrük vergisi alınmaktadır. Bunlara ek blok ve işlenmiş merrnerde% 18 KDV vergisi alınmaktadır. Vergi oranlan
yüksek olduğundan Çin'e işlenmiş ürün satmak zorlaşırken, gümrük vergisi
alınmaması nedeniyle Çin Türkiye'ye her türlü mermer ürünü satabilmektedir
(http://www.tumgazeteler.com/?a= 1145130).
Vergilerin bu yüksekliğinden kurtulmak isteyen üreticiler bu ağır vergileri
giderlerle dengelemek istemektedir. Bu sebeple yurtdışından yüksek tonajlı yük
kamyonları vb. ürünler ithal ederek vergi yükünden gider yöntemi ile kurtulmak istemektedir. Bu süreç üreticiyi sürekli borçlu tutmaktadır ki ekonomik
krizler veya döviz kuru dalgalanmalan gibi iktisadi olgularda üretici zorluklar
yaşamakta ve doğal taş ithalatını ucuza yapmak zorunda kalmaktadır.
3.2.2. Emek Maliyeti ve Emek Vergileri
Endüstri düzeyinde uluslararası rekabet gücünün göstergesi olarak birim
emek maliyeti ve göreceli birim emek maliyeti kullanılmaktadır. 1980'li
yıllardan itibaren bir çok ekonomist, uluslararası rekabet gücünün temelde ihraç
fiyatları tarafından belirlendiğini ve bunların da ağırlıklı olarak birim endüstriyel
girdi maliyeti ve özellikle ücret maliyeti tarafından belirlendiğini ileri sürmektedir. Bu yaklaşım, uluslararası rekabet gücünün belirlenmesinde ölçüınierin
128
İSTANBUL TİCARET ODASI
ağırlıklı
olarak ücret maliyetlerinin ölçülmesi ve
odaklanılmasına neden olmuştur.
emeğin verimliliği
üzerinde
Verimlilik ve maliyet rekabet gücünün ölçülınesinde en fazla kullanılan iki
unsurdur. Maliyetler içinde en fazla hesaba katılan birim emek maliyetleridir.
Klasik dış ticaret teorileri ülkelerin maliyetlerini ve rekabet güçlerini belirlemede
emek faktörüne daha fazla önem vermişler ve rekabet gücü ile ilgili ilk analizlerde birim emek maliyetleri kullanılmıştır. Bazı iktisatçılar, rekabet gücünü
belirlemede, emek maliyetleri yerine daha kapsamlı bir yaklaşım olan yurt-içi
kaynak maliyetlerini kullanmaktadırlar. Bu yaklaşımda, ihracat yaparak döviz
kazanmanın kaynak maliyeti, ithal ikamesi yoluyla döviz tasarrufu sağlamanın
kaynak maliyeti ile karşılaştırılmaktadır (Düzgün, 2007:425).
Türkiye halenAvrupa Birliği ülkeleri arasında göreli olarak en yüksek işgücü
maliyetine sahip ülkelerden biridir. Bugün işsizlikle mücadelede hayati öneme
sahip bu konunun Türkiye bağlamında derinlemesine araştırılması sonucunda
yüksek işgücü maliyetinin düşürülmesinin istihdama yapacağı olumlu katkının
dikkate değer olduğu şeklindedir.
İşgücü maliyeti; net ücret, gelir vergisi, çalışanın SSK ve benzeri prim öde-
meleri, işverenin aynı türden prim ödemeleri ile birlikte kıdem tazminatı ödemeleri olmak üzere dört temel unsura ayrılmaktadır. İstihdam üzerindeki ücret
dışı ödemelerin, diğer ifadeyle "istihdam vergilerinin" önemli bir yük oluşturduğu
gözlemlenınektedir. Menuereilik sektöründe üretim ağır şartlarda ve tehlikeli ortamlarda yapıldığından sıkı denetlenen bu sektörde çalıştırılan işçiler sigortah
çalıştınlmak zorundadır.
imalat sanayiinde işveren payına düşen ödemeler ortalama olarak toplam
işgücü ödemelerinin% 20'si dolayındadır. Ancak, biraz daha detaylı olarak incelenecek olursa bazı şirketlerde bu ödemelerin toplam işgücü ödemeleri içindeki
payının% 30'ların üzerinde olduğu gözlenmektedir. Bu oranların üzerine bir de
işçinin payına düşen, gelir vergisi ve diğer kesintiler de eklendiğinde tüm istihdam vergileri olarak adlandınlabilecek kesintilerin oranı daha da artmaktadır.
Bu durumun ise istihdam üzerinde olumsuz etkisi olduğu açıktır (Coşkun,
2006:1). Türkiye'de vergi gelirlerinin büyük bir bölümünü istihdam vergileri
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
129
oluşturmaktadır.
Yüksek istihdam vergileri ise işgücü maliyetini arttırmakta
besleyerek istihdamı azaltmaktadır. Tablo 3.4'te ekonomik faaliyet
kolianna göre aylık ortalama işgücü maliyetleri gösterilmektedir.
kayıt dışını
Tablo 3A: İşyerinin Ekonomik Faaliyetine Göre Aylık Ortalama İşgücü Maliyeti
Ücretli Çalışaniann
Oranı(%)
Ekonomik Faaliyet (EFİS
Rev.l.l)*
Toplam
(c)Madencilik ve Taşocakçılığı
(D) imalat
(E) Elektrik, gaz, buhar ve
sıcak su üretimi ve dağıtımı
(F) İnşaat
(G)Toptan ve perakende
ticaret; motoırlı.ı
taşıt,motosiklet,kişisel ve ev
2004
2008
Aylık Ortalama
Brüt Ücret
(TL)
Aylık
2004
2008
2004
Ortalama
~~)cü Maliyeti
2008
100,0
2,4
47,2
3,7
100,0
1,6
40,9
1,1
964
984
782
1514
1383
1466
1154
2506
1388
1585
1129
2116
1833
2222
1576
3593
5,9
15,0
6,4
13,0
686
826
844
1316
920
1146
1055
1725
3,6
9,3
4,6
7,0
630
1278
981
1857
849
1762
1254
2558
8,7
4,2
1949
3156
3031
4264
4,2
9,5
936
1264
1277
1597
-
4,0
5,5
-
-
1630
1919
-
1993
2288
-
2,2
-
1669
-
2214
eşyalannın onarımı
(H) Oteller ve
lokaııtalar
(I) Ulaştırma, depolama ve
baberleşme
(J)Mali aracı kuruluşlarm
faaliyetleri
(K) Gayrimenkul, kiralama ve
iş faaliyetleri
(M) Eğitim
(N)Sağlık :işleri ve sosyal
hizmetler
(O)Diğer Sosyal, toplumsal ve
kişisel hizmet faaliyetleri
Madencilik sektöründe vasıfsız bir işçinin işverene maliyeti minimum 750
dolardan başlarken Çin, Hindistan, Mısır, İran, Pakistan gibi ülkelerde bu rakam
sekizde biri oranmdadır. Tablo 4'te görüldüğü gibi madencilik ve taşocakçılığı
sektöründe yer alan mermer sektöründe aylık ortalama işgücü maliyeti 2000
dolar civarında iken Çin mermer piyasasında çalışan bir işçinin aylık ortalama
işgücü maliyeti 400 dolar seviyesindedir.
130
İSTANBUL TİCARET ODASI
Avrupa Sanayi ve İşverenler Konfederasyonu Birliği (UNICE)'nin verilerine göre, Türkiye birçok ülkeye göre daha fazla istihdam vergisi ve diğer yasal
yükümlülüklere sahiptir. Türkiye'de işverenin ödediği net ücretin işgücü maliyetine oranı % 52,9 'dur. Bir diğer deyişle Türkiye' de işverenin kasasından çıkan
paranın sadece yarısı işçinin cebine girmektedir. Böylelikle Türkiye'de işveren,
çalışanın eline geçen para kadar devlete ödeme yapmak durumunda kalmaktadır
(http://www.ikturkiye.com). Tablo 3.5'te çeşitli ülkelerde net ücretin işgücüne
maliyetine olan oranı gösterilmektedir.
Tablo 3.5: Net Ücretin İşgücü Maliyetine Oranı
Ülke
Avustralya
Danimarka
Kanada
İzlanda
İrlanda
ABD
İngiltere
Norveç
AB Ortalaması
İsveç
Portekiz
Hollanda
Türkiye
İtalya
Oran(%)
87.1
81.1
74.1
73.5
72.7
71.4
71.1
68.4
63.4
59.6
58.6
56.3
52.9
49.4
Kaynak: UNICE 2009.
Mermercilik sektörü emeğin yoğun olarak kullanıldığı bir sektördür. Sektörde hammadde olan yerlerde mermer ocağı açıldığı için istihdam alanlan daha
çok kırsal bölgelerde yer almaktadır. Bu durumda işçiler de bu bölgelerdeki köylerden alınmakta ve böylece yerinde istihdam sağlanmaktadır. Son yıllarda hızlı
bir büyüme gösteren Türk merınercilik sektörü, kendi özelliği gereğince yoğun
işçi ve personel istihdam etmektedir. Günümüz itibariyle merıner sektöründe
yaklaşık 250.000 çalışan bulunmaktadır. Sektör genelde kırsal kesimde açtığı
ocaklarda yöre halkını çalıştırınakta, köylüye kendi yerleşim alanında iş vermek-
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
13 1
te, tarım işçisini eğiterek sanayi işçisi haline getirmekte, köylüyü kendi köyünde
mutlu ederek onun kente göçünü önlemektedir. Genelde madencilik sektörü kendi yapısı gereğince en az yatırımla istihdam yaratma özelliğine sahip olduğu gibi
bu sektörde istihdam edilen her işçi bunun üstüne bulunan sektörlerde en az 8-1 O
işçinin iş bulmasını sağlamaktadır (Gündüz, 2007).
Doğu
Anadolu bölgelerindeki doğal taş rnermer rezervinin
büyüklüğüne dikkati çeken Türkiye Mermer Doğal taş ve Makinalan Üreticileri
Birliği (TÜMMER) Yönetim Kurulu Başkanı Selahattin Onur, Güneydoğu ve
Doğu Anadolu bölgelerindeki güvenlik problemi bittiğinde buradaki mermer
kaynaklannın çalıştınlmasıyla bölgede istihdamın artacağını ve işsizlik sorununun çözüleceğini belirtmektedir (Hürriyet, 2009).
ve
Güneydoğu
İstihdam açısından en önemli rakip ülke, tüm sektörlerde olduğu gibi Çin' dir.
Günümüzde hammadde ihtiyacını yoğun blok ve ham plaka ithalatı ile karşılayan
Çin, inanılmaz ucuz insan gücü ile özellikle emek yoğun ürünlerde rekabet edilemez bir potansiyele sahiptir.
Çin'de bir saatlik işçi ücreti ortalama 3,5 cent'tir. Bunun anlamı 10 saat
çalışan işçinin eline günde 0,35$ para geçmesidir. İşçiliğin bu kadar ucuz olduğu,
elektriğin çok ucuza verildiği bu ülkede gerçekleştirilen ucuz üretim bütün dünya
ekonomilerini tehdit etmektedir. Çin, bu büyük insan gücüyle, hammadde temini
ile ilgili sorunlarını çözdüğü sürece bugün üretimde sürdürdüğü liderliği gelecekte ticarete de etkin biçimde taşınıası beklenmektedir (TÜMMER, 2007:3-4). Bu
bağlamda sektörün gelişebilmesi için istihdam vergilerinde indirime gidilerek
sektör vergi politikası ile desteklenmelidir.
3.2J. Enerji Maliyetleri
Dünya ile hızlı bir entegrasyon sürecinde olan Türkiye ekonomisi, hem sanayisini Avrupa Birliği içinde rekabet edebilir düzeye çıkarma, hem de dünya ticaretinde daha fazla pay sahibi olabilme gayreti içerisindedir. Bu durum enerji
talebinde hızlı bir artışı beraberinde getirmekte, üretimin, dolayısıyla sanayinin en önemli girdilerinden olan enerjinin temini ve fiyatlandınlmasını önemli
kılmaktadır.
132
İSTANBUL TİCARET ODASI
Dışa açık
ekonomilerin rekabet gücü büyük ölçüde maliyet farklılıklarına
dayanmakta, maliyetlerdeki ufak dalgalanmalar büyük değişikliklere yol
açabilmektedir. Rekabetin yoğun olduğu sektörlerde kar marjı düşmekte ve girdi maliyetleri büyük önem arz etmektedir. Bu yüzden ülke sanayiinin rekabet
edebilirliğinde enerji fiyatlannın diğer ülkelere oranla daha ucuz veya pahah
olması belirleyici olmaktadır.
Türk mermer sektörü üretim sürecinde maliyeti etkileyen temel unsurların
başında hiç kuşkusuz enerji gelmektedir. Enerji sektörü ülkemizdeki her türlü
sanayinin, her çeşit üretim kolunun girdi olarak kuUandığı ve performansının
sadece bu sektör açısından değil bütün sanayi ve ülke açısından önemli olduğu
bir sektördür. Türk özel sektörünün, uluslararası rekabetle başarılı olabilmesi için öncelikle enerji maliyetlerinde rekabet edebilmesi gerekmektedir.
Türkiye' de sanayide enerji maliyetleri rakip ülkelerden çok daha yüksektir ve bu
durum Türkiye' de üretilen ürünlerin uluslararası rekabet gücünü ciddi biçimde
azaltmaktadır.
Uluslararası
Enerji Ajansının (IEA) 2009 yılı verilerine göre hazırlamış
ülkelerin enerji fiyatlannın yer aldığı raporda Türkiye özellikle elektrik fiyatlannda olmak üzere üst sıralarda yer almaktadır. Sanayide veya meskende kullanımına göre yapılan fiyat farklılaştırılmasmda Türkiye İtalya ve
İngiltere'nin ardından üçüncü sırada yer almaktadır (Tablo 3.6). 2000'lerin
başmda dünyada elektrik fiyatlan 3-5 cent arasında iken Türkiye'de 8-9 cent
civarında uygulanmakta ve ev ve sanayi ayrımı yapılmamaktaydı. Son yıllarda
artan petrol fiyatlan nedeniyle 2009 yılı dünyada elektrik enerjisi maliyetinin
kilowatt saat başına ortalama 6-8 sentarasında olmasına karşılık, Türkiye'de 13
sent olduğu ve bu maliyet yüksekliğini petrol ve doğalgaz fiyatlarında son zamanlardaki hızlı artışın yanı sıra enerji nakil hatlarındaki kayıp ve kaçak oranının
yüksekliğine bağlanmaktadır. Ayrıca ev ve sanayi fiyat ayrıhğı artık Türkiye'de
de uygulanmaktadır. Ancak fiyatlar sanayi için hala çok yüksektir. Doğal gaz ve
fuel oil fiyatlarınabaktığımızda ise doğal gazda ilk sıralarda yer almazken fuel oil
fiyatlannda en yüksek fiyatın Türkiye'de uygulandığı görülmektedir (Tablo 3.7).
olduğu
DOÖAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
13 3
Tablo 3.6: Dünya'da ve Türkiye'de Elektrik Fiyatlan (a)
Sanayi (kWh)
Ev (kWh)
0.1388
0.1648
0.0672
0.0856
ıtalya
0.2898
0.3053
Fransa
0.0595
0.1690
Ispanya
0.1252
0.2180
Ingiltere
0.1459
0.2313
Kore
0.0602
0.0886
ABD(bJ
0.0702
0.1135
Kaynak: IEA (International Energy Agency), Key World Energy Statistics,
2009. (a): Fiyatlar perakende fiyatlar olup petrol ürünleri için 2009 yılı ilk çeyreldik, diğer ürünler için 2008 yıllık fiyatlandır ve ABD dolar/ birim fiyatlandır.
(b): ABD fiyatlan vergi hariç fiyatlardır.
