Behavioral Finance

Behavioral Finance
(Davranışsal Finans)
Dr. Hakan Özerol
Davranışsal Finans Nedir?
İki farklı disiplin olan psikoloji ve finansı bir araya getiren ve
insanların, yatırım yaparken, para biriktirirken, para harcarken nasıl,
niçin mantıksız veya rasyonel olmayan kararları verdiklerini
açıklamaya çalışan ikili disiplinler birliğidir.
Modern ekonomi, insanların oldukça mantıklı olarak hareket
ettiklerini varsayar fakat öyle değildir. Daha da ötesi insanların
mantıktan sapmaları sistematiktir. Davranışsal finans bu geçmişten
gelen varsayımları gevşeterek gözlemlenebilir, sistematik ve
mantığa aykırı davranışları bir araya getirerek bir standart model
oluşturmaya çalışmaktır.
Ekonomik kararların daha iyi verilebilmesi ve verilen kararların pazar
fiyatlarını, getirilerini nasıl etkilediğine dair insan psikolojisi üzerine
yapılan bilimsel araştırmaların sınıfsal adıdır.
Kimleri İnceler?
Yatırımcılar
•Yatırımcılar hangi yatırım araçlarını neden alırlar?
•Aldıkları yatırım araçlarını ne zaman ve neye göre satarlar?
•Yatırımcıların duyguları ve bilişsel hatalarının yatırım kararındaki
etkisi nedir?
•Yatırımcı psikolojisi nedir?
•Demografik özellikler ve yatırım
Tüketiciler
•İnsanlar neden alışveriş yapar?
•Alışveriş ve kredi kartı
•Kredi kartı sahipliği, kullanımı ve cinsiyet
•Harcama karar mekanizması
•Duygularla hareket
•Alışveriş dinamiği
Parasal Hatalar Neden Yapılır?
İnsan rasyonel değildir
Ekonomik kararlarda psikoloji etkindir
Ekonomik kararları psikolojik gözle incelemek grekir.
Bilgi eksikliği ya da kirliliği bizi yanıltır.
 İlk gördüğünüz her zaman doğru değildir




Zihinsel Muhasebe Nedir?
Para, kazanılma, saklanma ve harcanma biçimine göre farklı
değerlerde algılanır ve öyle kategorize edilir
Bazı paralar, diğer bzı paralara göre daha az değerli olarak
algılanır.
Para, genellikle kaynağına göre farklı değerlendirilir
Büyük maliyetin yanındaki daha küçük maliyetler dikkate alınmaz
Plastik para; zihinsel olarak devalüe edilmiş paradır.
Elinizdeki iki ayrı 50TL’nin –kaynağından bağımsız olarak – satın
alma gücü birbirinden farklı mıdır?
Kayıptan Kaçınmanın Yarattığı
Kayıplar
Finansal kararlarda:
•Mutlak kaybı engellemek için daha büyük risk alma eğilimi oluyor
•Garantili bir mebla var ise, onu kaybetmemek için daha tutucu
kararlar alınabiliyor.
•Kumar oynayanlar, kaybettikçe bahsi yükseltirler.
•Hisse senedi “oynayanlar”, ellerindek, hisse değer yitirdikçe daha
düşük fiyattan daha çok hisse almaya başlarlar.
•Yatırımcılar zarar ettikçe, zararlarını kurtarmak için daha riskli
yatırım araçlarını da portföylerine dahil etmeye başlarlar.
 Zararı realize etmek (muhasebeleştirmek) bazen gereklidir.
•Hep kazanan yatırımları değil, zarardakileri de satmak lazım.
Kararsız Kalmak ve Statükoyu Sevmek
•Arasından seçilecek liste ne denli uzun ise, karar vermek
güçleşiyor ve statükoyu korumak bazen klasik karar oluveriyor:
hiçbirini seçmek!
•Mevcut durum rahattır, durumu değiştirmek zordur:
–Yeni Yatırım yapmak yada yapmamak
–Yeni araba almak yada almamak
–Evlenmek yada evlenmemek
–İş değiştrmek yada burada devam etmek
•Öte yandan sahip olduğunuz şey zaten çok değerlidir. (statüko)
•Kararsız kalmak da bir karardır ve maliyetlidir.
•Statükonun devamı’nın bir fırsat maliyeti vardır.
•Statüko noktasından karar vermeye başlamayın. Sıfır noktasında
olduğunuzu düşünün
Çapa Atma ve Onaylama Hataları
•Çapa atmak: aslında kararınızda etkili olmaması gereken bir
bilgiyi önemsemek.
•Onaylama hatası: önyargılarınızı yada ilk görüşlerinizi destekleyen,
onaylayan bilgileri aramak, onları görmek ve onlardan aşırı
etkilenmek.
Çapa Atmak:
•Alışveriş yapanların büyük bölümü ilk beğendikleri şeyi alırlar.
•Ayakkabı deniyorsanız, ilk denediğinizin şansı yüksektir.
•Sahip olduğunuz araba ile ilgili iyi haberleri atlamazsınız.
•Konut alımlarında başkalarının alım fiyatları kafanızı sabitler...
•Aldığınız hisseyi daha düşüğe satamamak
•İnsanlar duymak istediklerini duyarlar.
•İnançlarını destekleyen verileri ön plana çıkarırlar. Algıda seçicilik
olur.
Ego Tuzağı
•Kendini Bil
•Tahnminlerinize çok güvenmeyin, biraz esnetin
•İkinci opsiyonunuz olsun.
Sürü Psikolojisi
•“Herkes” diyor diye öyle olmaz ama yaparsa olur.
Katılmayabilirsiniz
•Geçmiş performans her zaman geleceği doğru göstermeyebilir.
•Yukarı çıkışlarda erken davranan kazanır, geciken yaya kalır.
Bazen sürünür.
•İnsanlar, kendilerinden emin olmadıklarında başkalarını takip
ederler.
•Ne yapacağınızı bilemiyorsunuz, kriz var: çoğunluk ne yapıyor?
•Sürü her zaman doğru yere gitmez
Kredi Kartları
Harcamak ve Mutlu Olmak
•Satın almanın verdiği mutluluk ve ödemenin verdiği hüzün bir
aradadır.
•Bu durum, daha çok harcamayı engellediği için iyidir.
•Ama satın almanın verdiği mutluluğu azalttığı için kötüdür.
•Bir ürünü satın aldığınızda duyduğunuz keyif, ona ödeme
yapmanın yarattığı psikolojik maliyet tarafından düşürülür.
(D.Prelec)
Satıcılar ve pazarlamacılar fiyatlama ve ödeme sistemlerini
değiştirebilirler ve “ödeme “konusunu unutturabilirlerse, alış-veriş ne
güzel olur
•Pek çok tüketici sabit ücreti tercih eder. Ne kadar yararlanırlarsa
yararlansınlar ne ödeyeceklerini bilirler.
Kredi Kartı
•Para ödemek acı bir ilaçsa, kredi kartı tatlandırıcıdır.
•Ödeme tutarı ve zamanını erteleyerek satın almanın keyfini arttırır.
•Borç ve harcama arasındaki ilişkiyi koparır.
•İdeal ödeme sistemi ödeme ve tüketim arasındaki ilişkiyi
koparandır.
•Ödeme, Satın almanın zevkini azaltmamalıdır.
•Ödemenin yaratacağı “acı” stoklanmamalıdır.