Ulke
Türkiye
Çin
Tablo 3.7: Dünya'da ve Türkiye'de Doğal Gaz ve Fuel Oil Fiyatlan(a)
Doğal
Ülke
Gaz
Fu.el Oil
Sanayi(c)
Ev(c)
Sanayi (Ton)
Ev (1000
Türkiye
572.88
659.24
637.17
Litre)
1.314.24
Çin
582.62
538.45
298.56
İtalya
646.48
1152.69
364.60
310.24
Fransa
607.28
920.40
315.94
724.19
İspanya
486.59
1026.80
359.64
673.77
Kanada
357.00
512.68
Kore
499.53
633.96
375.84
654.87
Yunanistan
643.89
1214.18
369.48
646.07
ABD
369.11
525.28
291.68
636.32
İngiltere
445.98
835.82
Japonya
-
-
599.01
371.03
712.02
Kaynak: IEA (International Energy Agency), Key World Energy Statistics,
2009. (c): 107 kcaL
134
İSTANBUL TİCARET ODASI
Türk mermer sektörünün en ciddi rakibi olan Çin'de ise gerek elektrik gerekse doğalgaz ve fuel oil fiyatları incelendiğinde, maliyet açısından Türkiye'de
üretici olmanın zorluğu ve konunun önemi ortaya çıkmaktadır. Sektörün rekabet
gücü elde edebilmesi için elektrik, akaryakıt fiyatlarında desteklenmesi gerekmektedir.
3.3. Makine Problemleri
M ermer işleme tesislerinde m ermer bloklarm kesilm ek için beslenebilecekleri
iki ana kesim hattı vardır. Bunlar Katrak ve ST kesim hatlandır. Bu isimler hat
başlanndaki makinelerin isimleridir. Her birinin kesme özellikleri, şekli, sonuçta
çıkaracağı ürün biçimi farklıdır. Ocaklardan getirilen mermer bloklannın hangi
kesme makinesinde kesilecekleri blokların boyutlarını ve kesme makinelerinin
özelliklerini içeren görece karmaşık bir tak:ım hesaplamalan içermektedir. Ayrıca
bu makinelerin fiyatlan da farklıdır. Katrak makinelerinin fiyatı yaklaşık olarak
150.000$ iken ST makinelerinin fiyatı ise 50.000$ civarındadır.
Bloğu doğrudan
plakalara ayıran Katrak makineleri dünyada en yaygın
teknoloji olup, ST makineleri ise bu teknolojinin kötü bir altematifidir. Bu
teknoloji, zaten Türkiye'de çok yüksek olan enerji maliyeti ve hammadde
israfına sahip olması nedeniyle İspanya İtalya gibi gelişmiş ülkelerde ve hatta Çin
Halk Cumhuriyeti gibi gelişmekte olan ülkelerde tercih edilmemektedir. Oysa
başlangıç yatırım maliyetinin düşüklüğü nedeniyle ST Türkiye'de yaygındır.
Türkiye'de ağırlıklı olarak üretim ST makineleri ile yapılırken Çin'de ise
katrak makineleri yaygın olarak kullanılmaktadır. ST makineleri ucuz olmasına
rağmen kestiği mermer blok ve plakalann boyutları sınırlı olmaktadır. Bu da özellilde Çin ile olan ticarette daha çok blok ihracat yapılmasına neden olmaktadır.
Çin Halk Cumhuriyeti yakın döneme kadar Katrak makinelerini, başta İtalya
olmak üzere gelişmiş ülkelerden almaktaydı. Ancak zamanla alınan makinelerin
taklit edilerek üretimi ile Çin yerel katrak makinelerini üretmeye başlanmıştır.
Şüphesiz ki, yerel üretimin bir avantajı ucuz maliyetler, bir diğer avantajı da
ihtiyaca göre üretimdir.
Türkiye'de de yerel katrak makinelerinin üretilmesine yönelik
çalışmalar
DOÖAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
135
mevcuttur. Hızlı bir şekilde Türkiye'de makine ve doğal taş sektörünün senkronize çalışıp ihtiyaca yönelik makine üretimini sağlayacak şekilde kamusal bir
organize faaliyeti planlanmahdır. Bu faaliyete gerekirse geçici olarak maliyet
desteği verilmelidir.
3.4. Sermaye Yapısı
Türk madencilik sektöründe faaliyette bulunan firmalarm tamamına
yakını özel sektör firmalan olup KOBİ (Küçük ve Orta Boy İşletmeler) olarak
tamınıanan firmalardır. Firmalarm çok büyük boyutlu olmaması, yatırım faiz
oranlarının yüksekliği ve üreticinin alanında eğitimli ve profesyonel üretici
olmaması nedeniyle yatırımlar için gerekli sermayeyi bulmak zorlaşmaktadır.
Madenciliğin
her alanındaki doğal sorun sermaye alanında da karşımıza
çıkmaktadır. Madenin ne ölçekte olduğunu kestirrnek güç olduğunda düşük
sermaye ve kamusal destek yokluğu ile yola çıkmak bazen olumsuz sonuçlarla
karşılaşılmasına neden olmaktadır. Taşıma, üretim makine maliyetleri ve diğer
ilk yatırırnların ardından maden cevherinin beldenenden çok daha az çıkma
olasılığına karşı finans ve sigortacılık çözümleri ve vergi borcu silme gibi bazı
özel kamusal destekler gerektirmektedir.
3.5. SWOT Analizi
SWOT Analizi, herhangi bir kuruluşun, örgütün, kamu kurumunun ya da
özel sektör firmasının içsel durumunu ve onu çevreleyen dışsal faktörleri tahlil
etmek için kullamlan yöntemlerden biridir. Bir anlamda mevcut durumun, tüm
yönleriyle iç ve dış dinamiklerin de göz önünde bulundurolmasıyla fotoğrafının
çekilmesidir. Şirket analizlerinden bireysel kariyer planlamaya kadar geniş bir
kullanım alanı vardır.
SWOT, güçler (Strengths), zafiyetler (Weaknesses), imkanlar-olanaklar (Opportunities) ve tehlikeler-tehditler (Threats) kelimelerinin baş harfierini içeren bir
kısaltmadır. İlk olarak 70'li yıllarda iş yönetimi (business management) amacıyla
kullamlmaya başlanan SWOT analizi, ileriki yıllarda farklı uygulama alanlan için
de bir analiz ve planlama aracı olarak ele alınmıştır. Temelde mevcut yapılara ait
bu dört parametrenin irdelenerek analiz edilmesi ilkesine sahip olan bu yöntemle, hem niceliksel hem de niteliksel özelliklere ilişkin analizler yapılabilmekte
136
İSTANBUL TİCARET ODASI
ve yapılan analizler sonucunda oluşturulan SWOT matrisinin irdelenmesi ile de
mevcut programa ilişkin stratejik bir görüş oluşturulabilrnektedir.
Niteliksel SWOT analizinin en önemli ve temel amacı, konuya ilişkin güçlü
ve zayıf yönlerle bu durumları desteldeyen imkan ve tehditierin tanımlanmasıdır.
SWOT analizi, çeşitli sistem ve yapıların kendi çevrelerinde sahip oldukları kaynak ve yetenekierin en ideal şekilde kullanılmasını sağlayacak bilgileri elde etmenin en önemli aracı olarak geliştirilmiştir. Başka bir deyişle SWOT analizi,
planlamada dikkate alınacak temel bilgilerin elde edilmesi için kullanılmaktadır
(Uçar ve Doğru, 2005: 3-4).
Şekil3.4:
SWOT Analizi Genel Yapısı
Çevresel Tarama
İç Analizler
Dış Analizler
1
SWOT Matrisi
ı
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
13 7
Türk Mermercilik Sektörü SWOT Analizi
SWOT analizi, her türlü faaliyet alanında sıklıkla başvurulan bir yöntemdir.
Bu bölümde yer alan analiz oluşturulurken çalışmanın Ek bölümünde yer alan
Mermer firmalannın yetkilileri ile yapılan röportajlardan ve genel ekonomik
durumdan kaynaklanan şartlar göz önüne alınarak bir SWOT analizi yapılmıştır.
Türk mermercilik sektörüne ilişkin yapılan SWOT analizinde sektörün güçlü ve
güçsüz yanlan ortaya konmakta, gelecekte sektörü bekleyen fırsatlar ve tehlikelere
işaret edilerek bunlara karşı hazırlığın önceden yapılması amaçlanmaktadır.
SWOT analizi 4 adımdan oluşmaktadır. Analizde, mermer sektörünün dünya
piyasalan ile karşılaştırıldığında güçlü olduğu yanlar (S), güçsüz olduğu yanlar
(W), sektör için mevcut olan olanaklar (O) ve son olarak günümüzde ve gelecekte
sektör için tehlike oluşturabilecek koşullar (T) belirtilmektedir.
SWOT analizi sayesinde, sektörün güçlü ve zayıfyönlerinin açığa çıkartıldığı
bir tabloya sahip olunur ve sektörün yüz yüze olduğu tehditler ve fırsatlar daha
net görülür. Böylece sektörün güçlü yönleri üzerinde yoğunlaşır, zayıflıklarını
azaltır, sektöre yönelik tehditleri hertaraf etmenin yollarını arar, fırsatlardan en
büyük ölçüde yararlamlmaya çalışıhr.
13 8
İSTANBUL TİCARET ODASI
Tablo 3.8:Türk Menuereilik Sektörü SWOT Analizi
Güçlü Yanlar
o
ZayıfYanlar
Çok çeşitli ve yeterli nıermer
rezervleri
"
Dünyanın
talep
ettiği
•
eğitimli
yönetici
eksikliği
• Ulusal
• Yeterli iş gücü
.,
" Kurum ve kuruluşlarm çalışınalan
" Özel şirketlerin varlığı ve bu
şirketlerin
faaliyetleri
teknik personel eksikliği
" Bilinçli ve
kaliteli nıermer
rezervleri
Eğitimli
profesyonel
organizasyonların eksikliği
Uluslararası
organizasyonlara katılını
ve pazarlama eksikliği
•
Yatırım
ve sermaye yetersizliği
" Güvenilir sayısal verinin eksildiği
e Verinıli çalışan
makine
eksikliği
'" Bürokratik işlemler
Fırsatlar
Tehditler
• Mermer pazarının
gelişimi
ve
gelecekteki talep büyümesi
" Çin ekonomisinin talebi
" AB uyum süreci ve bu sürecin
gerektirdiği
düzenlemeler
" Teknolojik gelişıneler
., Ülke genelinde işgücü fazlalığı
"
Yabancı
sermayenin Türkiye'ye
yönelik ilgisi
" Üniversitelerde yürütülen çalışınalar
•
Sık yaşanan
ekonomik krizler
" Yüksek faiz oranlan
" Yüksek enerji maliyetleri
.,
Değerli
Türk lirası
" Yüksek vergiler
" Ucuz Çin graniti
., Yüksek Yatırım Maliyetleri
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
13 9
Sonuç Ve Öneriler
Dünya menner rezervlerinin yaklaşık %40'ına sahip olan Türkiye'de mermercilik sektörü ekonomik potansiyeli önemli bir sektördür. Dünyada var olan
mermer talebi göz önüne alındığında katma değeri yüksek olan bu sektörün döviz
kazandırma potansiyelinin önemi ortaya çıkmaktadır.
Türk mermercilik sektöründe faaliyette bulunan firmaların dünya piyasalan
ile rekabet edebilmeleri için sektörün desteklenmesi gerekmektedir. Bu çalışma
kapsammda yapılan araştırma ve röportajlardan çıkan sonuçlara göre sektörün
bazı problemleri ve talepleri söz konusudur.
Doğal
taş
firmalarıyla
yapılan
görüşmeler
ışığında
firmaların
yasal
uygulamalar konusunda oldukça şikayetçi olduklan ortaya çıkmaktadır.
Özellikle yol, su, elektrik gibi maliyetierin yanı sıra ormana ait arazilere
ödenen kira ve vergiler gibi ek maliyetierin doğal taş sektörünün kar oranlarını
oldukça düşürdüğü belirtilmektedir. Firmalarm belirttiği üzere kanun ve
tanımlar hakkındaki sıkıntılarm başmda ise orman arazisi tanımı, doğal taşların
maden kanunu kapsamında değerlendirilmesi ve yeni ocakların açılmasının ve
genişletilmesinin yasak olması önemli bir sorundur. Aynı şekilde doğal taşların
sıradan birer maden gibi değerlendirilerek doğal taş firmalannın çevre kirliliği
yarattığı görüşü de firmalar tarafından reddedilmektedir.
Firmaların maliyetler konusundaki diğer bir şikayetleri de özel tüketim vergisi uygulamasına tabi olmaları, mazot fiyatlan ve sigorta primleridir. Firmaların
maliyetleri düşürücü devlet yardımıanna ciddi bir biçimde ihtiyaçlan vardır.
Sektörün bir diğer sorunu ise kalifiye eleman bulamamaktır. Bu doğrultuda
meslek liseleri ve üniversiteler önemli görev üstlenınelidir. Bunun dışında hem
aktif hem de potansiyel doğal taş çalışanlan ile sektör çalışanlan sempozyumlar, toplantılar, eğitimler ile bilgilendirilmeli ve doğal taş kaynaklannın Türkiye
için önemi ile Türkiye'nin dünya doğal taş piyasasındaki önemi vurgulanmahdır.
Ayrıca meslek lisesi eğitimlerinde staj imkanlan arttınlarak staj uygulamalan
formaliteden pratiğe geçirilmeli ve doğal taş işçileri küçük yaştan itibaren
eğitilmelidir.
}40
İSTANBUL TİCARET ODASI
Sektördeki birlik eksikliği de önemli bir sorun olarak göze çarpmaktadır. Bu
birliktelik eksikliği fiyat ve kalite farklılıklarına, asimetrik enformasyon ve ortak
karar alma zorluğu gibi sorunlara yol açmaktadır. Çalışma kapsamında firmalada yapılmak istenen görüşme taleplerine büyük ölçüde karşılık alınmışsa da
kimi firmaların sektöre geniş açıyla bakmak yerine bireysel davrandıkları göze
çarpmaktadır. Zira çalışmanın ciddiyetinin ve amaçlannın özenle ve özellikle
belirtilmesine rağmen ilgisizlik ve hatta savuşturmayla karşılaştığımız firmalar
da söz konusudur. Bu da hem firmaların bir sektör içinde çalıştıkları bilinci hem
de sektör hakkındaki ulusal ve uluslararası entelektüel algılannın arttırılması
gerekliliğini kanıtlar niteliktedir.
Türk mermercilik sektörü son yaşanan finansal krizden ciddi bir biçimde
Nitekim bu kriz dış ticaret yapan firmalara daha çok zarar vermiş,
%50'ye varan istihdam daralmalarına yol açmıştır. Ayrıca mamul yerine hammadde ihracatı yapıldığında dair genel kanının aslında doğru olmadığı da firmalarca belirtilmiştir.
etkilenmiştir.
Kullanılan
malcine teknolojisine gelindiğinde ise firmaların hem yabancı
makineleri hem de yerli makineleri kullandığı görülmektedir. Ayrıca yerli
makinelere olan güvenin arttığı ve Türkiye' de dünya standartlannda makineler
üretildiği firmalarm büyük kısmı tarafından belirtilmektedir.
Türkiye'deki yapılarda kullanılan malzeme ise bir diğer öne çıkan konudur. Zira devlet binalanndan hava alanlarına ve otellere kadar Türk merrneri
yerine ucuz Çin granitinin tercih edildiği gerçeğinin üzerinde durulmalıdır. Bu
bağlamda önemli alanlarda reklam etkisi de düşünülerek kaliteli Türk merrneri
kullanılması teşvik edilmelidir.
Türk merrnercilik sektörüne en önemli rakip ülke olan Çin mermer firmaları
ile mamul ihracatı konusunda yarışılabileceği genel olarak düşünülemese de
devlet yardımları, teşvikleri ve sektörel sorunlarm giderilmesiyle Türkiye'nin
mermer üretimi girdi maliyetlerinin hayli azalacağı görüşü ortaktır. Ayrıca
Türkiye'nin doğal taş kalitesi de dünya tarafından çok iyi bilinmektedir. Bu avantaj iyi kullanılarak sağlanan teşvikler ve yardımlada mamul ihracatının artması
sağlanmalıdır.
Kaynaklar
1. Akdiş, Muhammed (2000); Global Finansal Sistem, Finansal Krizler ve
Türkiye, Beta Yayınları, İstanbul.
ı. Arıkan,
Mustafa (1968); Mermer ve Mermercilik, Ankara Basım ve Ciltevi,
Ankara,
3. Bilgin, Mualla ve Elif Çakır (1998); Mermer Araştırması Raporu, İstanbul
Ticaret Odası, İstanbuL
4. Coşkun, Ali (2006); "İşgücü Maliyetlerinin Düşürülmesi Mutlaka Kayıt
dışılıkla Mücadele İle Birlikte Ele Alınmalıdır", TİSK İşveren Dergisi.
5. Çekerol, Kamil ve Hüseyin Gürbüz (2003); "Reel Döviz Kuru Değişimleri
ile Sektörel Dış Ticaret Fiyatlan Arasındaki Uzun Dönemli ilişki", ODTÜ
Ekonomi Kongresi, 6-9 Eylül 2003 Ankara.
6.Çetin, Turhan (2003); "Türkiye Mermer Potansiyeli, Üretimi ve İhracatı",
Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 23, Sayı 3, ss. 243-256.
7.
Doğaltaş
Dergisi (2005); "Mermer Rezervleri",
Sayı
124.
8. DPT (1991); Endüstriyel Hammaddeler Madencilik Özel ihtisas Komisyonu
Mermer Raporu, Yayın No:2293.
9. DPT (1996; Madencilik Özel ihtisas Komisyonu Endüstriyel Hammaddeler
Alt Komisyonu Çimento Hammaddeleri Çalışma Grubu Raporu, Cilt III,
Yayın No: 2434-491, Ankara.
10. DPT (2001); Madencilik Özel ihtisas Komisyonu Raporu, Yayın No:2616
ÖİK:627, Ankara.
DTM (2009); Dış Ticaret istatistikleri.
11. Düzgün, Recep (2007); "Türkiye'nin Uluslararası Rekabet Gücü: Çok
Değişkenli İstatistiksel Bir Analiz", Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,
Sayı:23.
12. Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı (2009);
"Mernıer",
http://www.enerji.gov.tr/index.php?dil=tr&sf=webpages&b=mernıer&bn=23
O&hn=230&nm=390&id=395,
(Erişim
Tarihi: ı 4.04.20 ı O)
13. Eğilmez, Mahfi ve Ercan Kumcu (2004); Ekonomi Politikası, Teori ve
Türkiye Uygulaması, 6. Baskı, Reınzi Kitapevi, İstanbul. Evrensel Gazetesi
(26.1 ı .2008); "Kriz örnek kenti feci vurdu", Ekonomi Servisi.
14. Frait, J. ve Komarek, L. (2001); "Real Exchange Rate Trendsin
Transitional Countries" Warwick Economic Research Papers,
No:596, s.l-34, http://www2.warwick.ac. uk/fac/soc/economics/ research/
papers /twerp596.pdf, (Erişim Tarihi:l5.05.2009).
15. Gündüz, Sarnet (2007); "Mermer Sektörünün Sorunları", M ermer Dergisi,
www.mermerdergisi.net.
16. Gürcan, Sevgi ve Eyüp Sabah (2003); "Türkiye'de ve Afyon'da Mernıer
Sektörünün Gelişimi", Türkiye IV. Mernıer Sempozyumu 18-ı9
Aralık 2003.Gültekin, Kaan (1996); Merıner Sektörünün Potansiyeli, İzmir
Ticaret Odası Yayınları, İzmir.
17. Hooper, P., ve Kohlhagen S. (1978); "The Effect ofExchange Rate
Uncertainty and Export Perfornıance: Supply and Demand effects",
Scottish Journal ofPolitical Economy, Vol: 42, 381-391.
18. http://www.dogaltassektoru.com,
(Erişim
Tarihi:Mart 20 ı 0).
19. http://www.granit.gen.tr/dogal-taslar-guınruk-tarifesi
(Erişim Tarihi:Mart 2010).,
20. http://www.ikturkiye.com/iceriklparantez/turkiye-de-istihdam-vergilericok-yuksek.htınl, (Erişim Tarihi:Mart 2010).
21. http://www.kobiklinik.com/tr/klinik.asp?ID=44&makale=197,
(Erişim Tarihi:Mart 2010).
22. http://www.maden.org. tr/mevzuat/mevzuat_detay. php ?kod= S7,
(Erişim Tarihi: 12.05.2010).
23. Hürriyet Gazetesi (05.07.2009); "Menner Sektörü Teşvik istiyor".
24. International Energy Ageney (IEA,2009); Key World Energy Statistics.
25. IMMIB (2006a); Güney Afrika Doğal Taş Pazarı Raporu,
http://www.immib.org.tr/userfiles/documents/pdf/sektörler/GAfrika.pdf
(Erişim Tarihi:Mart 2010).
26. IMMIB (2006b); Japonya Doğal Taş Pazarı Raporu,
http :1/www. immib. org. tr/userfiles/documents/pdf/sektörler/Iapan. pdf,
(Erişim Tarihi: Mart 2010).
27. IMMIB (2006c); İngiltere Doğal Taş Pazarı Raporu,
http://www.imınib. org. tr/userfiles/documents/pdf/sektörler/England. pdf,
(Erişim tarihi: Mart 2010).
28. From The Perspective Of The Development 20 Years The World's Stone,
Çevrimiçi, Granıitecountertop.com, Mart 2010.
29. Japanese Standarts Association (2010); http://www.jsa.or.jp,
(Erişim Tarihi: Mart 2010).
30.Natural Resources Canada (2010); Annual Statistics,
http://www.nrcan.gc.ca/com/index-eng.php, (Erişim Tarihi: Nisan 2010).
31. Onargan, Turgay, Halil Köse ve A.Hamdi Delionnanlı (2005); Mermer,
TMMOB Maden Mühendisleri Odası Yayınları, İzmir.
32. Önem, Yüksel (2003); Sanayi Madenleri, Genişletilmiş İkinci Baskı,
Kazan Ofset Yayıncılık, Ankara.
33. Öztunalı Önder (2004); "Dünyanın en Büyük Taş Piyasası- Çin halk
Cumhuriyeti ve Türk Doğal Taş İhracatçıianna Sunduğu imkanlar".
www.maden.org.tr/resimler/ekler/51 ce41 Oc 124al Oe_ ek.pdf?tipi=23,
(Erişim Tarihi: 12.03.2010).
34.
Seyidoğlu,
İstanbul.
Halil (2001);
Uluslararası
Finans,
3.Baskı,
Güzem Yayıncılık,
35. Seyrek, İsmail ve Zekeriya Mızrak (2009); "Faiz Teorileri Üzerinde
Bir İnceleme: Finansal istikrarsızlık Hipotezinin Temel Dayanağı",
Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:22.
36. Smakowski, Tadeusz (2005); "Good Trends and Perspectives for
Natural Stone Industry in Poland", Swiat Kamienia, Vol. 3, No.l6.
37. Stone World (2005); "Natural Stones" Vol. 215, No.2.
38. Svensson L. E. O. (1998); "Open Economy Inflation Targeting",
Stockholm University, Seminar Articles, No: 638,
http://ideas.repec.org/p/hhs/iiessp/063 8.html, (Erişim Tarihi: 13.05.2009).
39. Türkiye Mermer Doğaltaş ve Makinalan Üreticileri Birliği (TÜMMER)
(2007); "Doğaltaş Sektörü".
40. Türkiye Maden Mühendisleri
M ermer Raporu".
Odası
(TMMOB) (2009);
"Doğaltaş
ve
41. Tokanowicz, Elzbieta (2004);"Polish Dimension Stone Database",
Swiat Kamienia, Vol. 2, No.58.
42. TCMB (2010): Elektronik Veri Dağıtım Sistemi.
43. Trade Statistics of Japan, Ministry Finance of Japan (2010); Annual Statitics,
http://wwwcustoms.go.jp/toukei/info/index e.htm,
(Erişim Tarihi:Nisan 201 0).
44. Uçar, D. Ve A.Ö.Doğrıı (2005); "CBS Projelerinin Startejik Planlaması ve
SWOT Analizinin Yeri", TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası
1O. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı,
28 Mart-lNisan 2005,
Ankara
45.UnitedNations Cornmodity Trade (20 1O);
px=H2&cc=25151l&r=156&y=2009,,
(Erişim Tarihi: Mart 2010).
46. United Nations Commodity Trade Statistics Database (2010);
County Reports, http://comtrade.un.org/db/ce/ceSnapshot.aspx?r=71 O,
(Erişim
Tarihi: Nisan 2010).
47. United Nations Commodity Trade Statistics Database (2010);
http://comtrade. un.org/db/ce/ceSnapshot.aspx?px=H2&cc=25 15,
(Erişim Tarihi:Mart 2010).
48. United States Geological Survey (2009); Dimension Statistics and
Information.
49. Uyanık, Tülay (2001); Doğal Taşlar Dış Pazar Araştırması, T.C.Başbakanlık
Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi Yayını,
Ankara, 2001.
50. Ünlü, Nergis (1983); Mermer İhracat imkanlan Ve Dış Pazar Araştırması,
İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi Yayını.
51. Yentürk, Nurhan (2005); Körlerin Yürüyüşü, Türkiye Ekonomisi ve
1990 Soruası Krizler,2. Baskı, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
52. Yılmaz, Hülya ve Ruhan Safel (2004); Mermer Sektörü, Türkiye Vakıflar
Bankası T.A.O., İktisadi Araştırmalar ve Mevzuat Yönetmeliği,
Sektör Araştırmaları Serisi, No:31.
53. Yüksel, Berrin ve Belkıs Özkara (1996);. Afyon Mermer Sektörünün
Rekabet Analizi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayını, Afyon.
146
İSTANBUL TİCARET OD ASI
EK: MERMER FiRMALARIYlA YAPILAN RÖPORTAJlAR
Çalışmanın bu
bölümü doğal taş sektörü finnalarıyla yapılmış röportajlardan
oluşmaktadır. Firmalada yapılan bu röportajlar yüz yüze görüşmeler şeklinde
gerçekleştirilmiş, bu görüşmeler ise kayıt altına alınmıştır.
Doğal taş
sektörü ile ilgili olan bu çalışmanın teorik ve sayısal gerçekliğinin
yanı sıra pratik ve içeriksel verilere başvurmak çalışmanın genel gerçekliği ve
güvenirliliği açısından önemli bir gerekliliktir. Bu verilere ulaşmanın en sağlıklı
yolu ise hiç şüphesiz sektörün gerçek aktörleri olan doğal taş firmalannın fikirlerine başvurmaktan geçmektedir.
Türkiye'de faaliyette olan birçok firma ve ocak içerisinden yapılan seçimler sonucunda gerçekleştirilen bu görüşmeler gerçekten de önemlerini daha ilk
görüşmeden itibaren göstermiştir. Zira yapılan röportajlar göstermiştir ki sektörde
söz sahibi olan veya sektörü yorumlayabilecek kadar doğal taş sektörüne halcim
bu firmaların sorunları birbirleriyle örtüşmektedir. Ancak sorunlar konusundaki
ortak fikirlere karşılık firmaların sektörü yorumlama biçimlerinde de farklılıklar
gözlenmiştir. İşte bu farklılıklar da bir bağlamda görüşülecek firma seçimindeki
hassasiyetimizin bize geri dönüşü olmuştur.
Firma seçimlerinde özellikle ocak sahibi olan ve ihracatçı firmalara öncelik verilmiştir. Ancak ithalatçı ve ocak sahibi olmayan firmalara da özellikle
başvurularak sektörün farklı alanlarına ulaşınaya çalışılmıştır.
Röportajlanmız
1)
Şirketinizi
ise genel olarak şu sorular etrafında toplanmaktadır:
biraz tanıtır mısınız?
2) Makine teknolojinizden bahseder misiniz?
3) Türkiye
doğal
gerçekleştirilmesinin
taş
ihracatının
mamul
yerıne
hammadde
olarak
nedeni nedir?
4) Sizce Türkiye mamul ihracatmda Çin ile yarışabilir mi?
5) Türlciye'deki
6)
Şirketiniz
doğal taş kaynaldarınm
ucuza
ve sektör krizden nasıl etkilendi?
satıldığını düşünüyor
musunuz?
DOÖAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
7) 2001
sonrası
döviz kurunu
istikrarlı
14 7
buluyor musunuz?
8) Devletin sektöre yaptığı yardımlar var mı?
9) Genel olarak mermer sektörünün sorunlan nelerdir?
Röportajlann genel değerlendirmesi ve yorumlar sonuç bölümünde yer
almaktadır. Ancak denebilir ki röportajlardan çıkan sonuçlar bizim için oldukça
tatmin edici olmuştur ve sektörün geniş açılı bir fotoğrafını çelemek için gerekli
bilgileri fazlasıyla sağlamışlardır.
TEKMAR MERMER
İhya KANGAL/ Genel Müdür
- Genel olarak şirketiniz
hakkında
bilgi verebilir misiniz?
- TEKMAR 1990 yılında sanayici bir aile tarafından kurulmuştur. Bu aile
demir sac ticareti yaparkenAmerika'daki akrabalan ınermer ticareti yapıyorınuş.
Sac ithal edilirken hammaddesi yabancı ve KDV oranı daha yüksek olduğundan
ve piyasası ölmeye başlayınca m ermer işine geçilıniş. Sırf ihracata yönelik olarak
başlamışlar. Türkiye' de ınerınercilik M. Ö. 6000 yılından beri yapılmaktadır. Yani
mermercilik Anadolu' da 8000 yıldır bir kültür halinde yaşıyor. Fakat halkımız
merrneri sobanın altı, kapının eşiği, camın denizlikleri gibi yerlerde kullarnnış.
Çok sonralan kırık merrner parçalan betonla karıştınlıp makinelerle işlenerek
tuvaletler, binaların antreleri gibi yerlerde kullanılınaya başlanmış. Bu şirket de
bunları göz önünde tutarak inceleyip ınerınerin al-sat kısmına gireyim demiş.
Tabi sanayici bir ruh ve bu ruhla çalışan bir aile olarak hemen fabrika kurulmuş.
Kanuna göre yer altı kaynakları devletin fakat ocaklar ruhsat almak suretiyle
kiralanabiliyor. Birisi ruhsat alıp Bilecik bölgesinde bir iki ocakla başlamış.
Daha sonra ocaktan çıkardığı hammaddeyi işleyip mamul haline getirip satmaya
başlamış. Firma beş bölgede üretim yapıyor. Bu bölgelerin merkezi İstanbul'dur.
Fabrikaların birisi aktif diğeri pasif olmak üzere ikisi Bilecik'te, hemen hemen
ülkenin en büyük ocağına sahip olan bir diğeri Muğla Yatağan'da, kireçtaşı
işleyen bir diğeri Antalya'nın Finike ilçesinde ve sonuncusu da gayrifaal olarak
Afyon Dinar'da bulunuyor. Şirket büyümeye başladığında küçük şirketler halinde bölündü. Bu şirketlerden kimisi sırf ocakçılığıyla, kimisi fabrika üretimiyle
148
İSTANBUL TİCARET ODASI
kimisi de sadece satışla uğraşmaya başladı ve bunlar bir süre sonra birbirine
karışır gibi oldu. Dolayısıyla ülkenin dört beş bölgesinde hammaddeyi çıkararak
ihraç ediyoruz. Şirkette ll 00 kişi çalışıyordu fakat laizle birlikte 2008 Mayıs
ayından sonra eleman çıkarmak, bazı üretimleri durdurmak, kar marjı düşük
olanları kaldırmak, piyasası olan ürünlere yüklenmek zorunda kaldık. Örneğin
küçük ebatlı 30x30 bir fayans katma değeri çok olan üründür. Bir koca blok her
kesilişte fire veriyor. Çatlamalar kırılmalar derken bir metreküpten 32 metrekare
ürün elde ediyorsunuz ki ülkemizin merrnerieri fay hattından dolayı çok kmlgan
ve bu rakamın üstüne çılanak zor. Bunun için yatırım yapıp birçok makine almak
zorundasınız ve maliyetleri çok yüksek. Hepsi elektronik aletler. Telmolojiyi takip etmeniz gerekiyor. Bunca yatırımdan sonra beş senede makinelerin verimliliği
düşmeye başlıyor. 30 ton kaldıran yükleyiciler kullanıyorsunuz ve ona 38 ton
yüklerseniz yağ pompaları ve dişlileri gibi birçok parçayı bozuyorsunuz.
- Makine teknolojilerinizden biraz bahseder misiniz?
İş makineleri madencilikte kullandığımız yüldeyiciler veya kepçelerdir. Ama
fabrikalarda ise sanayiye girersirriz ve üretime yönelik makineler kullanırsınız.
Bu pazara daAlmanlar ve İtalyanlar hakim. Türkiye'de Mermer Makineleri Sanayisi kuruldu ve oradaki aletlerin aynılarını üretiyorlar. Biz genelde İtalyan makineleri kullanıyoruz ama CAT'in ve yeni aldığımız VOLVO'nun performansından
da memnunuz. Ama ülkemizde iş makinesi üretimi yok. İtalyanların 600 yıldır
bu işte olmasından ve kendilerini kamtladıklanndan dolayı üretim makinelerinde onları tercih ediyoruz. Ayrıca 46 aya varan vadeli satışlan alımımızı da
kolaylaştınyor. 66 metre boyunda bir tel kesme makinesi bir ray üzerinde hareket
eder ve bilgisayarla kontrol edilir. Dağı yukarıdan ve aşağıdan delerler ve tel
içinden geçerek teli bağlar. Keserken üstünden de su akıtırlar ki sıkışma ısınma
sürtünme olmasın ve toz olmasın diye. Sonra yan duvarı ve öbür duvarı keser,
makine alınıp taşın üstüne koyulur ve taş tamamen kesilip dağdan yapışık ama
bıçakla kesilmiş gibi olduğunda üstünden Birkaç yuva açılıp araya havayla veya
suyla çalışan vanalar konulur. Bir akordiyonun yayı gibi şiddetle hava verilir ve
şişerek kayayı yerinden ayırır. Veya aynı iş suyla yapılır. Soma iş makinesi takar
kepçesindeki kancayı ve dağdan aşağı doğru çeker. İşte bu tel kesme makinesini
Avrupa'dan alırsanız 30.000 Euro en iyisidir. Biraz küçüğü de 16.000 Euro' dur.
DOÖAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
}49
Türkiye'den alırsanız 16.000 olan25.000 Lira, 30.000 Euro'luk olanlar da40.000
Lira gibi bir fiyata mal olur. Bir de bunun dışında ko llu kesme makineleri var. Bu
makine üzerinde elmaslı pabuçlar dönerek etrafında kayışla çalışır ve ağaçlan
budama mantığıyla işler. Bu makine de yurt dışmda 250.000 Euro gibi bir fiyata
satılıyor ama şimdi Türkiye' de bir firma aynısını yapıyor.
-Ekonomik kriz sizi nasıl etkiledi?
- Esasında hayali bir sektörle, yatırım sektörü krizi olarak başladı. Mortgage 20-30 yıl vadeyle Amerika'da muazzam inşaatlar yapıyordu. Bu satışlar
başladıktan sonra bunlar borsalarda değer kazandı ve hisse senetlerinin paylan
suni şişirmelerle yükseldi. Amerika elindeki bu hisseleri bütün dünyada sattı.
Mesela Çin'de kıyamet kadar insan bu hisselerden aldı. Sonra Amerika'da
ekonomik dengelerde bir takım dengesizlikler ve düzensizlikler başlayınca
Mortgage borcuna girenler paralarını ödeyemediler. Ödemeler yapılmayınca bu
anlaşmadan ayrılmak istediler. Bunun üzerine satılmış olup parası ödenmeyen
senetler ortada kaldı. Şirketlerin gücü eridi ve ekonomi duraklamaya başladı. Bu
da belki Amerika'nın başka ülke ekonomilerini terbiye etmek için yaptığı bilinçli bir şeydi. Bundan sonra kriz her yerde patlak vermeye başladı. Biz dünyada
86 ülkeye ihracat yapan bir firmayız. Birçok yerde temsilciliklerimiz var. Bu
sistemin farkına vannca düşündük ki yeni inşaatlar duracak. Bu da yeni mal satma imlcanımız olmayacağı anlarnma gelir. O zaman tedbir almamız lazım dedik.
Amerika'da Mortgage ile ev alan biri parasım ödeyemeyecekse bizim de malın
parasını alma şansımız yok. 2007 'de farkına varıncaAmerika'ya mal satmadık ve
alternatifler ürettik. Düşündük ki kriz domino etkisiyle bütün dünyaya yayılacak.
Çünkü en büyük hisse senetleri Çin'in, geri kalanlar da Avrupa'nın elinde. Bu
da demektir ki bütün dünya laiz içine girecek. İnşaat sektöründe başlayan bu
yapısal kriz dünya çapmda finansal bir laize dönüşecek.
inşaat sektöründeki
bir hareket 120 sektörü etkiler. Bunu ülkemizde çok az insan yakaladı. 2008'den
itibaren mamul olarak verdiğimiz mallarm üretimini kaldırdık ve büyük plakalar
ürettik. Plakayı alacak müşteri müteahhit olsun mimar olsun veya firma olsun
onu alıp kendi ölçülerine göre özel mal kesebiliyor. Çünkü plaka 140-160 arası
değişen bir boyuta sahip, Bunu biz kesip fazla işçilik ödeyerek ona vereceğimize
alan
bütün işi kendi yapıyor. Bu şekilde yan mamul alıp kesip plaka yaparak
15 Ü
İSTANBUL TİCARET OD ASI
yine başka bir yan mamul haline getiriyoruz. Alan kişi de tüketicinin kullandığı
son haline getiriyor yani mamul yapıyor. Yani gözlük camını çerçeveye göre kesrneyip tabaka olarak vermek gibi.
- Pekiyi Türkiye'de mamul yerine yan mamul ihraemın tercih edilmesi
nin sebebi bu mudur?
- Sebep değil şekil bu. Türkiye ne ihraç ediyor? Türkiye son veriye göre yılda
ortalama bir milyar iki yüz küsur milyon dolarlık ihracat yapıyor. Bunun %85 'i
bahsettiğim nihai mamul ihracatıdır. Yani adamın duvarına döşeyeceği boyutta
kesilmiş süslenmiş pariatılmış kullanıma hazır. Alan kişi sadece yerine takar. İşte
ülkemizin 20 senedir sistemi budur. Bütün işçilik ve KDV bizden ... Ama 2007
de kriz başlayıp dünyaya dağılınca ve ülkemize yankılan gelince dünyada inşaat
sektörü durdu. Bundan sonra malın satılacağı yer kalmamaya başladı. Çünkü
müşteri benden bitmiş mal istiyor. Nasıl istiyorsa öyle kesip gönderiyoruz. Bunu
biz önceden görüp stratejimizi bu yönde değiştirdik ama diğer firmalar içine girip
yaşarnaya başlayınca fark ettiler. Krizden henüz etkilenmemiş yeni pazarlara
dönüldü, ta ki oralara da kriz yansıyana kadar. Ama üretim tamamen durmadı
çünkü bu kadar makine işliyor bu kadar insan ekmek yiyor bu işten. İşte burada
plaka sistemine dönüldü. Tabi ki inşaat durdu ama bitmemiş ve krizden dolayı
beldeyen projeler var. Mesela Dubai, Bahreyn, Kuveyt gibi petrol zengini ülkelerde onlarca adalar yapılıyor su üzerine ve buralarda binalar yapılıyor. Hepsinde
de mernıer kullanılıyor. Hem beyaz ve ferah bir havası var hem kışın sıcak yazın
serin tutuyor. Işığı da geçirebilen bir madde ... Parası olan bu Arap ülkeleri İngiliz,
Amerikan ve Rollandalı mimarlık şirketleriyle anlaşıyorlar. ihaleye çıkılıyor ve
birkaç şirket alıyor. Birisi denizi taşla dolduruyor, diğeri üstüne binaların inşa ediyor, başka bir şirket de içinin ve dışının giydirilmesini yapıyor. İç ve dış giydirme
de bugün kullanılan üç teknoloji var. Ya cam ya beton ya da taş kullanıyorlar.
içini de genelde doğal taş yapıyorlar. Arapların da bir özelliği var; yere yaptıldan
malzeme taşsa tavana da aynısını yaparlar. Zengin gösteriyor. Bunun üzerine
hepimiz bitmiş mamulde Orta Doğuya döndük. Sonra 2009'da kriz Orta Doğuya
geldi ve inşaatların hepsi durdu. Yapılan adalan yabancı ülkelere pazarlıyorlardı.
Ama işler durunca her şey değişti.
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
151
-Mamul mal en çok Çin'den mi ihraç ediliyor?
- 200 km hızla giden bir yarış arabasının duvara taslaması gibi bir şey oldu.
Hepimiz durduk ve pazar kalmadı. Rusya, Amerika, Avrupa ve Orta Doğu durdu. Sonra kıyamet kadar işçi çıkanldı ve firmalar kapanmaya başladı. Ocakların
kapasiteleri düşmeye başladı. Biz ll 00 kişi çalıştırıyorduk ve birden bire 690
kişiye düştü. Şu andaysa 590 kişi çalışıyor. Tabi bunları da düşürürken işçiyi
mağdur etmemek için tazminatını da ödüyorsunuz. Sonra satılabilir ürüne geçtik.
Kar marjını yükseltip verimliliği arttırarak az işçi ve minimum masraf'La üretim
yapmaya başladık. Kriz ekonomilerinde güçlüler ayakta kalır ama krizi lehine
çevirebilen daha da büyür derler. Biz de üretim yöntemini değiştirdile Güçlü
olduğumuzu gösterdik. Müşteri ben krizde mal alınam deyip yine gelip bizden
aldı. 2000 yılında yapmış olduğumuz ihracatın %20 eksiğini 2008 de, %36
eksiğini de 2009'da yaptık. Yani ikisini toplamı %50 yi geçti ki bu büyük bir
kayıp. Ancak hala ayaktayız ve 2010'da ancak 2007'yi yakaladık. Krizin etkileri
düzelmeye başladı ve bütün ekonomiler bu yönde tedbirler aldı. 201 O yılında
%56 kaybıınızı %83 olarak geri kazandık Çünkü bu akıllı üretime yapılan doğru
pazarlama yatınmıdır. Ayakta dunnanın en önemli yolu hammadde ihracatıdır.
Bunun da dünyada iki büyük pazarı var. Çin ve Hindistan ... Vergisiz olarak her
hammaddeyi alıyorlar. Bir mermer bloğunu Çin'e yolladığınızda ülkeye giriş
vergisi %7dir. Ama kesilmiş işlenmiş merıner yollarsam onun vergisi %76dır.
Onlar da hammadde getirip kendim üretimi öğreneyim yoluna gidiyorlar. Şu
anda oraya giden blok bizim sanayicimizin ayakta durması demektir. 2009 sonunda Türkiye %25 hammadde, % 75 mamul ihraç eder duruma geldi. Fakat
mamul ihracatının cirosu talep azhğı nedeniyle düştü.
- Genel olarak sektörün problemleri nelerdir? Devlet yardım yapıyor mu?
- Türkiye'de madenciliğin tek büyük problemi var. Bu kanundan
kaynaklanıyor. Devletin izni ve kontrolünde biz ülkenin malını kiralayıp onu
dağdan çıkarıp işe yarar hale getiriyoruz. Bunun karşısında korkunç bir propaganda var. Çevreyi bozuyorsunuz, hava kirliliği yaratıyorsunuz gibi mahalle
baskılanyla ister istemez bizim üretim yapmamızı engelliyorlar. Halbuki bu kanuna aykırı ... Bizi tek durdurabilecek Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanhğı'dır.
Ama muhtelif çıkarlar sebebiyle valiliğe veya belediye başkanlarına müracaat
152
İSTANBUL TİCARET ODASI
ediliyor. Toz oluyor, görüntü kirliliği oluyor gibi şild1yetler doğuyor. Dünyanın
hiçbir yerinde görüntü kirliliği diye bir kanun maddesi yok. Sadece terminolojik
bir kelime ... Ama kanunmuş gibi il çevre müdürlüğünden rapor çıkanlıyor. Filan
firma bu sebeplerden üretimini durdurması gerekmektedir. Valiliğe yolluyorlar
ve polis veyajandarma kuvvetleri gelip kapıyı kapattırıp üretimimizi durduruyor.
Vali yapmazsa toplum baskısından kendine laf getirecek. Biz hem madenciyiz
hem de sanayiciyiz. Bu yüzden bu sektörün üzerindeki vergi yükü %60'dır. Bir
ruhsat için devlete ruhsat parası verip her sene tekrar ödüyoruz. Ruhsat aldığımız
arazi ya hazinenin, ya ormanın veya belediyenin arazisi. Devletten alırsamz
ödediğiniz ruhsat parasının üzerine her ürettiğiniz malın %2 sini devlet parası
olarak geri veriyorsunuz. Eğer orman arazisiyse devlet payından sonra ormana
da kira ödüyoruz. Türkiye'deki orman kanun şöyle der; Orman olan veya orman
olmaya elverişli olan alanlar ormandır. Maki topluluğu veya bir fundalık orman
olur ama kimsenin gitmediği çorak topraklar eğer bir parça ot dikilmişse de orman olur. Sonuçta her şekilde orman kirası verilir. Bizim ocaklanmız şehrin çok
uzaklannda dağ eteklerinde. Alt yapı yok. Ne elektrik ne su ne yol ne de iletişim
var. Devlet bunlara karışınıyar ve hepsi sizin üzerinize kalıyor. Eskiden devlet
bu yatırımlar için bir takım vergi muafhldan sağlardı, sonra hepsi kaldı. Zamanla
illere göre teşvik vermeye başladı. Mesela Balıkesir gelişmiş bir ildir ama teşvik
yok. Marmara Adası Balıkesir' e bağlı ve muazzam bir mermercilik var. Ama
denizin ortasında ... Ulaşım denizle yapılır, su, elektrik pahalı gider. İllere verilen
teşvikler ilçelere dönsün diye fikir verdik ama kabul görmedi. Biz tutup kendi
başımıza 12 kilometrelik yol yapıp su getiriyoruz fabrikaya. İstihdam yaratıyoruz
ve yöre halkı da faydalanıyor. Onlardan işçi alıyoruz, onların dükk:anlanndan
alışveriş yapıyoruz ve onların benzinini kullanıyoruz ama bunu yaptığımız halde devlet benim işçim için vergisini, sigortasım hepsini istiyor. Mesela Bitlis
tarafında ülkemizdeki mermer rezervinin üçte biri hala keşfedilmeyi bekliyor
ama hava şartları, dağ yapısı ve terör sebebiyle beklemede. Ama oraya da teşvik
var. Bu adam nasıllimana ulaştırsm yükünü? Mermer genelde gemiyle taşınır,
çünkü öz kütlesi ağırdır. Yani kamyonla nadiren taşıyabilirsiniz. Biz Bilecik'ten
Gemlik' e getiriyoruz limana ulaşmak için. Bu da ciddi sorun. Akaryakıta özel
tüketim vergisi ödüyoruz. Ayda 400.000 litre yakıt tüketiyoruz. Akaryakıtın
fiyatı 2 Lira 40 Kuruş ama rafineriden çıkış fiyatı 80 Kuruş. 1 Lira 60 Kuruş özel
DOÖAL TAŞLAR VE CİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
15 3
tüketim vergisi veriyoruz. Artı KDV de eklenince iş çıkınaza giriyor. Biz sektör olarak 1,5 milyar Dolar döviz getiriyoruz, devlet de bunu alıp yurt dışından
petrol alıyor. Benim malımda hiç ithal girdi yok. Makineler de aıiık ülkemizde
üretiliyor. Tek ithal girdi akaryakıt. Buna karşın devlet bari özel tüketim vergisi
almasın diyoruz belgelerk Bunu gemicilere tanmcılara yapıyor ama madencilere yapmıyor. Eğer kaldırmıyorlarsa bunu azaltahm.
TOPRAK(DEMİRÖREN) MERMER
Koray KEÇECİ 1 Satış Sonıımh.ısu
- Öncelikle şirketinizden biraz bahsedebilir misiniz?
Toprak, Demirören, Nurol ve Güriş firmalarının
birlikteliğiyle kurulmuştur. Merkez ofisimiz İstanbul' da olup fabrikamız
Diyarbakır'dadır. Son bir yıldır şirketimiz Demirören Şirketler Grubu yönetimindedir.
genelinde 12 adet ocağımız var ve sekizi şu anda faaliyette. Ham,
işlenmiş ve yan işlenmiş mal satmaktayız ve yaklaşık 40 ülkeye ihracat yapıyoruz.
Kendi kaynaklarımızı kullanıyoruz. Diyarbakır yörelerinde çıkan kireçtaşı
dediğimiz homojen olan ve cilayı çabuk kabul eden tam mermerleşememiş
taşı kullanmaktayız. Avantajı dokusunu korumuş olmasıdır. Dezavantajı ise tam
sertleşmemiş olmasıdır. Ama bunu kimyasallada destekleyerek sertlik derecesini
dörtten beş buçuğa kadar çıkarıp sorunu çözebiliyoruz.
-
Şirketimiz
1996
~ KuUaıuhğmız
yılında
makine
teknolojiıd
nedir?
- Genelde İtalyan makineleri kullanıyoruz ama son yıllarda
pekiştiriyoruz.
de aynı teknolojiyi yakaladığı
~Ekonomik
krizin Türkiye'de
doğal taş
makineleri
sektörüne etkileri musd oldu?
- Özellikle geçen sene bu Amerika' da başlayan Mortgage kredi sisteminden
s oma
sekteye uğradı. Devletten yardım bekliyoruz çünkü dünyanın en
pahalı
ve nakliyesini kullanıyoruz. Mazot fiyatlan ve sigorta primleri de bizi etkiliyor. Mennerin
harnınaddesi Türkiye'de ve geçen sene
çok önemli ...
bir buçuk
Dolar. Bu
154
İSTANBUL TİCARET ODASI
- Devlet ne gibi yardımlar yapabilir?
- Nakliyede indirim yapabilir. ÖTV'de indirim fayda sağlayabilir. MTA'nın
rakamlara göre ülkemizin mermer rezervi 5 milyar metreküp. 14 milyar
tona eşdeğer. Yani dünyadaki rezervin% 40 civarı Türkiye'de. Çin, İtalya veya
Amerika' dan müşteriler yurt dışındaki kaynak sıkıntısı nedeniyle ülkemize gelmeye başladılar. Bunun farkındayız ve bu kapasiteyi karşılayan bir sektör devletten
yardım almalı. Türkiye'de 125 farklı renk ve karakterdemermer çıkıyor ve buna
rağmen devlet teşebbüsüyle Çin graniti kullanılıyor. AfYon' da yapılacak bir binaya oranın taşları döşenmeli, Diyarbakır'da yapılacak otele oradan çıkan taşlar
verdiği
döşenrneli.
- İhracatı daha çok mamul değil de hammadde olarak yapıyoruz,
neden?
- Çin sadece bizden blok alır çünkü orada
silahımızla dış piyasada bizi vuruyor.
işçilik
ucuz. Sonra
işleyip
bizim
- Çin ile yarışabilir miyiz?
- Çin ile yarışınamızın imkanı yok. Çünkü çok fazla engel var.
- Yanşmak için devlet yardımı dışmda ne gerekebilir?
- Mermer bizden plaka olarak satın alınırsa bizim için daha iyi olabilir.
işlenerek gitmesi farklı, ham olarak gitmesi farklı... Ham olarak direk limanlardan yolluyoruz ama işlenmiş olsa kamyonlada taşınır ve işçilerimiz de kazanır.
-Döviz kuruıınm 2001
-
Şu
aldığımız
sonrasında istikrarlı
buluyor musunuz?
anda iyi ... 2006-07 yıllan arasında çok etkilendi çünkü dışandan
makineler, onların malzemeleri, parçalan çok problem yaratabiliyor.
-Kaç senede yenilernek gerekiyor makineleri?
Altı
ayda bir bakım yapmak gerekir çünkü suyla çalışıyor çoğu ve su
olmadığı zaman sorunlar çıkar. Ömür olarak söylersek sanının 5 yıl.
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
}5 5
- Sektörün genel sorunları nelerdir?
ikame edebilecek ara eleman ihtiyacı var. Üretim ve satışı birleştirmek
gerekiyor. Mermercilikyüksek okulları var ve biz buradan gelen elemanlanmızdan
faydalanamıyoruz. Jeolog ya damaden mühendisi arkadaşlar çok iyi bilgiye sahipler ama onların da satışla işi yok. Elemanın satacağı malı tanıması ve bilgiye sahip olması lazım ... Türkiye'de mermer bilinmiyor. Granit volkanik bir
malzeme ve içinde radyum var ve radyum da siyanürleştiği zaman kanserojen
duruma geliyor. Türkiye'de bunu alıp dış ve iç cephelere kaplıyor ama bundan
hiç kimsenin haberi yok. Üstelik bunu Çin'den getiriyor.
-Türkiye'de
doğal taş
kaynaklannm ucuza elden
düşünüyor musunuz?
çıkarıldığını
-Doğrudur. Blokların ham olarak satılması bu sorunun cevabı dır. İşiense daha
fazla değedenir fakat belirli bir süre böyle gitmesi gerekiyor gibi. Bu ülkemizde
25-30 yılını deviren firmalanmız var. 1990 yılından sonra patlama oluyor. 80'li
yıllarda mezar taşı yapan insanların şimdi Çin ve Amerika gibi ülkelerde en lüks
otellerde dekorasyon yaptığını düşünürseniz sektörün ilerleyişini de anlarsınız.
Şu anda 45 ülkeye ihracatımız var.
- Fiyatiandırma nasd işliyor?
- Ton başına fiyatıandırma yapılır. En, boy ve yükseklikleri alınarak metreküpleri hesaplanır. Tonu da 50 dolardan başlayıp 400 dolara kadar artar. En
fazla kullanılan bej ve kreın renkleridir ki dünyada çok az kalmasına rağmen
ülkemizde bolca var. Renk koyulaştıkça satış azalır. Homojen olması, sağlamlığı,
soğuğa direnci çok önemlidir ki bunlar içinde testler yapılır. Son yıllarda üniversiteler bünyesinde laboratuarlar açıldı ve çok işe yanyor. Günümüzde Türkiye
tam bir menner cenneti ...
15 6
İSTANBUL TİCARET OD ASI
ALKAN MERMER
Sezai ALKAN 1 Firma Sahibi
- Genel olarak şirket yapınızdan bahseder misiniz?
- Ben 17 yaşındayken İstanbul'a geldim. Babam işçi olarak bu mesleği
yapardı. 197 4 senesinde kendi iş yerimi açtım ve o günden beri bu işi yapıyorum.
1980'lerin başmda kardeşlerim katıldı ve 1987 yılında şirkete dönüştük Genel
işimiz oteller, iş merkezleri, villalara gidip ölçüler alarak istekleri doğrultusunda
malı yerine montaj yapmak. Şu anda kendi branşımızda ilk üçte olduğumuzu
söylüyorlar. Hiçbir zaman blok kesrnek konusunu düşünmedik Kullanılan
mermerin %95'i ülkemizden, granitin de %95'i dışandan geliyor. Granit yönünden ülkemiz zayıftır. Suni mermer veya granit kullanmıyoruz. Bunu bazen yurt
dışından da temin edebiliyoruz.
- Türkiye 9 de merrneri hangi ocaklardan ahyorsunuz?
- En iyisini nerede bulursak oradan alıyoruz. Mesela Bursa, Bilecik, Antalya,
Afyon, Elazığ ... Biz sipariş veriyoruz ve A kalite olmasına dikkat ediyoruz. Seçici müşterilerimiz bize geliyor ve fiyatlanmız onlara uygun geliyor. 100 bin lira
istiyorsak 70 bine yapan var diyen müşteri bize gelmez çünkü farkı biliyor. Hazır
üretim yaparnıyoruz. Tamamen ölçü, mekan, dizayn, renk değişir. Mermercilikte
monotonluk olmaz. 2000 yılında buraya taşındık ve teknolojiye yatırım yapmaya
başladık. Makineler aldık ve onlar kendi ücretlerini çalışarak ödediler.
- Türk makineleri mi kullanıyorsunuz?
- 3 tane köprü kesme makinesi var. İkisi İtalyan, biri yerli ... Otomatik cila
yapan makinemiz yerli. .. Waterjet makinerniz Amerikan asıllı ama Alman
yapımı dır.
- Son yıllarda ülkemizdeki makine teknolojisi nasıl ilerliyor?
yurt dışındaki makinelerin aynılarını yapabiliyoruz. Bir
süre önce kendim gördüm, İtalyan-Fransız firması Çin'den bir proje almış,
fakat İtalyan, taşı alıp Çin' e getirmiş ve başında durup öğretiyor. Çinliler de işi
öğreniyor ve bir süre sonra eminim yeterince bilgilendiklerinde o işte de kendile-
Artıyor. Artık
DOÖAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
rini gösterecekler.
Babamın
bir sözü vardı;
çalıştığı
banaysa,
öğrendiği
157
kendine!
- İhracat yapıyor musımuz?
ama özellikle yapalım diye bir ekibimiz yok. Burada ve yurt
Türk firmaları var. Onlara veriyoruz ve proje yapıyorlar. Fakat bazen
kendimiz montesine gidiyoruz çünkü işçilik önemli ve yapamayabiliyorlar. En
iyi mermer de olsa montaj kötüyse iş iyi olmaz. Bizim düşüncemiz fiyatlar değil
kaliteyle rekabet. 1974' den beri bir sürü ihaleye girmedik girdilderimizi almadık.
Bu da tercihen yapılan bir şey. 100 bin lira tutan bir işe 130 bin vermek bazen
-
Yapıyoruz
dışmda
anlamsız.
-Türkiye'de daha çok mamul yerine hammadde ihraç ediliyor.
Neden sizce?
- Artık güzel tesislerimiz var. 1980'li yıllarda müşteri gelip 1O bin mal istese "Delirdin mi bir senede kim bunu verebilir?" denirdi. Şimdi bunu bir ayda
verebilecek bir sürü tesisimiz var ülkemizde. Ama yine de yeterli değil. 1980'li
yıllardan sonra Özal hükümetinin de teşvikleriyle sermayedarlar da işin içine
girdi ve sektörün kapasitesi arttı. Arz talep dengesi bozulmaya başladı. Bugün
Çin mamul almaz. Çok büyük vergi var bu yüzden de bizim ocaklara gelir hammadde olarak alırlar. Her ocağımızın içinde bir Çinli mutlaka bakmıyordur. Mamulü de satıyoruz ama kapasiteye göre değişiyor. Ancak bir kota veya yasaklama
da doğru değil. Piyasayı kendi haline bırakmak en doğrusu ...
- Türkiye'deki
doğal taş
kaynaklan sizce ucuza gidiyor mu?
- Ülkemizde mazot, elektrik, enerji, işçilik pahalı ... Bu büyük sıkıntı
oluşturuyor ve herkes dile getiriyor. inanıyorum ki vergilerin %50'si kayıt dışı.
-Devlet yardım
yapıyor
mu?
- Bizim sektörde yardım yok ama ocaklarda olabiliyor. Enerji sıkıntısına bir
çözüm getirse ve bürokratik engeller kalksa yardım olabilir. Eskiden sanki tarihi
eser alıyor muşsunuz gibiydi ve daha da zordu. Ülkemizin en büyük düşmanı
siyasi istikrarsızlıktır ki bu da ekonomik istikrarsızlığa dönüşür.
15 8
İSTANBUL TİCARET ODASI
- Krizden
nasıl
etkilendiniz?
- Daha çok ihracat yapanlar dış piyasalarm bozulması nedeniyle etkilendi!er.
İçeride de inşaat sektörü durduğu için etkisi büyük oldu. Ama Türkiye'nin
eski krizlerinde döviz iki misli olup yurt dışında ihracat alıyordu. Yurt dışında
çalışanlar krizden faydalanıyorlardı. Çünkü maaşını dolarla alıyorlar. Ama biz
fazla etkilenmedik. Bir otel işi yaptık ve bu bizi zora sokmadı. Dövizle aldığımız
taşı dövizle, TL ile aldığımız taşı da TL ile veriyoruz.
-2001 den bugüne döviz kurundaki dalgalanma istikrarlı
mı?
- 2002'de dolar 1.680 civarındaydı ve biz yeni makineler almıştık. Çok
sallandık ama eş dost yardımlanyla toparladık. Bir yönden de ondan sonra
aldığımız makinelerden de kar ettik çünkü döviz devamlı düştü. Belli bir denge
sağlandığı zaman sabit kalabilmeli. Umarım şimdiki gibi ilerler. Dış ticaret yapanlar kriz var diye mallan satamayacaklannı düşünüp bütün stokları tükettiler.
Bu da ithalat ihracat dengesini bozdu. Bu sene dış ticaret açığının artacağını
düşünüyorum. Türkiye' de siyasi bir kriz olmadıkça ekonomik kriz de olmaz ve
her şey yolunda gider.
- Herhangi bir şey yapılırda Türkiye mamul ihracatmda Çin ile
yarışabilir duruma gelebilir mi?
- Oradaki işçilik maliyetleri çok düşük. .. Çin'e ilk gittiğİrnde bir fabrikayı
ziyaret ettim. 1200 kişi çalışıyordu ve her taşın başında bir adam vardı. Sonra
diğer bir fabrikayı gezdik. Onun da 70 bin metrekare kapalı alanı vardı ve içinde
elektrikli arabayla gezdik. Orada 2000 kişi çalışıyordu, karınca gibi. "Başka bir
fabrikaya bakmak ister misiniz? Orada da 3000 kişi çalıştınyoruz." dediler ve
ben gerek yok dedim. Yani bizim nüfusumuzdan 15 misli fazlalar. Çok işçi ve
ucuz işçi. Bunun önüne geçemeyiz diye düşünüyorum.
- Mermer sektörünün genel sorunlan nelerdir?
-Demir sektöründe usta yetişmiyor. Ben İstanbul'da iş yapmak zorundayım
ve lüks iş yapıyoruz. Neden yetişmiyar çünkü çoculdar 7-8 senelik eğitimden sonra buraya gelip tozun toprağın içinde çalışmak istemiyor. Zanaatkar yetişmiyor.
Frama' da bir Türk arkadaşımızın evine malzeme yolladım ve 2000 Euro fiyat
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
15 9
verdim. Ama orada sadece montaj için 3000 Euro istemişler. Montajı insan yapar, makinesi yok. Bu yüzden işi bilen adamlar lazım. Meslek lisesinden gelenler
var ama işi veriyoruz. "Onu yap" diyoruz "Yok. O tozlu." diyor. Bunun yanı sıra
bir eleman işi Afyon'da öğrenip bizim yanımızda da 3 ay detaylarını öğrendi ve
şimdi Afyon'un en bilgili mermercisi.
DERYA GRANİT
İbrahim DERYA 1 Firma Sahibi
- Firmanızdan ve yaptığınız işlerden genel olarak bahsedebilir misiniz?
- Yaklaşık 2004 yılından günümüze İtalya, İspanya, Çin, Hindistan gibi ülkelerden ithalat yapıyor, mamul mal üretiyoruz.
- İhracatımz var mı?
- Dolaylı olarak başka firmalar üzerinden ihracat yapıyoruz.
- Devletin sektöre destekleri sizce yeterli mi?
-Şu
an devletin yapabileceği pek bir şey yok. Kredileri düşürmesi gerekiyor
ki bunu da zaten Halk Bankası aracılığıyla elinden geldiğince yapıyor. Bunun
dışında arsa tahsisi ya da elektrik indirimi gibi bir şey söz konusu değil.
- Artmasıı sizin işinize yarar mı mermer sektörünün mamul üretim ve
ticareti kısmında olan bir firma olarak?
- Tabi ki. Satıştan ziyade asıl işimiz imalat. Bunun için de en önemli üç
faktör arsa, fabrika ve elektrik. Tesis yapmak, istihdam yaratmak için bize yer
göstersinler, vadeli yerler satsmlar. Çünkü hakikaten menner konusunda dünyada% 60'hk bir payımız var ve söz sahibi bir ülkeyiz. Bloktan ziyade işleyerek
satış yoluna gitmemiz lazım. Bunun için de ucuz elektrik, ucuz işçilik gücü lazım
ve ne yazık ki bunların hiç biri bizde yok.
~
-
Sizce sektörün bunlar dışmda
Eğitimsiz
çıkarıldığını,
başka
ne gibi sorunlan var?
bir sektörümüz var ve en büyük eksiklik bu. Taşın nasıl
buraya kadar nasıl geldiğinin eğitimini vermemiz lazım. Sem-
160
İSTANBUL TİCARET ODASI
pozyumlar
yapılmalı,
brifingler verilip
toplantılar
düzenlenrneli.
Taşıınızı
ve
işçiliğimizi tanıtmahyız.
- Ekonomik krizden nasıl etkilendiniz?
- Biz de herkesin etkilendiği kadar etkilendik. Cirolanınız düşüp borçlanmız
büyüdü, banka laedilerirniz arttı. Nakit para piyasadan çekilince ödemeler çekle
yapıldı ve borçlar büyüdü.
- İthalat yapan firma olarak döviz kurundan memnun mmıunuz?
- Fazla bir artış ve düşüş olmadığı için son zamanlarda memnunuz. Ama
bizim genel mantığımızda 'düşsün alayım' zihniyeti yaygın. Böyle bir şey yok.
Müşterinin dövizin düşebileceği son aşamaya kadar beklemek istemesi cirolan
ve imalatı düşürüyor.
- Mamul komumnda Çin ile yarışabilir miyiz?
-Kesinlikle yanşamayız. Hindistan bile bugün yanşamıyor. Yani
böyle bir ,şansı yok.
- Türkiye'deki doğal taş
düşünüyor musunuz?
kaynaklannın
ucuza
dünyanın
gittiğini
- Evet düşünüyorum. Her şeyin maliyeti yüksek olunca tüm ocak sahipleri
blok satıp kurtulayım diyor. Bunu eğer üretime çevirebilirsek istihdam doğacak,
fabrikalar çalışacak. Biz blok yerine kesilmiş mamul almak zorundayız ve bu
imajı dünyaya yansıtmak zorundayız. Ama maddi yönden zayıflığımız sebebiyle
bunu yapamıyoruz. Blok halinde daha çok Çin ve Hindistan alıyor.
- Makine teknolojinizden ve
kullammımzdan
bahseder misiniz?
- Makineleriınİzin hepsi Türk malıdır. Zaten çoğu yeni sayılır. Çin makineleri buradakinin üçte bir fiyatına olmasına rağmen bunu düşünmedik MKS ve
Antalya Makine kullanıyoruz. Keşke granitimiz ülkemizde olsa da bir dolar bile
dışanya vermesek. Mesela bizim ocaklanmızdan 300 metre mal istiyorum fakat
bugüne kadar bunu verebilen firma çıkmadı. Bu sebeple mecburen graniti dış
ülkelerden alıyoruz fakat merrneri Muğla, Bilecik ve Afyon' dan alıyoruz.
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
161
MARDE MERMER
Nedim YusufBAŞ 1 Firma Sahibi/ tT.O. Mermer Kurulu Başkanı
- Öncelikle kısaca şirketinizden bahsedebilir misiniz?
- Şu an kendi ocağımız yok. Bu yüzden Bursa, Marmara Adası, Bilecik,
Afyon' daki ocaklardan taş alıyoruz. Biz şirket olarak sektörün ebatlama ve dekorasyon tarafındayız. Büyük otellerde veya binalarda banyolar, mutfak tezgahları
veya iç tasarım alanında çalışmalar yapıyoruz.
-Makine teknolojinizden bahseder misiniz?
- Günümüzdemermer sektöründe kullanılan en son teknoloji ürünü makinelerimiz var. Bunlar; CNC makineleri, Waterjet dediğimiz basınçlı suyla kesim
yapan makineler ve 5 eksenli diye tabir ettiğimiz makineler. Genelde İtalyan
üretimi makineler fakat daha eski Türk üretimi olanlarda var. İşimiz dekorasyon
üzerine olduğu için makinelerimizin eskimesi bizim piyasadan geri çekilmemiz
anlamına gelir. Bu yüzden son teknoloji makineleri tercih ediyoruz.
- Devletin sektöre ne gibi yardımlan var?
- Mermer sektöründe pek fazla bir yardımı yok. Ama ocaklar kısmında
teşvikleri var fakat bu yeterli değil. Ocak maliyetleri çok yüksek ... Özel sektör ocak açtığında çok büyük külfet altına giriliyor. Burada devletin yardımı olmuyor. Ben aynı zamanda TÜSİAD 44 numaralımaden ve mermer komitesinin
başkanıyım ve madenci arkadaşlarla görüşmelerimizde konuşuyoruz. Bu sene
mesela devlet hakkım %14'e çıkartmışlar ve bu çok büyük bir yük. Bir enerji
hattının devlet tarafından getirilmesini istiyorlar fakat bu da zor. ÖTV'siz mazot
istiyorlar ki bunu sağlamak da zor. Devlet bu konularda yardım etıneli.
- Devletin yanında sektörün genel problemleri nelerdir?
- Çek raporu, devlet hakkının artması gibi konular ocak açarken zorluk
yaratıyor. Yol yapıını konusu yine bir sorun. Orman olmayan ama kağıt üzerinde
orman gibi görünen araziye izin vermiyorlar.
162
İSTANBUL TİCARET ODASI
- İhracat yapıyor musunuz?
- Biz iç piyasayla çalıştığımız için yapmıyoruz ama zaman zaman yapılması
zor olan kesimler olduğunda İtalyanlada çalışıyoruz. Türkiye'den dışarı çıkan
madde ağırlıklı olarak hammadde oluyor. Geçen sene 1 milyar Doların üzerinde
bir blok çıkışı söz konusu ve bu ciddi bir rakam.
- Çin He mamul olarak yarışabilir miyiz?
- Çin bütün dünyada dengeleri alt üst eden bir ülke... Orada çalışan
enerjinin ve işçiliğin çok ucuz olduğunu, devlet teşvikinin çok
güçlü olduğunu söylüyorlar. Sadece bizim sektör değil her alanda dünyadaki
üretim gücü ciddi şekilde Çin'in elinde ve yarış söz konusu değil gibi.
arkadaşlanmiz
- Ekonomik krizin etkilerini nasıl yaşadınız?
- Bütün sektörleri etkiledi ama tabi ki firma olarak ayakta kaldık ve işimize
devam ediyoruz. Ülkemizde vergi politikası çok yanlış ... Kayıt dışı ekonomiye
dikkat etmek lazım deniyor ama yapılan pek bir şey yok. Alt yapı hazırlayıp
vergi sistemini oturtmak lazım ... Kayıt dışı olunca sizin verdiğiniz rakamın çok
altında fiyatlarla iş yapılıyor ve bu ciddi anlamda işleri etkiliyor.
- N asıl bir değişiklik yapılabilir?
- Bence vergi kazançtan değil de harcamadan alınmalı.
-Türkiye'de
düşünüyor
doğal taş kaynaklannın
ucuza elden çıkarıldığını
musunuz?
- Hayır düşünmüyorum. Haınmaddeyi dışarı satarken daha çok katma değer
elde ediliyor ama ucuza satılmıyor değerini buluyor.
- Döviz kurundaki oynarnalann sizi ne yönde etkiliyor?
- Sıcak paranın ülkemize gelmesinden kaynaklanan sebeplerden
kurdaki minik oynamalar bizi çok etkilemiyor.
oluşan
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
163
ÜNTAŞ MERMER
Necmettin ALTlKULAÇ 1Firma
-
Şirketiniz hakkında
Ortağı
genel bilgiler verebilir misiniz?
-Firmamız 1978 yılında kuruldu. Bilecik Yenipazar'da ocağımız var ve 10
km yakınmda da fabrikamız var. Önceden İstanbul' da çalışırken aynı şekilde
blok merrnerierden iki ve üçlük levhalar yapıyorduk. Daha sonraları bu bölge
İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından Haliç kapsamına alımnca Bilecik
fabrikamızı kurduk ve ihracata yönelik iş yapmak için makineler aldık. Üç
seleksiyonlu taşımız var. Krizden öncesine kadar İspanya, Meksika, Portekiz,
Singapur, Amerika, Güney Kore gibi ülkelere ihracatımız oldu ama en çok Çin
ile çalışıyoruz ve blok olarak veriyoruz. Çeşitli firmalar çalışanlarıyla gelip
fabrikalanmızı geziyor, seçtikleri merrneri markalıyor ve alıyorlar. Çin genelde
hammadde alıp orada işliyor.
- Makine teknolojiniz nedir?
- MKS ile çalıştık ki aynı zamanda yakın akrabamız ve arkadaşımız kendileri. Hatta ilk makinelerini biz almıştık. 1982 ya da 83 yılıydı. Sonra da onlardan almaya devam ettik. Bloktan plaka yapan cila ve yan kesme yapan makinelerimiz var. Çiftli ebatlama makinelerimiz var. Kriz öncesi plaka gibi levhalar
üretemiyorduk ki en büyük eksiğimiz de buydu. Sonra bu makineyi kurduk ve
eksiğimizi de giderdik
- Bunun
dışmda donanım
olarak başka bir eksiğiniz var mıı?
- Plaka cilahattı gerekiyor müşteri talebine bakarsak. Bunu da yine MKS 'den
alacağız.
-Devletin sektöre
desteği nasıl?
-Devletin pek desteği yok. Ocağı bulduleruhsatı çıkarttık tam işleyeceğiz elektrik yok. 2,5 km elektrik hattı çektik. Anlatılanlara göre İtalya' da böyle değilmiş.
Devlet size fabrika için alanı bulup, yol yapıp elektrik sağlıyor ama bizde tam
tersi önce yokuşu gösteriyorlar. Gözünüz kesiyorsa o yokuşu çıkıyorsunuz. Mesela 30 cm çapında bir direk dikmeniz gerekince etrafındaki 2,5 metrelik alanı
164
İSTANBUL TİCARET ODASI
ölçtürüp burası orman alanına girer diyebiliyor ve bunun bedelini istiyor devlet.
Biz elektrik hattını çektik ve bizim hattımızdan başka fabrikalar da faydalanmaya başladı sonrasında.
- Sektörün genel olarak sorunları nelerdir?
- Krizden dolayı birçok fabrika kapandı. Kapanmayan büyük firmalar da
dış piyasadan çekilip iç piyasaya yöneldi. Mesela adam senelerce kesmiş ve
taşı onun gözünde değerli değil ama bizim için değerli. Çünkü biz burada 20
Lira'ya satarken o 4 Lira'ya elden çıkarmaya uğraşıyor. Sonra alacak kişi 'nasıl
20 Lira'ya satarsınadam 4 Lira'ya satıyor' diyor. Çin de işleri baya karıştırdı.
Eskiden son derece fazla sayıda basamak ve döşeme yapardık ama şimdi Çin
graniti bejler ucuza gelince işleri değiştirdi. Levhalar halinde cilalanmış olarak
geliyor, minik bir işlemden sonra taşı kullanıyorsunuz. Hal böyle olunca da fiyatlar da düşük olduğundan piyasa ciddi anlamda etkileniyor. Taşeron firmalar
da piyasayı bozuyor. Sizin fabrikanız 70-80 tane işçiniz var fakat taşeron firma
akraba ilişkileriyle ucuza iş bağlıyor ve bütün firmalar etkileniyor.
-İhracatı mamul değil de hammadde olarak yapıyoruz, neden?
- Bu şekilde genelde Çin alıyor. Diğer ülkeler kesilmiş istiyor. Çin' de vergiler
yüksek işçilik ucuz olduğu için onlar hammadde olarak alıyor.
- Çin ile yarışabilir miyiz bu konuda?
- Sanmıyorum. Çünkü orada elektrik ve işçilik ucuz. Mesela Elazığ mermerini alıp orada tekrar presleyip içine boya katıp kesip buraya geri satıyorlar.
- Herhangi bir düzenlemeyle bizim mamul ihracatımız arttırılabilir mi?
Şu
- Artması biraz zor... İspanya, Meksika, Portekiz, Amerika'ya satamıyoruz.
an Libya ve Irak piyasası canlı. Ama Irak'ta kalitesiz ve ucuz malzeme
kullanılıyor.
-Ekonomik kriz sektörde ne gibi etkiler bıraktı?
işi
- Büyük oranda etkiledi. Çünkü Amerika' da depoları olan Türk firmalarının
zorlaştı ve tutunabilen devam etti, tutunamayan kapandı. Hatta bundan iki
DOÖAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
165
sene öncesine kadar Türkiye'nin en iyi firmalarında bile sıkıntı olduğunu duyduk.
Ama şimdi durumu sıkıntılı ... Biz asıl iş olarak ihracattan ziyade iç piyasa işiyle
uğraşıyoruz. Mesela buradaAvrupa kontrolünde şantiye var. Belki fiyatlar düşük
ama kendi taşımızı satıp montaj maliyeti koyarak çalışıyoruz. Taşı satıyorsunuz
ve sorumluluğu da size kalıyor. Bir sorun olursa gidip uğraşıyorsunuz. Dolayısıyla
herkes arayış içinde ... Libya ve Irak pazarı da yeterice tatmin edici değil. Çünkü
rakamlan çok düşük. .. Firmalar önceki aldıklan fiyattan almak istiyor ama kimse
buna yanaşmıyor. En büyük çıktılarımızdan birisi de mazot. Geçen sene 1O ton
mazot 22 milyar tutuyorken şimdi aynısı 30 milyara mal oluyor. Bu yüzden
sanıyorum Çinliler de arayış içinde. İnsanlar sermayelerini bitirdiler ve cepte
para yok. Mazot parası eleman ücreti ocaktaki makineler derken iş zorlaşıyor.
- Döviz kurundaki oynamalar sizi nasıl etkiliyor?
- Daha önceki senelere göre yüksek ama
pazarlık ortamı doğuyor. Fiyatlar düşüyor.
- Türkiye'deki doğal taş
düşünüyor musunuz?
kaynaklannın
dış
piyasada talep
olmadığından
ucuza gittiğini
- Çok iyi giden malzemeler de var ucuza gidenler de var. Günü kurtarabilmek ve para dolaşımı yaratabilmek için :fiyat düşürenler var. Çünkü mazot
alması gerekecek. Damar yoğunluğu az olan sade beyaz taşlar çok talep alıyor.
Dünya ticaretine bakınca İsrailliler her yere el atmışlar. Biz 40 dolar civarında
satmaya çalışırken onlar 100 doların üstünde fiyatlar söylüyor.
KARTAL MERM.ER
Mustafa MERMERCİ 1Karta! Mermer Genel Müdürü 1 İstanbul Doğal
Taşçılar Birliği Derneği Yönetim Kurulu Başkam/ S.S. Doğaltaş Ürünleri İşleme ve Elsanatlan Toplu İş Yeri Yapı Kooperatifi Yönetim Kurulu
Başkanı! DODEF GenelBaşkam/Türkiye Natural Stone İmtiyaz Sahibi
-
Şirketinizden
biraz bahsedebilir misiniz?
- Kartal menner bir aile şirketidir. 1984 yılına kadar atölyecilikle gelip
sonrasında şirketleşmeye karar veren dört kardeşin oluşturduğu bir yapı. Şu an
166
İSTANBUL TİCARET ODASI
ocak ve fabrika
çalıştınp
ihracat yapıyoruz.
- Kendi mermerinizi mi kullanıyorsunuz?
- Kendi ocağımızm taşlan var Bilecik'te. Başka ocaklardan
denedik ama her zaman umduğumuz gibi çıkmadı.
taş almayı
-İhracat yaptığınız ülkeler hangileri?
- Aşağı yulcan dünyanın her yerine ihracat yapıyoruz. Çok az kısmını hammadde olarak büyük çoğunluğu ise mamul olarak ihraç ediyoruz.
-Mamul Türkiye'de daha az ihraç ediliyor sebebi nedir sizce?
-Blok ihracatı hammadde olarak %20'yi geçmiyor.
-Piyasadaki birçok firma aksini söylüyor. Neden?
-Doğrusu
o. Blok ihraç edilmeli mi edilmemeli mi? Bunu düşünmek lazım.
Bugüne kadar ihraç edilrneliydi. Belli bir kısma kadar teknoloji yeterli olmadığı
için ürününüzü kendiniz tanıtmak zorundaydınız. Ama şimdi işler değişti. Kendi
makinelerimizi çok kaliteli şekilde kendimiz üretiyoruz. Bilinçlenme arttı ve insanlar bu sektörü daha iyi öğrendiler. Dünya küçük, herkes her şeyi takip edebiliyor.
- Makineleriniz yerli mi?
-Fayans hattı makinemiz İtalyan ama diğerlerinin tümü yerli.
- Makine teknolojinizden bahseder misiniz?
-Tabi ki ... Son teknolojiyi kullanıyoruz. Fayans hattı, plaka cilalama, katrak
makinesi dolgu makineleri gibi makinelerimiz var. 16 bin metrekare alanımız
var ve 3400 metrekare kapalı alana sahibiz. Ama şunu söylüyorum ki blok
meselesi çok önemli. Bugüne kadar blok ihracatı çok önemliydi, ama artık bir
takım kısıtlamalar getirildi. Sebebi de iç piyasa da işleyip ihraç edecek hammaddeyi bulamıyorsunuz. Eskiden kimse ülkemizin taşını tanımıyordu. Ne rengini,
ne dokusunu, ne sertliğini biliyorlardı. Bilenler de bir AfYon bir de Marmara
mermerini bilirlerdi. Şimdi ülkemizde 400 üzerinde mermer çıkıyor. Fakat bütün
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
167
dünya Türkiye'de ne olduğunu biliyor. Diyelim tonunu 150 Dolar'dan satıyor.
Bu 300-400 Lira yapıyor. Ama bunu işlerseniz değeri çok daha farklı boyutlara
geliyor. Hammadde ihraç etmek içerdeki fabrikalan zor duruma sokuyor ve iç piyasadaki fabrikalar hammadde bulmakta zorlanıyor. Çok fabrika var. Atölyeleri
saymazsak irili ufaklı 500 civan tesis var ülkemizde. Bir tedbir alınmalı.
- Mamul ihracatmda Çin ile yarışabilir miyiz?
- Kamu
kuruluşlarımız
hareketlilik
ithal ürün
alıyorlar. Yarışabilmek
için önce kendi iç
ve ekonomik gücün belli
bir düzeyde olması lazım ... Çin'den granit geliyor ama 1,7 milyar nüfus var,
işçilik ucuz 80 Dolar'a adam çahştırıyorlar, elektrik, yol teşviki var. İşte bu sebeplerden rekabet şansımız yok. Ama devlet destek olursa çözülebilir. Mermerin
göbeği olan Afyon'da yapılacak hastane için devlet bakanı Cemil Çiçek'e soruyorlar 'neden ithal granit kullanılacak' diye. Cevap şöyle: mermer hijyenik
bir malzeme değildir. Granit mi hijyenik? Bir şey üretİyorsunuz ve üıiinünı kötü
diyorsunuz, böyle bir şey söylenir mi? Türkiye'nin muhtelifyerlerinde granit var
ama çıkarmak zor. Bir takım şeyleri kendi içimizde halletmeliyiz. Bütün dünya
bizden alıyor Çin de dahil. Biz de gidip Çin'den alıyoruz. Kardeşim Çinlikendi
otelinde de bizim merrneri kullanıyor. Avrupalı ve Arnerikah graniti dış mekanda
kullanıyor; içeri sokmazlar.
piyasamızda
sağlamamız lazım. Kazancın
- Türkiye'deki doğal taş kaynaklan sizce ucuza gidiyor mu?
- Bence ucuza gidiyor. Bir örnek verebilirim. Biz İspanya'ya gittik. Oradan bir İspanyol mermerci ülkemizden metreküpünü 750 Dolar'a taş almış ki iyi
paraya almış. Yani pahalı. Bize dedi ki 'Türkiye'den bir taş aldım çok iyi para
kazandım' sonra durdu 'yok yok düzeltiyoruru çok çok iyi para kazandım' dedi.
Demek ki sizin ürününüz hammadde olarak çok ucuza gitmiş oraya.
-Devlet yardım ediyor mu?
Devlet köstek oluyor. Şimdi 7. madde var maden kanununda. Hiçbir
yeni ocaklara müsaade yok ve var olan firmalannda genişlemesine izin
vermiyorlar. Fabrikanız çalışıyor ve etrafındaki alan da sizin. Diyelim ki orada
ürün bitti ve yan tarafa geçmek istiyorsunuz. Hayır, geçemezsiniz buna izin ver-
Hayır.
şekilde
168
İSTANBUL TİCARET ODASI
miyor devlet. Madenci ile mermerciyi ayırmak lazım. Mermer de bir maden ama
onun işletmesi de çalışması da sahası da farklı. Biz 100 hektar bir araziye girip
3 hektarında birkaç yıl debeleniyoruz. Ama madenci krom alacağı zaman bir damara denk gelirse oradan gidiyor. Kötülemek için söylemiyorum tabii ki ama ülkenin yeraltı kaynaklarının kesinlikle çıkarılması lazım. Ben 50 milyar Dolarlık
iş yaptım diye övünemiyoruz. Bu işi yapıp içinden 5 milyar Dolar kazandıysam
"tamam iş yaptım" derim. 600- 700 Lira'ya adam çalıştınyorlar. Avrupa'da bu
mümkün mü? imkansız. Tekstilcilerin çoğu mahalle aralarında fason iş yapıp
sigortasız işçi çalıştırıyor. Bunu hesaba katmak lazım ... Bizim ürettiğimiz ürünün
%100 ü katma değer. Bana göre maden sektörü mermerden aynlmalı. Bunun
içine kromu da bakın da sokuyor ve genelliyor. Ruslar bakır, krom ve yeraltı
kaynaklannın hepsini çıkartıyorlar. Araplar petrol çıkartıyor. Bizde neden böyle?
Aman altın çıkarmayın, aman dokunmayın. Petrol Suriye, Irak, İran, Azerbaycan, Gürcistan'da var bizde yok. Mümkün mü böyle bir şey? Her hükümet
değiştiğinde gazetede şöyle haberler çıkar; Batman'da Türkiye'nin ihtiyacını
%2,5 karşılayabilecek kuyu bulundu. Her hükümet bunu bir dener. Yeni kuyular
açılacaktır derler ama yalan. Doğuda hiç açılmamış dünya kadar maden yatakları
var.
- Krizden ne kadar etkilendiniz sektör olarak?
- Fabrika olarak etkilendik ama ocak olarak etkilenmedik. Enerji maliyetlerinin, elektriğin, petrolün yüksekliği, işçi maliyetleri ve biraz da kriz diye iş
olmaması bizi etkiledi. Kartal M ermer olarak 2001 krizini yaşadığı için biraz temkinliydik. Ama tabii ki işler zorlaştı. Merrnerimiz çok ucuza sattık Amerika'ya
tutup 8 dolar civarına granit sattık Soma adarnlar kalkıp bunu zenciler kullanıyor
ben bunu evimde kullanınam diye sınıf aynmcılığı yaptılar. Bu anlayış bize çok
ters ... Bizim merrnerimizi bizden alıp 50-60 Dolar' a satıyor zaten İtalya, İspanya.
Onlar soruyorlar neden bu kadar ucuza satıyorsunuz? Yani lerizden ciddi şekilde
sektör etkilendi. Yeni yeni bir hareketlilik var.
- Döviz kuru hareketlerini tutarlı buluyor musunuz?
- Buna artık alıştık 1,5 olarak endeksiemişler ve alıştık Zaten ucuza
satıyoruz, 2-3 Dolar çıkarttığınız zaman kimse alınam demez.
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
169
-Sektörün genel problemleri nelerdir?
- Sektörün çok fazla problemi var ama bana göre en önemlisi birlik beraberlik yok. Kimse beraber hareket etmiyor. Fiyatlarda istikrar yok. A firması
20 Lira diyorsa B firması 25, C firması 15 diyor. Aynı ürün sonuçta ... Adam da
araştırıyor ve işler yavaşlıyor. En son "mermeri boş ver seramik döşeyeyim" diyebiliyor. Bizim iş diğer sektörlere benzemez. Mutlaka başında durmanız lazım.
İtalya'da hep aile şirketleri vardır. Dışandan çok yatırımcı geldi ve artı-eksi çok
etkilendik. Eskiden fiyat istikrarı sağlamrdı. Mermerciler derneği fiyat belirlerdi
ve uyulurdu genelde. Ama parası olan herkes sektöre girince dengeler değişti.
Diyelim taşı aldın kestin ama bozuk çıktı. İşçi buna bakmaz keser gider ama sen
başında durursun.
- Çok firma var ve fiyatlar
değişken
dediniz, bu
nasıl
önlenir?
-Bunun önüne geçemezsiniz. Ben demek başkanlığı yapıyorum ve bu konuda
mücadele ettik. Üye gelip diyor ki başkanım elektrik, su faturam, işlerimin
maaşı, sigorta param var ver bunları senin dediğin fiyatın altmda satmayayım.
Bu sorun çözülemiyor. Devletin destek vermemesi, kalifiye elernan bularnama,
pazarlarna, sermaye gibi sorunlarımız var sektör olarak. Bir eylem düşünmüştük
Asıl mermer Afyon merrneridir ve gidip AfYon meydanmda ana caddeyi yarım
saatlik kapatıp basını çağırıp derderimizi aniatmayı istedik. Neden kaynak
bizdeyken dışandan alıyoruz sormak istedik. Terörist değiliz ki sanayiciyiz
sonuçta. Bakın Atatürk Hava Limanı'na, ithal granit. Yok böyle bir şey. Burası
açık hava müzesi gibidir, showroom resmen. Buradan işadamı da geçer firma
sahibi de geçer politikacısı da geçer. Bakıyor geçenler Çin graniti. Soma gidip
onu alıyor. Siz oraya Türk menneri döşeseniz adam görüp direk talep edecek.
Sektörün bu şekilde kalkınması mümkün değil.
JİA FENG S TO NE
AERSILAW WUSIMAN 1 Firmanın Türkiye Temsilcisi
- Genel olarak Çin'de ve Türkiye'de mermer üretiminin avantaj ve
dezavantajları hakkında bilgi verir misiniz?
- İlk olarak Türkiye'nin en büyük avantaj ve zenginliği tabi ki çok çeşitli
170
İSTANBUL TİCARET ODASI
ve kaliteli mermer rezervlerine sahip olmasıdır. Ayrıca dünyada mermere olan
talep ve özellikle gelişen ve uzun yıllar daha devam etmesi beklenen Çin talebi
Türk mermer firmaları için önemli bir avantajdır. Ayrıca üretim ruhsatı almanın
da Çin' e göre daha kolay olduğunu düşünüyorum. Dezavantajlara gelince enerji
maliyetleri ve istihdam vergileri Türkiye'de çok yüksek. Bu bağlamda Çinli firmalada rekabet etmesi pek mümkün görünmemektedir. Ayrıca ST makinalannın
yaygın olarak kullanılması hem Çin talebini etkilemekte hem de verimsiz çalışan
bu makinalar zaten çok pahalı olan enerji israfına neden olmaktadır. Ayrıca Çin'li
firmalara göre Türk mermer firmalannda profesyonel yönetici ve kalifiye eleman yetersizliği de göze çarpmaktadır. Buna ilaveten Türkiye' deki yatırım faiz
oranlan da firmaların işini daha da zorlaştırmaktadır.
Çin mermer piyasasının avantajlarını sayacak olursak öncelikle herkesin de
belirttiği üzere Çin pazarı çok büyük bir pazardır ve hızla gelişmeye devam etmektedir. Bunlara ilaveten enerji fiyatlarının, vergilerin ve şüphesiz ki çok bol
olan emeğin fiyatının çok düşük olması Çin'in en önemli avantajlarıdır. Ayrıca
Çin' de faaliyet gösteren firmalar iç pazara çalıştıklarından küresel finansal krizin
bu firmalar üzerindeki etkisi yok denecek kadar azdır. Çin'de mermer üretiminin dezavantajlannın en önemlisi Çin' de kaliteli m ermer rezervinin olmaması dır.
Çin' de ucuz olan ve mermere göre daha az tercih edilen granit rezervleri vardır.
Ayrıca üretimi esnasında ciddi hava kirliliğine sebep olan mermercilik sektörünün
gelecekte çevreci gruplar tarafından tepki alacağı şüphesizdir. Bu haliyle çevre
için sürdürülebilir bir üretim şekli söz konusu değildir.
SARIOGLU MERMER
Mustafa SARIOGLU- Firma Sahibi 1 İ.T.O. Mermer Kurulu Başkan
Yardımcısı
- Biraz şirketinizden bahseder misiniz?
- 1979' da kurulan firmamız önceleri m ermer işleme ürünleri ve kimyasalları
üzerine çalışırken 1989-90 senelerinde bir rnermer firması olarak faaliyete geçti.
İstanbul ve Bilecik'te fabrikalanmız ve Bilecik'te faaliyette olmayan bir ocağımız
mevcut. Ocağın faaliyette olmamasının nedeni kar getirmemesidir. Hem iç hem
de dış piyasaya üretim yapıyoruz. Mamul ürün olarak çahşmaktayız. Bilecik'teki
DOGAL TAŞLAR VE ÇİN HALK CUMHURİYETİ REKABETi
17 1
fabrikamız daha çok ihracata yönelik çalışmakta. Azerbaycan, İngiltere, Hollan-
da ihracat yaptığımız ülkelerden birkaçı ...
- Makinelerinizden bahseder misiniz?
- Makinelerimiz yerli; MKS'den temin ediyoruz. Yabancı olarak sadece
iş makinemiz mevcut. Türk makineleri çok iyi durumda, hatta Avrupa'dan da
ileri bir durumda olduğumuzu söyleyebilirim. Makinenin kalitesinin yanında
servisi ve yedek parçası çok önemli. . . Bu hizmeti de yerli firmalar çok güzel
karşılayabiliyor.
-Krizden ne derece etkilendiniz? Krizin size en büyük zararı ne oldu?
- Krizin bize en büyük etkisi eleman bulamamak oldu. Türkiye'de işsizlik
söylüyorlar ancak biz vasıflı, vasıfsız eleman arayıp bulamıyoruz.
Bilecik'te belediyeye işçi aradığımıza dair anons yaptırıyoruz. Gençler değil,
emekliler geliyorlar, ücreti beğenmiyorlar ya da çalışmak istemiyorlar; üretmek değil tüketmek istiyor insanlar. .. Özel sektör yerine devlette bir iş bulmaya çalışıyorlar; çalışma şartlannın daha rahat olacağı düşüncesiyle ... Devlet
yoksullara yardım yapıyor, ama kimin iş aradığını, kimin bu yardımı suiistimal
ettiğini araştırmıyor. Bir ailede herkes sırayla gidip yoksulluk yardımı alıyor,
ama iş bulduğunda da çalışmıyor. Devletin bunu kontrol etmesi lazım ...
olduğunu
Bunun dışında tahsilat sorunu yaşıyoruz. Çelderimiz geri dönüyor. Devletin
bu konuda da bir adım atmasını diliyoruz.
Krizin etkilerini işçilerimize yaşatmadık, bunun yerine şirket karlarını düşük
tutmayı tercih ettik.
~Devlet yardımlan
yeterli mi? Ne gibi desteği olabilir?
-KDV çok yüksek ... %18 KDV'yi müşteriye yansıttığımızda doğal olarak
iş kaybediyoruz. Bunun dışmda akaryakıt ve diğer enerji fiyatlan çok yüksek. Bu
konuda hiçbir destek olmadığı gibi ÖTV bile vermekle yükümlüyüz. Devlet %5
SSK primi indirimi uygulamıştı. Bu küçük oran bile işimize hayli yaramıştı.
Devlet tahsilat sorunu ile ilgili bir yaptırım
gili hiçbir güvencemiz yok.
uygulamalı,
zira tahsilatlada il-
172
İSTANBUL TİCARET ODASI
Ayrıca
ihtiyacı
meslek lisesi eğitimi desteklenmeli, Türkiye'nin mesleki eğitime çok
var.
- Kurdan memnun musunuz?
- Şu an kurdan çok memnunuz. Tam olması gerektiği gibi ... İstilaarlı bir
salınımı var.
- Mamul ihracatmda Çin ile yanşahilir miyiz?
- Gerekli düzenlemeler yapıldığı takdirde kesinlikle yarışabiliriz. Türkiye' de
neden Çin graniti kullanılıyor örneğin? Daha sıkı bir vergi uygulamasıyla, devlet kontrolüyle piyasa çok daha iyi bir yere gelebilir. Zira Çin ile yanşmamıza
olanak verilmiyor; ocak çalıştıramıyoruz. Oysa rezerv bakımından Türkiye çok
güçlü, Çin'den bile güçlü. Altın veriyoruz, teneke alıyoruz ... Fiyat dengelernesi
olursa Çin ile rekabet edebiliriz. Ayrıca bürokrasi çok fazla Türkiye' de ... Ocak açmak için uğraşıyorsun, kapatmak isteyince üç kat uğraşıyorsun. Bulgaristan' dan
yatırım için çağınyorlar, devlet destek veriyor. Burada maalesef bu destek
yok ...
- Genel olarak mermer piyasasının sonuılan ha!r.kında ne söylemek
istersiniz? Eklemek istediğiniz biır şey var mı?
Konuştuğumuz
gibi, işçi sorunu çok önemli. Çin graniti sorunu da aşıimalı
ve fiyatlar dengelenmeli ... Beyaz Saray' da Obama'mn arkasında gördüğümüz
Elazığ vişne mermerini biz yerde kullanıyoruz işte (zemindeki merrneri işaret
ediyor). İşte Türkiye'nin ınermer konusundaki durumu tıpkı böyle ... Kendi
mahmızın değerini bilmiyoruz ...
im Yayınları (2009)
2009- 1 Züccaciye-Turizm Sektörleri Ekonomik Etkileşimi
2009- 2 Züccaciye-Turizm Sektörleri Ekonomik Etkileşimi: özet rapor
2009- 3 Organik Tarım Bakımından Türkiye'nin Potansiyeli, Bugünidi
Durumu ve Geleceği
2009- 4 Sosyal Güvenlik ve Vergi Mevzuatındaki Düzenlernelerin Etkileri
2009- 5 Profesyonel Mutfak ve Ekipmanlan İçin Avrupa Direktiiieri ve
Standartlannın Uygulama Rehberi
2009- 6 Haberlerden Yansıyan İTO: 2005-2008
2009- 7 Taptancı Hallerinin Tarım Sektörüne Katkılan ve Ekonomideki
Önemi (CD)
2009- 8 Dünden Bugüne İstanbul'da Yaygın Eğitim
2009- 9 E-Ticaret Güvenlik Rehberi
2009-1 O Türkiye' de Optometrik Ürünler Sektörü
2009-11 Meslek Dalları İtibariyle İstanbul' daki Meslek Liseleri
2009-12 Fiyat İndeksleri (=Price İndices)
2009-13 İstanbul Balık Hali'nin Pazarlama ve Satış Durumu
2009-14 Türkiye'de ve Dünyada Tarımsal Destekleme Politikası
2009-15 Türkiye'de Madencilik
2009-16 Düzenleyici Etki Analizi Rehberi
2009-17 İstanbul' da KırkYıllık 40 Lezzet Durağı (=40 Relais Gounnands, 40
Ans d'Histoire des Saveurs d'İstanbul)
2009-18 Türkiye' de Otelciliğin ve Kongre Turizminin Geliştirilmesi
2009-19 Halkla İlişkiler Yönetimi
2009-20 Geçmişten Günümüze İstanbul Hanlan
2009-21 Herkes İçin Ekonomi
2009-22 Makro Ekonomik Göstergeler (=Macro Economic Indicators)
2009-23 İşletmelerde İş Etiği
2009-24 Özürlüler Vadisi
2009-25 TelifHukukunda Yayın Sözleşmesi Örnekleri
2009-26 Vergi-Sosyal Güvenlik ve Ticaret İşlemleri Açısından Fatura Uygu
lama Rehberi
2009-27 KOBİ Girişimcileri İçin Yatırım Projelerinin Hazırlanması ve
Değerlendirilmesi
2009-28 Trademen's Traditional Restaurantsin İstanbul (=Traditionsreiche
Gasthaüser für Gewerbetreibende in İstanbul)
2009-29 Forty Years Old 40 Taste Havens in İstanbul (=Geschmacksoasen in
İstanbul40 Vierzig Jahre Tradition)
2009-30 Dünden Bugüne Kapalıçarşı: İstanbul
2009-31 Yaşayıp Unuttuğumuz İstanbul
2009-32 Türkiye'de Regülasyon ve ÖzelleştirmelerinGelir Dağılımı Etkileri
2009-33 Türk İşletme Kültüründe Ortaklık ve Güven
2009-34 Devletin Bankacılık Sektöründe Düzenleyici Denetleyici Rolü ve
Türkiye Uygulaması
2009-35 Türk Bankacılık Sektöründe Pazar Hakimiyeti ve Sektörün Rekabet
Gücünü Uygulamalı Analizi
2009-36 E-ihale
2009-37 Türkiye İnşaat Sektörü Hammadde Haritası
2009-38 İstanbul Ticaret Odası Yayın Broşürü
2009-39 Dersaadet Ticaret Odası 1882-1923: Türkiye'de Ticaretin Öncü
Kuruluşu
2009-40 2010 Avrupa Kültür Başkenti İstanbul'da Gıda İşyerlerinin Potansİ
yeli Paneli (DVD)
2009-41 Türkiye İlaç Sanayi
2009-42 Türkiye'de Tıbbi Cihaz ve Malzeme Üretimi
2009-43 Türkiye'de Tıbbi Cihaz ve Malzeme ithalatı, Yarattığı Kayıplar ve
Çözüm Önerileri
2009-44 Yeni Perakendecilik Sisteminde Toptancı Hallerinin izlemesi Gereken
Stratejiler
2009-45 İstanbul'un Ekonomik ve Sosyal Göstergeleri
2009-46 Social and Economic Indicators
2009-4 7
2009-48
2009-49
2009-50
2009-51
2009-52
2009-53
2009-54
2009-55
2009-56
2009-57
2009-58
Rakamlarla Türkiye Ekonomisi
Turkey in Figures
Türkiye'de Yayın Hayatı (Türkçe-İng-Alm.Fr.)
Başarılı İhracatçılar 2008 (=Outstanding Exporters 2008)
Sürdürülebilir Kalkınma, Yenilenebilir Enerji Kaynaklan ve Hidrojen
Enerjisi:Türkiye Değerlendirmesi
2008 yılı İstanbul Küçük Sanayi Kapasite Kullanım Araştırınası
Başarılı Vergi Mükellefleri: 2008 (Kitap-CD)
Toplantı Yönetimi ve Kararlara Katılma
Liderlik Sitilleri, Değişim Yönetimi ve Ekip Çalışması
Ahilik Kuruluşu, İlkeleri ve Fonksiyonlan
İTO Bilgi Merkezi ve Uluslararası Ticari Sınıflandırma Sistemi
Yaşayıp Unuttuğumuz İstanbul (2.bs.)
iTO YAYlNLARI {2010}
20ıo-ı
İstanbul'unRenkli Hazineleri: Bizans Mozaiklerinden
Osmanlı Çinilerine
- Esnaf : Kapalıçarşı
20ı0-3
Bir Zamanlar İstanbul: Şehir Mektuplan (2.bs.)
20ı0-4
İstanbul'da Kırk Yıllık 40 Lezzet Durağı (=Forty Years Old 40 Tas
Havens in İstanbul) (29x29 cm)
20ı0-5
İstanbul'da Kırk Yıllık 40 Lezzet Durağı (=Forty Years
Old 40 Taste Havens in İstanbul (20x20 cm)
Türk Yan Sanayi Borsası Üye Profil Araştırması (Türkçe- İng)
20ı0-6
2010-7 Edebiyatımızda Ticaret ve Taeider
2010-8 Haberlerden Yansıyan İTO: 2009
2010-9 Fiyat İndeksleri (=Price İndices)
2010-10 Makroekonomik Göstergeler (=Macro Economic Indicators)
20 ı 0- ı ı Osmanlı' dan Cumhuriyet' e Özel Girişimciliğe Yönelik Devlet
2010-2
Çarşı
Politikaları
20ı0-12
2010-13
20 ı 0- ı 4
2010-15
201 0-16
20ı0- 17
20ı0-18
2010-19
2010-20
2010-21
2010-22
2010-23
2010-24
2010-25
Büyümenin YoluAfrika'dan Geçiyor
Bilim-Teknoloji-İnovasyon Temelli Ekonomi ve Toplum
İstanbul Özürlüler İstihdam Araştırma ve Geliştirme Raporu' 2009
İstanbul Halkının Dilencilik Olgusuna Bakış Açısı
Şehbender Raporlarına Göre I. Dünya Savaşı Öncesi Osmanlı Ticareti
Türkiye'de AR-GE Teşvikleri
Avrupa Birliği'nin Serbest TicaretAnlaşmaları'naTürkiye'nin de
Dahil Edilmesi
Dünyada ve Türkiye'de e-İhracat Uygulamaları
Mesleki ve Teknik Ortaöğretİrnde Finansman Harcamalar ve Maliyet
Türkiye İçin Yeni Bir Büyüme Modeli
Güneş Kollektörü Uygulamaları
İstanbul Kentiçi Ulaşımında Servis Taşımacılığı
Türkiye'den Az Gelişmiş Ülkelere Sermaye Göçü (Relokasyon)
ABD Deneyimi lşığında Emek Piyasası Reformu ve İşsizliği Azaltıcı
Politikalar
2010-26
2010-27
2010-28
2010-29
2010-30
2010-31
2010-32
2010-33
2010-34
2010-35
2010-36
2010-37
2010-38
2010-39
2010-40
2010-41
2010-42
2010-43
2010-44
2010-45
2010-46
2010-47
2010-48
2010-49
2010-50
Ekonomik Rapor
Karikatürlerle İstanbul'da Toplu Ulaşım: 1908-1982
Kurumsallaşma ve Kriz Yönetimi
250 Soruda İthalatta KDV
İşletmelerde Kurumsallaşma ve Kurumsal İletişimin Önemi
Dünyada Ve Türkiye'de Mikro Finansman Ve Yoksulluğun
Azaltılması- Teori ve Uygulamalar
Tüketim ve Değerler
Suyun İki Yakası: Selanik-İstanbul
Kaybolan Meslekler ve Son Ustalar
Global Krizde Türk Yan Sanayi Borsası'nın Genel
Durumu ve Beklentileri
Gelişen Çin Turizm Pazarı ve Türkiye
İstanbul Ticaret Odası: Türkiye'nin Gelişimine Adanmış Bir Kurum
The İstanbul Chamber ofCommerce: An Institution
Devoted to Development of Turkey
Avrupa Birliği ve Türkiye' de KOBİ'lerin İstihdam Artıncı Etkileri
Rekabet Gücü Perspektifinde Lojistik Faaliyetlerde
Performans Geliştirme
Türk Vergi Yargısı'nda Bilirkişilik
Economic Report
Labor Law in Turkey
Avrupa Birliği'ne Uyum Sürecinde Türk Tekstil Sektörünün Durumu
Türk Sinernası: Sorunlar ve Fırsatlar
Türkiye El Hahcıhğı Sektörü: Eski Halı Tamir Sektörü
ve ihtisas Gümrüğü Uygulamalan
Aile KültürününAile İşletmesi Kültürü Üzerindeki Etkisi
Osmanlı Gümüş Damgalan
Aile Şirketlerini Büyüten Yeni Nesiller: Oğlum Sağolsun
Nobel'in izinde İktisat Kurarnının Gelişimi
2010-51 Mikroekonomi ve Makroekonomi Düzeyinde Küresel Rekabet
Gücünü Etkileyen Faktörler ve Stratejiler
2010-52 Yolu İstanbul'dan Geçen Kervan'ın Saraylan
2010-53 Çarşı-Pazar İstanbul
2010-54 El'muallim-i El'eseriyete El'islamiyete fi Medinete İstanbul
2010-55 Kurumlarla Yakın Ekonomi Tarihi
2010-56 Türk Basım Sanayİsİ Temel Göstergeler ve Eğilimler 2009
2010-57 Sigorta Prim Teşvikleri ve İşçi Ödenekleri
2010-58 Dünden Bugüne İstanbul'da Ulaşım
2010-59 Piyasa Ekonomisine Geçiş Sürecinde Azerbeycan
2010-60 Hazır Giyim İşletmelerinde Kurum Kültürünün İşletme
Verimliliğine Etkisi
2010-61 Sosyolojik Açıdan Türkiye' de Halkın Vergiye Balaşı
2010-62 Toplumsal Yapı ve Verginin Sosyal Bileşenleri: Tercilıli Vergi
2010-63 Türk-Japon Ticaret İlişkileri
2010-66 Gökyüzünden İstanbul ibadethaneleri (=Sanctuaries ofistanbul From
The Sky)
2010-67 Birinci İktisat Tarihi Kongresi Bildirisi (2 cilt)
2010-68 Ticaret ve Hayat
2010-69 Bacıyan-ı Rum'dan Günümüze Türk Kadınının İktisadi Hayattaki
Yeri
2010-70 Lojistik Sektöründe DurumAnalizi ve Rekabetçi tratejiler
20 10-71 Türkiye' de Yayın Hayatı
2010-72 AB' ye Uyum Sürecinde Türkiye'de Büyükbaş Hayvancılık
2010-73 Ortadoğu ve Kuzey Afrika Ülkelerinde Ekonomik Dönüşüm
2010-74 KOBİ'ler için Çin Halk Cumhuriyeti Rehberi
2010-7 5 İstanbul- The Grand Bazaar: From Past to Present
2010-76 İstanbul'unAtlı ve Elektrikli Tramvaylan
2010-77 Dünyada ve Türkiye'de Doğalgaz Sektörünün Yapısı ve
İnovasyonun Rolü
2010-78 Şehristan İstanbul: Seyyahlann Hayal Şehri
2010-79
Osmanlı'dan
2010-80
Avrupa Birliğinin Girişimcilik Politikası: KOBİ
Yaklaşımı ve Türkiye
2010-81
İslam Ülkeleri Arasındaki Ticaretin Geliştirilmesi
2010-82
Yeni Dünya Düzeninde Yapısal Reformlar ve Türkiye
2010-83
Dış
2010-84
Dış
Ticaret Bilgilendirme Dizisi 2: Sorularla EUR. 1
EUR-MED Dolaşım Belgesi Genetiği Değiştirilmiş
Organizmalar 201
2010-85
Dış
Cumhuriyet' e Endüstriyel
Mirasımız
Ticaret Bilgilendirme Dizisi 1: Sorularla ATR Dolaşım Belgesi
Ticaret Bilgilendirme Dizisi 3: Sorularla ABC
ve Form A Belgesi
Menşe
Şehadetnamesi
2010-86
Batılılaşma Dönemi İstanbul'unda Hanlar ve Pasajlar
2010-87
Ticaret Sicili Rehberi
2010-88
Sosyal Güvencesi Olan Hastalar ve
Sağhkta Dönüşüm
Programına Bakış
2010-89
Dış
Ticaret Bilgilendirme Dizisi 4: Sorularla Dış Ticarette Korunma
Önlemleri, Haksız Rekabetin Önlenmesi ve Gözetim Uygulaması
2010-91
Avrasya'nın
2010-94
Rekabet ve Firma Stratejisi
2010-96
Organik Ürünlerin Pazarlanması ve Etik Sorunlar
2010-97
Osmanlı
2010-98
Küreselleşmenin
2010-99
Sosyal Politikada Yerelleşme
Yükselen Yıldızı Kazakistan
Ticaret ve Sanayi Albümü
Sektörel Etkileri: Araştırma Projesi
2010-100 İlan-ı Ticaret: Resimli İlanlar Perspektifinde Osmanlıdan
Cumhuriyete İstanbul Ticari Hayatı
2010-101 Türkiye'de Organik Tarım ve İyi Tarım Uygulamaları:
Üretim ve Pazarlama Esaslan
2010-102
Başarılı
Vergi Mükellefleri 2009 (cd-kitap)
2010-103 İstanbul' da Yaşam Kalitesi Araştırması
2010-104 2009 Yılı İstanbul Küçük Sanayi Kapasite Kullanım Araştırması
2010-107 İstanbul Ticaret Odası: Türkiye'nin GelişimineAdanmış
Bir Kurum (2.bs.)
20 l 0-108 The Istanbul Chamber of Commerce: An Institution
Devoted to Development of Turkey (2.bso)
201 O-lll Teknoparklar: Teknolojik Bilginin Ticarileşmesi
iTO YAYlNlARI (2011)
2011-2
2011-3
2011-4
2011-5
2011-6
2011-1 O
2011-23
Fiyat İndeksleri (=Price İndices)
Makroekonomik Göstergeler (=Macroeconomic Indicators)
Haberlerden Yansıyan İTO: 2010
Ekonomik Rapor
Economic Report
Ekmekçilik Sektör Araştırması
İslam ve Türk İllerinde Fütüvvet Teşkilatı ve Kaynaklan
* Ekim ayı itibariyle
NOT: YAYINLARIMIZA İNTERNET SİTEMİZDEN TAM
METİN OLARAK ÜCRETSiZ ULAŞILABİLMEKTEDİR.